Birinci Uluslararası istatistik Öğretimi Konferansı
Doç. Dr. İlhan AKHUN (•)
İstatistik öğretim inin kalitesini tüm ülkelerde artırm ak am a cıyla düzenlenen Birinci U luslararası İstatistik öğ retim i Konfe ransı (The First Intern atio n al Conferance on Teaching Statis tics - ICOTS) 9 -13 Ağustos 1982 tarihleri arasında İngiltere’de Sheffield üniversitesinde toplandı. Konferans, dünyanın dö rt bir1 tarafın d an gelen istatistikçiler tarafın d an büyük bir ilgi ile izlen di. Altmışdan fazla ülkeden gelen 400'ün üzerindeki bilim adam ı bir h afta boyunca genel kurul toplantılarını izlemek, çağrılı bil diri ve konuşmacıları dinlemek ve çalışma gruplarına katılm ak su retiyle etkin bir rol oynadılar.
İstatistik öğretim ini kendilerine meslek edinenler arasında uluslararası işbirliğini sağlam ak ve güçlendirmek ve öğretim m a teryal, yöntem ve kapsamı konusundaki görüş alış-verişini geliş tirm ek, bu konferansın diğer am açları arasında idi. Bu am açlara ulaşm ak için konferansın program ı oldukça yüklü idi ve okul ve üniversitelerde bütün yaş grupları için istatistik öğretimi, çeşitli uygulamalı bilim dallarındaki istatistikçilerin eğitimi, gelişmekte olan ülkelerdeki özel sorunlar ve belli konuların öğretim inde k ar şılaşılan güçlükler gibi istatistik öğretim i ve eğitim inde oldukça geniş bir ilgi alanını kapsadı.
Çalışma grupları, posterler ve sergiler, konferansa katılanların önemli projeler ve öğretim m ateryalleri konusunda daha iyi bilgi sahibi olm alarını sağladı.
K onferans, U luslararası İstatistik Enstitüsü (International Statistics In stitu te - ISI) tarafın d an desteklendi ve ayrıca ISI ile UNESCO tarafın d an finanse edildi. K onferansın yerel organizas yonu Profesör Vic B arn ett’in başkanlığında Sheffield Üniversite si, Olasılık ve İstatistik Bölümü tarafından yapıldı.
O A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi, Eğitim Yöntemi ve Planlaması Bölü mü, Eğitim İstatistiği ve Araştırma Anabilim Dalı Başkanı olan yazar, adı geçen konferansa British Council’m desteği ile katılmıştır.
Bu konferans, U luslararası istatistik E nstitüsünün (ISI) özel ilgi ve çabaları sonucu gerçekleşti. Bu yöndeki ilk adım lar özellik le 1978 yılında enstitü içinde istatistik öğretim i konusunda ulus lararası bir konferansın düzenlenmesi ile görevlendirilen bir eği tim kom itesinin kurulm ası ile atılm ış oldu. İstatistik öğretim i ko nusu oldukça geniş bir alan d ır ve bu konuda uluslararası bir kon feransa duyulan ihtiyaç özellikle ISI tarafın d an istatistik öğreti mi konusunda düzenlenen çeşitli yuvarlak m asa toplantılarında ve M atem atik öğretim inde U luslararası Komisyon (International Commission on M athematics, Instruction - ICME) tarafın d an m a tem atik öğretim i konusunda düzenlenen uluslararası konferans larda ortaya konulm uştur.
K onferans Program ı :
K onferansta tüm katm anların izleyebileceği dört genel toplan tı yapılm ıştır. B unlar Açılış Toplantısı ile biri K apanış Toplantı sında yapılan üç Genel Toplantıdır.
Açılış Toplantısı Profesör Vic B arn ett’in (Sheffield Üniversi tesi, Ingiltere) «Niçin İstatistik öğretim i?» başlıklı konuşması ile açılm ıştır. A ltm ışdan fazla ülkeden 400'ün üzerindeki delegenin bu konferansa katılm ış olm asının, istatistik öğretim inin çeşitli ülkelerde büyük önem kazanm ış olm asının bir göstergesi olduğu n a işaret eden konuşmacı, bu konferansın uluslararası bir nitelik te olm asının istatistik öğretim inin geliştirilm esi için ortak destek ve işbirliği ru h u n u n br fırsat olduğunu vurguladı. İstatistiğin ki me öğretilmesi; kim in istatistik öğretmesi; neyin öğretilmesi; h a n gi derecede ve ne m iktarda öğretilmesi; kullanılan araç ve gereç leri ve diğer soruları cevaplandırm aya çalışan B arnett, istatistik niçin öğretilir sorusuna verilecek tek bir cevap olm adığını iddia etti.
Profesör J.M. G ani (Kentucky üniversitesi, ABD) «İstatistik Eğitim inin İlgisi» konulu konuşm asını İkinci Genel Toplantıda yaptı. G ünlük yaşamda istatistiğin oynadığı rolü örneklerle açık layan G ani, gelişmiş bir ülkenin vatandaşının gereksinim duyaca ğı istatistiğin, gelişmekte olan bir ülkenin vatandaşının gereksi nim duyacağı istatistikten tam am en farklı olacağını söyledi ve bu nedenle çeşitli ülkelerde öğretilen istatistiğin işlevsel olm asının gerekliliğini vurguladı. Konuşm acı ayrıca az m iktarda da olsa is tatistiğ in h er vatandaş tarafın d an anlaşılm ası için, onun okullar da ve üniversitelerde öğretilm esinin zorunluluğuna değindi.
Üçüncü Genel T oplantının konusu «istatistiksel Teori ve ö ğ retimdeki Uygulam alar Arasındaki En Uygun Denge» ve konuş macı ise Profesör C.R. Rao (Pittsburg üniversitesi, ABD) idi. Li se, lisans ve lisansüstü öğrencileri, istatistik ile uğraşanlar ve diğer disiplinlerdeki öğrenciler için istatistik eğitimi program larının ele alındığı bu konuşmada, Rao, lise düzeyindeki istatistiğin öğre tilm esinin am acının öğrencilere araştırm acı ruhunu telkin etmek ve tüm evarım düşünce kavram ını gelişmekte olan zihinlere sok mak olduğunu söyledi.
Konuşmacı bunu en iyi şekilde başarm anın yolunun istatisti ği sayılarla ilgili belli mekanik kurallarla uğraşan ayrı bir konu olarak ele alm ak yerine, onu sosyal bilgiler program ının bir p a r çası olarak ele alınm asını ve bilgilerin toplandığı ve usavurm a y ar dımıyla yeni bilgilerin üretildiği sistemli bir yöntem olarak ista tistiğin önem inin vurgulanm asını önerdi.
Üniversite düzeyindeki istatistik öğretim inin ve eğitim prog ram larının temel am acının; yeterli düzeyde teorik istatistik bilgi sine ve pratik problemleri çözecek becerilere sahip, yeni durum larda kullanılacak istatistik teorisini geliştirebilecek ve araştırm a yapacak, verilerin toplanm ası ve onların analizi ile ilgili diğer alanlardaki araştırm acılara danışm anlık yapacak istatistikçiler ye tiştirm ek olduğunu söyleyen konuşmacı, daha sonra böyle bir pro fesyonel istatistikçi yetiştirm ek için bir program taslağı verdi. Bu programdaki ağırlığın istatistiğin pratik olan kısım larında olm a sı gerektiğini söyleyen Rao, program ın teorik ve gerekli m atem a tiksel içerikten yoksun olmaması gerektiğini ve bu konuda teori ile pratik arasındaki en uygun dengenin sağlanm asında öğretim üyelerinin bilgi ve deneyim lerinin büyük rol oynayacağını belirtti.
Dördüncü ve sonuncu Genel Toplantıdaki konuşmacı Profesör Lennart Rade (Gothenburg üniversitesi, İsveç) İdi. «Bilgisayar Çağında Okul Düzeyinde istatistik» konusunda yapılan bu ko nuşmada, program lanabilir elektronik hesap m akineleri ve m ikro bilgisayarların okul düzeyindeki istatistik çalışm alarında bugün oynadığı rol üzerinde duruldu.
Çağrılı Bildiriler :
Bu konferansda sunulan Çağrılı Bildiriler 15 ayrı başlık a ltın da toplandı. Her konu için ilgili iki Çalışma Grubu ve üç Çağrılı Bildiri olmak üzere beş toplantı yapıldı. Çalışma grupları ve
çağ-n lı bildiri toplaçağ-ntıları birbiriçağ-ni tam am layacak biçimde düzeçağ-nleçağ-n di.
Çağrılı Bildiri ve Çalışma G rupları konu başlıkları, özetleri ve yöneticileri aşağıda verilmiştir.
1. O kullarda istatistik ö ğretim i (6 -11 yaş grubu) : Yönetici : Profesör K. M atusita (Japonya)
Bu konudaki toplantılarda sınıf içi deneyimlere ağırlık veril mek suretiyle, ilkokul düzeyindeki istatistik program ının kapsamı ve kullanılan öğretim teknikleri üzerinde duruldu.
Bu konu ile ilgili olarak beş bildiri sunuldu.
• «Bazı olasılık kavram larını öğretmek için kullanılan oyun lar»
• «İlkokul sınıfları için istatistik ile ilgili iki örnek» • «Japonya’da ilkokullarda istatistik öğretimi»
• «M üfredat program ında herkes için istatistik - Genç öğ renciler ve on ların öğretm enleri nasıl davranırlar»
• «Japonya'da ilkokullarda istatistiğin öğretimi» 2. Okullarda İstatistik ö ğ retim i (12 -15 yaş grubu) : Yönetici : Profesör P.L. H ennequin (Fransa)
Bu toplantılarda istatistiksel kavram ların 12-15 yaş grubunda ki öğrencilere nasıl aktarılacağı tartışıldı. T oplantılarda sorum lu bir vatandaşın ihtiyaç duyduğu istatistiksel bilgiler üzerinde du ruldu. Bu bilgilerin olasılık konusundan çok, verilerin toplanm ası, özetlenmesi ve sunulm ası gibi betimsel teknikler üzerinde olm ası n ın önemi vurgulanarak cepte taşınabilen küçük elektronik hesap m akinelerine de yer verildi.
Bu konuda beş bildiri sunuldu. • «İstatistik öğretim i üzerinde»
• «Eğitsel oyunlar yardım ıyla istatistiksel kavram ların öğ retilmesi»
• «Fransız ‘kolejlerinde’ (çok am açlı okullar) istatistik öğ retim i -11-15 yaş grubundaki öğrenciler»
• «İstatistiğe pratik b ir yaklaşım»
• «O rta dereceli okullarda (7.-10. sınıflar) betimsel istatis tik niçin öğretilir?»
3. O kullarda İstatistik öğretim i (16 -18 yaş grubu) : Yönetici : Profesör J. Swift (Kanada)
Bu toplantılarda istatistiksel çözümlemeler ile ilgili temel kav ram ların öğretilmesinde kullanılan öğretim teknikleri ve kurs kap samı örnekler ve örnek olaylarla ele alındı. Ayrıca bilgisayarlar tartışıldı..
Bu konuda üç bildiri verildi.
• «Onaltı ve yukarı yaş grubuna öğretilecek istatistiğin m ik ta r ve türü»
• «16-18 yaşındakilere istatistik öğretimi : Düş ve gerçek» • «16-18 yaşındakiler için istatistik : Tartışm a»
4. istatistikçi O lm ayanlara istatistik öğretim i : Yönetici : Dr. W. G ilchrist (İngiltere)
Bu toplantılarda esas ilgileri belli uygulam a alanlarında olan yüksekokul ya da üniversite öğrencilerine verilen hizmet kursla rında istatistik öğretim inde karşılaşılan sorunlar üzerinde durul du. Bu tü r kursların kapsam ları ve bunların istatistikçiler ya da konu uzm anlan tarafın d an öğretilip öğretilmeyeceğinin gereği tartışıldı.
Bu konuda beş bildiri vardı.
• «Kullanılanı öğretmek zorundayız»
• «istatistikçi olm ayanlara istatistik öğretim i - Uygulamaya dönük bir yaklaşım»
• «işbirliği yardımıyle yararlılık : Probleme dönük b ir yak laşım»
• «Açık Üniversite Kursu»
• «istatistik öğretm enlerinin eğitimi»
5. Okul Düzeyinde öğretim M ateryallerinin Geliştirilmesi : Yönetici : P eter Holmes (Ingiltere)
Bu toplantılarda mevcut öğretim m ateryalleri gözden geçiril di ve bunların bağıl değerleri incelendi. A ynca yeni öğretim m a teryallerinin geliştirilmesi üzerinde duruldu.
Bu konuda üç bildiri verildi.
• «Okul düzeyindeki öğretim m ateryallerinin geliştirilmesi» • «İstatistik Eğitim inde Okul Konseyi Projesi İçin m ateryal
geliştirme»
6. istatistik öğretm enlerinin Eğitimi : Yönetici : Profesör A.P. Shulte (ABD)
Bu toplantılarda istatistik öğretm enleri için üniversite ve yüksekokul kursları, hizmet-içi eğitime ağırlık verilerek tartışıldı. Ö ğretm enler tarafın d an alınan alan dersleri ile istatistik eğitimi arasındaki ilişkiler üzerinde duruldu.
Bu konudaki bildiri sayısı dört
idi-• «üniversitelerde istatistik öğretim i için hazırlanm alar» • «H int üniversitelerinde deneysel araştırm a desenlerinin
öğretimi»
• «İstatistik öğretm enlerinin eğitim ine klinik yaklaşım» • «öğretm en yetiştirm e bildirilerinin tartışılm ası»
7. Öğretimde Hesap M akinelerinin ve Bilgisayarların K ulla nılm ası :
Yönetici : Profesör L ennart Rade (İsveç) Bu konuda dört bildiri sunuldu.
• «İstatistik öğretim inde bilgisayarların kullanılm ası için örnek olay»
• «Klasik dağılım fonksiyonları için bilgisayar algoritm ala rı»
• «Teknik olm ayan öğrenciler için istatistik derslerinde el le çalıştırılan proglam lanabilir hesap makineleri»
• «Onyedinci ve onsekizinci yüzyıllarda kullanılan simuias- yon oyunları»
8. Örnek O laylar Yardımıyle istatistik öğretim i : Yönetici : Profesör B. Epstein (İsrail)
Çeşitli düzeylerdeki istatistik öğretim inde örnek olayların önemi, bu toplantılarda ele alındı, ö rn e k olay ve alan incelemele rinde öğrencinin katılm asının avan tajları üzerinde duruldu. Uy gun düzeylerde bu tü r çalışm alara yol açabilecek alan lar ta rtışıl dı.
Bu konuda iki bildiri verildi.
• «istatistiksel anlam çıkarm a yardımıyle sonuçların yeter li olarak anlaşılm ası için örnek olay incelemeleri»
9. istatistiği Uygulayanların Yetiştirilm esi : Yönetici : Profesör M. Benyaklef (Fas)
Bu toplantılarda, kamu istatistik hizm etleri ve verilerin ü reti mi, analizi ve yorum lanm ası üzerinde durularak yetiştirm enin çe şitli yönleri üzerinde tartışm alar yapıldı. U luslararası İstatistik Program Merkezi (International Statistical Program m e C entre - W ashington DC) ve Gelişmekte Olan ülkeler İçin Uygulamalı Is- tatistikde İleri Eğitim K onusunda M ünih Eğitim Merkezi (Munich C entre for Advanced Training in Applied Statistics fo r Developing Courtries of the Duisberg - Gesellshaft - CDG) gibi önemli eğitim ku ru m lan ve bunların çalışm aları ile deneyimleri açıklandı.
Bu konudaki bildiri sayısı dört idi.
• «İstatistiği uygulayanların yetiştirilmesi»
• «Kamu hizmeti için istatistikçilerin hazırlanm ası - ABD’- den bir görünüş»
• «öğretim program ları ve yetiştirm e maliyetleri» • «ENSAE’de istatistik öğretimi»
10. Gelişmekte Olan ülkelerde istatistik öğretim i ve Eğiti- tim i :
Yönetici : Dr. M.N. M urthy (ABD)
Asya. Afrika ve Latin Amerika'da gelişmekte olan ülkeler için öğretim ve eğitim olanakları, bu konuda düzenlenen to p lan tılar da açıklandı. Bu bölgelerde mevcut eğitim olanakları, b u n lan n yeterliği ve etkililiği gözden geçirildi.
Bu konuda beş bildiri sunuldu.
• «Latin Amerika'da istatistik öğretim i ve eğitimi : Genel değerlendirme»
• «Afrika'da gelişmekte olan ülkelerde istatistik öğretim i ve eğitimi»
• «Asya ve Pasifik'te gelişmekte olan ülkelerde istatistik öğ retim i ve eğitimi»
• «Yukarıdaki bildiriler üzerine yorumlar»
• «Gelişmekte olan ülkelerde istatistik öğretim i ve eğitimi konusunda rapor»
11. Akademik ve Uygulayıcı istatistikçiler Arasında İşbirliği : Yönetici : Profesör W.G. H unter (ABD)
Verilerin üretim i, analizi ve yorum unda çalışan akademik ve uygulayıcı istatistikçiler arasındaki başarılı işbirliğini gösteren
örnek olayların ortaya çıkmasında ISI (In tern atio n al Statistical In stitu te) n ın İstatistiği B ütünleştirm e Komitesi tarafın d an yapı lan çalışm alara ilişkin tartışm alara bu toplantılarda devam edildi.
Bu konuda altı bildiri verildi.
• «ABD’de üniversite ve endüstri istatistikçileri arasında iş birliği»
• «Avrupa'dan bazı gözlemler»
• «Akademik ve gerçek dünyalar arasında köprülerin ku ru l ması - G üney Am erika'dan bazı gözlemler»
• «Akademik ve gerçek dünyalar arasında köprülerin kurul ması»
• «İstatistikçiler ve istatistik kullanıcıları arasındaki boşlu ğun kapanması»
• «Akademik ve uygulayıcı istatistikçiler arasında işbirliği» 12. Taram a T ürü Örneklem in Öğretimi :
Yönetici : Dr. D. Singh (Ürdün)
Bu toplan tılard a öm eklem ile ilgili derslerin kapsamı ve öğ retim yöntem leri tartışıldı. Ayrıca, frekans dağılım larının tah m i ni. analitik taram alar, karm aşık taram aların nalizi ve verilerin k a litesinin değerlendirilmesi gibi bu tü r derslerde her zaman karşı- laşılm ayan konular üzerinde duruldu.
Bu konuda üç bildiri sunuldu.
• «öm eklem deseninin gelişmekte olan ülkelerde kamuda çalışan istatistikçilere öğretilmesi»
• «Taram a tü rü örneklem in öğretimi» • «Taram a tü rü örneklem in öğretimi»
Aynı adı taşıyan son iki bildiriden birincisi D. Singh ve İkin cisi P.K- Bose ta rafın d an verildi.
13. Deneysel A raştırm aların Desen ve Analizinin öğ retim i : Yönetici : Dr. D.A. Preece (İngiltere)
Bu toplantılarda uygulam alı bir konu olarak deneysel a ra ştır m aların deseninin kapsamı ve öğretim yöntem leri üzerinde du ruldu.
Bu konuda d ört bildiri verildi.
• «Deneysel araştırm aların desen ve analizi - Nedir?» • «Bilgisayar çağında deneysel araştırm aların deseninin öğ
retim i»
• «Gerçek ve yapay deneysel araştırm aların deseni ve analizi kavram larının öğretilmesi»
• «Deneysel araştırm a deseninin öğretilmesi - Tıp istatistik çisinin tanım ladığı gibi»
14. Endüstriyel Uygulayıcıların Eğitimi : Yönetici : Dr. R.D. Snee (ABD)
Bu toplantılarda kalite kontrolü, kabul muayenesi ve güvenir liğe ayrı bir önem vererek istatistiği endüstride uygulayanlara is tatistik öğretimindeki derslerin kapsam ları ve öğretim yöntemleri üzerinde duruldu.
Bu konuda dört bildiri sunuldu. • «Polim atem atik danışm anı»
• «Endüstride ya da endüstri için uygulamalı istatistik öğ retimi»
• «Pratikler, örnek olaylar, projeler ve profesyonel dene yim : Uygulayıcı istatistikçiler arasında becerilerin geliş tirilm esinde bazı yöntemler»
• «İstatistiksel kalite kontrolunda eğitim» 15. Olasılık ve İstatistik öğrenm e ilkeleri : Yönetici : Prof. E. Fischbein (İngiltere)
Bu toplantılarda küçük yaşlardaki öğrencilerin olasılık ve is tatistik ile ilgili bazı temel kavram ları nasıl anladıkları ve geliş tirdikleri tartışıldı. Ayrıca bu konuda yapılan araştırm a sonuçları açıklandı. Bu konu diğer konular arasında en çok ilgiyi çeken bir konu idi. Nitekim bu konudaki bildiri sayısı dokuz idi.
• «Deneyimden öğrenme - Bayes teoremi : Stokastik durum lar için bir model»
• «Olasılık durum larında çocukların davranış seçimi» • «Dienes’in altı aşam asına göre olasılık öğretim inin yapı
sallaştırılm ası düşüncesi»
• «Olasılık öğretimi, olasılık sezgisini geliştirir mi?» • «Ortak sezgiye dayalı stokastik öğretimi»
• «11-16 yaşları arasındaki 3000 öğrenci üzerinde yapılan olasılık kavram ları araştırm ası»
• «Olasılık ile ilgili yanlış algılam alar; sistem atik ve siste m atik olmayan; bazı yanlış algılam aların üstesinden gel mek için olasılık ve istatistik öğretimi»
• «Temel olasılık öğretim inde açıklam anın rolü»
• «Olasılıklar : Yaparak öğrenme ya da taklit ederek öğren me»
Çalışma G ru p lan :
Y ukarıda başlıkları verilen 15 konu dışında aşağıdaki 8 konu da çalışma grupları toplantıları düzenlendi. Bu çalışma grupları n ın konuları aşağıda verilmiştir.
16. örneklem eyi öğretm ede Simulasyon O yunlarının K ulla nılm ası :
17- istatistik öğretim inde Tepegözün K ullanılm ası :
18. istatistiksel Değerlendirmede Genel Dersler (Güzel Sa n atlar) için M ateryal Hazırlam a :
19. T arım istatistik lerin in öğ retim i : 20. Nüfus Sayımı için Personel Y etiştirm e : 21. A raştırıcı Veri Analizi :
22. Değerlendirme Y öntem leri ve B unların ö ğ retim Üzerin deki Etkisi :
23. üniversite ve Yüksekokul Düzeyindeki istatistik D erslerin de Param etrik Olm ayan Y öntem ler :
Y ukarıdaki etkinliklerin dışında bazı y ararları bildiriler top lan tılard a sözlü olarak sunuldu ya da panolarda posterler biçim in de sergilendi. Panolarda sergilenen bildiriler hakkında yazarları, belli sürelerde panoların başında bulunarak gerekli açıklam alarda bulundular.
K onferansda genel toplantılarda, çağrılı bildiri ve çalışma gruplarında, sözlü olarak ve panolarda posterler biçiminde sunu lan 138 bildiri özeti 200 sayfalık bir k itapta yayınlanm ıştır.
K onferansda yapılan açış konuşması ile dört genel kurul top lantısında yapılan konuşm aların ve 15 çağrılı bildiri ve çalışma grubunda sunulan 70 bildirinin m etinleri 836 sayfa tu ta n iki cilt te toplanm ış ve yayınlanm ıştır. Bu iki cilt 9-13 Ağustos 1982 ta rih leri arasında İngiltere'de Sheffield üniversitesinde toplanan B irin ci U luslararası İstatistik öğretim i K onferansının en yararlı ve ka lıcı bir ürü n ü olarak ortaya çıkmıştır.
İkinci U luslararası İstatistik ö ğretim i K onferansı 1986 yılın da K anada’da toplanacaktır.
K A Y N A K L A R
First International Conferance on Teaching Statistics (ICOTS), A b s tr a c ts .
University of Sheffield, 1982.
P ro c e e d in g s o f t h e F i r s t I n t e r n a t i o n a l C o n f e r e n c e o n T e a c h in g S ta t i s t i c s
