BÜYÜME YAVAŞLIYOR, CARİ AÇIK DÜZELİYOR
Zümrüt İmamoğlu* ve Barış Soybilgen†
Yönetici Özeti
Mart ayı verisinin açıklanmasıyla ilk çeyreğe dair göstergelerimiz tamamlanmış oldu. Sanayi Üretim Endeksi (SÜE) 2012 ilk çeyreğinde geçen yılın son çeyreğine göre yüzde 1,5 oranında azaldı. İhracat miktar endeksi yüzde 3,4, ithalat miktar endeksi ise yüzde 0,9 oranında arttı. İhracattaki artışın ithalattan yüksek olması hem büyüme hem de cari açık açısından olumlu bir gelişme. Ancak göstergelerimiz hala 1. çeyrekte iç talebin büyük ölçüde hız kestiğini gösteriyor. Dolayısıyla geçen ayki tahminlerimizi koruyoruz. 1. çeyrekte GSYH’nın geçen yılın son çeyreğine göre yüzde 0,3 oranında büyüyeceğini tahmin ediyoruz. Bu tahmine göre 1. çeyrekte yıldan yıla büyüme oranını da yüzde 3,5 olarak hesaplıyoruz.
Mart ayında dış ticaret açığı önemli ölçüde azalarak 9,8 milyar dolardan 7,4 milyar dolara geriledi. Cari açığın da 9,6 milyar dolardan 6 milyar dolar civarına düşmesini bekliyoruz. Böylece 12 aylık cari açık 1. çeyrek sonunda 71,7 milyar dolara düşmüş olacak. 1. çeyrek sonu itibariyla cari açığın GSYH’a oranının 9,9’dan 9,3’e gerileyeceğini tahmin ediyoruz.
* Dr. Zümrüt İmamoğlu, Betam, Uzman Araştırmacı.
zumrut.imamoglu@bahcesehir.edu.tr
† Barış Soybilgen, Betam, Araştırma Görevlisi
baris.soybilgen@bahcesehir.edu.tr
Tablo1. Betam’ın GSYH ve Cari Açık Tahminleri
O
Kaynak: Betam. *mea: mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış. **tea: takvim etkilerinden arındırılmış.
Büyümenin belirleyicisi dış talep olacak
İlk çeyrek verilerinin tamamlanmasıyla beraber ekonomik görünüm netlik kazandı. Son iki yıldır dünyayı şaşırtan bir hızla büyüyen Türkiye ekonomisi artık yavaşlıyor. İlk çeyrekte yavaşlama iç talebin yavaşlaması ile gerçekleşecek. Büyüme hızını büyük ölçüde dış talepteki gelişmeler belirleyecek. İlk çeyrekte ihracatın ithalattan daha hızlı artmış olması bu açıdan oldukça olumlu bir gelişme. Bu sayede net ihracat büyümeye pozitif katkı yaparken bir yandan da cari açık daralıyor. 2012 yılı büyümesinin yüzde 4 civarında olabilmesi ve cari açığın sürdürülebilir seviyeye inmesi için bu trendin gelecek çeyreklerde de
2012 1. Çeyrek
Tahmin
GSYH büyüme (reel, %)
(bir önceki çeyreğe göre, mea*) 0,3 GSYH büyüme (reel, %) (geçen yılın
aynı çeyreğine göre, tea**) 3,5 Cari Açık (GSYH’a oran yıllık, %) 9,3
Ekonomik Görünüm ve
Tahminler: Mayıs 2012
devam etmesi gerekiyor. Avrupa pazarında talep daralması derinleştiği takdirde Türkiye’nin yumuşak inişi başarması zor görünüyor.
İç talebe baktığımızda göstergelerimiz tüketimde azalan bir trend olduğunu gösteriyor. Tüketim malı ithalatı son üç aydır azalıyor. Binek otomobil üretiminde de büyük bir düşüş görüyoruz (yüzde 8,3). Yatırım iştahı ise ılımlı bir görünüm veriyor. Ancak Mart ayında aramalı ithalatında ve özellikle yatırım malı ithalatında canlanma var.
Yavaşlayan ithalat bütçe gelirlerini olumsuz yönde etkiliyor. 1. çeyrekte Özel Tüketici Vergisi’nden elde edilen gelirler reel olarak yüzde 5,2 azaldı. İthalattan elde edilen vergi gelirlerinin azalması bütçe açığı üzerinde olumsuz bir etki yapacaktır ancak bunu düzeltmek için kamu harcamalarının kısılması Türkiye için zorlu geçecek 2012 yılında ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyecektir. Para politikası açısından Avrupa’da durgunluk beklentisi ve Çin’de büyümenin yavaşlama ihtimalinin belirmesi ile petrol fiyatlarının düşmeye başlaması Merkez Bankası’nın elini kolaylaştırıyor.
Özel tüketim harcamaları düşüşte
2012 1. çeyreğinde Betam’ın tüketim
2012 1. çeyrekte geçen çeyreğe göre yüzde 5,2 düştü. Bu gelişmelere rağmen TÜİK tüketici güven endeksi geçen çeyreğe göre yüzde 1,3 artış gösterdi. 1. çeyrek tüketim göstergelerindeki değişimlere baktığımızda, özel tüketim harcamala-rında geçen çeyreğe göre sınırlı bir düşüş bekliyoruz.
Yatırım malı ithalatında yüksek artış
Yatırım malı ithalatı Mart ayında bir önceki aya göre büyük bir artış gösterek yüzde 10 arttı. Mart ayındaki bu artışla birlikte yatırım malı ithalatı 1. çeyrekte geçen çeyreğe göre yüzde 7,7 arttı. Yatırım malı imalatı ise geçen çeyreğe göre yüzde 5,0 oranında düştü.
Mart ayında binek otomobil üretiminde önemli bir miktar düşüş gözlendi (yüzde 10,2). Mart ayındaki bu düşüş çeyrelik rakamlara da yansıdı. Binek otomobil üretimi 1. çeyrekte geçen çeyreğe göre yüzde 8,3 azaldı. Sanayi üretim endeksi (SÜE) de bu çeyrekte düştü. SÜE geçen çeyreğe göre yüzde 1,5 azaldı. Son olarak reel kesim güven endeksi de 1. çeyrekte geçen çeyreğe göre yüzde 0,1 düştü. Üretimdeki düşüşe rağmen özel sektörün 1. çeyrekte özel yatırım harcamalarına devam ettiğini düşünüyoruz ve geçen çeyreğe göre bir artış
miktar endeksi ise yüzde 3,2 arttı. Çeyreklik bazda ise 1. çeyrekte ihracat miktar endeksi yüzde 3,4, ithalat miktar endeksi ise yüzde 0.9 arttı. 1. çeyrekteki dış ticaret istatistikleri hala AB’ye yaptığımız ihracatın durağan olduğunu gösteriyor. Buna paralel olarak ortalama ihracat fiyatını gösteren ihracat birim değer endeksi de düşüyor.
Cari açık 1. çeyrekte düşecek
Mart ayında dış ticaret açığında geçtiğimiz yılın aynı ayına göre oldukça belirgin bir düşüş gerçekleşti ve dış ticaret açığı 9,8 milyar dolardan 7,4 milyara geriledi. Buna paralel olarak cari açığın Mart ayında 6 milyar dolar civarında olmasını bekliyoruz. 12 aylık cari açık da böylece
ilk çeyrek sonu itibarıyla 71,7 milyar dolara gerilemiş olacak. 2011 son çeyreğinde cari açık 77,2 milyar dolar olmuştu. Cari açığın düşmesinde ithalattaki artış hızının azalması etkili oldu. İç talep yavaşlamaya devam ettikçe cari açığın daha da düşeceğini tahmin ediyoruz. Ancak Mart ayında yatırım ve aramalı ithalatında görülen canlanma sürerse ve aynı zamanda Avrupa krizi ihracatı olumsuz etkilerse, cari açıkta düşüş durabilir. Nisan ayı ithalat rakamlarının geçen yıla göre düştüğü için, cari açıkta Nisan’da bir miktar artış görülebilir.
1.çeyrek sonunda cari açığın GSYH’a oranının yıllık yüzde 9,3’e düştüğünü tahmin ediyoruz (Şekil 3).
Tablo 2. Ekonomik göstergelerin aydan aya ve çeyrekten çeyreğe değişimleri (Reel ve MEA) Ekonomik Göstergeler Aralık Ocak Şubat Mart Nisan
2011 4. Çeyrek 2012 1. Çeyrek İhracat 3,4 -3,1 5,0 1,1 ** 0,6 3,4 İthalat -0,1 0,6 -0,1 3,2 ** -2,0 0,9
Ara malı ithalatı -3,5 4,1 -1,7 0,6 ** -0,5 1,0
Tüketim malı ithalatı 1,1 -2,4 -2,2 -0,4 ** -2,4 -5,1
Yatırım malı ithalatı 6,6 0,8 0,1 10,0 ** -4,0 7,7
Sanayi Üretim Endeksi (SÜE) 2,6 -3,1 0,7 0,7 ** 3,3 -1,5
Dayanıksız tüketim malı imalatı -0,7 1,5 0,6 -0,1 ** 2,2 -0,5
Dayanıklı tüketim malı imalatı -3,3 -1,3 2,1 -0,8 ** 0,8 -2,9
Ara malı imalatı 0,6 0,1 -0,4 -0,1 ** 1,0 -0,2
Yatırım malı imalatı 7,5 -9,1 0,2 -3,3 ** 6,6 -5,0
Kapasite Kullanım Oranı (KKO) 1,0 0,2 -1,0 0,2 -0,4 1,5 0,4
Dayanıksız tüketim malı imalatı 0,2 0,9 -0,8 0,4 0,3 0,1 0,8 Dayanıklı tüketim malı imalatı -0,2 -0,3 1,7 0,8 0,3 1,2 1,2
Ara malı imalatı 0,7 -0,6 -0,8 -1,5 0,1 2,7 -1,1
Yatırım malı imalatı 1,1 -0,8 -1,8 0,8 0,1 -0,1 -0,5
İmalat Sipariş Endeksi 1,9 0,8 1,5 ** ** 4,3 1,7
Yurtiçi İmalat Sipariş 2,2 0,1 1,5 ** ** 4,1 1,3
Yurtdışı İmalat Sipariş 3,4 0,6 2,3 ** ** 4,6 2,3
Beklenti Göstergeleri
Tüketici Güven E. (TUIK) 1,0 -0,3 0,4 0,5 ** -0,8 1,3
Reel Kesim Güven E. -1,9 3,6 1,9 -0,5 ** -1,5 -0,1
Finansal Göstergeler
İMKB 100 -3,5 -1,1 17,5 -1,7 -5,5 -9,9 5,1
Diğerleri
Özel tüketim vergisi (ÖTV) -3,0 -4,8 1,7 5,0 ** 1,5 -5,2
Binek otomobil üretimi -7,0 -0,6 0,7 -10,2 ** 3,0 -8,3
Kaynak: TUIK, TCMB, IMKB, BETAM. Rakamlar mevsimsellikten arındırılmış reel (enflasyondan arındırılmış) değerleri göstermektedir.
Şekil 1: Kapasite kullanım oranı ve sanayi üretim endeksi (mea)
60 65 70 75 80 85 Ja n-07 A pr-0 7 Ju l-0 7 Oc t-07 Ja n-08 A pr-0 8 Ju l-0 8 Oc t-08 Ja n-09 A pr-0 9 Ju l-0 9 Oc t-09 Ja n-10 A pr-1 0 Ju l-1 0 Oc t-10 Ja n-11 A pr-1 1 Ju l-1 1 Oc t-11 Ja n-12 A pr-1 2 95 100 105 110 115 120 125 130 135 KKO SÜE
Kaynak : TÜİK, Betam (sol taraf KKO ekseni, sağ taraf SÜE ekseni)
Şekil 2: İhracat ve ithalat miktar endeksleri (mea) 120.0 130.0 140.0 150.0 160.0 170.0 180.0 190.0 200.0 210.0 Ja n-07 Ma y-07 S ep-07 Ja n-08 Ma y-08 S ep-08 Ja n-09 Ma y-09 S ep-09 Ja n-10 Ma y-10 S ep-10 Ja n-11 Ma y-11 S ep-11 Ja n-12 İhracat İthalat Kaynak : TÜİK, Betam
Şekil 3: Çari açığın GSYH’a oranı
0.0 2.0 4.0 6.0 8.0 10.0 12.0 M ar 2008 H az 2008 E yl 2008 Ara 2008 Mar 2009 H az 2009 E yl 2009 Ara 2009 Mar 2010 H az 2010 E yl 2010 Ara 2010 Mar 2011 H az 2011 E yl 2011 Ara 2011 Mar 2012*
Şekil 4 : Altkalemlere göre aylık ihracat değişim oranları (mea) Kaynak : TÜİK, Betam Mart 2012 -5.00% 0.00% 5.00% 10.00% 15.00% G ıda ür ünl er i v e iç ec ek T üt ün ür ünl er i T ek st il ü rü nle ri Gi yi m e şya sı D abak lanm ış de ri ve ma mu lle r A ğaç v e m ant ar ür ünl er i Ka ğı t v e k ağ ıt ür ün le ri K ok kö m ür ü, ra fine edi lm iş K imy as al m adde ve ür ünl er P las tik v e kauç uk ür ünl er i Me ta lik o lma ya n di ğer m ine ra l A na m et al s anay i Me ta l e şya sa nay i M aki ne ve te çh iz at E lek tr ik li m ek ina ve ci ha zl ar R ady o, te le vi zy on , M ot orl u k ara ta şı tı ve M obi ly a v e ba şka ye rd e Şubat 2012 -20.00% -10.00% 0.00% 10.00% 20.00% 30.00% G ıda ü rün le ri v e iç ec ek T üt ün ür ünl er i T ek st il ür ünl er i Gi yi m e şya sı D abak lanm ış der i ve m am ulle r A ğaç v e m ant ar ür ünl er i Ka ğı t v e k ağ ıt ür ünl er i K ok kö m ür ü, ra fine e di lm iş K im yas al m adde ve ür ünl er P la st ik ve ka uç uk ür ün le ri Me ta lik o lma ya n di ğer m iner al A na m et al sa na yi Metal e şya sanay i M ak ine v e te çh iz at E lek tr ik li m ek ina ve ci ha zl ar R ady o, te le vi zyo n, Mo to rlu k ar a ta şı tı ve M obi ly a v e ba şka ye rd e
