Yangın Sonrası Beyoğlu’nda Durum

Yangından sonra Beyoğlu’ndaki durumun inceleneceği bu bölümde, yangın alanının, buradaki binaların ve Beyoğlu halkının durumlarına değinilecektir. Bu minvalde yeniden yapılanma başlayıncaya kadar geçen sürede yangın alanın ne durumda olduğunun yanı sıra burada yapılan veya yapılması planlanan değişiklikler söz konusu edilecektir.

Beyoğlu’nun neredeyse tamamının etkilendiği yangından sonra 6. Daire-i Belediye’nin açıkladığı bilanço 65 sokak, 163 mahalle ve 3.449 evin yandığı yönündeydi. Ahşap evler tamamen yanıp kül olmuş, bazı kâgir evlerin de sadece dört duvarı ayakta kalmıştı. Yangın öncesi İstanbul’un en canlı sokağı olan Grand Rue de Pera (Cadde-i Kebir) ile beraber tüm Beyoğlu adeta ıssız bir çöl260 _{haline gelmişti. Bu çölün içinde}

ayakta kalan duvarlar ise yukarıda da değinildiği üzere vurgunculuk ve yağma yapmaya gelen çetelere sığınak olması ve ayrıca yıkılma tehlikesi içermesi yüzünden harik alanına kurulan çadır kamplarda yaşayan veya oradan geçen insanlar için korkutucu bir hal aldı. Bu sebeple belediye öncelikle bir komisyon ile hangi duvarların yıktırılacağını belirlemiş ve top atışlarıyla duvar yıkma işlemine başlamıştı. Yıkım alanına girişin yasaklanması ve zaptiyenin orada bulunması can kaybını engellemek adına atılan adımlardan biri olmanın yanı sıra, muhtemelen enkazın içindeki değerli eşyaların yağmasını engellemeyi de hedeflemekteydi.

Harik alanına görevi olmayanların girmesi yasaklansa da261 _{top kullanılması}

hasebiyle yıkım tehlikeli oldu. Nitekim çalışmalar sırasında bazı ölümlerin meydana gelmesi üzerine262 _{top atışları ile yıkım yapmaktan vazgeçildi. Buna rağmen çalışmalar}

sırasında yaralanan veya ölenlerin haberleri eksik olmadı.263 _{Çalışmalar oldukça yavaş}

ilerlemiş olmalı ki neredeyse yedi ay sonra bazı Beyoğlu sakinlerinin imzası ile gazetelerde konuyla ilgili bir dilekçe yayınlandı. Merkez İane Komisyonu’nda bulunan

260 _{La Turquie, 10 Haziran 1870, s. 1.} 261 _{La Turquie, 9 Haziran 1870, s. 2.}

262 _{The Levant Herald, 10 Haziran 1870, nr. 39, s. 2; La Turquie, 13 Haziran 1870, s. 2.} 263 _{The Levant Herald, 23 Haziran 1870, nr. 47, s. 3; La Turquie, 14 Temmuz 1870, s. 2.}

60

birçok üyenin de altında imzası bulunan dilekçe264_{, yıkım çalışmalarının hâlâ tam olarak}

bitirilmemesinden dolayı 6. Daire-i Belediye’ye karşı şikâyetleri içermekteydi. Fakat bu dilekçeden sonra da durum pek değişmemiş olacak ki Pera’da yeniden yapılanmaya izin verildiği tarihte hâlâ yıkılmayan hasarlı duvarların olduğuna dair haberlere rastlanmaktadır.265 _{Harik alanındaki yıkılma tehlikesi bulunan duvarların tam olarak ne}

zaman yıkıldığı ve molozların ne zaman temizlendiği hakkında net bir bilgiye sahip olamasak bile yangından neredeyse bir buçuk sene sonra hâlâ gazetelerde bu duvarlarla alakalı haberler ve şikâyetlere rastlanması sürecin oldukça uzun bir zaman aldığına işaret etmektedir. Bu bakımdan Keyvanoğlu’nun duvarların yıkılması ile ilgili bu işin bir haftada tamamlandığı yönündeki tespiti eksiktir.266 _{Tüm bu yıkılamayan duvar haberleri}

enkaz üzerindeki eşkıyalık ve yağmacılık haberleri ile paralellik göstermektedir. Bu paralellik duvarların yağmacılara mesken olduğu yönündeki görüşü destekler. Ayrıca enkaz üzerindeki tehlikeleri bertaraf etmek ve asayişi sağlamak için Zaptiye’nin harik alanı üzerinde geçici merkezler kurması267 _{da bu tip olayların görüldüğüne dair haberlerin}

doğruluğunu kanıtlar niteliktedir.

Yangın sonrası yavaş ilerlese de duvarların yıkımı devam etmiş, yıkılan duvarların molozları temizlendikçe de yollar açılmaya başlanmıştı. Pera’da bina yapımına ilişkin izin ise yangından yaklaşık 1 sene sonra verildi. Beyoğlu’ndaki yeni yapılanmadan ve bununla ilgili planlardan ileride daha detaylı bahsedileceği için burada sadece yeniden yapılanmanın başladığı tarihe kadar harik alanında ne gibi değişimler olduğuna değinilecektir. Yangın sonrası duvarları ayakta kalan bazı yapılar, sağlam oldukları anlaşıldıktan sonra ufak bir tadilattan geçirilerek tekrar kullanıldı. Yangın sonrası Beyoğlu’nun nasıl şekilleneceği hâlâ belli olmadığı için bu binalar büyük bir tamirattan geçirilmedi. Çünkü yolların genişletilmesi sebebiyle bazı binaların yıkılması söz konusu olabilirdi. Cadde-i Kebir üzerindeki Le Cafe de la Couronne, Gant D’Or Mağazası, Britanya Eczanesi, Hotel de Pera, Rumebe Kitabevi yangın sonrası açılan yapıların ilk örnekleriydi.268 _{Bunları Bossy and Brun, Cafe du Luxembourg ve bazı hamamların}

264 _{La Turquie, 23 Aralık 1870, s. 2; The Levant Herald, 27 Aralık 1870, nr. 179, s. 3.} 265 _{The Levant Herald, 21 Mart 1871, nr. 237, s. 3.}

266 _{Merve Cemile Keyvanoğlu, "1870 Beyoğlu Yangını", s. 184.} 267 _{La Turquie, 15 Ekim 1870, s. 2.}

61

açılması izledi.269 _{Dükkânların açılması ile beraber Beyoğlu’ndaki yaşam yavaş yavaş}

canlanmaya başladı. Beyoğlu’ndaki planlama henüz netleşmediği için yolların kalıcı olarak temizlenmesi ve tamir edilmesi gecikti. Yine de molozlar kaldırıldıkça geçici olarak eski yollar temizlendi ve kullanıma açıldı. Yolların temizlenmesi işini ihaleler açarak şirketlere veren 6. Daire-i Belediye bu süreçte halktan ve gazetelerden gelen şikâyetler sonrasında uygulamadan vazgeçti ve yolların temizliğini bizzat yapacağını açıkladı.270 _{Fakat buna rağmen yolların bozukluğu ve kirliliği hakkındaki şikâyetler}

kesilmedi.

Yangın sonrası yapılanma ile ilgili gerçekleştirilen toplantılarda yolların genişletilmesi tartışılan mevzular arasındaydı. Belediyenin mevcut yolları tamir etmeden beklemesinde bunun rolü olmalıdır. Harik alanındaki yollar için çalışma yapılmazken, Beyoğlu ile Tarabya ve İstanbul arasında yeni yolların yapımına başlanması271 _bu

düşünceyi destekler niteliktedir. Tıpkı yolların yapımının ertelenmesi gibi geciken bir diğer durum da harik alanındaki su kaynaklarının arttırılmasıdır. Yangın sonrası kurulan çadır kampların durumundan bahsedilen bölümde değinilen su sıkıntısını burada tekrar hatırlatmakta fayda var. Aslında yangın öncesinde de su, Beyoğlu için eksikliği çekilen bir kaynaktı. Zaman içerisinde farklı yerlerden Pera’ya su aktarılsa da 19. yüzyıl boyunca nüfusu giderek artan bölge için su hiçbir zaman bol bir kaynak olmadı. Yangın sonrası çadır kamplarda su sıkıntısı görülmekle beraber, kampların kaldırılmasının ardından açılan dükkânlarla birlikte yavaş yavaş canlanmaya başlayan bölge için su sıkıntısı artık basında daha yüksek bir sesle dile getirilmeye başlandı. Yollardaki bozukluğun giderilmesinin ertelenmesi gibi su sıkıntısının giderilmesi de Beyoğlu’nun yeni planlamasının belli olmasından sonraya bırakıldı. Planlamanın belli olmasından sonra Pera’ya dışarıdan su getirilmesi ile ilgili gelişmeler yaşanması bunu desteklemektedir.

269 _{The Levant Herald, 22 Temmuz 1870, nr. 67, s. 3.} 270 _{La Turquie, 20 Mart 1871, s. 2.}

271 _{The Levant Herald, 6 Eylül 1870, nr. 100, s. 3. Bu yol 1871 yılının bahar ayında tamamlanarak oldukça}

62