• Sonuç bulunamadı

2. BÖLÜM: STRATEJİK YÖNLENDİRME

2.3. Vizyon Kavramı

2.3.2. Vizyonun Oluşturan Ögeler

Çalışmamızda ilk olarak, araştırmacıların daha önceden gerçekleştirmiş oldukları çalışmalarında belirledikleri vizyon ifadesini oluşturan ögelerle ilgili görüşlerine yer verilecektir. Daha sonra ,vizyon ifadesini analiz etmek için araştırmamızda kullandığımız Collins ve Porras (1996), tarafından oluşturulan vizyonun ögeleri detaylı bir şekilde açıklanacaktır.

Vizyon 3 temel ögeden oluşmaktadır. Vizyonun temel ögelerinden ilki, işletmenin tamamına yol gösterecek yönetim felsefesi, işletmenin inanç, paylaşılan değerler ve misyonudur. İkincisi, potansiyel sezinlenebilir ve güçlü bir imaj, ve güçlü imaj içerisinin alt boyutlarını oluşturan genel hedef ve belirgin tanım açıklamadır. Son olarak ele alınan vizyon unsuru ise geleceğe dair tanımdır. (Dinçer, 2007:6).

Akdemir’e göre(2008:20), vizyon 3 temel ögeden oluşur, bunlar; Yönetimin sahip olduğu felsefe ve paylaşılan ortak değerler, görünüm(İmaj) ve işletme amaçları ile geleceğe dair öngörüdür. Quigley ise (1993/1998:29), vizyonun; değerler ve inanışlar, örgüt amacı, uzun dönemli hedefler olmak üzere 3 ana unsurdan meydana geldiğini belirtmiştir.

Ülgen ve Mirze’de (2004:183), çalışmalarında, yapılan diğer görüşlere yakın olan, 3 unsuru içinde barındıran vizyon bileşeninden bahsetmiştir. Bunlar; misyon, işletmenin sahip olduğu amaç ve hedefler, inanış ve paylaşılan değerlerdir.

Wilson’a göre (1992:21) ise, vizyon 6 temel unsurdan oluşmaktadır, bunlar;

54 - İş kapsamı: Bir işletmenin içinde bulunduğu faaliyet alanı ile ürettiği ürün sunduğu hizmet ya da sahip olduğu müşteri yelpazesidir

- İşletme ölçeği: İşletmenin gelecekte hayal edilen büyüklüğüdür.

- Üretilen ürün ve faaliyette bulunulan pazarın odağı: Üretilen ürünlerdeki farklılıklarının keskinleştirilmesidir

- Rekabete odaklanma: “İşletme hangi şekilde rekabet üstünlüğü sağlayacak?” sorusunun yanıtıdır.

- İmaj ve ilişki: Şirketin felsefesini belirtir.

- Örgüt ve kültür: Şirketin yapısı, yönetim şekli ve kültürüdür.

Etkili bir vizyon ifadesi; geleceğe odaklanma, arzulan, daha iyi bir gerçeğin göstergesi olma, önemli değerlere ait açık ya da dolaylı atıflar içerme ve harekete geçirici bu değerlere hitap etme unsurlardan oluşmalıdır. (Orndoff, 2002:66).

Yapılan literatür çalışması sonucu, stratejik yönetimin biliminde ulaşılan vizyonun unsurlarını tanımlayıcı bazı görüşlere yer verilmiştir. Bununla birlikte çalışmamızda Collins ve Porras tarafından oluşturulan ve vizyon konulu çalışmalarda, araştırmacılar tarafından sıkça kullanılan vizyon unsurları kullanılacağından, bu unsurlar detaylı bir şekilde açıklanmıştır.

Bir vizyon ifadesinin doğru tasarlanmış olduğunun ölçütü aşağıda verilen 2 temel bileşenin varlığı ile ilgilidir. Bunlar öz ideoloji ve tasarlanan gelecektir. (Collins and Porras, 1996).

2.3.2.1. Öz İdeoloji

İşletmenin neyi temsil ettiğini ve varoluş nedenini açıklar. Öz ideoloji, ürün ve Pazar ömrüne, teknolojik yeniliklere, yeni yönetim trendlerine karşı üstün gelen işletmenin kalıcı karakterini oluşturur. Liderler ölür, ürünlerin modası geçer, Pazar koşulları değişir, yeni teknolojiler ortaya çıkar, yeni yönetim trendleri ortaya çıkar ve kaybolur. Ancak, büyük şirketlerin öz ideolojisi, ilham kaynağı ve yol gösterici olmaya devam eder. Etkili bir vizyon, işletmenin çekirdek ideolojisini belirterek, işletme gelişip, uluslararası boyutlara geçerken, iş çevresini genişletirken, işletmeyi bir arada

55 tutan bir bağ görevini görür. Öz ideoloji iki parçadan oluşur. Bunlar; öz değerler ve temel amaçlardır. (Collins and Porras, 1996:66).

Değerler, yönetici ve iş görenlerin hedeflerini başarma yolundayken önem verdiği kavramlardan oluşur. (Ülgen ve Mirze, 2004:183).

Öz Değerler, işletmeye rehberlik eden kalıcı ve temel ilkeler sistemidir. Öz değerler hiç eskimeyen birkaç yol gösterici ilkeden meydana gelir. İşletme içine önem veren, içsel değerleri temsil eder, dışarıdan bir sebebe bağlanmaz. Öz ideoloji işletme dışını hedef almaz, sadece işletme içerisindeki insanlara ilham verir. Büyük şirketler genelde 3 ile 5 arası öz değere sahiptir. (Collins and Porras, 1996:66-67).

Öz ideolojinin ikinci parçasını oluşturan temel amaç, işletmenin var olma sebebidir. İşletmenin işlerini yerine getirebilmesi için gerekli olan ideal bir teşviktir.

İşletmenin üretim ya da müşteri kitlesini tanımlamak yerine işletmenin ruhunu çözümlemeye odaklanır. En az 100 yıl sürmesi gereken işletmenin var olma sebebi olan temel amaç, 100 yıl içerisinde birçok kez değiştirilmesi gereken özel hedef ya da işletme stratejileri ile karıştırılmamalıdır. Sahip olduğu özel bir amacını ya da stratejisini gerçekleştirmiş olan bir işletme aynı zamanda temel amacını gerçekleştirmiş olmaz. (Collins and Porras, 1996:68).

Öz ideoloji, zihinsel bir aktivite değildir. İşletme yöneticileri, “sahip olduğumuz öz değerler neler olmalıdır? “ diye sormak yerine “ içtenlikle ve tutkuyla sahip olduğumuz öz değerler nelerdir? sorusunu yöneltmelidirler. Öz ideolojinin görevi, işletmeye yol göstermek ve ilham vermektir, işletmeyi diğerlerinde farklılaştırma gibi bir görevi yoktur. Farklı işletmeler aynı öz ideoloji ve temel amaca sahip olabilir. Örneğin, işletmelerin birçoğu, teknik katkı vermek, insanların yaşamlarını korumak ve geliştirmelerini sağlamak amaçlarını edinmiş olabilir ancak, bunların çok azı bu amacını tutkuyla ve derinlemesine gerçekleştirebilir. (Collins and Porras, 1996:71).

Özetle, öz değerler örgütün vazgeçilmezi olan temel ilkeleridir, temel hedef ise, işletmenin ver olma nedenini ifade eder. (Karaman, 2006:28)

56 2.3.2.2. Tasarlanan Gelecek

Tasarlanan gelecek, “10 ile 30 yıl arasında gerçekleştirilmesi planlanan cesur hedeflere sahip olmak” ve “hedefe ulaşmanın nasıl bir şey olacağına dair canlı tanımlamalar” olmak üzere iki parçadan oluşur. (Collins and Porras, 1996:73).

30 yıla kadar gerçekleştirilmesi planlanan özel hedeflere sahip olabilmek, işletmenin mevcut kaynakları ve mevcut çevresinin çok ötesinde düşünebilme yeteneği olmasını gerektirir. Tasarlanan geleceğin parçalarından “canlı tanımlama”

ile işletmenin hedeflerini gerçekleştirdiği zaman nasıl görüneceğine dair, vizyon ifadesinin fotoğrafa dönüşmüş hali sunulur. Tutku, duygu ve inanç canlı tanımlamaların temel parçalarıdır. Bununla birlikte, tasarlanan gelecek bazen çelişkili olabilmektedir. Örnek olarak, bazı şeyleri somutlaştırarak görünür, canlı ve gerçek kılarken, henüz gerçekleşmemiş arzular, umutlar ve rüyaları içerir. (Collins and Porras, 1996:73).

Öz ideoloji ve tasarlanan gelecek kavramları birbirinden farklıdır. İki kavramı karıştırmamaya dikkat edilmelidir. Özellikle 10-30 yıllık özel hedefler ile temel amaçlar birbirine karıştırılmamalıdır. Organizasyonun var olma nedeni olan temel amaç, özel hedeflerle aynı şey değildir. Özel hedefler 10 ile 30 yıl arasında gerçekleştirilebilirken, temel amaç asla tamamlanamaz. Temel amaç, ufuktaki bir yıldız gibidir: sonsuza kadar izlenebilir ancak asla yakalanamaz. Özel hedefler ise, bir dağa tırmanmak gibidir: zirveye vardıktan sonra başka bir dağa doğru yola çıkılabilir.

Bununla birlikte özel hedefler sadece basit bir hedef değildir. Aynı zamanda, cesur ve büyük hedeflerdir. Fakat bu hedefin mantıklı bir şekilde oluşturulması gerekir.

Örneğin küçük bir bankanın “şimdiye kadar ki en güçlü en iyi hizmet veren dünya finans kurumu haline gelmek” hedefi koyması gerçekçi olmayacaktır. (Collins and Porras, 1996:74-75).

Öz ideolojiyi tanımlamak, bir keşif sürecidir; tasarlanan geleceği kurmak ise, yaratıcı bir süreçtir. (Collins and Porras, 1996:75).