ISLAHĠYE (GAZĠANTEP) YÖRESĠNDE YETĠġEN MAKROMANTARLARIN BELĠRLENMESĠ
Yasin UZUN Yüksek Lisans Tezi Biyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Programı Doç. Dr. Abdullah KAYA
ii T.C
KARAMANOĞLU MEHMETBEY ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
ISLAHĠYE (GAZĠANTEP) YÖRESĠNDE YETĠġEN MAKROMANTARLARIN BELĠRLENMESĠ
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Yasin UZUN
Anabilim Dalı: Biyoloji Programı: Yüksek Lisans
Tez DanıĢmanı: Doç. Dr. Abdullah KAYA
KARAMAN-2014
iv TEZ BĠLDĠRĠMĠ
Yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim.
Yasin UZUN
ÖZET Yüksek Lisans Tezi
ISLAHĠYE (GAZĠANTEP) YÖRESĠNDE YETĠġEN MAKROMANTARLARIN BELĠRLENMESĠ
Yasin UZUN
Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Biyoloji Anabilim Dalı
DanıĢman: Doç. Dr. Abdullah KAYA Aralık, 2014, 139 sayfa
Bu çalışma Islahiye (Gaziantep) yöresinde yetişen makromantarlar üzerinde gerçekleştirilmiştir. 2013-2014 yılları arasında bölgede gerçekleştirilen arazi çalışmaları sonucunda 630 makromantar örneği toplanmıştır. Ekolojik özellikleri not edilen ve doğal ortamında resimlenen örnekler laboratuvar ortamına taşınıp kurutularak fungaryum materyali haline getirilmiştir. Gerekli teşhis işlemleri sonucunda 11 takım, 47 familya ve 62 cinse ait 128 takson tanımlanmıştır. Bunlardan 33 tanesi Ascomycota, 95 tanesi ise Basidiomycota bölümü içinde yer almaktadır.
Tanımlanan taksonlardan 9 tanesi, Tapesia strobilicola (Rehm) Sacc. (Dermateaceae), Hymenoscyphus janthinum (Fr.) Lambotte (Helotiaceae), Perrotia flammea (Alb. & Schwein.) Boud. (Hyaloscyphaceae), Trichopeziza subsulphurea (Svrček) Baral (Lachnaceae), Thecotheus pelletieri (P. Crouan & H. Crouan) Boud. (Ascobolaceae), Helvella compressa (Snyder) N.S. Weber (Helvellaceae), Hypotarzetta insignis (Berthet & Riousset) Donadini, Tricharina gilva (Boud. ex Cooke) Eckblad (Pyronemataceae) ve Hypoxylon rubiginosum (Pers.) Fr (Xylariaceae) Türkiye‟den ilk kez kaydedilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Makromantar, Taksonomi, Islahiye, Gaziantep
i
ii ABSTRACT
Ms Thesis
DETERMINATION OF MACROFUNGI GROWING IN ISLAHĠYE (GAZĠANTEP) REGION
Yasin UZUN
Karamanoğlu Mehmetbey University Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Biology
Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Abdullah KAYA December, 2014, 139 pages
This study was carried out on the macrofungi growing in Islahiye (Gaziantep) district. 630 macrofungi samples were collected during field trips between 2013 and 2014. Ecological properties were noted and they were photographed at their natural habitat. Transfering the samples to the lab, they were dried and prepared as fungarium materials. As a result of necessary idendification processes, 128 taxa belonging to 11 orders, 47 families and 62 genera were determined. Thirty three of them belong to Ascomycota and 95 belong to Basidiomycota. Nine, Tapesia strobilicola (Rehm) Sacc. (Dermateaceae), Hymenoscyphus janthinum (Fr.) Lambotte (Helotiaceae), Perrotia flammea (Alb. & Schwein.) Boud. (Hyaloscyphaceae), Trichopeziza subsulphurea (Svrček) Baral (Lachnaceae), Thecotheus pelletieri (P. Crouan & H. Crouan) Boud. (Ascobolaceae), Helvella compressa (Snyder) N.S. Weber (Helvellaceae), Hypotarzetta insignis (Berthet & Riousset) Donadini, Tricharina gilva (Boud. ex Cooke) Eckblad (Pyronemataceae) and Hypoxylon rubiginosum (Pers.) Fr (Xylariaceae), of the determined taxa, are recorded for the first time from Turkey.
iii ÖN SÖZ
Dünyadaki ikinci kalabalık canlı grubunu oluşturduğu düşünülen mantarlar, besin kaynağı olarak kullanımlarının yanında tıbbi amaçlı olarak da kullanılmaktadır. Coğrafi konumu ve ekolojik şartlarının uygunluğu nedeniyle ülkemizin makromantar biyoçeşitliliği açısından oldukça zengin olduğu düşünülmektedir.
Ülkemizin makromantar çeşitliliğinin belirlenmesine yönelik birçok çalışma yapılmıştır. Ancak çalışılmamış birçok bölgenin bulunması nedeniyle Türkiye mikotası henüz tamamlanmış değildir. Islahiye yöresinde gerçekleştirilen bu çalışma ile yörenin makromantar çeşitliliğinin belirlenmesi, yöre insanının bilgilendirilmesi ve ülkemiz makromikotasına katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Yüksek Lisans Tez danışmanlığımı üstlenen, tezin her aşamasında öneri ve yardımlarını esirgemeyen hocam Doç. Dr. Abdullah KAYA‟ya, arazi çalışmalarını çoğunlukla birlikte gerçekleştirdiğimiz İbrahim Halil KARACAN‟a, mantar teşhisinde görüş ve önerilerinden faydalandığım Doç. Dr. Ilgaz AKATA‟ya ve KBAG (212T112) nolu proje ile çalışmamı maddi olarak destekleyen TÜBİTAK‟a içtenlikle teşekkür ederim.
Yasin UZUN Aralık, 2014
iv ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa ÖZET ... i ABSTRACT ... ii ÖN SÖZ ... iii ĠÇĠNDEKĠLER ... iv ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ ... ix ġEKĠLLER DĠZĠNĠ ... x
SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ ... xiii
1. GĠRĠġ ... 1
2. LĠTERATÜR ÖZETĠ ... 4
3. MATERYAL METOT ... 15
3.1. Araştırma Alanının Durumu ... 15
3.1.1. Coğrafi Özellikleri ... 15 3.1.2. İklim ve Bitki Örtüsü ... 15 3.1.3. Toprak Özellikleri ... 17 3.2. Materyal ... 17 3.3. Metot ... 17 3.3.1. Arazi Çalışması ... 17 3.3.2. Laboratuvar Çalışması ... 18 4. BULGULAR ... 20
4.1. Teşhisi Yapılan Mantarların Sistematiği. ... 20
4.2. Teşhisi Yapılan Mantarların Bölgedeki Yayılışı ... 29
4.2.1. Mollisia cinerea (Batsch) P. Karst. ... 29
4.2.2. Tapesia fusca (Pers.) Fuckel ... 29
4.2.3. Tapesia strobilicola (Rehm) Sacc. ... 29
4.2.4. Bisporella citrina (Batsch) Korf & S.E. Carp. ... 29
4.2.5. Hymenoscyphus fructigenus (Bull.) Gray ... 30
4.2.6. Hymenoscyphus janthinum (Fr.) Lambotte ... 30
4.2.7. Hymenoscyphus scutula (Pers.) W. Phillips ... 30
4.2.8. Dasyscyphella nivea (R. Hedw.) Raitv. ... 30
4.2.9. Lachnellula subtilissima (Cooke) Dennis ... 30
v
4.2.11. Lachnum virgineum (Batsch) P. Karst. ... 31
4.2.12. Neobulgaria pura (Pers.) Petr. ... 31
4.2.13. Trichopeziza subsulphurea (Svrček) Baral ... 31
4.2.14. Rutstroemia firma (Pers.) P. Karst. ... 31
4.2.15. Thecotheus pelletieri (P. Crouan & H. Crouan) Boud. ... 32
4.2.16. Caloscypha fulgens (Pers.) Boud. ... 32
4.2.17. Helvella acetabulum (L.) Quél. ... 32
4.2.18. Helvella compressa (Snyder) N.S. Weber ... 32
4.2.19. Helvella costifera Nannf. ... 32
4.2.20. Helvella lacunosa Afzel. ... 32
4.2.21. Helvella leucomelaena (Pers.) Nannf. ... 33
4.2.22. Helvella queletii Bres. ... 33
4.2.23. Mitrophora semilibera (DC.) Lév. ... 33
4.2.24. Morchella deliciosa Fr. ... 33
4.2.25. Morchella esculenta (L.) Pers. ... 33
4.2.26. Peziza pseudoviolacea Donadini ... 33
4.2.27. Sarcosphaera coronaria (Jacq.) J. Schröt. ... 33
4.2.28. Terfezia olbiensis Tul. & C. Tul. ... 33
4.2.29. Geopora arenicola (Lév.) Kers ... 34
4.2.30. Hypotarzetta insignis (Berthet & Riousset) Donadini ... 34
4.2.31. Tricharina gilva (Boud. ex Cooke) Eckblad ... 34
4.2.32. Hypoxylon rubiginosum (Pers.) Fr. ... 34
4.2.33. Xylaria hypoxylon (L.) Grev. ... 35
4.2.34. Agaricus campestris L. ... 35
4.2.35. Bovista plumbea Pers. ... 35
4.2.36. Coprinus comatus (O.F. Müll.) Pers. ... 35
4.2.37. Crucibulum laeve (Huds.) Kambly ... 35
4.2.38. Cyathus olla (Batsch) Pers. ... 35
4.2.39. Cystodermella cinnabarina (Alb. & Schwein.) Harmaja ... 35
4.2.40. Lepiota cristata (Bolton) P. Kumm. ... 36
4.2.41. Leucoagaricus leucothites (Vittad.) Wasser ... 36
4.2.42. Lycoperdon molle Pers... 36
vi
4.2.44. Lycoperdon utriforme Bull. ... 36
4.2.45. Macrolepiota excoriata (Schaeff.) Wasser ... 36
4.2.46. Macrolepiota mastoidea (Fr.) Singer... 36
4.2.47. Amanita excelsa (Fr.) Bertill. ... 36
4.2.48. Amanita gemmata (Fr.) Bertill. ... 36
4.2.49. Amanita muscaria (L.) Lam. ... 37
4.2.50. Amanita pantherina (DC.) Krombh. ... 37
4.2.51. Amanita rubescens Pers. ... 37
4.2.52. Conocybe apala (Fr.) Arnolds ... 37
4.2.53. Cortinarius trivialis J.E. Lange ... 37
4.2.54. Hebeloma crustuliniforme (Bull.) Quél. ... 37
4.2.55. Entoloma sinuatum (Bull.) P. Kumm. ... 37
4.2.56. Hygrophorus chrysodon (Batsch) Fr s. ... 37
4.2.57. Hygrophorus eburneus (Bull.) Fr. ... 37
4.2.58. Hygrophorus purpurascens (Alb. & Schwein.) Fr. ... 38
4.2.59. Crepidotus variabilis (Pers.) P. Kumm. ... 38
4.2.60. Inocybe geophylla (Bull.) P. Kumm. ... 38
4.2.61. Phaeomarasmius erinaceus (Fr.) Scherff. ex Romagn. ... 38
4.2.62. Lyophyllum decastes (Fr.) Singer ... 38
4.2.63. Macrocystidia cucumis (Pers.) Joss. ... 38
4.2.64. Mycena haematopus (Pers.) P. Kumm. ... 38
4.2.65. Mycena pura (Pers.) P. Kumm. ... 38
4.2.66. Mycena seynii Quél. ... 38
4.2.67. Panellus violaceofulvus (Batsch) Singer ... 39
4.2.68. Xeromphalina campanella (Batsch) Kühner & Maire ... 39
4.2.69. Xeromphalina cauticinalis (With.) Kühner & Maire... 39
4.2.70. Gymnopus dryophilus (Bull.) Murrill ... 39
4.2.71. Omphalotus olearius (DC.) Singer ... 39
4.2.72. Hymenopellis radicata (Relhan) R.H. Petersen ... 39
4.2.73. Strobilurus stephanocystis (Kühner & Romagn. ex Hora) Singer ... 39
4.2.74. Xerula pudens (Pers.) Singer ... 39
4.2.75. Pleurotus ostreatus (Jacq.) P. Kumm. ... 40
vii
4.2.77. Coprinellus disseminatus (Pers.) J.E. Lange ... 40
4.2.78. Coprinellus micaceus (Bull.) Vilgalys, Hopple & Jacq. Johnson. ... 40
4.2.79. Coprinopsis nivea (Pers.) Redhead, Vilgalys & Moncalvo ... 40
4.2.80. Psathyrella candolleana (Fr.) Maire ... 40
4.2.81. Schizophyllum commune Fr. ... 40
4.2.82. Cyclocybe cylindracea (DC.) Vizzini & Angelini ... 40
4.2.83. Hypholoma fasciculare (Huds.) P. Kumm... 40
4.2.84. Stropharia coronilla (Bull.) Quél. ... 41
4.2.85. Arrhenia spathulata (Fr.) Redhead. ... 41
4.2.86. Clitocybe gibba (Pers.) P. Kumm. ... 41
4.2.87. Clitocybe nebularis (Batsch) P. Kumm. ... 41
4.2.88. Clitocybe odora (Bull.) P. Kumm. ... 41
4.2.89. Lepista nuda (Bull.) Cooke ... 41
4.2.90. Lepista sordida (Schumach.) Singer ... 41
4.2.91. Melanoleuca cognata (Fr.) Konrad & Maubl. ... 41
4.2.92. Melanoleuca exscissa (Fr.) Singer ... 41
4.2.93. Resupinatus trichotis (Pers.) Singer ... 42
4.2.94. Tricholoma anatolicum H.H. Doğan & Intini... 42
4.2.95. Tricholoma batschii Gulden ... 42
4.2.96. Tricholoma equestre (L.) P. Kumm. ... 42
4.2.97. Tricholoma terreum (Schaeff.) P. Kumm. ... 42
4.2.98. Tubaria conspersa (Pers.) Fayod. ... 42
4.2.99. Boletus erythropus Pers. ... .42
4.2.100. Xerocomellus chrysenteron (Bull.) Šutara ... 42
4.2.101. Astraeus hygrometricus (Pers.) Morgan ... 43
4.2.102. Chroogomphus rutilus (Schaeff.) O.K. Mill. ... 43
4.2.103. Melanogaster ambiguus (Vittad.) Tul. & C. Tul.. ... 43
4.2.104. Melanogaster broomeanus Berk. ... 43
4.2.105. Rhizopogon luteolus Fr. ... 43
4.2.106. Rhizopogon roseolus (Corda) Th. Fr. ... 43
4.2.107. Pisolithus arhizus (Scop.) Rauschert. ... 43
4.2.108. Scleroderma polyrhizum (J.F. Gmel.) Pers. ... 43
viii
4.2.110. Suillus granulatus (L.) Roussel ... 44
4.2.111. Suillus luteus (L.) Roussel. ... 44
4.2.112. Geastrum minimum Schwein.. ... 44
4.2.113. Geastrum rufescens Pers.. ... 44
4.2.114. Geastrum triplex Jungh. ... 44
4.2.115. Gautieria monticola Harkn. ... 44
4.2.116. Gomphus clavatus (Pers.) Gray. ... 44
4.2.117. Ramaria flava (Schaeff.) Quél.. ... 44
4.2.118. Hysterangium clathroides Vittad. ... 45
4.2.119. Terana coerulea (Lam.) Kuntze ... 45
4.2.120. Fomes fomentarius (L.) Fr. ... 45
4.2.121. Lentinus tigrinus (Bull.) Fr. ... 45
4.2.122. Trichaptum abietinum (Dicks.) Ryvarden ... 45
4.2.123. Trichaptum fuscoviolaceum (Ehrenb.) Ryvarden ... 45
4.2.124. Lentinellus cochleatus (Pers.) P. Karst. ... 45
4.2.125. Lactarius deliciosus (L.) Gray ... 45
4.2.126. Russula brevipes Peck. ... 45
4.2.127. Stereum hirsutum (Willd.) Pers. ... 46
4.2.128. Dacrymyces capitatus Schwein. ... 46
5. TARTIġMA VE SONUÇ ... 111
6. KAYNAKLAR ... 116
ix
ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ
Çizelge ... Sayfa Çizelge 3.1. Uzun yıllar ortalama sıcaklıklar (°C)... 16 Çizelge 3.2. Uzun yıllar ortalama yağış miktarları (mm) ... 16 Çizelge 5.1. Bulguların yakın çevredeki çalışma bulguları ile karşılaştırılması ... 115
x
ġEKĠLLER DĠZĠNĠ
ġekil ... Sayfa
Şekil 3.1. Araştırma bölgesinin haritası ... 15
Şekil 3.2. Islahiye meteoroloji istasyonuna ait ombrotermik diyagram ... 16
Şekil 4.1. Mollisia cinerea‟nın askokarpları ... 47
Şekil 4.2. Tapesia fusca‟nın askokarpları ... 47
Şekil 4.3. Tapesia strobilicola‟nın askokarpları ve askosporları... 48
Şekil 4.4. Bisporella citrina‟nın askokarpları ... 48
Şekil 4.5. Hymenoscyphus fructigenus‟un askokarpları ... 49
Şekil 4.6. Hymenoscyphus janthinum‟un askokarpları ve askosporları... 49
Şekil 4.7. Hymenoscyphus scutula „nın askokarpları ... 50
Şekil 4.8. Dasyscyphella nivea‟nın askokarpları ... 50
Şekil 4.9. Lachnellula subtilissima‟nın askokarpları ... 51
Şekil 4.10. Perrotia flammea „nın askokarpları ve askosporları ... 51
Şekil 4.11. Lachnum virgineum‟un askokarpları ... 52
Şekil 4.12. Neobulgaria pura‟nın askokarpları ... 52
Şekil 4.13. Trichopeziza subsulphurea „nın askokarpları ve askosporları ... 53
Şekil 4.14. Rutstroemia firma‟nın askokarpları ... 53
Şekil 4.15. Thecotheus pelletieri‟nin askokarpları ve askosporları ... 54
Şekil 4.16. Caloscypha fulgens‟in askokarpları ... 54
Şekil 4.17. Helvella acetabulum‟un askokarpları ... 55
Şekil 4.18. Helvella compressa‟nın askokarpları ve askosporları ... 55
Şekil 4.19. Helvella costifera‟nın askokarpları ... 56
Şekil 4.20. Helvella lacunosa‟nın askokarpları ... 56
Şekil 4.21. Helvella leucomelaena‟nın askokarpları ... 57
Şekil 4.22. Helvella queletii‟nin askokarpları ... 57
Şekil 4.23. Mitrophora semilibera‟nın askokarpları ... 58
Şekil 4.24. Morchella deliciosa‟nın askokarpları ... 58
Şekil 4.25. Morchella esculenta‟nın askokarpları ... 59
Şekil 4.26. Peziza pseudoviolacea „nin askokarpları ... 59
Şekil 4.27. Sarcosphaera coronaria‟nın askokarpları ... 60
Şekil 4.28. Terfezia olbiensis‟in askokarpları ... 60
Şekil 4.29. Geopora arenicola‟nın askokarpları ... 61
Şekil 4.30. Hypotarzetta insignis‟in askokarpları ve askosporları ... 61
Şekil 4.31. Tricharina gilva‟nın askokarpları ve askosporları ... 62
Şekil 4.32. Hypoxylon rubiginosum‟un askokarpları ve askosporları ... 62
Şekil 4.33. Xylaria hypoxylon‟nın askokarpları ... 63
Şekil 4.34. Agaricus campestris‟in bazidiyokarpları ... 63
Şekil 4.35. Bovista plumbea‟nın bazidiyokarpları ... 64
Şekil 4.36. Coprinus comatus‟un bazidiyokarpları ... 64
Şekil 4.37. Crucibulum laeve‟nın bazidiyokarpları ... 65
Şekil 4.38. Cyathus olla‟nın bazidiyokarpları ... 65
Şekil 4.39. Cystodermella cinnabarina‟nın bazidiyokarpları ... 66
Şekil 4.40. Lepiota cristata‟nın bazidiyokarpları ... 66
Şekil 4.41. Leucoagaricus leucothites‟in bazidiyokarpları ... 67
Şekil 4.42. Lycoperdon molle‟nin bazidiyokarpları ... 67
Şekil 4.43. Lycoperdon perlatum‟un bazidiyokarpları ... 68
Şekil 4.44. Lycoperdon utriforme‟nin bazidiyokarpları ... 68
xi
Şekil 4.46. Macrolepiota mastoidea‟nın bazidiyokarpları ... 69
Şekil 4.47. Amanita excelsa‟nın bazidiyokarpları ... 70
Şekil 4.48. Amanita gemmata‟nın bazidiyokarpları ... 70
Şekil 4.49. Amanita muscaria‟nın bazidiyokarpları ... 71
Şekil 4.50. Amanita pantherina‟nın bazidiyokarpları ... 71
Şekil 4.51. Amanita rubescens‟in bazidiyokarpları ... 72
Şekil 4.52. Conocybe apala‟nın bazidiyokarpları ... 72
Şekil 4.53. Cortinarius trivialis‟in bazidiyokarpları ... 73
Şekil 4.54. Hebeloma crustuliniforme‟nin bazidiyokarpları ... 73
Şekil 4.55. Entoloma sinuatum‟un bazidiyokarpları ... 74
Şekil 4.56. Hygrophorus chrysodon‟un bazidiyokarpları ... 74
Şekil 4.57. Hygrophorus eburneus‟un bazidiyokarpları ... 75
Şekil 4.58. Hygrophorus purpurascens‟in bazidiyokarpları ... 75
Şekil 4.59. Crepidotus variabilis‟in bazidiyokarpları ... 76
Şekil 4.60. Inocybe geophylla‟nın bazidiyokarpları ... 76
Şekil 4.61. Phaeomarasmius erinaceus‟un bazidiyokarpları ... 77
Şekil 4.62. Lyophyllum decastes’in bazidiyokarpları ... 77
Şekil 4.63. Macrocystidia cucumis‟in bazidiyokarpları ... 78
Şekil 4.64. Mycena haematopus‟un bazidiyokarpları ... 78
Şekil 4.65. Mycena pura’nın bazidiyokarpları ... 79
Şekil 4.66. Mycena seynii‟nin bazidiyokarpları ... 79
Şekil 4.67. Panellus violaceofulvus‟un bazidiyokarpları ... 80
Şekil 4.68. Xeromphalina campanella‟nın bazidiyokarpları ... 80
Şekil 4.69. Xeromphalina cauticinalis‟in bazidiyokarpları ... 81
Şekil 4.70. Gymnopus dryophilus‟un bazidiyokarpları ... 81
Şekil 4.71. Omphalotus olearius‟un bazidiyokarpları ... 82
Şekil 4.72. Hymenopellis radicata‟nın bazidiyokarpları ... 82
Şekil 4.73. Strobilurus stephanocystis‟in bazidiyokarpları ... 83
Şekil 4.74. Xerula pudens‟in bazidiyokarpları ... 83
Şekil 4.75. Pleurotus ostreatus‟un bazidiyokarpları ... 84
Şekil 4.76. Pluteus romellii‟nin bazidiyokarpları ... 84
Şekil 4.77. Coprinellus disseminatus‟un bazidiyokarpları ... 85
Şekil 4.78. Coprinellus micaceus‟un bazidiyokarpları ... 85
Şekil 4.79. Coprinopsis nivea‟nın bazidiyokarpları ... 86
Şekil 4.80. Psathyrella candolleana ‟nın bazidiyokarpları ... 86
Şekil 4.81. Schizophyllum commune‟nin bazidiyokarpları ... 87
Şekil 4.82. Cyclocybe cylindracea‟nin bazidiyokarpları ... 87
Şekil 4.83. Hypholoma fasciculare‟nin bazidiyokarpları ... 88
Şekil 4.84. Stropharia coronilla‟nın bazidiyokarpları ... 88
Şekil 4.85. Arrhenia spathulata‟nın bazidiyokarpları ... 89
Şekil 4.86. Clitocybe gibba‟nın bazidiyokarpları ... 89
Şekil 4.87. Clitocybe nebularis‟in bazidiyokarpları ... 90
Şekil 4.88. Clitocybe odora‟nın bazidiyokarpları ... 90
Şekil 4.89. Lepista nuda‟nın bazidiyokarpları ... 91
Şekil 4.90. Lepista sordida‟nın bazidiyokarpları ... 91
Şekil 4.91. Melanoleuca cognata‟nın bazidiyokarpları ... 92
Şekil 4.92. Melanoleuca exscissa‟nın bazidiyokarpları ... 92
Şekil 4.93. Resupinatus trichotis‟in bazidiyokarpları ... 93
xii
Şekil 4.95. Tricholoma batschii‟nin bazidiyokarpları ... 94
Şekil 4.96. Tricholoma equestre‟nin bazidiyokarpları ... 94
Şekil 4.97. Tricholoma terreum‟un bazidiyokarpları ... 95
Şekil 4.98. Tubaria conspersa‟nın bazidiyokarpları ... 95
Şekil 4.99. Boletus erythropus‟un bazidiyokarpları ... 96
Şekil 4.100. Xerocomellus chrysenteron‟un bazidiyokarpları ... 96
Şekil 4.101. Astraeus hygrometricus‟un bazidiyokarpları ... 97
Şekil 4.102. Chroogomphus rutilus‟un bazidiyokarpları ... 97
Şekil 4.103. Melanogaster ambiguus‟un bazidiyokarpları ... 98
Şekil 4.104. Melanogaster broomeanus‟un bazidiyokarpları ... 98
Şekil 4.105. Rhizopogon luteolus‟un bazidiyokarpları ... 99
Şekil 4.106. Rhizopogon roseolus‟un bazidiyokarpları ... 99
Şekil 4.107. Pisolithus arhizus‟un bazidiyokarpları ... 100
Şekil 4.108. Scleroderma polyrhizum‟un bazidiyokarpları ... 100
Şekil 4.109. Suillus collinitus‟un bazidiyokarpları ... 101
Şekil 4.110. Suillus granulatus‟un bazidiyokarpları ... 101
Şekil 4.111. Suillus luteus‟un bazidiyokarpları ... 102
Şekil 4.112. Geastrum minimum‟un bazidiyokarpları ... 102
Şekil 4.113. Geastrum rufescens‟un bazidiyokarpları ... 103
Şekil 4.114. Geastrum triplex‟in bazidiyokarpları ... 103
Şekil 4.115. Gautieria monticola‟nın bazidiyokarpları ... 104
Şekil 4.116. Gomphus clavatus ‟un bazidiyokarpları ... 104
Şekil 4.117. Ramaria flava‟nın bazidiyokarpları ... 105
Şekil 4.118. Hysterangium clathroides‟in bazidiyokarpları ... 105
Şekil 4.119. Terana coerulea‟nın bazidiyokarpları ... 106
Şekil 4.120. Fomes fomentarius‟un bazidiyokarpı ... 106
Şekil 4.121. Lentinus tigrinus‟un bazidiyokarpları ... 107
Şekil 4.122. Trichaptum abietinum‟un bazidiyokarpları ... 107
Şekil 4.123. Trichaptum fuscoviolaceum‟un bazidiyokarpları ... 108
Şekil 4.124. Lentinellus cochleatus‟un bazidiyokarpları ... 108
Şekil 4.125. Lactarius deliciosus‟ın bazidiyokarpları ... 109
Şekil 4.126. Russula brevipes‟in bazidiyokarpları ... 109
Şekil 4.127. Stereum hirsutum‟un bazidiyokarpları ... 110
Şekil 4.128. Dacrymyces capitatus‟un bazidiyokarpları ... 110
Şekil 5.1. Belirlenen taksonların bölümlere göre dağılımı ... 111
Şekil 5.2. Belirlenen taksonların takımlara göre dağılımı ... 112
Şekil 5.3. Yörede belirlenen taksonların yenilebilirlik durumları ... 113
xiii
SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ
Simge ve Kısaltmalar Açıklama ° C Santigrad derece f. Forma km2 Kilometrekare km Kilometre cm Santimetre mm Milimetre var. Varyete % Yüzde µm Mikrometre K Kaya
1 1. GĠRĠġ
Mantarlar spor üreten, hif olarak bilinen ve hücre duvarıyla kuşatılmış ipliksi somatik bir yapıya sahip, hücre duvarı kompleks karbonhidratlar (kitin ve glukan) içeren ve absorbsiyonla beslenen organizmalardır. Mantarlar canlılıklarını sürdürebilmeleri için diğer canlıların hazırladığı organik besinleri kullanmak zorundadırlar. Kullandıkları besin canlı organizmanın bir parçası ise parazit, ölü organizmanın kısımları ise saprofit mantarlar olarak isimlendirilirler. Saprofit mantarlar ölü organik maddelerin parçalanmasına neden olurken, parazit mantarlar özellikle bitki ve hayvan gibi üzerinde veya içinde yaşadıkları canlılara zarar vererek büyük ekonomik kayıplara neden olurlar. Mikorizal mantarlar, otsu ve odunsu bitkilerin su ve mineral madde teminine yardımcı olurken, liken oluşturan mantarlar ise su yosunları veya mavi-yeşil algler (cyano-bakteriler)‟le tek bir vücut yapısı (tallus) oluşturmak üzere ortak bir yaşam içine girerler.
Mantarlar canlıların yaşamında oldukça önemli bir yer alırlar. Antioksidan, antibakteriyal, antiviral, antikanser vb. özelliklerdeki mantarların tıp dünyasında kullanımı günümüzde gittikçe yaygınlaşmaktadır.
Maya mantarları fermentasyon endüstrisinin temelini oluşturur. Fermentasyon ve mayalanmış hamurun keşfinden sonra üretilmeye başlayan ekmek, insanoğlunun beslenmesinde önemli bir yere sahip olmuştur. Bazı alkollü içkilerin üretiminde de maya mantarlarından faydalanılır. Bazı küf mantarları rokfor, kamembert ve gorgonzola gibi çeşitli peynir tiplerinin hazırlanmasında, sitrik asit gibi organik asitlerin endüstriyel üretilmesinde ve penisilin gibi pek çok antibiyotik maddenin elde edilmesinde kullanılır. Bunun yanı sıra kortizon gibi bazı ilaçlar ve amilaz gibi bazı enzimlerin yanı sıra çeşitli vitamin ve hormonların endüstriyel olarak üretilmesinde mantarlardan yararlanılır.
Bazı mantar türleri ağaçların odun yapısını bozucu özelliklerinden dolayı ağaçlar için zararlıdırlar. Orman ağaçlarını tahrip eden mantarlar yaprak, dal, sap veya kütükler üzerinde parazit veya ayrıştırıcı olarak yaşarlar. Bazı mantarlar odunu doğrudan çürütmezler, ancak odunun doğal renginin bozulmasına ve diğer bazı renk değişimlerine neden olurlar. Diğer bazı mantarlarda odun özünde ve yapısında beyaz veya kahverengi çürüklüğe neden olurlar. Mantarların aktivitesiyle etkilenen ağaç gövdeleri yoğun şekilde bozulur ve daha fazla kullanılamazlar.
2
Mantarlar aynı zamanda bünyelerinde ağır metal (bakır, civa, çinko, gümüş, kadmiyum, kobalt, kurşun vb.) biriktirmeleri ile de önem taşırlar. Bünyelerinde biriktirdikleri ağır metaller nedeniyle kirlilik indikatörü olarak kullanılabilmektedirler.
Yeryüzünde 100.000 civarında mantar türü tanımlanmış ancak toplam tür sayısının 750 bin ile 1.5 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir.
Araştırma konumuzu oluşturan makrofunguslar, mantarlar aleminin Ascomycota (Askuslu mantarlar) ve Basidiomycota (Bazidyumlu mantarlar) bölümleri içerisinde yer alan ve çıplak gözle ayırt edilebilen makroskobik mantarları içerir. Avrupa kıtasında yaklaşık 15.000 tanımlanmış makromantar türü olduğu bilinmektedir. Bu sayı ülkemizde 2200 civarındadır (Sesli ve Denchev, 2014).
Makrofunguslar yenen, yenmeyen ve zehirli olmak üzere de gruplandırılabilir. Yenen mantarlar halkın doğadan topladığı ve lezzet bakımından tercih edilen mantarlardır. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de gıda açığının kapatılması açısından mantarlar önemli besin kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Gıda ihtiyacının artmasıyla mantarların kültürel olarak üretimi gündeme gelmiştir. Yemeklik mantar bileşiminde nişasta ve gerçek selülozun bulunmayışı, buna karşılık vitamin ve mineral maddeleri içermelerinden dolayı iyi bir gıda olarak kabul edilmektedir.
Lif içeriği yüksek olan kültür mantarı, yararlı elementler (demir, çinko potasyum, fosfor vb.) ve B grubu vitaminler açısından iyi bir kaynaktır. İçeriğinde şeker ve yağ miktarı oldukça az olduğundan dolayı diyet için idealdir. 100 gram mantar yaklaşık 3.5 gram protein, 4.5 gram karbonhidrat içerirken 25 kcal‟lik bir enerjiye sahiptir.
Mantarlar ilk olarak 16. yüzyılda Fransa‟da kültüre alınmıştır. Daha sonra bu alanda yapılan çalışmalar gelişerek devam etmiş ve günümüzde özellikle gelişmiş ülkelerde önemli bir sanayi kolu haline gelmiştir. Ülkemizde kültür mantarı üretimi ile ilgili ilk çalışmalar 1960‟ların ilk yıllarında başlamış, daha sonraki yıllarda mantar tüketim alışkanlığının artmasıyla mantar yetiştiricilerinin sayısı da artmıştır. Bu nedenle gıda ihtiyacının karşılanması ve ekonomik olması sebebiyle kültür mantarı yetiştiriciliği dünyada olduğu gibi ülkemizde de hızla artmaktadır. Ülkemizde kültürü yapılan ve halkımızın tüketimine sunulan mantarların başında kültür mantarı (Agaricus bisporus) ve istiridye mantarı (Pleurotus ostreatus) gelmektedir.
Yenmez özellikteki mantarlar zehirli etki göstermez ancak bu türler sert yapısı, kokusu ve tadı nedeniyle yenmezler. Zehirli mantarlar ise yenildikleri zaman hafif veya ciddi sağlık sorunlarına hatta ölüme neden olabilirler. Zehirli olduğu belirlenen mantarlar
3
zehir etkisi gösteren bazı bileşikleri (amanitin, gyromitrin, ibotenik asit, muskarin, musimol, orellanin, phalloidin vb.) ihtiva ederler. Günümüze kadar Türkiye‟de tespit edilmiş 100 civarında zehirli mantar türü bulunmakta ancak bunlardan yaklaşık 10 tanesi ölümcül zehirli etki gösteren mantarlar sınıfına girmektedir (Gücin vd., 2000; Akata, 2014).
Türkiye makromikotasının tamamlanması ile ülkemizde yayılış gösteren makrofungus taksonlarının sayısı, bu taksonların yayılış alanları, hangilerinin yenir veya zehirli özellik gösterdikleri ve halkın bu mantarları ne kadar tanıdığı ve tükettiği anlaşılacaktır. Bu çalışma ile Islahiye yöresinde yetişen makromantarların belirlenerek, yörenin makromantar biyoçeşitliliğinin ortaya konması ve yeni kayıt taksonlarla Türkiye mikobiyotasına katkı sağlanması amaçlanmıştır.
4 2. LĠTERATÜR ÖZETĠ
Türkiye‟de makrofunguslar üzerine ilk çalışma Rigler (1852) tarafından “Die Türkei und deren Bewohner” isimli bir makale ile yapılmıştır. Bu çalışmada, İstanbul çevresinden 17 tür tanımlanmıştır. Daha sonra Tchihatcheff (1860), “Asie Mineure III ” isimli eserinde İstanbul çevresi ve Belgrad ormanından 33 takson belirlemiştir. Fritsch (1899), İstanbul çevresi ve Belgrad ormanından bazı makromantar taksonları yayınlamıştır. Maire (1904), Uludağ ve Ankara-Mersin yolu üzerinde Kırşehir, Kayseri, Erciyes Dağı, Niğde, Gülek Boğazı ve Tarsus‟tan 56 makrofungus türü belirlemiş, Handel-Mazzetti (1909), Uludağ, İstanbul, Samsun, Trabzon ve Ordu illerinden 44 tür tespit etmiştir. Zwara (1932), “Contribution A‟lades Russules de I‟Asie Mineure” isimli makalesinde Ilgaz Dağları‟nda yaptığı araştırma sonucu Russulales ordosundan 14 tür yayınlamıştır. Albert Pilat 1931 yılında Ilgaz dağlarında yaptığı çalışmalarda sırasıyla Pilat (1932a), “Contribution a l‟etudedes Hymenomycetes de I‟Asie Mineure” isimli makalesinde 40 takson, Pilat (1932b), “Additamenta ad floram Asiae Minoris Hymenomycetum. Pars secunda: Agaricinea‟‟ isimli makalesinde 41 tür, Pilat (1933), “Additamenta ad floram Asiae Minoris Hymenomycetum. Pars Tertia: Meruliacae, Hydnaceae, Stereaceae, Cyphellaceae, Clavariaceae, Asterostromellineae‟‟ isimli makalesinde 50 tür, Pilat (1937), “Additamenta ad floram Asiae Minoris Hymenomycetum et Gasteromycetum. Pars Quarta (1)‟‟ isimli makalesinde ise 39 tür tanımlamıştır.
Lohwag (1957), Belgrad Ormanlarından 88 tür tespit etmiştir. Lohwag (1959), kavaklarda odun tahripçisi 4 tür belirlemiştir. Lohwag (1964), Ankara ve çevresinden ağaçlar üzerinde yetişen 13 makrofungus türü yayınlamıştır. Selik (1965), Belgrad ormanından yenen 12 tür tespit etmiştir. Selik ve Aksu (1967), İstanbul park ve korularındaki geniş yapraklı ağaçlar üzerinde gelişen 12 tür belirlemişlerdir.
Öder (1972), Bolu ili ve çevresinde yetişen, zehirli ve yenen makrofunguslar üzerinde taksonomik araştırma yapmış ve 51 takson yayınlamıştır. Öner (1972), İstanbul, İzmir ve Muğla illerinden 100 takson belirlemiştir. Selik (1973a), Doğu Karadeniz bölgesinden 18 tür tespit etmiştir. Selik (1973b), Türkiye genelinde odun tahrip eden 123 takson belirlemiştir. Selik ve Sümer (1982), Türkiye makrofungusları için 45 yeni odun tahripçisi mantar belirlemiştir. Karamanoğlu ve Öder, (1973), Bursa ve çevresinden 12‟si yenen ve biri yenmeyen olmak üzere 13 tür belirlemiş, ayrıca Çorum
5
ve Uşak‟taki mantar zehirlenmelerinden sonra üç zehirli, iki yenen tür tespit etmişlerdir. Öder (1976), İç Ege ve Batı Karadeniz Bölgelerinden altı yenen makrofungus türü belirlemiştir. Kotlaba (1976), “Contribution to the Knowledge of The Turkish Macromycetes” isimli makale ile 17 takson belirlemiştir. Sümer (1976), Belgrad Ormanlarında odun tahripçisi makrofunguslar üzerine yaptığı araştırmada 24 tür tespit etmiştir. Niemela ve Uotila (1977), Bolu, İstanbul ve İzmit‟ten 22 makrofungus türü tespit etmişlerdir. Watling ve Gregory (1977), “Larger Fungi from Turkey” isimli makalede değişik yörelerden 92 tür belirlemişlerdir.
Öder (1980), halkın faydalandığı 11 yenen makrofungus hakkında bilgi vermiştir. Gücin ve Öner (1982a), Manisa‟dan 23 familyaya ait 70 makrofungus türü belirlemişlerdir. Gücin ve Öner (1982b), Türkiye makrofungusları için 6 yeni makrofungus türü ilave etmişlerdir. Öder (1982), Kastamonu‟dan 15 takson tespit etmiştir. Abatay (1984), ormanlarda yetişen yenen makrofungusların 67‟si hakkında genel bilgi vermiştir. Gücin (1984), Elazığ ili sınırları içinden 10‟u Türkiye makrofungusları için yeni kayıt olmak üzere toplam 34 yenebilen makrofungus tespit etmiştir. Öner vd. (1984), Güney-Batı Anadolu ve Konya ilinden 46 parazit makrofungus türünün listesini vermişlerdir. Abatay (1985), Orta ve Doğu Karadeniz bölgesinde bulunan odun tahripçisi 47 makrofungus taksonu tespit etmiştir. Altan vd. (1986), Erzurum ili Şenkaya, ilçesine bağlı Gülveren köyünden 40 takson tespit etmişlerdir. Gücin (1987), Malatya Pötürge‟den 41 makrofungus türü belirlemişlerdir. Işıloğlu (1987), Malatya ili ve çevresinden 32 takson tespit etmiştir. Sümer (1987), “Türkiye‟nin Yenen Mantarları” isimli kitabında 32 yenen makrofungus türü hakkında bilgi vermiştir. Öder (1988), Sinop, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize, Artvin illeri ve çevrelerinden 17 tür belirlemiştir. Abatay (1988a), Türkeyin değişik bölgelerinden 75 tür tespit etmiştir. Abatay (1988b), “Türkiye‟nin Yenilebilir Bazı Fungus Türleri Üzerine Araştırmalar” adlı kitabında 26 yenen makrofungus türü hakkında bilgi vermiştir. Öder (1988a), Sinop, Samsun, Ordu, Giresun, Trabzon, Rize ve Artvin illeri ve çevrelerinden halkın tanıdığı 14 tür tespit etmiştir. Öder (1988b), Konya merkez ve ilçelerinden 12 tür tespit etmiştir. Gücin (1988), Doğu Anadolu‟da odun tahripçisi 31 makrofungus türü belirlemiştir. Sümer (1989), Türkiye makrofungusları için 43 yeni kayıt belirlemiştir. Tamer vd. (1989), Gülveren köyü (Erzurum-Şenkaya)‟nden bitkiler üzerinde belirlenen 47 parazit fungus türünü liste halinde sunmuşlardır.
6
Asan ve Gücin (1990) Istranca Dağları‟ndan 42 makrofungus taksonu belirlemişlerdir. Gücin (1990), Elazığ çevresinden 58 makrofungus türü belirlemiş, Öztürk vd. (1990), de İnegöl (Bursa) çevresinden 11 familyaya ait 22 makrofungus türü tespit etmişlerdir. Solak ve Gücin (1990), Bursa yöresinden 72 makrofungus taksonu tespit etmişlerdir. Tamer vd. (1990a), Doğu Anadolu Bölgesinden toplanan bitki örneklerinde belirledikleri 46 parazit fungus türünü liste halinde sunmuşlardır. Gücin (1991), Fırat havzasından 18 adet tıbbi ve zehirli makrofungus tespit etmiştir. Işıloğlu ve Watling (1991), Lepiota helveola türünün neden olduğu zehirlenme hakkında bilgi vermişlerdir. Watling ve Işıloğlu (1991), Amanitaceae familyasından Torrendia pulchella türünü Akdeniz havzasının doğusundan yeni katıt olarak belirlemişlerdir. Ertan (1992), Eğirdir merkezi ve yakın çevresinden 8 makrofungus türü tanımlamıştır. Gezer (1992), Denizli ili sınırları içinde yetişen 51 tür belirlemiştir. Işıloğlu(1992), Muğla yöresinden altı yenen makrofungus türü tespit etmiştir. Işıloğlu ve Watling (1992), Akdeniz bölgesinden 79 tür belirlemişlerdir. Solak ve Gücin (1992a), Bursa yöresinde yetişen 36 yenen makrofungus türü tespit etmişlerdir. Solak ve Gücin (1992b), Bursa yöresinden 24 familyaya ait 72 makrofungus türü belirlemişler ve bu türlerden yedisini yeni kayıt olarak vermişlerdir. Demirel (1993), Ardanuç (Artvin) yöresinden 20 makrofungus taksonu belirlemiş, bu taksonlardan beş tanesi Türkiye için yeni kayıttır. Gücin (1993), Kozak Yaylasında (Bergama-İzmir) yetişen Morchella türleri hakkında bilgi vermiştir. Sesli (1993), Trabzon ili Maçka yöresinden 64 takson belirlemiştir. Afyon (1994a), Isparta yöresinden 13 yenen makrofungus türü tespit etmiştir. Afyon (1994b), 11 yeni kayıt belirlemiştir. Baydar ve Sesli (1994), Trabzon ili Akçaabat yöresinden 40 takson tanımlamışlardır. Demirel ve Işıloğlu (1994), Ardanuç (Artvin) yöresinden 45 takson teşhis etmişlerdir. Işıloğlu (1994) Endoptychum agaricoides türünü Türkiye‟den ilk defa rapor etmiştir. Kaşık (1994), Konya ilindeki ağaçlar üzerinde yetişen sekiz familyaya dağılan 17 makrofungus türü tespit etmiştir. Sesli (1994), Trabzon‟dan 81 tür belirlemiştir. Afyon (1995), üç yeni kayıt yayınlamıştır. Gücin vd. (1995a), Batı Anadolu‟da yayılış gösteren makrofungusların yetişme ortamlarına göre dağılımlarını vermişlerdir. Gücin vd. (1995b), Uludağ‟dan 85 makrofungus türü belirlemişlerdir. Gücin vd. (1995c), Kozak Yaylasından (Batı Anadolu) 56 tür tespit etmişlerdir. Gücin ve Işıloğlu (1995), Ascocoryne (Helotiaceae), Bisporella (Helotiaceae) ve Rustroemia (Sclerotiniaceae) cinslerini Türkiye‟den ilk defa rapor etmişlerdir. Işıloğlu ve Gücin (1995), Auriscalpiaceae familyasını Türkiye için yeni familya olarak vermişlerdir. Sesli
7
ve Baydar (1995), Russulaceae familyasının checklist‟ini vermişlerdir. Işıloğlu vd. (1995), İstanbul‟da meydana gelen mantar zehirlenmeleri sonucu 40 takson belirlemişlerdir. Işıloğlu ve Öder (1995a), Akdeniz yöresinden 146 makrofungus türünü rapor etmişlerdir. Işıloğlu ve Öder (1995b), Malatya yöresinden 55 tür belirlemişlerdir. Kaşık ve Öztürk (1995), Aksaray ilinden sekiz familyaya dağılan 17 makrofungus türü belirlemişlerdir. Sesli (1995), Tulostoma brumale’yi Türkiye‟de ilk kez tespit etmiştir. Watling vd. (1995), Battarraea phalloides türü hakkında bilgi vermişlerdir. Sesli (1996), Türkiye için iki yeni kayıt belirlemiştir. Afyon (1996a), Isparta yöresinden 45 tür tespit etmiştir. Afyon (1996b), Meram-Selçuklu (Konya) ilçelerinden 41 tür belirlemiştir. Afyon (1996c), Beyşehir (Konya) ilçesinden 66 tür tespit etmiştir. Demirel (1996), Van yöresinden 15 familya, 32 cinse ait 50 takson belirlemiştir. Demirel ve Uzun (1996), Van Gölü çevresinde yetişen ve değişik ağaç türlerine arız olan sekiz odun tahripçisi makrofungus türünü belirlemişlerdir. Erkal (1996), Kapıdağ yarımadasından 35 tür tespit etmiştir. Gücin vd. (1996), Kuzeybatı Anadolu‟dan 29 zehirli makrofungus türü belirlemişlerdir. Öztürk vd. (1996), Sarıkamış (Kars) yöresinden 11 yenen makrofungus türü teşhis etmişlerdir. Öztürk ve Kaşık (1996), Ürgüp‟ten sekiz familyaya dağılmış 20 makrofungus türü tespit etmişlerdir. Sesli ve Baydar (1996), Agaricales ordosunun çeklistini yayınlamışlardır. Yıldız ve Ertekin (1996), Amanita solitaria ve Coprinus extinctorius türlerini Türkiye makrofungusları için ilk defa kaydetmişlerdir. Sesli (1996), Türkiye için 2 yeni tür kaydı belirlemiştir. Afyon (1997a), Derbent (Konya) yöresinden 45 tür belirlemiştir. Afyon (1997b), Seydişehir (Konya) yöresinden 64 tür tespit etmiştir. Afyon (1997c), Derbent (Konya) ilçesinden 5 yeni kayıt yayınlamıştır. Afyon (1997d), Beyşehir (Konya) bölgesinden Türkiye makrofungusları için 10 yeni kayıt ilave etmiştir. Afyon (1997e), Ascomycota bölümünden 2 yeni kayıt vermiştir. Aşkun ve Işıloğlu (1997), Balıkesir ili Balya ilçesinden 56 tür belirlemişlerdir. Demirel (1997a), Ardanuç (Artvin)‟tan 3 yeni kayıt tespit etmiştir. Demirel (1997b), Van‟dan 2 yeni makrofungus türünü ilk defa kaydetmiştir. Gücin vd. (1997), Bursa ilinden 40 familyaya ait 162 takson belirlemişlerdir. Işıloğlu (1997), Sarıçiçek Yaylası‟ndan (Malatya) 44 makrofungus türü belirlemiştir. Öztürk vd. (1997), Niğde çevresinde yetişen Sarcosphaera coronaria türünü Türkiye makrofungusları için yeni kayıt olarak tespit etmişlerdir. Yıldız ve Ertekin (1997), Diyarbakır‟dan 31 takson belirlemişlerdir. Yılmaz vd. (1997), Balıkesir ili Savaştepe ilçesi ve Manisa ili Soma ilçesinden 52 tür teşhis etmişlerdir. Demirel
8
(1998), Karabük, Kastamonu ve Zonguldak‟tan 4 yeni kayıt belirlemiştir. Işıloğlu vd. (1998), Kuzeybatı Anadolu‟dan 101 yenilebilir makrofungus türü belirlemişlerdir. Kaşık ve Öztürk (1998), İstanbul‟da görülen makrofungus zehirlenmelerinden sonra 25 tür belirlemişlerdir. Sesli (1998a) Türkiye makrofungusları için 10 yeni kayıt ilave etmiştir. Sesli (1998b) Giresun ili sınırları içerisinden 42 tür belirlemiştir. Sesli (1998c), Pezizales ordosundan 4 yeni kayıt yayınlamıştır. Solak (1998), Cyathipodia cinsini Türkiye‟de ilk defa kaydetmiştir. Stojchev vd. (1998), Trakya Bölgesi‟nden 67 türü liste halinde vermişlerdir. Aslantaş (1999), Sivas yöresinde 70 makrofungus türü tespit etmiştir. Demirel (1999), Ardanuç yöresinden 56 takson belirlemiştir. Demirel ve Uzun(1999), Kars ili Sarıkamış ilçesinden dört yeni kayıt belirlemişlerdir. Kaşık ve Öztürk (1999), Cortinarius herculeus türünü yeni kayıt olarak tespit etmişlerdir. Kaya (1999), Muş ve Bitlis yörelerinden 71 yenen ve zehirli tür belirlemiştir. Kurt (1999), Akören (Konya) ilçesinden 37 tür belirlemiştir. Sesli (1999), Samsun-Bafra ve Ordu yörelerinden 40 makrofungus türü belirlemiştir. Solak vd. (1999), İzmir ilinden 32 familyaya ait 104 takson belirlemişler, bu taksonlardan 1 cins ve 8 tür Türkiye için yeni kayıttır.
Afyon (2000), Ilgın (Konya) yöresinden 20 familyaya ait 52 takson tespit etmiştir. Afyon vd. (2000), Bartın ilinden 19 familyaya ait 62 takson tanımlamışlardır. Allı ve Işıloğlu (2000), Muğla yöresinin parazit makrofungusları üzerinde yaptıkları çalışmada 34 tür belirlemişlerdir. Gezer (2000), Antalya‟dan 81 takson tespit etmiştir. Gezer vd. (2000), Antalya yöresinden bir cins ve beş türü yeni kayıt olarak yayınlamışlardır. Demirel ve Nacar (2000), Tunceli ilinin Çemişgezek ilçesinden 30 takson belirlemiştir. Doğan vd. (2000), Gloeophyllum sepiarium ve Inonotus tamaricis türlerini Türkiye‟den ilk defa kaydetmişlerdir. Durukan (2000), Çal (Denizli) yöresinden 29 tür tespit etmiştir. Kaşık ve Öztürk (2000), Hadim ve Taşkent (Konya) ilçelerinden 33 tür belirlemişlerdir. Kaşık vd. (2000), Ermenek (Karaman) yöresinden 28 tür tespit etmişlerdir. Kaya (2000), iki yeni cins kaydı belirlemiştir. Kaya ve Demirel (2000), Türkiye makromikotası için 4 yeni tür kaydı vermişlerdir. Öztürk vd. (2000a), Beyreli (Hadim-Konya) yöresinden 34 takson belirlemişlerdir. Öztürk vd. (2000b), Hınıs ve Karaçoban (Erzurum) ilçelerinden 18 makrofungus türü tespit etmişlerdir. Sesli vd. (2000), Türkiye için 3 yeni Tulostoma kaydı belirlemişlerdir. Sesli ve Türkekul (2000), Ordu ve Tokat‟tan 3 yeni kayıt tespit etmişlerdir.
9
Afyon (2001a), Entolomataceae familyasından yeni kayıtlar yayınlamıştır. Afyon (2001b), Hygrophoraceae familyasından 5 yeni kayıt belirlemiştir. Afyon ve Konuk (2001a), Batı Karadeniz Bölgesinden 26 yenen makrofungus türü tespit etmişlerdir. Afyon ve Konuk (2001b), Batı Karadeniz Bölgesinden 36 zehirli makrofungus türü belirlemişlerdir. Doğan (2001), Karaman ili ve çevresinden 323 tür tespit etmiştir. Doğan vd. (2001), 2 yeni makrofungus taksonu belirlemişlerdir. Işıloğlu (2001), Sandras Dağı‟ndan (Muğla) 76 takson teşhis ederek Türkiye makrofunguslarına ilave etmiştir. Kaşık vd. (2001), Niğde ilinde yetişen 32 makrofungus türü tespit etmişlerdir. Kaya (2001), Bitlis ilinden 60 tür teşhis etmişdir. Öztürk vd. (2001), Türkiye için iki yeni tür kaydı tespit etmişlerdir. Solak vd. (2001), Türkiye için üç yeni kayıt belirlemişlerdir. Solak vd. (2001), Muğla yöresinden dokuz Morchella türü belirlemişlerdir.
Afyon ve Konuk (2002), Zonguldak yöresinden 77 takson belirlemişlerdir. Demirel vd. (2002), Ağrı yöresinden 45 tür belirlemişlerdir. Doğan ve Işıloğlu, (2002), Pithya cinsini Türkiye‟den ilk defa kaydetmişlerdir. Kaşık vd. (2002a), Yeşilhisar (Kayseri) yöresinden 53 tür tespit etmişlerdir. Kaşık vd. (2002b), Develi (Kayseri) ilçesinden 45 takson teşhis etmişlerdir. Kaşık vd. (2002c), Türkiye makrofungusları için dört yeni kayıt ilave etmişlerdir. Öztürk (2002), Türkiye için iki yeni kayıt yayınlamıştır. Öztürk vd. (2002), Ahırlı ve Yalıhüyük (Konya) ilçelerinden 7 yeni kayıt belirlemişlerdir. Solak ve Yılmaz (2002), Manisa ilinden 13 familyaya ait 36 tür tespit etmişlerdir. Solak vd.(2002), Balıkesir‟den 73 tür belirlemişlerdir. Yılmaz ve Işıloğlu (2002), Değirmenboğazı (Balıkesir) yöresinden 54 takson teşhis etmişlerdir.
Intini vd. (2003) yeni bir tür olan Tricholoma anatolicum türünü bilim dünyasına tanıtmışlardır. Solak vd. (2003), Geopora cooperi f. cooperi türünü Türkiye‟de ilk defa kaydetmişlerdir. Aktaş vd. (2003), Bozkır (Konya) ilçesinin farklı lokalitelerinden 23 familyaya ait 74 tür tespit etmişlerdir. Demirel vd. (2003), Erzurum yöresinden 114 makrofungus türü ve iki yeni kayıt belirlemişlerdir. Doğan vd. (2003a), Karaman ilinden 18 yeni kayıt belirlemişlerdir. Doğan vd. (2003b), Mut-Mersin yöresinden 7 yeni kayıt tespit etmişlerdir. Doğan vd. (2003c), Alanya (Antalya) ilçesinden 14 yeni kayıt belirlemişlerdir. Kaşık vd. (2003a), Yahyalı (Kayseri) ilçesinden 28 familyaya ait 94 tür belirlemişlerdir. Kaşık vd. (2003b), 16 türü Türkiye makrofungusları için ilk defa rapor etmişlerdir. Öztürk vd. (2003a), Türkiye makrofunguslarına 12 familyaya ait 21 takson ilave etmişlerdir. Öztürk vd. (2003b), Alanya yöresinden 2 sınıf ve 28 familyaya
10
ait 188 takson belirlemişlerdir. Pekşen ve Karaca (2003), Samsun ilinden 169 makrofungus türü belirlemişlerdir. Solak vd. (2003), Çanakkale ilinden 70 tür ve üç yeni kayıt tespit etmişlerdir. Solak ve Ersel Yılmaz (2003), Muğla ilinden beş yeni kayıt tespit etmişlerdir. Türkekul (2003), Tokat ilinden 59 tür tespit etmiştir.
Afyon vd. (2004), Sinop yöresinden 170 tür belirlemişlerdir. Demirel vd. (2004a), Doğu Anadolu Bölgesi‟nden 36 zehirli makrofungus türü belirlemişlerdir. Demirel vd. (2004b), Şavşat (Artvin) yöresinden 124 makrofungus türü tanımlamışlardır. Demirel and Uzun (2004), Phallales ordosundan 2 yeni kayıt tespit etmişlerdir. Kaya vd (2004), Besni (Adıyaman)‟dan 56 takson yayınlamışlardır. Kaya (2004a), Pazarcık (Kahramanmaraş) ilçesinden 42 tür tespit etmiştir. Kaya (2004b),Tut (Adıyaman) yöresinden 34 makrofungus türü belirlemiştir. Kaşık vd. (2004), Mut (Mersin) yöresinden 9 yeni kayıt tespit etmişlerdir. Köstekçi vd.(2004), Osmangazi Üniversitesi Meşelik kampüsünden 22 tür yayınlamıştır. Öner ve Gezer (2004), Batı Anadolu‟dan 201 tür ve 67 yeni kayıt belirlemişlerdir. Solak vd. (2004a), Morchella cinsi için beş yeni kayıt tespit etmişlerdir. Solak vd. (2004b), Morchella cinsi için 1 yeni kayıt yayınlamışlardır. Uzun vd. (2004), Bayburt yöresinden 51 tür ve dört yeni kayıt tespit etmişlerdir. Yabanlı vd. (2004), Ula (Muğla)‟dan 29 yenen makrofungus türü tespit etmişlerdir. Yılmaz Ersel ve Solak (2004), İzmir‟den 55 tür belirlemişlerdir.
Allı (2005), Doktora tezinde Aydın yöresinden 212 takson belirlemiştir. Kaya (2005), Gölbaşı (Adıyaman) yöresinden 77 tür ve 5 yeni kayıt belirlemiştir. Kaşık vd. (2005), Bozkır (Konya) ilçesinden Türkiye makrofungusları için 13 yeni kayıt belirlemişlerdir. Köstekçi vd. (2005), Türkmenbaba Dağı‟ndan (Eskişehir) 30 familyaya ait 84 tür tespit etmişler, bunlardan 7 tanesini Türkiye için yeni kayıt olarak vermişlerdir. Yağız vd. (2005), Karabük ilinden 33 familyaya ait 121 takson belirlemişler, bunlardan 14 tanesini yeni kayıt olarak vermişlerdir. Yılmaz Ersel (2005), Balıkesir yöresinden dört yeni kayıt belirlemiştir. Yılmaz Ersel ve Solak (2005a), Türkiye makrofungusları için Morchella cinsine ait dört yeni kayıt yayınlamışlardır. Yımaz Ersel ve Solak (2005b), Türkiye makrofungusları için Russulaqueletii türünü ilk defa belirlemişler ve Russula türleri hakkında bilgi vermişlerdir. Yılmaz Ersel ve Solak (2005c), Hydnellum cinsinin çeklistini yayınlamışlar ve 1 türü Türkiye makrofungusları için yeni kayıt olarak vermişlerdir. Yılmaz Ersel ve Solak (2005d), Türkiye makrofunguslarına üç yeni kayıt ilave etmişlerdir. Yılmaz Erselve Solak (2005e), Türkiye‟nin Tricholoma türleri hakkında bilgi vermişlerdir. Yılmaz Ersel ve Solak (2005f), Balıkesir yöresinin yenilen
11
ve ihraç edilen makrofungus türleri hakkında bilgi vermişlerdir. Yılmaz-Ersel vd. (2005), Türkiye makrofungusları için yeni bir cins kaydı yayınlamışlardır. Doğan vd. (2005), Aphyllophorales ordosunun çeklist‟ini yayınlamışlardır. Afyon vd.(2005), Batı Karadeniz Bölgesi‟nden 80 odun tahripçisi tür belirlemişlerdir. Bunlardan 7 tanesi Türkiye makrofungusları için yeni kayıttır. Sesli ve Denchev (2005), Türkiye makro ve mikrofunguslarının checklist‟ini yayınlamışlardır.
Aktaş (2006), Doktora tezinde Amasya yöresinden 303 tür belirlemiştir. Yağız vd. (2006), Kastamonu Yöresinden 197 takson belirlemişler ve bunlardan 13 türü ise Türkiye Makromikotası için yeni kayıt olarak tespit etmişlerdir. Doğan ve Öztürk (2006), Karaman Yöresinden 202 takson belirlemişlerdir. Kaya (2006), Andırın (Kahramanmaraş)‟dan 131 takson tespit etmiştir. Köse vd. (2006), Bekilli (Denizli)‟den 61 takson tespit etmişlerdir. Sesli (2006), Türkiye makrofunguslarına üç yeni kayıt ilave etmiştir. Türkoğlu vd. (2006), Türkiye makrofunguslarına 4 yeni kayıt ilave etmişlerdir. Gezer vd. (2007), Denizli Honaz Dağı‟ndan 109 takson tespit etmişlerdir. Türkoğlu vd. (2007a), Çameli (Denizli) Yöresinden 80 takson belirlemişlerdir. Türkoğlu vd. (2007b), Türkiye makrofunguslarına altı yeni kayıt ilave etmişlerdir. Sesli (2007), Doğu ve Orta Karadeniz Bölgesi makrofungus çeklist‟ini yayınlamıştır. Solak vd. (2007), Türkiye makrofunguslarının çeklist‟ini yayınlamışlardır. Allı vd. (2008), Türkiye makrofunguslarına 3 yeni kayıt ilave etmişlerdir. Kaya vd. (2008), Türkiye makrofunguslarına 2 yeni kayıt ilave etmişlerdir. Gezer vd. (2008), Denizli Karcı Dağından 1 tanesi Türkiye makromikotası için yeni olmak üzere 66 takson belirlemişlerdir. Akata ve Çetin (2008), Kızılcahamam Soğuksu Milli Parkı‟ndan
Xerocomus armeniacus türünü Türkiye için yeni kayıt olarak tespit etmişlerdir.
Solak vd. (2009), Osmaniye, Kilis ve Isparta illerinden Türkiye makrofungusları için 5 yeni Inocybe kaydı ilave belirlemişlerdir. Işıloğlu vd. (2009), Isparta kaynaklı ölümcül bir mantar zehirlenmesi rapor ederek detaylarını vermişlerdir. Sesli ve Denchev (2009), “Checklists of the myxomycetes, larger ascomycetes, and larger basidiomycetes in Turkey” isimli makale ile 1915-2012 yılları arasında gerçekleştirilen çalışmaları derleyerek Türkiye‟de o güne kadar tespit edilmiş 1679‟u bazidiyomikota, 135‟i askomikota ve 219‟u miksomikota bölümüne mensup toplam 2033 fungus taksonunu listelemişlerdir. Akata ve Çetin (2009), Ilgaz Dağlarından Türkiye için yeni bir kayıt tespit etmişlerdir. Akata vd. (2009a), Onnia cinsini Türkiye makrofungusları için yeni bir kayıt olarak belirlemişlerdir. Işıloğlu vd. (2009), İzmir‟in Ödemiş ilçesinden tespit
12
ettikleri Marasmius castaneophilus türünü bilim dünyasına kazandırmışlardır. Akata vd. (2009b), Türkiye mikobiyotası için yeni bir tomentelloyit fungus kaydı belirlemişlerdir. Kaya (2009a), Kahramanmaraş yöresinden 337 makrofungus taksonunu listelemiştir. Kaya (2009b), Adıyaman‟dan 3‟ü yeni kayıt olmak üzere 222 makrofungustaksonu tespit etmiştir. Kaya (2009c), Gaziantep Huzurlu yaylası‟ndan 6‟sı yeni kayıt olmak üzere 105 takson belirlemiştir. Kaya (2009d), Cheimonophyllum cinsini Türkiye‟den ilk defa tespit etmiştir. Baş Sermenli ve Işıloğlu (2009), Türkiye için yeni bir kuş yuvası mantarı tespit etmişlerdir. Sesli ve Castellano (2009), Türkiye mikobiyotasına yeni bir
Rhizopogon türü ilave etmişlerdir. Sesli vd. (2009), Chrysomphalina chrysophylla
türünü yeni bir kayıt olarak ilave etmişlerdir. Akata vd. (2009c) Inonotus triqueter türünü Türkiye‟den ilk defa kayıt etmişlerdir. Akata vd. (2009d), Kızılcahamam Soğuksu Milli Parkı‟ndan 110 makrofungus türü belirlemişlerdir. Akata vd. (2009e),
Otidea cinsi için Türkiye‟den yeni bir tür ilavesi yapmışlardır. Akata vd. (2009f),
Ankara‟dan 33 makrofungus taksonu belirlemişlerdir. Aktaş vd. (2009), Amasya yöresinden Türkiye makrofungusları için 16 yeni kayıt belirlemişlerdir. Doğan (2009), Türkiye için iki yeni lignikoz fungus türü tespit etmiştir. Doğan ve Karadalev (2009), Avrupa‟da nadir yayılış gösteren Phellinus sulphurascens türünü Türkiye‟den ilk defa kaydetmişlerdir. Uzun vd. (2009), Türkiye mikobiotasına Bingöl yöresinden 4 yeni makrofungus kaydı ilave etmişlerdir. Sesli ve Denchev (2010), 2008 yılında yayınlanmış olan “Checklists of the myxomycetes, larger ascomycetes, and larger basidiomycetes in Turkey” isimli makaleyi güncellemiş ve toplam 1929 makrofungus taksonunu listelemişlerdir. Akata ve Kaya (2010), Türkiye mikobiyotası için yeni bir jelimsi fungus cinsi tespit etmişlerdir. Işıloğlu vd. (2010), Morchella anatolica türünü bilim dünyasına kazandırmışlardır. Uzun vd. (2010), Türkiye mikobiyotasına 2 yeni cins kaydı ile katkıda bulunmuşlardır. Sesli (2010), Türkiye mikobiyotasına 3 yeni makrofungus kaydı ilave etmişdir. Servi vd. (2010), Bolu Abant Doğa Koruma Alanından 103 makrofungus taksonu belirlemişlerdir. Alkan vd. (2010), Derebucak (Konya)‟ tan 6‟sı Türkiye için yeni kayıt olmak üzere 134 makrofungus taksonu tespit etmişlerdir. Doğan ve Aktaş (2010), Türkiye mikobiyotasına 2 yeni taksonla katkıda bulunmuşlardır. Akçay vd. (2010), Malazgirt (Muş) yöresinden 1‟i yeni kayıt olmak üzere 50 takson belirlemişlerdir. Kaya vd. (2010), Türkiye mikobiyotasına için 3 yeni coprinoid fungus ilave etmişlerdir.
13
Akata vd. (2011), Trabzon yöresinden Türkiye makromantarları için 4 yeni kayıt rapor etmişlerdir. Allı (2011), Erzincan‟ın Kemah ilçesinden 106 makrofungus türü tespit etmiştir. Akata vd. (2011), Pyronemataceae familyasına ait 2 türü Türkiye için yeni kayıt olarak belirlemişlerdir. Allı ve arkadaşları (2011), Muğla ve Antalya ilinden
Ascomycota bölümüne ait yeni kayıt taksonlar belirlemişlerdir. Doğan vd. (2011),
Türkiye‟de yetişen ardıç ağaçlarındaki makrofungus kompozisyonu üzerine çalışma yapmış ve 127 tür belirlemişlerdir. Doğan vd. (2011), Türkiye için odun tahripçişi 10 türü yeni kayıt olarak yayınlamışlardır. Kaşık ve arkadaşları (2011), Çorum‟un İskilip ilçesinden 2003–2005 arasında toplanan 143 örnekten laboratuvar çalışması sonucu 53 tür tespit etmişlerdir.
Akata ve Kaya (2012), Türkiye makromantarları için yeni 2 Helvella L. tür kaydı yayınlamışlardır. Akata (2012), Çaykara (Trabzon)‟dan Crocicreas coronatum (Bull.) S.E. Carp‟ı Türkiye makromantarları için cins düzeyinde yeni kayıt olarak yayınlamışlardır. Akata (2012), Boletaceae Chevall familyasına ait Strobilomyces
strobilaceus (Scop.) Berk.‟i Zigana dağından (Gümüşhane) Türkiye makromantarları
için yeni cins kaydı olarak rapor etmiştir. Akata (2012), Trabzon‟un Uzungöl Doğa Park‟ından toplanan Hypocrea leucopus (P. Karst.) H.L. Chamb. Türkiye için familya düzeyinde yeni kayıt olarak rapor etmiştir. Akata vd. (2012), Trabzon‟dan 4 yeni kayıt belirlemişlerdir. Akça ve ark. (2012), İzmir‟de kızıl çamla ektomikorizal olarak yaşayan
Russula Pers türleri üzerine araştırmalar yapmışlardır. Çoban vd. (2012), Türkiye
makromikotası için 1 yeni Terfezia (Tul. & C. Tul.) Tul. & C. Tul. ve 2 yeni Tuber P. Micheli türünü Tuber mesentericum Vittad, Tuber nitidum Vittad ve Terfezia
leptoderma Tul. & C. Tul. Türkiye makromantarları için yeni kayıt olarak rapor
etmişlerdir. Kaya vd. (2012), Araban (Gaziantep) yöresinden 53 tür tespit etmişler ve bunların hepsi bölge için yeni kayıt olarak yayınlanmışlardır. Kiriş vd. (2012), Akdağmadeni (Yozgat) ve Gemerek (Sivas)‟ten 66 tür tespit edilmişlerdir. Türkoğlu ve Yağız (2012), Uşak‟tan 100 tür belirlemişlerdir. Sesli (2012), Türkiye için yeni bir tür kaydı yayınlamıştır. Türkoğlu ve Castellano (2013), Türkiye için 5 yeni trüf kaydı yayınlamışlardır.
Akata ve Kaya (2013), Türkiye makrofungusları için 3 yeni cinsin tespit etmişlerdir. Sesli ve Helfer (2013), Entoloma noordeloosi Hauskn., Inocybe lutescens Velen, ve
Tricholoma saponaceum var. squamosum (Cooke) Rea türlerini Türkiye için yeni kayıt
14
Kaya vd. (2013b), iki yeni kayıt belirlemişlerdir. Uzun vd. (2013), Bingöl‟den Türkiye için 3 yeni Cortinarius (Pers.) Gray türü yayınlamışlardır. Kaygusuz ve ark. (2013), Denizli‟de Amanita phalloides (Vaill. ex Fr.) Link zehirlenmelerini rapor etmişlerdir. Akata ve Yaprak (2013), Peziza ammophila Saut‟u Türkiye için yeni kayıt olarak rapor etmişlerdir.
Sesli (2014), Trabzon yöresinden 7 yeni makrofungus kaydı yayınlamıştır. Uzun vd. (2014), Türkiye için 6 yeni Discomycetes kaydı yayınlamışlardır. Solak ve arkadaşları (2014), Antalya‟da 136 tür tespit etmişlerdir. Akata vd.(2014), Yomra yöresinden 6 tanesi yeni kayıt olan 236 makromantar taksonu yayınlamışlardır. Akata vd. (2014), Türkiye için iki yeni Lachnum Retz. kaydı vermişlerdir.
Gaziantep, il sınırları içinde (Kaya, 2009; Kaya vd., 2013) ve araştırma alanı olarak belirlenen Islahiye ilçesine komşu yörelerde (Günay ve Demirel, 2005; Kaya, 2006; Kaya vd, 2009; Solak vd., 2010; 2014) bazı çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Ancak Islahiye ilçesini bütüncül olarak kapsayan herhangi bir mikotaksonomik çalışma bulunmamaktadır.
15 3. MATERYAL VE METOT
3.1. AraĢtırma Alanının Durumu 3.1.1. Coğrafi Özellikleri
Islahiye, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi‟nin kesişim noktasında yer alan Gaziantep‟e bağlı bir ilçedir. 36º49ˈ-37º08ˈ kuzey enlemleri ve 36º26ˈ–36º58ˈ doğu boylamları arasında yer alan ilçe kuzeyde Nurdağı, doğuda Musabeyli (Kilis), güneyde Hassa (Hatay), batıda ise Osmaniye ve Bahçe (Osmaniye) ile çevrilidir (Şekil 3.1). Gaziantep‟in batı kesiminde yer alan ilçedeki en belirgin coğrafi oluşumlar, güneybatı-kuzeydoğu yönünde uzanan tektonik kökenli ova ve bu ovanın doğusunda yer alan Sof Dağı ile batısında yer alan Amanos dağlarıdır.
ġekil 3.1. Araştırma bölgesinin haritası 3.1.2. Ġklim ve Bitki Örtüsü
Araştırma alanı Akdeniz ikliminin etkisi altındadır. Sıcak ve kurak yazlar ile yağışlı ve ılıman kışlar bunun en tipik göstergesidir (Akman, 1990). Islahiye meteoroloji istasyonuna ait iklim verilerinin uzun yıllar ortalamalarına göre, bölgede aylık ortalama sıcaklık 16,5 ºC olup, en düşük ortalama sıcaklıklar sırasıyla Ocak, Şubat ve Aralık aylarına, en yüksek ortalama sıcaklıklar ise Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarına
16
rastlamaktadır (Çizelge 3.1). Yıllık ortalama yağış miktarı 840 mm‟dir ve yağış rejimi tipi ise KİSY‟dir (Çizelge 3.2). İklim verileri kullanılan Islahiye meteoroloji istasyonuna ait ombrotermik diyagram Şekil 3.2‟de verilmiştir.
Çizelge 3.1. Uzun yıllar ortalama sıcaklıklar
R S AYLAR
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
48 5,0 6,5 10,1 15,0 20,1 27,2 27,3 24,7 24,7 19,0 12,5 7,0
Çizelge 3.2. Uzun yıllar ortalama yağış miktarları
R S AYLAR YRT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 51 169, 2 143, 6 109, 0 72,4 38,9 7,8 1,9 3,2 6,7 44,6 89,6 153,0 KİSY
ġekil 3.2. Islahiye meteoroloji istasyonuna ait ombrotermik diyagram
Araştırma bölgesi, Davis‟in grid sistemine göre genel olarak C6 karesi içinde yer alır. Fitocoğrafik bakımdan Akdeniz ve Iran-Turan floristik bölgeler arasında geçiş niteliğinde olması nedeniyle hem Akdeniz hem de Iran-Turan bölge elemanları belirgindir. Bunların yanında yer yer Avrupa-Sibirya bölgesi elemanlarına da rastlamak mümkündür (Yayla, 2003).
İlçe sınırları içinde kalan bölgenin yaklaşık %48‟i ormanlık alanlardan oluşmaktadır. Ormanlık alan genel olarak ilçenin doğusunda kalan Sof dağı ve etekleri ile batısında
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 0 5 10 15 20 25 30 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Y a ğ ı ş (m m ) S ı c a k l ı k ( °C) A Y L A R Sıcaklık Yağış
17
yer alan Amanos dağ silsilesinde yer alır. Yörede en baskın ağaç türü niteliğindeki kızılçam (Pinus brutia Ten.) ormanları, bölgenin doğu kesimlerinde ve batıda Amanos dağının doğu yamaçlarında yayılış gösterir. Kızılçam açıklıklarında ve dik yamaçlarda meşe populasyoları görülür. Amanosların yüksek kesimlerinde, özellikle Huzurlu yaylası ve çevresinde karaçam (Pinus nigra Arn. subsp. pallasiana (Lamb) Holmboe), kayın (Fagus orientalis Lipsky), sedir (Cedrus libani A. Rich.) ve göknar (Abies cilicica (Anto. & Kotschy) Carr. subsp. clicica) gibi ağaçlar yaygınlık kazanır (Çakır, 2004). Ovaya yakın alçak kesimlerde, özellikle kızılçam ormanlarının tahrip edildiği alanlarda ise sekonder suksekyon olarak makiler yer alır.
3.1.3. Toprak Özellikleri
Islahiye ilçe sınırları içinde 8 büyük toprak grubu bulunmakla birlikte ilçe yüzölçümünün %75‟inden fazlası kireçsiz kahverengi orman toprakları (%26.6), kolüvyal topraklar (%21.8), kahverengi orman toprakları (%15.4) ve bazaltik topraklarla (%12.7) örtülüdür. İlçenin doğusundaki yüksek kesimler ve ovadaki tali yükseltili alanlar kahverengi orman topraklarıyla, ova kesimi kolüvyal topraklarla; batısındaki dağlık kütleler kahverengi orman topraklarıyla; Islahiye ilçe merkezinin hemen kuzeyindeki sahalar ise bazaltik topraklarla kaplıdır (Çelik, 2012).
3.2. Materyal
Çalışma materyalini, Islahiye ilçe sınırları içindeki değişik lokalitelerden farklı mevsimlerde toplanan makromantar örnekleri, mantarların fotoğraflanmasında kullanılan fotoğraf makineleri, örneklerin coğrafi koordinatlarını belirlemede kullanılan GPS cihazı, laboratuvar incelemelerinde kullanılan stereo ve ışık mikroskopları ile gerekli cam malzeme ve kimyasallardan oluşmaktadır.
3.3. Metot
Çalışma, arazi ve laboratuvar çalışması olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilmiştir. 3.3.1. Arazi ÇalıĢması
Çalışma materyalini oluşturan makromantar örnekleri, 2013 - 2014 yılları arasında, sonbahar ve ilkbahar aylarında, Islahiye ilçe sınırları içindeki farklı lokaliteler taranarak toplanmıştır. Arazide bulunan örnekler toplanmadan önce, doğal ortamlarında
18
resimlenmiştir. Resimlerin çekiminde Canon Powershut pro1 ve Fujifilm FinePix S100FS tipi kompakt dijital fotoğraf makineleri kullanılmıştır.
Arazi çalışmaları sürecinde mümkün olduğunca farklı gelişim evrelerindeki fruktifikasyonların toplanmasına özen gösterilmiştir. Toplanan örneklerin gerekli morfolojik ve ekolojik özellikleri, substratı, yetişme yeri özellikleri, toplandığı yükselti ve coğrafi koordinatları not edilmiştir. Yükselti ve koordinat ölçümlerinde Magellan Sprotrak pro veya Magellan explorist 510 tipi GPS cihazlarından yararlanılmıştır. Toplanan örnekler arazide veya en yakın köyde yöre halkına gösterilerek, mantarın tanınıp tanınmadığı, varsa yöresel ismi ve bölgede yenip yenmeme durumu araştırılmış ve gerekli notlar alınmıştır. Toplanan fruktifikasyonlar özel bölmeli mukavva kutular veya küçük kağıt torbalar içerisinde laboratuar ortamına taşınmıştır.
3.3.2. Laboratuvar ÇalıĢması
Laboratuvar ortamına getirilen örneklere ait ilk işlem mümkün olduğunca spor baskılarının alınması olmuştur. Bu işlem için öncelikle her türden olgun bir örnek seçilmiştir. Sapı kesilen örneğin şapkası, himenyum tabakası aşağı gelecek şekilde, beyaz bir kâğıt üzerine bırakılmış ve dökülen spor tozlarının oluşturduğu iz resimlendikten sonra saklanmıştır.
Spor baskısı alınan örnekler uygun ortamda bozulmadan kurutulduktan sonra polietilen torbalara yerleştirilerek fungaryum materyali haline getirilmiştir. Kurutma işlemi, birçok örnek için hava sirkülasyonu sağlanmış bir odada doğal kurutma şeklinde gerçekleştirilmiştir. Çabuk bozulabilen veya kuruması uzun zaman alan örnekler ise düşük ısılı bir kurutma aparatı üzerinde veya sebze-meyve kurutucuları içinde kurutulmuştur.
Örneklerin mikromorfolojilerine ilişkin incelemeler Nikon Eclipse Ci veya Labomed Lx 400 ışık mikroskopları altında gerçekleştirilmiştir. Sporların incelenmesi spor baskısından küçük bir miktar alınarak veya mantarın himeniyum tabakasından ince kesit alınarak %2-3‟lük KOH çözeltili preparatlar hazırlanarak yapılmıştır. Spor boyutları, doğrudan oküler mikrometre kullanılarak veya Nikon DS-L3‟e ait yazılım kullanılarak ortalama 20-25 sporun boyutlarının ölçülmesiyle belirlenmiştir. Benzer şekilde hazırlanan preparatlar ile mantarların askus boyutu, şekli ve içerdiği spor sayısı veya bazidiyum boyutu, şekli ve üzerinde taşıdığı spor sayısı gibi veriler de derlenmiştir. Ayrıca şapkalı mantarların şapka derisinden enine kesit alınarak
