• Sonuç bulunamadı

Yeniliklerin Değerlendirilmesi ve Seçilmesi

3. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA

3.2. Bulguların Sunumu

3.2.1. Mimarlık Ofislerinde Yeniliklerin Gerçekleşmesi

3.2.1.2. Yeniliklerin Değerlendirilmesi ve Seçilmesi

TEMA (12): Kurumsallaşmış bir yapıya sahip olan mimarlık ofislerinde, yeniliklerin değerlendirilmesi ve seçilmesi süreci, tasarım ve yapım sürecinde yer alan çok sayıda aktörün katılımıyla gerçekleşmektedir.

Görüşme yapılan mimarlık ofislerinin organizasyon yapısına göre yenilikle ilgili karar alma mekanizmaları farklılaşmaktadır. Geçmiş yıllarda mimarlık ofislerinde proje yürütücüsünün merkezde yer aldığı bir organizasyon yapısı yaygın olarak kabul görmekteyken, günümüzde bu durum yapılan projelerin büyümesi ve uzmanlıkların devreye girmesiyle değişime uğramış ve özellikle büyük ölçekli projeler yapan ofislerin kurumsallaşması kaçınılmaz olmuştur. Örneklem dahilinde görüşülen yurtdışı ortaklı ofislerin diğer ofislerle kıyaslandıklarında, kurumsal yapılarını tamamlamış durumda oldukları görülmüştür. Bu durum yurtdışı ortaklı olan ofislere birçok konuda avantajlar sunmaktadır. Bu tür ofislerde ilgili grupların bir araya geldiği toplantıların sıklığı ve bilgi paylaşımına verilen önem dikkat çekici boyutlardadır. Tam anlamıyla kurumsal bir yapıya henüz girmemiş olan ofis örneklerinde ise proje yürütücüsünün söz hakkı her koşulda diğer mimarlara oranla daha fazladır.

Projemize başlamadan önce buradaki yatırımcı, inşaat yönetmeni veya inşaatın yürütücüsü arkadaşlarımızla çok ciddi bir ön çalışma yaparız. Bu ön çalışmada bütün talepleri etraflıca dinleriz. (Vaka 1)

Eskiden mimari ofislerde mimari proje yürütücüsü olurdu ve bütün kararları o alırdı.

Onun kalemi sihirliydi. Bir eskiz çizerdi ve o çizdiği eskizi bütün ofis elbirliğiyle gerçekleştirmeye çalışırdı. Ama bugün artık bundan tamamen farklı... Bizim prensibimiz tamamen % 100 takım çalışmasıdır. Dolayısıyla bir tasarım oluştururken burada A’dan Z’ye bütün mimari ofis elemanlarını, konuyla ilgilenen grup elemanlarının, artı onların proje yürütücüsünün, artı bu projeyle ilgili danışman arkadaşlarımızın görüşü, hepsi aynı potada erir ve en doğru fikirler, en doğru bilgiler bir araya getirilir, tasarımın temeli oluşturulur. (Vaka 1)

Tepeden inme şekilde yeniliklere karar vermiyoruz. Herkesin söz hakkı mutlaka var.

Fikir oluşumunda herkes fikrini ortaya koyar. Ondan sonra iyi olabilecek olanları arasından seçiyoruz. Seçimde daha fazla tecrübe sahibi olanların söz hakkı daha fazla olabiliyor. (Vaka 10)

TEMA (13): Yenilikler değerlendirilirken müşteri talepleri birincil derecede etkili olmaktadır.

Mimarlık ofislerinin gündemine gelen yeniliklerin değerlendirilmesi ve uygulanmak üzere seçilmesinde müşterilerin etkisi pozitif veya negatif yönde olabilmektedir.

Müşteriler, yenilikleri talep eden konumunda olabildikleri gibi özellikle mimarlar üzerinde maliyet konusunda baskı yaratarak yenilikleri negatif yönde de etkileyebilmektedirler. Böyle bir durum karşısında mimarların önerdikleri yeniliklerin kabul görmesi, müşteriyi ikna etme becerilerine bağlıdır.

Yenilik sürecinde, en önemli etki müşterinin talebidir. Biz bir müşterinin ne istediğini tam olarak anlamaya çalışırız. Bir bina sırf güzel bir bina olsun, estetik bir bina olsun amacıyla yapılmaz. Bunun ticari bir amacı vardır. (Vaka 1)

Yenilikleri değerlendirirken muhakkak ki yatırımcının fikri bizim için her şeyin önünde yer alır. (Vaka 1)

Yenilikleri seçerken aynı zamanda hem müşterinin talebini karşılayan, hem bina kullanıcısının tüm isteklerini yerine getiren, hem de oradaki kültürel değerlere katkıda bulunabilecek bir yeniliği benimsemeniz lazım. (Vaka 1)

Müşterilerimizin önerdiğiniz yenilikleri benimsemeleri için bunu bir yenilikten çok o işin doğal bir parçası olarak göstermeyi daha uygun görüyorum. (Vaka 4)

Yeni giren teknolojileri müşteriyi ikna edersek kullanmak isteriz. Mesela silikon camlar... Türkiye’de ilk giydirme cam cephe uygulaması, ilk prefabrike çelik uzay sistem, ilk strüktürel cam cephe uygulaması, ilk otomatik katlı otoparkı ve ilk tünel kalıp sistemi uygulamalarını yaptık. Cam silme makinesini de ilk biz getirdik. İlk jeodezik dome’u yaptık... 1992 yılında Avrupa Çelik Birliği’ne katıldık... Türkiye’nin deprem ülkesi olması sebebiyle sünek ve esnek bir malzeme olan çeliğin kullanılması ve yayılmasını teşvik etmek için yarışmalar açtık. (Vaka 12)

Çalışma kapsamında görüşülen mimarların deneyimleri maliyet avantajı, işlevsellik ve kalite özelliklerini bir araya getiren yeniliklerin müşteriler tarafından daha kolay benimsendiği yönündedir.

Yeniliğe karşı bir tepki var. Müşteri direnci var. Tabi en önemli şey fiyat meselesidir.

‘Kardeşim sen bunu yap ama en ucuzu olsun boş ver düzlem makas olmasın uzay olsun ama ondan ucuz olsun.’ Ucuzluk konusunda haklılar ama kalite kayboluyor. Mimarlıkta kaliteyi de ekonomiyi de getirmen lazım. Ekonomi, kullanışlılık ve kaliteyi bir araya getirebilirsen müşteriyi ikna etme şansı ortaya çıkar. (Vaka 12)

TEMA (14): Mimarlar tarafından önerilen yenilikler arasında inşaat maliyetini yükselten yeniliklerin müşteriler tarafından rağbet görmemesi, uygulanmak üzere seçilmelerini engelleyen bir faktördür.

Mimarlık alanında birçok yenilik ilk yatırım maliyetlerinin yüksek olması ve yatırımcıların bütçesini zorlaması nedeniyle yaygın bir uygulama alanı bulamamaktadır.

Bu durumda yatırımcıyı maliyet açısından en az zorlayacak seçenekler arasından en kaliteli olan seçimi yapmalarını sağlamak mimarların başlıca görevleri arasına girmiştir.

Ekonomik bina tasarlama fikrinin oluşturulması bizim çok önem verdiğimiz bir husus.

Bütün projelerimizde özellikle ısı kaybına engel olmak, enerji tasarrufu gibi konulara ilk günden itibaren önem veriyoruz. (Vaka 1)

Maalesef Türkiye’de çelik yapı teknolojisi fazla kullanılmıyor. Çünkü Türkiye’deki ve yakın çevresindeki çelik ürünlerin yüksek yapı teknolojisine uygun olmaması ve dışardan ithal çelik malzemeyle yapılma zorunluluğu maliyeti yükseltiyor. Betonarme bir binaya göre % 20 daha fazla para harcamanız lazım yatırımda. Bu da genellikle zaten bütçesi kısıtlı olan yatırımcıları çok zorluyor. (Vaka 1)

Yeniliklerin getirdiği mali bir boyut var. Enerji tasarrufu için pek çok yeni model geliştiriliyor. Deniz suyundan faydalanabilirsiniz, zemin altı ısı farkından yararlanabilirsiniz veya cepheye koyacağınız panellerle enerji elde edebilirsiniz ama bütün bunların mali boyutu henüz insanların kolayca benimseyebileceği düzeyde değil.

(Vaka 1)

Kalitesi, o kaliteye göre fiyatı uygun olan yenilikler bizim için caziptir. Fiyatları da mutlaka dikkate almak durumundayız. Çünkü biz işverenlerin temsilcisi olarak fiyatlarla birlikte karar veriyoruz. (Vaka 5)

Artık bir sürü firma aynı ısı geçirgenliğinde cam yapabiliyor. Onların içinde hangisinin fiyatı daha uygunsa ona göre seçim yapma durumu ortaya çıkıyor. (Vaka 9)

Mimarın tercihi hiçbir zaman birincil değildir. Bir bütçe, iki klişeler çok önemlidir.

Piyasa bunlarla çalışıyor. (Vaka 11)

TEMA (15): Mimarlık ofislerinde temin edilirken güçlüklerle karşılaşılan ve uygulanması zor olan yenilikler yerine kolay ve hızlı uygulanabilen, dayanıklı, bakımı kolay olan ve diğer malzemelerle uyumlu çalışan yenilikler tercih edilmektedir.

Yeniliğin anonim olması çok önemli. Yani insanlar tarafından kolayca benimsenecek olması. Bazı yenilikler var çok pahalı veya uygulaması çok zor bunlar insanlar tarafından kolayca benimsenemiyor. (Vaka 1)

Piyasada bulunma zorlukları, uygulama zorlukları olan malzemeler, bazı zoraki sebeplerle gelmiş olan detay ve malzemeler bizim tarafımızdan rağbet görmüyor. Bizim tercihimiz kalıcı olan malzemeler, denenmiş ürünler. (Vaka 1)

Fibrobeton çok yeni bir malzemedir yani 10 sene filandır mazisi. Ama bu süre içindeki denemeler ve bunun bizim de tanıdığımız bildiğimiz bir malzeme olması tercih etmemize neden oldu. Çünkü birçok avantajı var. Doğramaya kolayca adapte olması, yalıtım yeteneğinin olması, çok çabuk adapte edilip yerine monte edilebilmesi, ses yalıtımı zağlaması, binanın cephesinde değişik malzemelerle metal gibi cam gibi malzemelerle uyumlu olması bunu tercih etmemizi sağladı. (Vaka 1)

Türkiye’de X diye bir ahşap fabrikası thermo wood üretmeye başladı. Ahşap eskiden çok korkulan bir malzemeyken thermo wood sayesinde çok kullanılıyor. (Vaka 8) Daha basit, daha kolay, daha dayanıklı olma avantajlarını getiren yenilikleri tercih ediyorum. Ama onun hem güzel ve ucuz olması, zaman kazandırması ve bakımının daha kolay olması seçerken etkili oluyor. (Vaka 9)

Uzay kafes sistemin tabi ki bir özelliği olması lazım ki adam düzlem kafes yerine uzay yapsın. Yoksa niye yapsın? Biz bunlarda ekonomi ve hız sağlıyoruz. 25 metreden daha büyük açıklıklarda düzlem kafese göre çelik ağırlığı açısından ve total maliyet açısından ekonomi sağlıyoruz, çabuk monte ediyoruz, fabrikada boyuyoruz. (Vaka 12)

TEMA (16): Mimarlar karşılaştıkları tasarım problemlerine özgün çözümler üretmektedirler. Bu durum yeniliklerin farklı koşullar altında uygulanması ihtimalini sınırlamakta ve yeniliklerin sürekli olmasını engellemektedir.

Eğer siz ikinci derecede bir kent alanına A sınıfı bir ofis yapmak isterseniz o eşyanın tabiatına aykırı. Evet, biz A sınıfını çok güzel yapıyoruz ama orda bir B sınıfı ofis oluşturmamız gerekiyor. Dolayısıyla A sınıfı için düşündüğümüz bütün yenilikleri bir tarafa bırakıyoruz. B sınıfı için ne tür yenilikler yapabiliriz onu düşünüyoruz. Burada maliyetlerin, planlamanın, tasarımın hepsinin çok büyük rolü var. (Vaka 1)

Kimi projede son derece konvansiyonel yapım yöntemleri kullanırız. Çünkü orası için o doğrudur. O ülkenin, o projenin coğrafyası, lojistiği, bütçesi, finansı onu gerektiriyordur. (Vaka 7)

Süreci yaşamaya başlarsınız ve sonra işveren, işin şartları, bütçe, yer, bulunduğunuz piyasa ve sizin de tercihleriniz gibi konular tercihlerinizi ortaya çıkarır. Bir konuda benim tercihim olan şey öteki konuda olmayabiliyor. (Vaka 11)

TEMA (17): Mimarlık ofislerinin tasarım problemine yaklaşma biçimleri özgündür.

Mesleğin bu özelliği yenilik konusunda yapılan değerlendirmelerin subjektif olmasına ve yenilikle ilgili seçim kriterlerinin çok geniş bir yelpazeye dağılmasına yol açmaktadır.

Ana felsefemiz olabildiğince az malzeme ile bina yapmak. (Vaka 4)

Yapay olan her şeyden kaçınıyoruz. Tercihimiz her zaman doğaldan yana. Doğal malzemenin daha ucuzu olabilir ama yine de doğal olmalı. (Vaka 5)

Hiçbir zaman çok iddialı bir yaklaşımda olmayız ama mutlaka çok tutarlı, ayakları yere basan, iyi çalışan, uzun süreli olabilecek, demode olmayacak ve belli bir estetik kalitesi ve anlayışı olan tasarımlar yapıyoruz. (Vaka 5)

Uç limitleri ne olabilir diye malzemeyi zorlamayı severiz. Tipik detaylardansa özel detayları tercih ederiz. Artı değer katmaya veya farklılık katmaya çalışıyoruz. (Vaka 7) Amacımız, bitebilecek, doğru düzgün çalışabilecek binalar yaratmak. O noktada mimarın hayal gücüyle yapılanlar her zaman çakışmayabiliyor. (Vaka 10)

TEMA (18): Mimarlık ofislerinin müşterisi yükleniciler olduğunda zamana dayalı rekabet öne çıkmaktadır.

Yükleniciler, zaman dayalı rekabette avantajlı bir konum elde etmek için üstlendikleri projenin kısa sürede bitirilmesi yönünde mimarlık ofislerine baskı yapmaktadırlar.

Mimari proje süresinin kısaltılması yönündeki bu baskılar, yeniliklerin değerlendirilmesi sürecini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu durum mimarlık ofisilerinin şantiyedeki koordinasyonu sağlamasını da güçleştirmektedir.

Müşteri daima işin dün bitmesini ister. (Vaka 1)

Bizi mimar olarak işe aldılar ama biz lead consultant değildik sadece mimardık ve koordinasyonu yapamadık çünkü yaptırtmadılar. Sahadaki mühendis kendi adamları.

Mekanikçiden proje istedi direkt kendisi aldı, mekanikçi o projeyi yorumladıktan daha sonra proje bize geldi. Elektrikçiden, statikçiden projeleri direkt kendisi aldı. Herhangi bir koordinasyon yapmadan uygulamaya geçti. Mimari dışarıda kaldı.

Bütünleştirmediler. Çünkü çok acele diyerek her şeyi sahada topladılar. Çoğu zaman projeler bize sahadan sonra geliyordu. Şurada hata var dediğimizde ‘biz onu döktük çözüm bulun’ şeklinde geri geliyordu. (Vaka 5)

Yurt dışında proje yapma zamanı çok uzun. Bütün detaylar oluştuktan sonra inşaat zamanı çok kısa, bizde ise proje zamanı çok kısa, inşaat korkunç uzun. Bu proje yaparkenki masrafları karşılamadığı için. Projeyi ucuza yaptırırken binayı da ihaleye çıkartıp daha ucuz fiyata yaptıracak. (Vaka 9)

...Bir de projelendirme süresinin kısa tutması var. Yeni bir şey üretmeye çalıştığınız zaman araştırma sürecine ihtiyaç duyuluyor. Yurtdışında projeci, proje aldığında, inşaat süresi başlamış olmuyor. Tüm proje bitiyor, onaylar alınıyor, büyük ölçekli bir projeyse halk konseyine sunuluyor, fikirler alınıyor, oylama yapılıyor vs. bu süreçlerin hepsi geçildikten sonra inşaat başlıyor. Süreç oldukça uzun. Bizde projeye başladığınız anda herkes hafriyata girme peşinde. (Vaka 10)

TEMA (19): Mimarlık ofisleri çizim ve sunum teknikleri alanında projelerini olabilecek en kısa sürede bitirmelerini sağlayabilecek yenilikleri tercih etmektedirler.

Bilgisayarla çizim alanındaki yenilikler arasında özellikle avan proje aşamasında kazandırdığı hız nedeniyle “sketchup”, uygulama projelerinde, tüm projenin üç boyutlu olarak oluşturabilmesi ve elektrik, mekanik, statik projelerine ait bilgileri içerecek bir koordinasyon yapmaya olanak tanıması nedeniyle “revit” tercih edilmektedir.

Bilgisayar sistemlerinizde en hızlı nasıl üretebilirseniz onu tercih edersiniz. (Vaka 1) Şu anda dünyadaki mimarlık piyasasına çok yeni girmiş bir şey var. Sketch up programı. Bütün tasarım alışkanlıklarını, şöyle söyleyeyim maketle ilgili olan pek çok şeyi ortadan kaldırabilir. Lazer kesimli maket dediğimiz şey, sketch up programından sonra bu o kadar azaldı ki daha evvel 10 kere kullanıyorsak şimdi artık 2 kere kullanıyoruz. Sketch up programı, üretim süreci tasarımı o kadar yakından ilgilendirmeye ve etkilemeye başladı ki o olmadan sözgelimi içine girmeye cesaret edemeyeceğimiz tasarım problematikleri bugün için artık çok zevkli bir biçimde hallediliyor. Bu program bence son 30–40 yılın en devrimci programıdır. Kaldıracın bulunuşu gibi bir şey. Ama bence ürün ve süreç arasındaki mesafeyi inanılmaz daraltıyor. (Vaka 8)

Sketchup’ı daha çok etüt yapmak amacıyla ve hızlı olduğu için çoğunlukla avan proje aşamasında tercih edebiliyoruz. Revit, networke yönelik bir program. Programın içerisinde iletişim kurabiliyorsunuz diğer mimar ve mühendislerle. (Vaka 10)

Revit gündemimizde. Uygulama projeleri de dahil tüm bina 3 boyutlu olarak çizilecek.

Revitle bizim hedeflediğimiz uygulamanın da üç boyutlu olacağının kavratılması.

Konsept ve detay alanında çalışan arkadaşlarımızın uyumunun olması ve sürekliliğin sağlanması gerekiyor. Tasarımda süreklilik olmalı. Herkesin aynı formatta, projeyi takip etmesi gerekiyor. Bizim için elektrik, mekanik gibi konuların projeye koordinasyonu da çok önemli. Bu açıdan da revitin bizi çok ileriyi götüreceğini düşünüyoruz. (Vaka 10)

Görüşme yapılan mimarlık ofisleri arasında sağladığı bütün bu olanaklara rağmen bilgisayar tekniklerinden üç boyut elde etme yönünde yararlanmanın bir aldatmaca olduğu görüşünde olan bir mimar da bulunmaktadır.

Üç boyut mümkün olduğu kadar kullanmamaya çalışıyorum. Üç boyut yutturmaca bir şey. Maket yapma taraftarıyım. Çünkü üç boyutta her türkü düzenbazlık mümkün.

Bütün konut projelerinde ha bire aynı palmiyeler, aynı bikinili kadınlar oradan oraya dolaşıp duruyor. (Vaka 6)

TEMA (20): Diğer meslekler ile kıyaslandığında mimarlık mesleğinin genellemeci yapısı, mimarların bu alanda yenilikleri seçerken birçok kriteri bir arada değerlendirerek en uygun sonuca ulaşmalarını kolaylaştıran bir etkendir.

Yeniliklerin, çok katmanlı bir seçim süreci oluyor. Özellikle yapının türü, süre, yatırımcının bakış açısı, maliyet etkili oluyor. (Vaka 10) )

Başkasının erişemeyeceği bir tarafı var mimarın. O da iyi bir genellemeci olması. İhtisas sahibi değiliz biz. Bir sürü konuyu biliriz, tutarız etrafımızda. Mimaride uzmanlaşmanın ise çok zararlı olduğunu düşünüyorum. Bir konuda ben bunu bilirim dediğiniz zaman en önemli şeyinizi yitiriyorsunuz. (Vaka 11)