Bu bölümde yöntem ana başlığı altında; araştırma modeli, evren ve örneklem, veri toplama araçları, veri toplama süreci, verilerin işlenmesi ve değerlendirilmesi ve son olarak araştırmadaki süre ve olanaklar ele alınmıştır.
Şekil 4. Yöntem Ana Hattı
YÖNTEM
Model Genel tarama
Evren ve
Örneklem Tamsayım
Veri Toplama
Araçları Anket
Veri Toplama Süreci
Şubat- Nisan 2017
Verilen İşlenmesi SPSS
Süre ve Olanaklar
4 akademik dönem/Kişisel
olanaklar
2.1. ARAŞTIRMANIN MODELİ
Araştırma, yapılan çalışmanın amacına uygunluğu nedeni ile, niceliksel metodolojiye dayalı genel tarama modelinin kullanıldığı tanıtsal bir çalışmadır. Bu model esas alınarak çalışmada Türkiye’deki halk sağlığı sosyal hizmetinin mevcut durumu, halk sağlığı kurumlarında çalışan sosyal hizmet uzmanlarının görüşleri çerçevesinde saptanmaya çalışılmıştır.
“Bir konuya ilişkin katılımcıların görüşlerinin ya da bilgi, beceri, yetenek, tutum vb.
özelliklerinin belirlendiği genellikle diğer araştırmalara göre görece daha büyük örneklemler üzerinde yapılan araştırmalara tarama araştırmaları denir” (Büyüköztürk, Kılıç–Çakmak, Erkan–Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2015, s. 177). Tarama modelleri, geçmişte ya da halen var olan bir durumu var olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlar. Bu tür araştırma modelleri, “Ne, nerede, ne zaman, hangi sıklıkla, hangi düzeyde, nasıl” gibi soruların cevaplandırılmasına olanak tanır. Tarama modellerinin sınıflandırılması genel tarama modelleri ile örnek olay tarama modeli şeklindedir.
Karasay (2008), genel tarama modelini; “çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile, evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinden yapılan tarama düzenlemeleri” (s. 79) şeklinde tanımlamıştır. Genel tarama modelleri sadece bir değişkenin incelendiği ya da değişkenlerin tek tek incelendiği tekil tarama modelleri ile iki ya da daha çok sayıda değişkenin aralarındaki ilişkilerin de belirlenmek üzere incelendiği ilişkisel tarama modelleridir. Büyüköztürk ve arkadaşları (2015), tarama türü araştırmalarda ana amacın ve ana amaçla bağlantılı alt amaçların oluşturulmasının yanında toplanması gereken verilerin ve araştırma kapsamında sorulan her bir sorunun ana ve alt amaçlarla bağlantının olması gerektiği noktası üzerinde hassasiyetle durmuşlardır.
Yukarıda sözü edilen tarama ve genel tarama yaklaşımı doğrultusunda, yapılmış olan bu araştırmada, genel tarama modeli kapsamında Türkiye Halk Sağlığı Kurumu merkez ve taşra teşkilatlarında çalışan sosyal hizmet uzmanlarının tümü çalışmaya dahil edilerek ve araştırmaya ilişkin ana ve alt amaçlar belirlenerek, Türkiye’de halk sağlığı alanında sosyal hizmet mesleğinin bu günkü durumu saptanmaya çalışılmıştır.
2.2. ARAŞTIRMANIN EVREN VE ÖRNEKLEMİ
Araştırmada tam sayım hedeflenmiştir. Tablo 10’da Türkiye Halk Sağlığı Kurumu (THSK) merkez ve taşra teşkilatlarında çalışan sosyal hizmet uzmanlarının toplam sayısı ve bu sayının illere göre dağılımı verilmiştir. Toblo 10’daki toplam sayı hedeflenen tam sayımı göstermektedir. Türkiye’de THSK’da aktif olarak çalışan sosyal hizmet sayısı THSK’dan Mart 2017 tarihinde alınan verilere göre 267’dir. Araştırmada, 267 kişiden 167’si anket formuna geri dönüş sağlamıştır. Böylece hedeflenen tam sayımın %62,5’ine ulaşılmıştır.
Tablo 10. THSK Merkez ve Taşra Teşkilatlarında Çalışan Sosyal Hizmet Uzmanlarının Toplam Sayısı ve Bu Sayının İllere Göre Dağılımı
İL AKTİF
ÇALIŞAN SHU
İL AKTİF
ÇALIŞAN SHU
İL AKTİF
ÇALIŞAN SHU
ADANA 6 ELAZIĞ 2 MARDİN 4
ADIYAMAN 3 ERZİNCAN 1 MERKEZ 9
AFYONKARAHİSAR 3 ERZURUM 2 MERSİN 7
AĞRI 3 ESKİŞEHİR 4 MUĞLA 7
AKSARAY 2 GAZİANTEP 5 MUŞ 1
AMASYA 1 GİRESUN 1 NEVŞEHİR 1
ANKARA 15 GÜMÜŞHANE 1 NİĞDE 1
ANTALYA 7 HAKKARİ 1 ORDU 2
ARDAHAN 1 HATAY 5 OSMANİYE 3
ARTVİN 1 IĞDIR 2 RİZE 2
AYDIN 2 ISPARTA 1 SAKARYA 2
BALIKESİR 3 İSTANBUL 22 SAMSUN 4
BARTIN 2 İZMİR 6 SİİRT 2
BATMAN 3 KAHRAMANMARAŞ 4 SİNOP 1
BAYBURT 1 KARABÜK 1 SİVAS 2
BİLECİK 1 KARAMAN 3 ŞANLIURFA 4
BİNGÖL 2 KARS 2 ŞIRNAK 3
BİTLİS 2 KASTAMONU 1 TEKİRDAĞ 3
BOLU 2 KAYSERİ 4 TOKAT 2
BURDUR 2 KIRIKKALE 2 TRABZON 3
BURSA 9 KIRKLARELİ 2 TUNCELİ -
ÇANAKKALE 2 KIRŞEHİR 2 UŞAK 2
ÇANKIRI 1 KİLİS 1 VAN 7
ÇORUM 2 KOCAELİ 11 YALOVA 3
DENİZLİ 2 KONYA 1 YOZGAT 2
DİYARBAKIR 8 KÜTAHYA 3 ZONGULDAK 2
DÜZCE 1 MALATYA 4
EDİRNE 2 MANİSA 5
GENEL TOPLAM= 267
Kaynak: 7 Mart 2017 17:41 itibariyle Türkiye Halk Sağlığı Kurumundan alınan verilerdir.
2.3. ARAŞTIRMANIN VERİ TOPLAMA ARAÇLARI
Araştırmada kullanılan veri toplama aracı, Özdemir (1998) tarafından geliştirilen görüşme formundan da yararlanılarak araştırmacılar tarafından oluşturulan bir adet görüşme formu ile sağlanmıştır. Görüşme formu, araştırmanın ana ve alt amaçları doğrultusunda; 5 bölüm ve toplamda 112 sorudan oluşmaktadır. Türkiye Halk Sağlığına bağlı taşra teşkilatlarından bazı illerde 1 sosyal hizmet uzmanı çalıştığı için daha önceden görüşme formuna koyulan “çalışılan il” sorusu söz konusu illerden çalışmaya katılan kişilerin kimliğini açığa çıkaracağından soru formundan çıkartılmıştır.
Görüşme formunun birinci bölümünde araştırmaya katılan kişilere ilişkin tanıtıcı bilgilere (yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu vb.) yer verilmiştir. İkinci bölümdeki sorular katılımcıların sosyal hizmet mesleğine, sosyal hizmet eğitimine ve sosyal hizmet lisans eğitimlerinde halk sağlığı alanına yönelimlerini (bölümü tercih etme kaynakları, tercih sıralaması, lisans eğitiminde halk sağlığına ilişkin ders alma vb.) irdelemektedir. Üçüncü bölümde, halk sağlığına ilişkin çeşitli görüşlerin (halk sağlığı ilkeleri vb.) alınması hedeflenmiştir. Dördüncü bölüm halk sağlığı alanında çalışan sosyal hizmet uzmanlarının ne tür bir halk sağlığı sosyal hizmet uyguladıklarını (roller, kaynaklar, çalışılan alanlar, engeller, fırsatlar vb.) saptamayı amaçlayan sorular üzerine kurgulanmıştır. Beşinci bölümde ise, katılımcıların halk sağlığı alanındaki tespit ve önerilerine yer verilmiştir.
Görüşme formunun oluşturulması, belirli basamaklar göz önüne alınarak gerçekleştirilmiştir. Öncelikle araştırmacı tarafından problem tanımlanmış; amaç ve sorular belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun için geniş çaplı bir kuramsal inceleme yapılmış ve benzer çalışmalar incelenmiştir. İkinci aşamada taslak bir görüşme formu oluşturulmuş ve sorular maddeler haline getirilmiştir. Üçüncü aşamada, danışman ve uzman görüşü alınarak ilk görüşme formu oluşturulmuştur. Son aşamada ise 10 sosyal hizmet uzmanı ile ön uygulama yapılarak formun analizlerdeki durumu görülmeye çalışılmış ve gerekli değişikliklerle birlikte forma son şekli verilmiştir. Son şeklini alan görüşme formunda; sınıflama sorularına, dereceleme sorularına ve boşluk doldurma sorularına yer verilmiştir.
2.4. ARAŞTIRMANIN VERİ TOPLAMA SÜRECİ
Büyüköztürk ve arkadaşları (2015), tarama modeli ile tasarlanan bir araştırmada, veri toplama araçlarının kullanılması için 5 yolun olduğunu ve bunların: 1) basılı form halinde, 2) telefonla, 3) posta yoluyla, 4) internet üzerinden ve 5) görüşme yoluyla olduğunu ifade etmişlerdir. Hangi yöntem veya yöntemlerin kullanılacağı, araştırmacı tarafından maliyet, süre, uygulama ortamı, yanıt oranı, kodlanma durumu ve aynı anda çok kişiye ulaşabilme gibi kriterler göz önüne alınarak seçilir. Büyüköztürk ve arkadaşları (2015), Internet üzerinden veri toplamaya ilişkin şu ifadeleri kullanmışlardır:
“Yeni bir veri toplama yöntemi olarak Internet araçlarının kullanılmasından bahsedilebilir.
Internet üzerinden özellikle sohbet programları, sanal toplantı programları gibi araçlar kullanılarak doğrudan katılımcılarla görüşülebilir. Ancak Internet kullanımında basılı formda olduğu gibi hazır bir veri toplama aracının internet üzerinden uygulanmasıdır. Bu şekilde bir uygulama verilerin hızlı bir biçimde toplanmasını, katılımcıların kimliklerini gizleyerek veri toplayan kişiden etkilenmemeleri ve verilerin dijital ortamda kaydedilmesini sağlar.” (s. 182).
Bu araştırmada, yukarıda sözü edilen maliyet, süre, bütçe, insan gücü, aynı anda çok kişiye ulaşma, katılımcıların araştırmacıdan etkilenmemeleri adına daha önce basılı olarak hazırlanan anket formu Internet üzerinden bir form hazırlama programından (Google forms) dijital bir görüşme formuna dönüştürülmüştür. Internet üzerinden oluşturulan ankete ait link, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu merkez ve taşra teşkilatlarında çalışan sosyal hizmet uzmanları telefonla aranarak ve ankete yanıt vermeyi kabul edenler belirlenerek; araştırmaya katılmaya gönüllü olanlara mail ve çeşitli sohbet programları üzerinden ulaştırılmıştır. Yanıtlanan her anket Internet üzerinden formun hazırlandığı programa düşerek, programdaki havuzda birikmiştir. Veri toplama süreci Şubat 2017’de başlatılmış olup Nisan 2017’de sonlandırılmıştır.
2.5. ARAŞTIRMADA VERİLERİN İŞLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Araştırma kapsamında, araştırmaya gönüllü olanlardan elde edilen veriler öncelikle anketin Internet üzerinden oluşturulduğu programa düşmüştür. İnternetteki programa düşen her bir anket, öncesinde kodlama yönergesi ile yapılandırılmış olan SPSS 20 programına aktarılmıştır.
SPSS 20 programına işlenen verilerden bulgu elde edebilmek için uygun istatiksel analizler yapılmıştır. Veri dağılımının normal olmaması nedeniyle, veri analizinde parametrik olmayan testler (Mann-Whitney U Testi, Kruskal-Wallis H Testi) kullanılmıştır.
Veri analizlerinde ayrıca çeşitli kategorik değişkenler arasındaki ilişkilere bakmak için Kikare testi kullanılmıştır.
Veriler tablolar haline dönüştürülüp istatistiksel analizler yapıldıktan sonra bulgular yorumlanarak sonuca ulaşılmıştır
.
2.6. ARAŞTIRMADA SÜRE VE OLANAKLAR
Çalışma Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü tarafından araştırmacıya tanınan süre içerisinde yani dört akademik dönemde bitirilmiştir.
Araştırmada insan gücü olarak, çalışmanın önerisinin hazırlanması ve ilgili mercilere sunulması; çalışmanın kuramsal, yöntem, bulgular ve sonuç bölümleri; yorumlanması ve raporlaştırılması süreçlerinde eğitim danışmanı ile koordineli bir şekilde çalışılmıştır.
Zaman zaman faklı profesyonellerden ve halk sağlığı alanında çalışan sosyal hizmet uzmanlarından destek alınmıştır.
Araştırmanın tüm giderleri araştırmacının kendi olanakları ile karşılanmıştır.