İlginç Yayın Özetleri

(1)

İlginç Yayın Özetleri

© ' T he Journa l o f N utrition c l L T 1 0 2 /1 9 7 2

K a l s i y u m B i r i k i m i v e P r o t e in A lım ı

İ n s a n d a k a ls iy u m a tım ı ve b irik im in in p ro te in alım ı ile ilişkisi araştırıl m ış tır. 9 g e n ç erk eğ e g ü n d e 800m g. k alsiy u m ve 47, 95, 142 gm d üze y in d e p r o te in iç e re n b ir d iy e t 15 g ü n süreyle v erilm iştir. D eneklerden 4 7 -9 5 g m d ü z e y le rin d e p ro te in a la n la r 172 m g k alsiyum birikim i y a p m ış la r d ır . F a k a t 142 g m p ro te in a la n d en ek lerd e, v erilen k alsiyu m ’u n 85 m g ’ı k a y b o lm u ş tu r. P ro te in a lın ım m ın h e r derecesi ile ilişkili olarak i d r a r d a a tıla n k a lsiy u m değişik tir. D üşük, o rta ve yüksek p ro tein li diyet le rd e k a ls iy u m m ik ta rı 217, 303 ve 426 m g o la ra k b u lu n m u ştu r. G a ita d a k a ls iy u m a tım ıd a p r o te in a lm ım ı ile değişm iş 47-95 gm p ro tein li diyetle a tı m a z a lm ış 95-142 g m p ro te in li diy etle a tım artm ıştır. P ro tein alın ım ın d e ğ işik o lu şu s e ru m k a lsiy u m ü z e rin e etki y ap m am ıştır.

©■ Jou rn a l o f Pediatrics C1LT 81/2972

B e b e k l e r d e D e m i r E k s ik l iğ i

B e b e k le rd e h e m o g lo b in k o n sa n tra sy o n u ve h e m a to k rit, y eterli d e m ir alı n ıp a lın m a d ığ ın ı g ö ste re n iyi b ir g östergedir. B u n ların d ü zeyleri 6-18ay a r a s ı b e b e k g r u p la r ın d a in cele n m iştir. Y eterli d e m ir a la n b eb ek lerd e p l a z m a tra n s f e rin d o y g u n lu ğ u % 16 v ey a d a h a fa zlad ır. Bu d a h em o glo b in k o n s a n tr a s y o n u n u n h iç o lm azsa 11- g m /1 0 0 m İ. ve h e m o tritin % 33 o l d u ğ u n u g ö s te rir. D e ğ e rle r b u n d a n düşükse d e m ir yetm ezliğ in i b elir le r. F a k a t b u n d a n fa z la d e ğ e rle r a n o rm a l şekilde d ü şü k tran sferrin doy g u n lu ğ u ile ilg ili o lm a d ık ç a d e m ir eksikliğinin sa p ta n m a sın d a gösterge d e ğ ild ir.

(2)

56 BESLEN M E V E D İY E T D E R G İSİ American Journal o f Medicine C*LT 53/ 1972

© B asit G u tlu H a s ta la r d a P le z m a L ip o p r o te in le r i, G lu k o z I o l e r a n s ı ve İn s u lin in C e v a b ı. W ie d e m a n n E, R o se H . G ., S c h w a r tz , E . S a y fa 299

B a s it G u t lu H a s t a l a r

G u tlu h a s ta la rd a , k o ro n e r h a s ta lık la rla b e r a b e r , ş iş m a n lık ta ç o k y a y g ın o la n an o rm a llik le r, h ip e rü ris e m ia , h ip e rta n s iy o n , h i p e r tr ig lis e r id e m ıa ve a z a la n glukoz to le ra n sı d a k o m p lik a s y o n la r a r a s ı n d a d ı r .

G u t’u n lip id v ey a k a r b o n h id r a t m e ta b o liz m a s ın d a k i a n o r m a l li k lerle ilişkisinin o lu p o lm a d ığ ın ı a n la m a k iç in b a s it g u t l u 14- e r k e k h a s t a d a ve k o n tro l g ru b u o la ra k d a 11 h a s ta d a lip o p r o te in le r , g lu k o z to le r a n s ve im m ü n o re a k tif in su lin c e v a p la rı a r a ş tır ılm ış tır . H a s t a l a r ı n h iç b i r i n d e klinik d iyab etes m ellitus, h ip e rta n siy o n ve ile ri a th e r o s k le r o tik b u l g u l a r ı g ö rü lm em iştir. K o n tro l g r u b u n d a n 1 h a s ta d a ve g u tlu 6 h a s t a d a I V . tip - de h ip e rlip o p ro te n e m ia izlen m iştir. O r a l ve in tr a v e n ö z g lu k o z to le ra n s ı ve in süline cevap a ra s ın d a k i b a ğ la n tıd a ; h ip e r lip o p r o te in li, h i p e r lip o p - roteinsiz ve k o n tro l g ru b u a ra s ın d a k i h a s ta la r d a b e lir g in b i r fa rk lılık b u lu n m a m ıştır. G ly ce m ia ile ilişk isin d e ise, I V . tip h ip e r l i p o p r o t e i n l i g u tlu h a s ta la ra o ra l glikoz v e rild iğ in d e in s ü lin s a lg ıla n m a s ı a r tm ış b u n u n y a n ın d a glukoz v e rild iğ in d e n e h ip e rlip o p ro te in e m ia lı, g u tlu , n e de k o n tro l g ru b u h a s ta la rın d a a r tm a o lm a m ış tır. Ç a lış m a la r ın s o n u c u n a d a y a n a ra k b asit g u tla , b a sit IV . tip h ip e r lip o p r o te n e m ia a r a s ı n d a d ir e k t b ir ilişkinin şişm an lığ a ve k a r b o n h id r a t in to le ra n s ın a b a ğ lı o lm a d a n v a r o ld u ğ u g ö sterilm ek ted ir.

© The Nem England Journal O f Medicine ctLT 289/1973 © Pre-eklem side B eslenm e. K ra m e r, E .M . S ay fa 45.

S h a p iro , S., H e in o m e n , P .O . ve S lone, D . sayfa. 63

P r e - E k le m s id e B e s le n m e ,

T u z k ısıtlan m ası, d iu re tik te d a v i ve d iy e t p ro te in in y e te rsiz liğ i p re -e k le m - sinin n e d e n le rin d e n d ir. G e b e k a d ın la r d a yü k sek p ro te in li b ir d iy e t v e y em ek le rin lezzetini sağ la y a c a k k a d a r tu z v e rilm e sin in o lu m lu s o n u ç v erd iğ i g ö sterilm iştir. Y a z a ra g ö re g eb e lik te y e te rli p r o te in a lın ım ı sağ

(3)

-İL G İN Ç YAYIN Ö Z E T İ

57 la n ıı s a g e b e lik te k i k o m p lik a s y o n la rın g ö rü lm e sıklığı ve n e o n a ta l m or- b id ıtc v e m o r ta lite h ız ı ö n e m li d e re c e d e d ü şü rü le b ilir.

K a h v e v e M y o k a r d E n f a k t ü s ü

D a h a ö n c c k i ç a lış m a d a , k a h v e tü k e tim i ile a k u t m iy o k ard enfaktüsü a r a s ı n d a p o s itiv b ir ilişki o ld u ğ u g ö sterilm iştir. Y aln ız o a ra ş tırm a d a k a h ve iç in şe k e r k u lla n ım ı h a k k ın d a v eri to p la n m a m ıştır. B ostondaki has ta n e le r d e n 12759 h a s ta ü z e rin d e y en i b ir a ra ş tırm a yap ılm ıştır. Bu has t a l a r ın 4 0 0 ü n ü n a k u t m iy o k a rd en fak tü sü varm ış. G ü n d e 1-5 fin c a n o r t a d e re c e d e k a h v e iç e n le rd e en fak tü s risk in in hiç k ah v e içm eyenlere g ö re % 60, g ü n d e 5-6 fin c a n koyu k a h v e içen le rd e % 120 d a h a fazla o ld u ğ u ta h m in e d ilm iştir. Y a z a rla r, k ah v e ile h astalık aran sın d ak i bu iliş k in in y aş, cin siy et, geçm iş k o ro n e r-k a lp h astalık ları, hipertan siyo n, o b e site , d ia b e t, s ig a ra içm e, m esleğin özelliği ve şeker k u llan ım ın a at- fe d ile m iy e c e ğ in i b e lirtm e k te d irle r.

K a h v e v e K o r o n e r H a s t a l ık l a r

B u y a z ıd a a n la tıla n , ileriy e d ö n ü k (prospeetive) a ra ş tırm a la ra a it b u l g u la r , y u k a r d a k i ça lışm a ile çelişkilidir. Bu y a z ıd a geriye d ö n ük (ret- ro sp e e tiv e ) ç a lış m a la rd a n h a s ta lığ a y a k a la n a n la rla , y a k a la n m a y a n la r a r a s ın d a k i a y rıc a lık k o n u s u n d a h e r z a m a n d o ğ ru v eri sağlanam ay acağ ı b e lirtilm e k te d ir. P ro s p e k tif a ra ş tır m a la rd a k ah v e alınım ı ile m iyokard e n f a k tü s ü a ra s ın d a k i ilgi önem siz b u lu n m u ş tu r. H a tta bazı ara ştırm a la r s ig a ra iç e n le rin k a h v e a lm a la rı h a lin d e d a h a iyi o ld u k ların ı işaretlem ek tedir. K oroner k a lp hastalıklarının önlenm esi ve iyileştirilm esi için ko nan y a s a k la r listesin e k a h v e n in d e eklenebilm esi için d a h a çok a ra ştırm a v eri le rin e g e re k sin m e v a rd ır. B u g ü n için k o ro n e r k alp h astalık ların ın ö n len m e s in d e y a p ıla n ö n e rile r 3 n o k ta d a to p la n m a k ta d ır.

1. G ü n lü k y a ş a m d a fiziksel u ğ ra şıla rın arttırılm ası.

2. S ig a ra içm e alışk an lığ ın ın değiştirilm esi.

3. D iy e tin y a ğ iç e riğ in in a y a rla n m a sı.

Journal o f the American Dietetic Association ctLT 62/1973 © A k c iğ e r K a n se ri. O c h sn e r A. S ay fa: 249

(4)

58 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ © E p ile p si T e d a v isi iç i n G e liştirilm iş K e to je n ik D iy e t. L a s s e r, J . L . v e

B ru sh —. M .K . S a y fa : 281

A k c iğ e r K a n s e r i

S on elli y ıld ır y a p ıla n a r a ş tır m a la r a k c iğ e r k a n s e r in in o l u ş u m u n d a si g a r a n ın etkisini o rta y a k o y m u ştu r. S ig a ra d u m a n ı iç e r is in d e k a n s e r y a p ıcı m a d d e le r b u lu n m a k ta d ır. A k c iğ e r k a n s e rin in g ö rü lü ş sık lığ ı, iç ile n sig ara sayısı ile o ra n tılı b u lu n m a k ta d ır . A k c iğ e r k a n s e ri sık lığ ı s ig a r a içm ey e n le rd e az g ö rü lm e k te ve k a n s e rli o ra n ı iç ile n s ig a r a s a y ıs ın a b a ğ lı o la ra k a r tm a k ta d ır . A k ciğ er k a n se rle ri, en çok g ö rü le n v e e n ço k ö lü m e yol a ç a n k a n se r tü rle rid ir. K a n s e rle r iç e risin d e e n k o la y ö n le n e b ile n i akciğ er k an se rle rid ir. Ç ü n k ü ak c iğ e r k a n s e rle rin in o l u ş u m u n d a esas e t m e n sig ara içim id ir. Y a ln ız a d e n o c a rs in o m a tip i k a n s e r k i a k c iğ e r k a n serlerin in a n c a k % 5 in i o lu ş tu rm a k ta d ır ve s ig a ra iç im in e b a ğ lı d e ğ ild ir . A kciğer k an se rleri b a ş la n g ıç m d a ta n ın a b ilirs e s ig a r a n ın b ır a k ılm a s ı ile h a sta lığ ın ilerlem esi ö n le n e b ilm e k te d ir. Y a z a r ın b u k o n u d a k i ö n e ris i “ S ig a ra içm iy o rsan ız h iç b a şla m a y ın ız v e e ğ e r iç iy o rs a n ız g e c ik m e d e n sig ara içim in i tü m ü ile b ıra k ın ız ” .

A t h e r o s c l e r o s i s ’i n P a t o lo j i v e E p i d e m i y o l o j i s i ,

Bu y az ıd a , ö nce h a s ta lığ ın ta n ım ı y a p ılm a k ta d ır . “ A rte rio s c le ro s is ” a r te rle rin k alın laşm ası ve sertleşm esi ile o lu ş a n b ü t ü n d a m a r h a s t a l ı k l a r ı n ı ta n ım la m a k iç in k u lla n ılm a k ta d ır. “ A th e ro sc le ro sis” ise a r te r io s c le - rosis’in özel b ir şeklidir. A therosclerosis, geniş e la stik a r te r l e r i n v e o r t a b ü y ü k lü k tek i kas a rte rle rin in iç k ıs ım la rın d a k i le z y o n la r d a lip id v e b a ğ d o k u su to p la n m a sı ile o rta y a ç ık a n h a s ta lık tır. B u h a s ta lık a r te r io s c le - rosis’in en çok g ö rü le n şeklidir. “ M ö n c k e b e rg C a lc ific S c le ro sis” k a s a r t e r le rin in k ireçlen m esi so n u cu o lu şa n b ir h a s ta lık tır. “ A rte rio lo s c le ro s is ” a rte rio lle rin k alın laşm ası, b a ğ d o k u su şeklin i a lm a sı v e d a r a l m a s ı ile s o n u ç la n a n h a s ta lık tır. “A th e r o m a ” d e y im i d eğ işik a n l a m d a k u l l a n ı l m a k ta d ır. B azıları b u d ey im le lip id ve b a ğ d o k u s u n u n to p la n d ığ ı g e n iş a th e ro s c le ro tik p la k a la rı a ç ık la m a k ta d ırla r. D iğ e rle ri b u d e y im i a t h e - rocslerosis’in lip id b irik im in d e n d a h a k arışık le z y o n la rm a k a d a r u z a n a n d u r u m la r iç in k u lla n m a k ta d ırla r .

A therosclerosis, k ro n e r k a lp h a s ta lık la rın ın , a ta k la r ın , g a n g r e n - le rin , k a r ın a o r tla rın ın d ila ta s y o n u n u n esas n e d e n id ir . A th e ro s c le ro s is d eğişik m e k a n iz m a la rla h a sta lığ ı o lu ş tu ru r. Ö n c e a r te r i n lü m e n le r i d a r a lır ve böylece k a n yetersizliğ i (iskem ia) o lu ş u r ik in c i o la r a k a r te r l e r d e

(5)

İLG İN Ç YAYIN Ö Z E T İ

59 a n i tü m k ılıf la n m a ile şid d e tli k a n yetersizliği son u cu k alp ve diğer o rg a n la r ın d o k u la r ı c a n lılığ ın ı y itir ir ve b u d u ru m k a lp te m iy o k ard enfark tü s ü v e y a b e y in d e a ta k , b a c a k la rd a g a n g re n şeklinde o rta y a çıkar. Ü ç ü n c ü o la ra k , a o r tla r d a k i a th e ro sc le ro tik lezyon tro m b i veya k an p ıh tıla ş m a la r ın k a y n a ğ ı o la ra k o rta y a çıkar. D ö rd ü n c ü o larak ao rtla rın z a y ıfla m a s ı şe k lin d e k i k lin ik d u r u m u o lu ştu ru r.

A th e ro sc le ro s is’in a rte rle rd e k i lezy o n la rı çocukluk çağ ın d a başlar, g e n ç lik y ılla r ın d a ile rle r ve yaşlı yetişk inlikte iskem ik k om plikasyonlar şe k lin d e o r t a y a ç ık a r. L e z y o n la r, lip id b irik im i, b ağ dokusu p lak aları, ü lse r v e y a tro m b is g ib i k arışık d u ru m la rla k ireçlenm e gibi g ru p la r al t ın d a to p la n ır . L ip id b irik im i ço cu k lu k ç a ğ ın d a b aşlar. Çeşitli top lu m g r u p l a r ın d a y a p ıla n a r a ş tır m a la r 10 y aşa k a d a r o lan çocukların a o rt l a r ı n d a lip id b irik in tile rin in g ö rü ld ü ğ ü n ü işare tle m e k te d ir. Bu yaşa k a d a r ö n e m siz o la n b u b irik in tile rin yaş ilerlem esin e p a ra le l o larak arttığ ı g ö r ü lm ü ş tü r . U lu s la ra ra s ı athero sclerosis a ra ştırm a s ın a göre hastalıkla ilg ili risk e tm e n le rin in b aşlıc a la rı ş u n la rd ır:

1. Y aş risk e tm e n le rin in b a şın d a gelm ek ted ir. 2. Erkeklerde kadınlardan daha sık görülmektedir.

3. Zencilerde beyazlardan daha az lezyon görülmüştür. Yalnız bunun d ah a çok sosyo-ekonomik yaşamla ilgili olduğu sanılmaktadır.

4. Atherosclerotik lezyonun derecesi ile serum kolesterolü ve diyet teki yağ miktarı arasında önemli korelasyon bulunmuştur.

5. Hipertansiyon ve diabet atherosclerotik lezyonun şiddetini art tırmaktadır.

6. S ig a ra içim i d e h a sta lığ ın şid d e tin i a rttırm a k ta d ır.

Ç o c u k lu k ç a ğ ın d a d a m a r la r d a b a şla y a n y ağ birik in tileri, z a m a n la g e lişe re k risk e tm e n le rin in etkisine g öre yetişkinlikte ileri derecede lez y o n la r şeklini a lm a k ta d ır. Bu n ed en le, atherosclerosis’in önlenm esi için y a p ıla c a k ç a lış m a la r özellikle risk e tm e n le rin d e n u za k y aşa m a için y a p ıla c a k e ğ itim , ç o c u k lu k ç a ğ ın d a n b a şla m a lı ve yetişkinlikte sü rd ü rü lm e lid ir.

Ö ğ r e n c i l e r i n S e b z e v e M e y v a la r ı K a b u lle n m e D u r u m u

B u a r a ş tır m a , ö ğ re n c ile rin b az ı sebze ve m ey v ala rı sevm e ve b a z ıla rım s e v m e m e n e d e n le rin i o rta y a k o y m ak a m a c ı ile y ap ılm ıştır. Sebze ve m ey v a y e m e a lışk a n lığ ın d a en ö n em li etken a n n e ve b a b a n ın beslenm e bilg i le ri v e d a v r a n ış la r ı ile b u k o n u la rd a ç o c u k la rın a karşı tu tu m la rıd ır. Ç o c u k la r g e n e llik le m e y v a la rı sebzelere, çiğ m e y v a la rı pişm iş o la n la ra , ta tlı ° l a n i a n acım sı ve k arışık t a t t a o la n la r a terc ih etm ek ted irle r. Ç o cu k ların b&2ı seb z e v e m e y v a la rı sevm em eleri b az ı e tm e n le rd e n oluşan g ö rü şleri n e d a y a n m a k ta d ır . Bu e tm e n le r:

(6)

60 BESLENM E V E D İY E T D ERG İSİ a. E rk e n y a şla rd a k i o lu m su z ş a r tla n m a

b. M a m a la ra karşı o lu m su z te p k i

c. Bir sebze v ey a m e y v a n ın sev ilm ey en b ir y ö n ü n ü ele a l a r a k y a n lış o la ra k b u n u tü m ü n e g en elleştirm e.

Ç o cu k ların b u tu tu m u sebze ve m e y v a tü k e tim in i s ı n ır la m a k ta d ır .

E p ile p s i T e d a v is i İ ç in G e l i ş t i r i l m i ş K e t o j e n ik D i y e t

Y azıda, epilepsisi o la n ç o c u k la r ta r a f ın d a n b e ğ e n ile b ile n k e to je n ik d iy e tin bileşim i, özelliği ve bilgi sa y a rla d iy e t d ü z e n le n m e s i a n l a t ı l m a k t a d ı r H a sta n ın besin te rc ih le rin e g ö re d iy e tisy e n in d eğ işik ş e k ild e m e n ü le r düzenlem e olan ağ ı v a rd ır. E ğ er aile le re b e sin g r u p l a r ı v e d e ğ iş im lis teleri etkin şekilde öğretilirse ço c u k la rı iç in k e to je n ik d iy e t d ü z e n le y e - bileceklerdir.

Bu yazıyı izleyen b ir y a z ıd a k e to je n ik d iy e tle rd e o r t a z in c ir li y a ğ asitlerinden o lu şan y a ğ la rın ep ilep sid e d a h a ç a b u k k e to n o lu ş tu r m a s ı nedeni ile etkin o la ra k k u lla n ıla b ile c e ğ i b e lirtilm e k te d ir.

K o le s te r o l D ü ş ü r ü c ü D iy e t le r

Y azıda, A m erik a lıların n o rm a l d iy e tin d e k o le ste ro l v e d o y m a m ış y a ğ lar y ö n ü n d en y a p ıla n a y a rla m a la r ın se ru m lip id d ü z e y in i d ü ş ü r d ü ğ ü v e koroner k alp hastalığ ı riskini a z a lttığ ı a n la tılm a k ta d ır .

N o rm a l diy ette d eğ iştirm eler b irk a ç besin t ü r ü n ü ilg ile n d ir m e k te d ir . (T ab lo I) K o le s te ro l D ü ş ü r ü c ü TA B L O I D iy e t İ ç in S ta n d a r d D iy e tte E s a s la r ı Y a p ıl a n D e ğ i ş t i r m e l e r i n S tandard Diyet _{I inci tip} I I . tip

Tereyağ _{M ısır yağı m argarini} M ısır yağı Süt Yağsız süt Y ağsız süt Y um urta H aftada 2 adet H a fta d a 1 a d e t Balık Arttırılmış A rttırılm ış H indi Değişme yok A rttırılm ış D iğer etler % 15 azaltılmış % 40 azaltılm ış M argarin M ısır yağı M argarini M ısır yağı M eyva ve sebzeler A rttırılmış A rttırılm ış K u ru baklagiller Değişme yok A rttırılm ış

Değiştirilmiş I inci tip diyette serum kolesterolü % 17, ikinci tip diy ette % 29 o ra n ın d a düşürülm üştür.

(7)

İL G İN Ç YAYIN Ö Z ET İ r i D İ

© The B ritish Journal o f N utrition c l L T 2 8 /1 9 7 2

sa y fa 443 . ’

M a l n u t r i s y o n d a S e r u m P r o t e in le r i

B u y a z ıd a , k u v a ş io rk o rd a se ru m p ro te in le rin in dü şm e hızı ile klinik belir tile r in g ö rü lm e s i a ra s ın d a k i ilişkilerin o rta y a çıkarılm ası için y ap ılan a r a ş tır m a a n la tılm a k ta d ır . K u v a şio rk o rlu ve kuv aşio rk o r riski a ltın d a olan ç o c u k la r d a se ru m a lb u m in ve g lo b u lin le ri ö lçü lm ü ştü r. S eru m alb u m in d ü z e y i 9 a y lık ta n itib a re n d ü şm ey e b aşlam ıştır. S eru m alb u m in i en d ü şü k o la ra k iki y a şın d a k i ç o c u k la rd a g ö rü lm ü ştü r. Bu yaş, a ra ştırm a y ap ı l a n to p lu m d a k u v a şio rk o ru n en şid d etli g ö rü ld ü ğ ü z a m a n d ır. A lb um in k o n s a n tra s y o n u n d a k i d ü şm ey e k a rşın g am m a g lo b u lin d e n dolayı to p la m g lo b u lin k o n s a n tra s y o n u n d a yükselm e g ö rü lm ü ştü r. D a h a sonraları a lfa ve b e ta fra k s iy o n la rın a b ağ lı o la ra k g lo b ü lü n d e alb ü m ü n le birlikte d ü ş m e k te d ir.

D i y e t t e k i P r o t e in M ik t a r la r ın ın D e ğ i ş m e s i v e P r o t e in E m ilim i

B u y a z ıd a d iy e tte p ro te in k ısıtla n m a sın ın p ro te in le rin sind irim ü rü n le ri n in in c e b a r s a k la r d a n em ilim in c o lan etkileri k o n u su n d a y a p ıla n a ra ş tı r m a a n la tılm a k ta d ır . F a re le r ü z e rin d e y a p ıla n a ra ş tırm a d a am ino asid k a rış ım ı, asit ve p a n k r e a tik en zim lerle hid ro lize edilm iş kazein k u llan ıl m ış tır. O n g ü n lü k d iy e t p ro te in in in kısıtlanm ası, am ino asid k arışım ının v e p a n k r e a s la h id ro liz e edilm iş k az ein ü rü n le rin in em ilim ini a rttırm ış tır. K ır k g ü n lü k k ıs ıtla m a d a a m in o asid k arışım ın ın em ilim in in düşm esi n e k a r ş ın p a n k r e a s h id ro liz e edilm iş k azein ü rü n le rin in em ilim i etk ilen m e m iş tir. B u n a g ö re d iy e tte p ro te in k ısıtlanm ası a lm a n p rto e in in sin d ir im ü r ü n le r in e m ilim in i etk ilem em ek ted ir.

K u v a ş i o r k o r d a H e m o g lo b i n K o n s a n t r a s y o n u

K u v a ş io r k o rd a a n e m in in o lu şu m süresi b ilin m em e k te d ir. Bu k o n u d a U g a n d a ’d a y a p ıla n a r a ş tır m a d a eğer m aln ü trisy o n , m a la ry a , b arsak p a r a z itle r in e b a ğ lı değilse a n e m in in k u v aşio rk o ru n son safh asın d a oluş tu ğ u b u lu n m u ş tu r . H e m o g lo b in k o n sa n tra sy o n u n d a k i düşm e eritro sit

(8)

62 BE SLE N M E V E D İY E T D E R G İS İ sa y ısın d a k i a z a lm a d a n ile ri g e lm e k te d ir. O r t a l a m a h ü c r e h e m o g l o b i n d e ğ e ri e tk ile n m e m e k te d ir. B a ş la n g ıç ta k i h e m o g lo b in k o n s a n t r a s y o n u n d a k i d ü ş m e n in ç o c u ğ u n a z a lm ış y ağ sız k a s d o k u s u n d a n d o l a y ı f i z y o lo jik g ereksinm esi a z a ltm a s ı y ö n ü n d e b ir u y u m d a n i l e r i g e lm iş o l a c a ğ ı b e lirtilm iştir.

0 The American Journal o f Clinical N utrition CİLT 25/1972

© P ro te in M e ta b o liz m a s ın ın A lb u m in Y a p ım ı n a , A l b u m i n Y ı k ı m ın a ve P la z m a A m in o A sid M o d e lin e E tk ile ri. K e lm a n , L ., S a n d e r s , S .J . F rith , L ., W ic h t, S., a n d L o rr ig a n , A. sa y fa 1174.

D e m i r Y e t e r s iz li ğ i A n e m is i

İ r a n ’d a, beş köyü içine a la n 12 a y lık ta n d a h a b ü y ü k 2 7 6 5 k iş ilik b i r g r u p ta d e m ir a n e m isin in g ö rü lm e sıklığı s a p ta n m ış tır . A n e m i s ık lığ ı ç o c u k la r d a % 30, k a d ın la r d a % 24, y etişk in e rk e k le rd e d e % 7 o r a n ı n d a b u l u n m u ştu r. G ü n lü k d e m ir a lın ım ı ise o r ta la m a 4 4 .4 4 .4 9 m g o l a r a k b u l u n m u ştu r. A n e m ik o la ra k k a b u l e d ile n le re g ü n lü k 1 8 -1 0 9 m g d e m i r , F e r - ro sü lfa t o la ra k v erild iğ i z a m a n k a n ta b lo s u n u n d ü z e ld iğ i g ö r ü l m ü ş t ü r . B u to p lu m g r u b u n d a d iy e tte yük sek d ü z e y d e d e m i r b u l u n m a s ı n a k a r ş ın a n e m in in sık g ö rü lm e sin in n e d e n i, d iy e tin f i t a t l a r d a n z e n g in o l m a s ı n a b a ğ la n m ıştır. Bu to p lu m g r u b u n u n d iy e tin in esa sın ı o l u ş t u r a n t a m b u ğ d a y d a n y a p ıla n m ay asız e k m e ğ in y ü k sek d ü z e y d e f i t a t iç e r d iğ i b ö y le c e b esin lerd e k i d e m irin v ü c u d a a lın m a d ığ ı b e lir tilm iş tir .

(9)

İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T İ ₆₃

O k s a l i k A s i t İ ç e r i k l e r i i l e İ l g i l i O l a r a k D i y e t l e r i n B e s in D e ğ e r le r i

H i n d i s t a n ’d a , d e ğ iş ik d iy e tle r, o k salik asid , k a ls iy u m , p ro te in en erji d e ğ e r le r i v e b ile ş im le rin d e k i k a ls iy u m /o k s a lik asid o r a n la n y ö n ü n d e n i n c e le n m iş tir . K e n ts e l b ö lg e le r d e so sy o -ek o n o m ik d ü z e y i yü ksek o la n g r u p l a r ı n o k s a lik a s it a l m ı m l a n so sy o -ek o n o m ik d ü z e y i d ü şü k o la n g r u p l a r d a n d a h a y ü k s e k b u lu n m u ş tu r . E n çok o k salik asid iç e re n d iy e tin m e v s im ö z e lliğ in e u y g u n o la r a k ta z e seb zey i çok tü k e te n köysel bölgede y a ş a y a n g r u p l a r a a it o ld u ğ u g ö rü lm ü ş tü r. B u g r u p k r d a g ü n lü k a lm a n o k s a lik a s id m i k ta r ı n ın to k sik o la b ile c e k d ü z e y e eriştiği b elirtilm iştir. A r a ş t ı r m a y a p ı l a n b ö lg e d e , i d r a r y o lla rın d a o k sa la t ve d iğ e r k alsiy um t a ş l a r ı n ı n sık g ö r ü ld ü ğ ü ve y ü k sek d ü z e y d e o k s a la t a lın ım ın ın b u d u r u m u n e tk e n le r in d e n b ir i o la r a k d ü şü n ü le b ile c e ğ i ile ri sü rü lm ü ştü r. İ d r a r y o l l a n taşı b u l u n a n k im s e le rin yü ksek d ü z e y d e oksalik asid içeren y e şil y a p r a k l ı se b z e le ri, k u r u b a k la g ille ri fa z la a lm a m a la rı ve kalsiyu m u y ü k s e k s u l a n ve iç e c e k le ri k u lla n m a m a la r ı salık v erilm iştir.

P r o t e i n K ı s ı t l a m a s ı

N o r m a l v e p r o te in a lın ım ı k ısıtla n m ış o la n sirozlu, ü re m ili ve m alab - so rp s iy o n lu h a s ta la r ü z e rin d e , a lb iim in y a p ım ı ve a lb ü m in m etabolizm ası ile p la z m a a m in o a s id le rin in d u r u m u a ra s ın d a k i ilişkiler araştırılm ıştır. P r o te in a lın ım ı k ıs ıtla n d ığ ın d a p la z m a d a k i a la n in m ik ta rın ın yüksel m e s in e k a rş ın d iğ e r a m in o a sid le rd e b ir değişm e o lm am ıştır. A ynı z a m a n d a p r o te in k ısıtla n m a sın ın a lb ü m in in y a p ım h ızın ı önem li, yıkım h ız ın ı ise d a h a az ö lç ü d e d ü ş ü rd ü ğ ü g ö rü lm ü ştü r.

Ç o c u k l a r ı n B ü y ü m e s in i E t k ile y e n Ç e v r e s e l E tm e n le r

P e r u ’d a , m a ln u tris y o n lu ç o c u k la rın gelişim lerini etkileyen etm en leri o r ta y a k o y m a k a m a c ı ile 10 yıl süreli b ir incelem e y apılm ıştır. Ç o cuğ un g e lişim in i e tk ile y e n belli başlı e tm e n le rin an alizi sonucu elde edilen bil g ile r a ş a ğ ıd a g ö sterilm iştir. A ra ş tırm a d a b ü y ü m e d u ru m u için boy u z u n lu ğ u esas a lın m ıştır.

1. Ç o c u ğ u n b ü y ü m e d u ru m u ile a n n e ve b a b a n ın boy u zu n lu k ları a r a s ın d a ilişki b u lu n m u ş tu r. Bu ilişkinin a n n e ve b a b a n ın beslenm e du- d u r u m u ile ilgili o ld u ğ u b elirtilm iştir.

2. Ç o c u ğ u n b ü y ü m e d u ru m u n d a yasa ve yasa dışı evliliğin etkisi g ö rü lm e m iş tir.

3. Ç o c u ğ u n b ü y ü m e d u ru m u ile a n n e n in eğitim düzeyi, ilgili b u lu n m u ş tu r . Beş y ıllık eğ itim i ta m a m la m ış o lan an n e le rin ço cuklarının o r ta la m a b o y u z u n lu ğ u n u n ca h il o lan g ru b u n k in d e n yüksek o ldu ğu g ö rü lm ü ş tü r.

(10)

64 B ESLEN M E V E D İY E T D E R G ÎS Î 4. A ilen in gelir d ü ze y i d e ç o c u ğ u n b ü y ü m e d u r u m u ile ilg ili b u l u n m u ştu r. Y e te rin c e besin sa ğ la y a b ile c e k g e lire s a h ip a i l e l e r in ç o c u k la r ı d iğ e rle rin d e n d a h a iyi b ü y ü m e k te d ir.

5. K o n u t d u ru m u d a ç o c u ğ u n b ü y ü m e s in d e e tk ili g ö r ü l m ü ş t ü r . K o n u ta göre ailedeki b irey sayısı az o la n a ile ç o c u k la r ın ın b o y ö lç ü in d e k s i yüksek b u lu n m u ştu r. Ö z ellik le y a ta k b a ş ın a d ö r t t e n ç o k b i r e y d ü ş e n a ile lerd e b ü y ü m e a n la m lı o la ra k g e rile m e k te d ir.

S te r o id K o n t r a s e p t iv le r in L a k t a s y o n a E t k i s i

D ü n y a n ın b u g ü n k ü 3600 m ily o n lu k n ü fu s d ü z e y in e e riş m e s i b i r m ily o n yıld a olm u ştu r. E ğer d ü n y a n ü fu s u z a m a n ım ız d a k i h ı z l a a r t m a y a d e v a m ederse 30 yıl so n ra b u g ü n k ü n ü n iki k a tı o l a c a k t ır . 1 9 6 9 y ılı is ta tis tiklerine göre d ü n y a d a d o ğ a n la r ın o r ta la m a s ı s a n iy e d e 3 .9 , ö l e n l e r in o r talam ası ise 1.7 d ir. B u n a g ö re n ü fu s h e r s a n iy e d e 2 .2 lik h ı z l a a r t m a k t a dır. Böylece h e rg ü n 190 000 y e n i in s a n ın b e s le n m e si g e r e k m e k t e d i r . Ü stelik nüfus artışı besin k a y n a k la rı sın ırlı, g e liş m e m iş t o p l u m l a r d a % 3 ü bu lu rk en , gelişmiş to p lu m la r d a % 1 v e d a h a a ş a ğ ıd a d ı r . B esin ü r e t i m inin a rttırılm ası ile ilgili ç a b a la r a r ta n n ü fu s u d o y u r a c a k d ü z e y d e d e ğ il dir. Bu n edenle besin ü re tim in in a r ttır ılm a s ı v e v a r o l a n b e s in k a y n a k l a rın ın en iyi şekilde k u lla n ılm a sı iç in y a p ıla n ç a lı ş m a l a r y a n ı n d a n ü fu s artış hızının belirli b ir d ü z e y d e tu tu lm a s ı iç in d e a ile p l â n l a m a s ı p r o g ra m la rın ın u y g u la n m a sın a ö n e m v e rm e z o r u n lu l u ğ u v a r d ı r . A ile P l â n lam ası p ro g ram ı çerçevesinde d o ğ u m u ö n le y ic i r a h i m içi a r a ç v e h a p kullanılm ası y ayg ın b ir d u r u m a g e lm iştir. D o ğ u m u ö n le y ic i b u h a p l a r estrogen ve pro g estero n g ib i ste ro id h o r m o n l a r ı n ı i ç e r m e k t e d i r . B u y azıda d oğ um önleyici o la ra k k u lla n ıla n o ra l k o n t r a s e p ti v l e r le la k ta s y o n arasınd aki ilişkiler incelen m iştir.

L aktasyon z a m a n ın ın değişik s ü re li b ir y u m u r t l a m a y ö n ü v a r d ı r . Bu n ed en le em zirm e n in g ebeliğ i ö n le d iğ in e i n a n ı l ır . D o ğ u m d a n s o n r a y u m u rtla m a m a devresi em zirm e o lm a d ığ ı z a m a n 6 -8 h a f t a d ı r . E m z i r m en in b u süreyi u z a tm a sın a k a rşın , k a d ın la r ın o r t a l a m a y a r ı s ı n d a ü ç a y , % 80 in d e ise b ir yıl için d e y u m u r tla m a sü re si y e n i d e n b a ş l a m a k t a d ı r . B u n a göre an cak çok az say ıd a k a d ın u z u n s ü re e m z ir m e ile g e b e lik te n k o ru n a b ilm e k te d ir. Bu b a k ım d a n la k ta s y o n s ü re s in c e d o ğ u m u ö n le y ic i a r a ç la r d a n y a ra rla n m a k g e re k m e k te d ir. B u a r a ç l a r d a n d o ğ u m ö n le y ic i h a p la rın lak tasy o n u engelleyici etkisi o ld u ğ u ile ri s ü r ü l m ü ş t ü r . B u k o n u d a y a p ıla n a ra ş tırm a la r d o ğ u m u ö n ley ici h a p l a r ı n e m z ik liliğ i e tk i l e d i ğ i ni işare tle m e k te d ir. Y alnız b u etki, h a p la r ın iç in d e k u l l a n ı l a n m a d d e l e rin tü rü n e ve k u lla n ıla n d o z la ra g ö re d eğ işik lik g ö s te r m e k te d ir . E s tr o g e n içeren h a p la rın la k ta sy o n u en g e lle m e sin e k a r ş ın a z d o z l a r d a k i p r o

(11)

-İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T İ ₆₅

g e s t e r o n u n e tk i y a p m a d ı ğ ı r a p o r e d ilm iş tir. R a h i m içi a r a ç la r ın ise lak - t a s y o n u e tk ile m e d iğ i b e lir tilm iş tir .

G e liş m e k te o la n ü lk e le r d e ç o c u ğ u n ilk y ıl iç in d e k i b eslen m e sin d e b ü y ü k k a tk ıs ı o l a n e m z ir m e n in b a ş a r ı ile s ü rd ü rü lm e s i ve a y n ı z a m a n d a is te n m e y e n g e b e liğ in ö n le n m e s i iç in d o ğ u m u iz le y e n 6-8 in c e h a f ta la r d a r a h i m iç i a r a ç l a r ı n v e y a d ü ş ü k d o z la r d a p ro g e s te ro n k a rışım ı h a p la r ın k u l la n ılm a s ı s a lık v e r ile b ilir . B u a r a d a e m z ik liliğ in b a ş a rı ile s ü rd ü rü l m e s in d e r a h i m iç i a r a ç l a r ın h a p l a r a te rc ih ed ilm esi u y g u n o lu r.

E n f e k s i y o n H a s t a l ı k l a r ı S ı r a s ı n d a M e t a b o l i z m a d a O lu ş a n D e ğ i ş i k l i k l e r

B u y a z ıd a m e t a b o l ik d e n g e y ö n te m le ri ile e n fe k siy o n u n m e ta b o liz m a y a e tk ile r i ü z e r i n d e y a p ı l a n a r a ş t ır m a v e rile ri ö z e tle n m e k te d ir.

A k u t e n fe k siy o n , y ık ım re a k s iy o n la rın ı (k a rb o n h id ra t, a m in o asid v e y a ğ l a r ı n k u lla n ım ın ı) a r tt ı r m a k t a d ı r . E n fe k siy o n la g ö rü le n v e besin a l ın ı m ım e n g e lle y e n a te ş m e ta b o lik y ık ım ın d erece sin i g österen en iyi e t m e n d i r . Y ık ım la v ü c u t ta n , b a ş ta p r o te in o lm a k ü ze re d iğ er h ü c re öğe le r in d e k a y ı p l a r o lu r. E n fe k siy o n a k a rşı v ü c u d u n g ö sterd iğ i y a p ım şek lin d e k i m e ta b o lik re a k s iy o n y e n i p r o te in le r in sen tezi ile ilg ilid ir. Bu tü r y a p ı m r e a k s iy o n la rı e n fe k s iy o n u n in k ü b a s y o n d ev resin d e b aşlar. E nfek s iy o n la s e n te z e d ilm e y e b a ş lıy a n p r o te in le r b a rs a k m u k o z a ve k a ra c iğ e r h ü c r e l e r i ile a n tik o r d e d iğ im iz ö ze l im m u n o g lo b u lin le rd ir. M e ta b o liz m a d a k i b u d e ğ iş ik lik le r o r g a n iz m a n ın d ış ta n g elen m ik ro o rg a n iz m a n ın e tk ile r in e k a rş ı g ö ste rd iğ i b ir s a v u n m a m e k a n iz m a sın ın esasını o lu ştu r m a k t a d ı r .

D e ğ i ş i k D ü z e y l e r d e P r o t e in A la n M a l n u t r i s y o n l u v e i y i l e ş m e m i ş Ç o c u k l a r d a Ü r e M e t a b o l i z m a s ı

E s k id e n a m in o a sid m e ta b o liz m a s ı a rtığ ı ü r ü n ü o la n ü re n in k u lla n ıl m a d ı ğ ı b i l in ir d i. S o n y ılla r d a ü re ve d iğ e r p ro te in o lm ıy a n a z o tu n özel lik le p r o t e i n a lın ım ı k ıs ıtla n m ış k im se le rd e elzem a m in o asit d ışın d a k i a m i n o a s itle r in y a p ım ın d a d o lay ısı ile p ro te in sen tez in d e k u lla n ıld ığ ım g ö s te r e n v e r ile r o r ta y a k o n m a k ta d ır. Bu y a z ıd a ü re sentezi ve ü re n in p r o t e i n y a p ı m ı n d a k u lla n ılm a m e k a n iz m a sı ile değişik d ü z e y le rd e k i p ro t e i n a lı n ı m ın ı n ü r e m e ta b o liz m a s ın a e tk ile ri ü z e rin d e y a p ıla n a ra ş tırm a v e r ile r i a n l a tı l m a k t a d ır . P ro te in a lın ım ı a z a ld ığ ı z a m a n ü re y a p ım h ızı ö n e m li ö lç ü d e d ü ş m e k te , ü re a tım ı a z a lm a k ta ve d a h a çok ü re p ro te in V a p ım ı iç in k u lla n ılm a k ta d ır . M e ta b o liz m a d a k i b u değ işik lik ler m a l n u tr is y o n lu v e m a ln u tr is y o n d a n iyileşm e d ev resin d e o la n ç o c u k la rd a g ö z le n m iş tir.