4. HİZMETKÂR LİDERLİĞİN KURUMSAL KÜLTÜR ÜZERİNDEKİ
4.1. Araştırmanın Metodolojisi
4.1.6. Veri Toplama Araçlarının Faktör Analizi
Faktör analizi, Birbirleriyle ilişkili çok sayıda değişkeni bir araya getirerek, az sayıda kavramsal olarak anlamlı yeni değişkenler bulmayı ya da faktörler ile göstergeleri arasında tanımlanan ilişkileri açıklayan ölçme modellerini test etmek amacıyla kullanılan çok değişkenli bir analiz yöntemidir (Çokluk vd., 2014: 178).
Faktör analizi yapılırken ilk olarak Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy (KMO) değerine bakılır (Kalaycı, 2010: 329). Örneklem büyüklüğü için değer ,50 ile ,60 arasında ise kötü, ,60 ile ,70 arasında ise zayıf, ,70 ile ,80 arasında ise orta, ,80 ile ,90 arasında ise iyi ve ,90 üzerinde ise mükemmel olarak yorumlanır (Çokluk vd., 2014: 207). Aynı zamanda iç tutarlılık düzeyinin de 0,05’den küçük olması gerekmektedir. Yapılacak olan açıklayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen dönüşüm matrisinde 0,50’nin altında kalan faktör yüküne sahip sorular analiz dışı bırakılmıştır.
97 Tablo 4. Hizmetkâr Liderlik Ölçeği KMO and Bartlett's Test Değerleri Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling
Adequacy. ,937
Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square 5512,271
df 300
Anlamlılık düzeyi ,000
Yapılan analiz sonucunda KMO değerinin ,937 ve iç tutarlılık değerinin 0,00 olarak hesaplanması ölçeğin faktör analizine uygun olduğunu göstermektedir. Bu sonucun ardından ölçeği oluşturan her bir soru için açıklayıcı faktör analizi ile faktör yükleri hesaplanarak alt boyutlar oluşturulmuştur.
98 Tablo 5. Hizmetkâr Liderliğe İlişkin Faktör Analizi Sonuçları
Sorular B1
27 Tevazu 5 Eğer insanlar eleştiri yaparlarsa, yöneticim bu
eleştirilerden ders almaya çalışır. ,804
23 Tevazu 1 Yöneticim eleştirilerden ders alır. ,771
24 Tevazu 2 Yöneticim kendi üstlerinin eleştirilerinden ders alır. ,763 28 Sorumlu Yöneticilik 1 Yöneticim bütünün iyi olmasına dikkat etmenin
önemine vurgu yapar. ,747
26 Tevazu 4 Yöneticim kendisininkinden farklı görüş ve
düşüncelerden ders almaya çalışır. ,701 25 Tevazu 3 Yöneticim hatalarını kendi üstüne itiraf eder. ,690 29 Sorumlu Yöneticilik 2 Yöneticim uzun vadeli bir vizyona sahiptir. ,684 30 Sorumlu Yöneticilik 3 Yöneticim işimizin toplumsal sorumluluk yönüne
vurgu yapar ,621
Sorular B2
4 Güçlendirme 4 Yöneticim ekibini yeni fikirler geliştirmeleri için
cesaretlendirir. ,808
2 Güçlendirme 2 Yöneticim yeteneklerimi kullanmam için beni
cesaretlendirir. ,805
5 Güçlendirme 5 Yöneticim bana işimi kolaylaştırmak için gereken
karar alma yetkisini tanır. ,753
3 Güçlendirme 3 Yöneticim kendimi geliştirmeme yardım eder. ,690 1 Güçlendirme 1 Yöneticim bana işimi iyi yapmam için gerekli bilgiyi
verir. ,683
7 Güçlendirme 7 Yöneticim yeni beceriler kazanmam için pek çok
fırsatlar sunar. ,679
6 Güçlendirme 6 Yöneticim bir sorun karşısında bana ne yapmam gerektiğini söylemek yerine, çözüme kendi kendime ulaşmam için yardım eder.
,650
Sorular B3
17 Cesaret 1 Yöneticim kendi üstünden gelecek destekten emin
değilse bile risk alır. ,810
21 Otantiklik 3 Yöneticim istenmeyen sonuçlar doğursa da kendi
hislerini ifade etmeye hazırdır. ,758
18 Cesaret 2 Yöneticim risk alır ve yapılması gerektiğini
düşündüğü şeyi yapar. ,680
19 Otantiklik 1 Yöneticim limitleri ve zayıflıkları konusunda açıktır. ,559
Sorular B4
15 Affetme 2 Yöneticim işyerinde kendini kızdıranlara karşı sert
bir tavır sergiler. ,800
14 Affetme 1 Yöneticim insanları, işlerinde yaptıkları hatalardan
dolayı sürekli eleştirir. ,793
16 Affetme 3 Yöneticim geçmişte yaşanmış kötü olayları
unutmakta zorluk çeker. ,755
Sorular B5
13 Hesap Verebilirlik 3 Yöneticim beni ve iş arkadaşlarımı, bir işi yürütme
şeklimizden sorumlu kılar. ,857
12 Hesap Verebilirlik 2 Yöneticim beni, kendi performansımdan sorumlu
kılar. ,819
11 Hesap Verebilirlik 1 Yöneticim yürüttüğüm işten beni sorumlu kılar. ,816
99 Hizmetkâr liderlik ölçeği faktör içerisinde yer alan 8,9,10,20,22 numaralı sorular 0,50 faktör yükünün altında bulunduğu için analizden çıkarılmıştır. Açıklayıcı faktör analizine dâhil edilen diğer sorulara ait faktör yükleri Tablo 5’te sunulmuştur.
Hizmetkâr liderliğin beş boyutlu yapısının, toplanan verilerle ne derece uyum gösterdiği doğrulayıcı faktör analizi ile incelenmiştir. Hizmetkâr liderlik ölçeğinin beş boyutlu yapısının doğrulanması amacıyla yapılan doğrulayıcı faktör analizi ile hesaplanan uyum istatistikleri aşağıda verilmiştir. Uyum istatistikleri analiz edilen boyut yapısının gerçek verilerle iyi uyum ya da kabul edilebilir uyum olduğunu göstermektedir.
Tablo 6’ya bakıldığında hizmetkâr liderlik ölçeğinin beş boyutlu yapısının kabul edilebilir olduğu görülmektedir.
Tablo 6. Hizmetkâr Liderlik Ölçeği Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları UYUM
ÖLÇÜSÜ İYİ UYUM
KABUL EDİLEBİLİR
UYUM
DEĞERİ UYUM
DURUMU X2/Sd 0<X2/Sd<2 2<X2/Sd<5 2,563
Kabul Edilebilir
Uyum RMSEA 0,00<RMSEA<0,05 0,05<RMSEA<0,08 0,075
Kabul Edilebilir
Uyum CFI 0,95<CFI<1,00 0,90<CFI<0,95 0,923
Kabul Edilebilir
Uyum TLI
(NNFI) 0,95<TLI<1,00 0,90<TLI<0,95 0,913
Kabul Edilebilir
Uyum GFI 0,95<GFI<1,00 0,90<GFI<0,95 0,936
Kabul Edilebilir
Uyum AGFI 0,90<AGFI<0,95 0,85<AGFI<0,90 0,899
Kabul Edilebilir
Uyum X2: Ki-kare İstatistiği, df: Serbestlik derecesi, RMSEA: Kök ortalama kare yaklaşım hatası, CFI: Karşılaştırmalı uyum indeksi, NNFI: Normlaştırılmamış uyum indeksi, GFI: İyi uyum indeksi, AGFI: Düzeltilmiş uyum iyiliği indeksi.
100 Şekil 1. Hizmetkâr Liderlik Faktörlerine Ait Yol Analizi
Güç: Güçlendirme, Hesap: Hesap Verebilirlik, Aff: Affetme, Ces: Cesaret, Otan:
Otantiklik, CESOTANT: Cesaret-Otantiklik, Teva: Tevazu, Sor: Sorumlu Yöneticilik, TEVASORU: Tevazu-Sorumlu Yöneticilik.
101 Şekil 8’e bakıldığında hangi boyutların hizmetkâr liderliği ve hangi soruların ilişkili olduğu boyutları ne derecede açıkladığı görülmektedir. Buna göre hizmetkâr liderliği güçlendirme boyutu ,90, hesap verebilirlik boyutu ,51, affetme boyutu -,69, cesaret ve otantiklik boyutu ,71, tevazu ve sorumlu yöneticilik boyutu da ,91 düzeyinde açıklamaktadırlar. Affetme boyutunun eksi yönlü olması ise olumsuzluk ifade eden soruların SPSS ortamına ters şekilde girilmesinden kaynaklanmaktadır.
Kurumsal kültür ölçeğinin faktör analizi yapılırken ilk olarak Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy (KMO) değerine bakılmıştır. Bu değerin ,50’den büyük olması gerekmektedir. Aynı zamanda iç tutarlılık düzeyinin de 0,05’den küçük olması gerekmektedir. Yapılan analiz sonucunda KMO değerinin ,917 ve iç tutarlılık değerinin 0,00 olarak hesaplanması ölçeğin faktör analizine uygun olduğunu göstermektedir.
Tablo 7. Kurumsal Kültür Ölçeğine Ait KMO and Bartlett's Test Değerleri Kaiser-Meyer-Olkin Measure of
Sampling Adequacy. ,917
Bartlett's Test of Sphericity
Approx. Chi-Square
1600,421
df 66
Anlamlılık düzeyi ,000
Bu sonucun ardından ölçeği oluşturan her bir soru için açıklayıcı faktör analizi ile faktör yükleri hesaplanarak alt boyutlar oluşturulmuştur. Kurumsal kültür faktörü ele alındığında ise faktör içerisinde yer alan 5,6,10,11,12,14,16,18,19,22,23,24 numaralı sorular 0,50 faktör yükünün altında bulunduğu için analizden çıkarılmıştır. Açıklayıcı faktör analizine dâhil edilen diğer sorulara ait faktör yükleri Tablo 8’de sunulmuştur.
102 Tablo 8. Kurumsal Kültüre İlişkin Faktör Analizi Sonuçları
Sorular B1
3 Klan 3 Kurumumuzu bir arada tutan ve başarıya taşıyan
şey, çalışanların kuruma olan bağlılıklarıdır. ,840 1 Klan 1 Kurumuz, çalışanların çok şeylerini paylaştığı
geniş bir aile gibidir. ,827
2 Klan 2 Kurumumuzdaki liderlik genellikle rehberlik etme, işleri kolaylaştırma ve eğitmeyi ifade etmektedir.
,815 4 Klan 4 Kurumumuzda çalışanların gelişimine önem
verilir. ,719
9 Adhokrasi 3 Kurumumuzu bir arada tutan şey, gelişim
konusunda gösterilen kararlılıktır. ,706 8 Adhokrasi 2 Kurumumuzdaki liderlik genellikle girişimcilik,
yenilikçilik ve risk almayı ifade etmektedir. ,652 7 Adhokrasi 1 Kurumumuz girişimci ve dinamik olduğu için,
çalışanlar risk almaya isteklidirler. ,594
Sorular B2
20 Hiyerarşi 2 Kurumumuzu bir arada tutan şey, biçimsel
kurallar ve politikalardır. ,794
17 Pazar 5 Kurumumuzda kurumlar arası üstünlüğünün elde
edilmesi çok önemlidir. ,625
15 Pazar 3 Kurumumuzdaki liderlik, rekabetçi bir anlayışa
sahiptir. ,620
21 Hiyerarşi 3 Kurumumuzda işlerin dengeli ve sorunsuz bir
şekilde yapılması çok önemlidir. ,549 13 Pazar 1 Çalışanların rekabetçi odaklı olduğu
kurumumuzda işler sonuca yöneliktir. ,519
Kurumsal kültürün iki boyutlu yapısının toplanan verilerle ne derece uyum gösterdiği doğrulayıcı faktör analizi ile incelenmiştir. Kurumsal kültür ölçeğinin iki boyutlu yapısının doğrulanması amacıyla yapılan doğrulayıcı faktör analizi ile hesaplanan uyum istatistikleri aşağıda verilmiştir. Uyum istatistikleri analiz edilen boyut yapısının gerçek verilerle iyi uyum ya da kabul edilebilir uyum olduğunu göstermektedir.
Tablo 9’a bakıldığında kurumsal kültür ölçeğinin iki boyutlu yapısının kabul edilebilir olduğu görülmektedir.
103 Tablo 9. Kurumsal Kültür Ölçeği Doğrulayıcı Faktör Analizi Sonuçları UYUM
ÖLÇÜSÜ İYİ UYUM
KABUL EDİLEBİLİR
UYUM
DEĞERİ UYUM
DURUMU X2/Sd 0<X2/Sd<2 2<X2/Sd<5 2,778
Kabul Edilebilir
Uyum RMSEA 0,00<RMSEA<0,05 0,05<RMSEA<0,08 0,078
Kabul Edilebilir
Uyum CFI 0,95<CFI<1,00 0,90<CFI<0,95 0,942
Kabul Edilebilir
Uyum TLI
(NNFI) 0,95<TLI<1,00 0,90<TLI<0,95 0,925
Kabul Edilebilir
Uyum GFI 0,95<GFI<1,00 0,90<GFI<0,95 0,921
Kabul Edilebilir
Uyum AGFI 0,90<AGFI<0,95 0,85<AGFI<0,90 0,879
Kabul Edilebilir
Uyum X2: Ki-kare İstatistiği, df: Serbestlik derecesi, RMSEA: Kök ortalama kare yaklaşım hatası, CFI: Karşılaştırmalı uyum indeksi, NNFI: Normlaştırılmamış uyum indeksi, GFI: İyi uyum indeksi, AGFI: Düzeltilmiş uyum iyiliği indeksi.
104 Şekil 2. Kurumsal Kültür Faktörlerine Ait Yol Analizi
Adh: Adhokrasi, Hiy: Hiyerarşi
Şekil 9’a bakıldığında hangi boyutların kurumsal kültürü ve hangi soruların ilişkili olduğu boyutları ne derecede açıkladığı görülmektedir. Buna göre Kurumsal kültür değişkenini Hiyerarşi-Pazar boyutu 1,03 düzeyinde, Klan-Adhokrasi boyutu ise ,78 düzeyinde açıklamaktadır.
105