• Sonuç bulunamadı

2. BÖLÜM

2.3. VERİ TOPLAMA

Araştırmada veri toplama yöntemi olarak derinlemesine görüşmeler, projektif yöntemler ve görseller üzerinden metafor çıkarım tekniği kullanılarak veriler çeşitlendirilmiştir. Derinlemesine görüşmelerde McCracken’in (1988) uzun görüşme modeli kullanılarak açık uçlu sorular sorulmuş ve görüşmelerde üçüncü kişi tekniği, analoji ve nesne üzerinden hikâye (Donoghue, 2000) gibi projektif tekniklerden yararlanılmıştır. Bir veri toplama aracı olarak görüşmenin amacı, kişilerin zihnindeki kültürel kategorilere ulaşmaktır. Bu nedenle araştırılan şeyi betimlemek yerine derinlemesine irdelemektir (McCracken, 1988). Projektif teknikler ise kişinin özel hayatına girmek ve kendi içsel bakış açılarını, rahat hissedecekleri bir biçimde meydana çıkarmalarının sağlanması açısından araştırmacıya yardım etmektedir (Gordon ve Langmaid, 1988: 90; Loudon ve Della Bitta, 1993: 619’den akt.

Donoghue, 2000). Bu yöntemle kişileri doğrudan sorgulamak yerine, diğer insanlar ya da nesneler veya durumlar hakkında konuşarak onlara dolaylı yoldan sorular sorulabilmektedir. Bu tekniğin en güçlü yanı üçüncü bir kişi ya da bir nesne

49 hakkında konuşurken katılımcıların örtülü duygularını üçüncü tarafa ya da nesneye yansıtarak örtülü anlamları daha kolay aktarabilmesidir (Webb, 1992, Sampson, 1986; Dillon vd., 1987’den akt. Donoghue, 2000). Bu nedenle projektif tekniklerin araştırma sorularının cevabını alabilmek adına uygun olduğu düşünülmektedir. Diğer taraftan metaforun tüketici davranışını anlamadaki önemi son yıllarda artan bir ilgi görmektedir (Coulter, 2007). Bu çalışmada da fotoğraflar üzerinden anlatımlarda Zaltman Metafor Çıkarım Tekniği (ZMET) “görsel aracılığıyla anlam meydana çıkarma tekniği” kullanılarak kişilerin zihnindeki bilinçaltı veya bilinçsiz olarak yüklenen anlamlar kendi yarattıkları içerik üzerinden ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır (Zaltman ve Coulter, 1995).

2.3.1. Görüşmeler

Araştırılan grubu anlamak, onların belirli bir duruma ilişkin atfettikleri anlamları açığa çıkarmayı gerekli kılmaktadır. Bu anlamları ortaya çıkarmak doğrultusunda, teorik çerçevenin ortaya koyduğu ana hatlar doğrultusunda katılımcıların gerçekleştirdikleri seyahatlere ilişkin anlamları farklı boyutlarıyla düşünmelerine yardımcı olacak bir görüşme rehberi hazırlanmıştır (bkz. Ek 1).

Görüşme öncesinde katılımcılara araştırmanın amacı, beklenen yararları, nasıl yürütüleceği, gizlilik ilkeleri ve onlardan beklenenler hakkında bilgi verilmiş ve görüşmelerin kaydedilmesine ilişkin kişilerin yazılı onayları alınmıştır (bkz. Ek 2).

Katılımcılardan ayrıca yurt dışı seyahatlerindeki deneyimlerini temsil eden ve yurt dışından satın aldıkları objelere ilişkin fotoğraflar getirmeleri istenmiştir. Bu noktada, görüşme randevusu alınırken her bir katılımcıya görüşmeye gelirken göstermek istedikleri fotoğraf ve objeler olarak söylenmiş olup özgürce seçmeleri sağlanmaya çalışılmıştır. Katılımcılar toplam 181 fotoğraf getirmiştir. Görüşülecek yerin seçimi ise katılımcıların tercihine bırakılarak rahat hissetmeleri sağlanmıştır.

Bazı görüşmeler katılımcıların ofislerinde ve evlerinde, bazıları da şehir merkezindeki kafelerde yapılmıştır. Görüşmeler 24.04.2017-10.09.2018 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir.

Görüşmelerde katılımcıları tanımaya yönelik sorulan soruların ardından, seyahatler hakkındaki görüşlerini bildirmelerini isteyen genel sorular (McCracken, 1988) ile görüşmeye başlanmıştır. Bunlar kişilerin yaşam öyküsü, aileleri, boş

50 zamanlarını nasıl değerlendirdikleri ile ilgili genel sorulardan oluşmaktadır.

Ardından seyahatlere ilişkin anlamları ortaya koymaya çalışan özel sorulara geçilmiştir. Bunlar yarı-yapılandırılmış olarak hazırlanan görüşme rehberinde kişisel ve sosyal süreçler, anlam ve destinasyonlar olarak gruplandırılmıştır. Yarı yapılandırılmış bir formatta açık uçlu sorular sorularak katılımcıların duygularını ifade etmeleri için esneklik sağlanmıştır. Öte yandan, açık bir görüşme gündemi ile mülakatın genel akışını kontrol altına alma konusunda kolaylık sağlanmıştır.

Görüşmeler esnasında gerekli görülen yerlerde sorulara sondaj yapılarak çalışmanın odağına katkı sağlayacak derinlemesine cevaplar alınmaya çalışılmıştır. Bu süreçte araştırmaya görüşme rehberinde yer alan sorularla başlanmış fakat araştırma süreci boyunca sorular yeniden şekillendirilmiş ve yeni sorular eklenmiştir (Glesne, 2014).

Bazen de birçok farklı konu hakkındaki görüş dinlenirken çalışmanın amacına hizmet edecek bilgiler hâlihazırda alınmış olması nedeniyle rehberdeki sorular sorulmamıştır. Hem görüşmeler esnasında hem de görüşmeler tamamlandıktan sonra araştırmacı düşünceleri ve duyguları konusunda notlar almıştır. Bu notlar veri analizi süresince araştırmacıya kolaylık sağlamıştır. Katılımcı profili ve yapılan görüşmelere ilişkin bilgiler Tablo 2’de sunulmaktadır. Katılımcıları belirtmek üzere rumuz kullanılmıştır.

51 Tablo 2: Katılımcı Profili ve Görüşmelere İlişkin Özellikler

K Cinsiyet Yaş Eğitim Meslek Görüşme Süresi /Döküm

Bartu E 32 Doktora Akademisyen 1 sa 40 dk./26 sf.

Aysu K 32 Yüksek Lisans Kimya Mühendisi 1 sa 6 dk./17 sf.

Ayşe K 30 Lisans Avukat 1 sa 10 dk./27 sf.

Simge K 36 Lisans Eczacı 1sa 9 dk./27 sf.

Sanem K 30 Yüksek Lisans İç Mimar 1sa 8 dk./27 sf.

Buse K 29 Lisans Diyetisyen 47 dk./17 sf.

Volkan E 39 Doktora Avukat 59 dk./20 sf.

Sibel K 44 Yüksek Lisans Diş Hekimi 1 sa 40 dk./38 sf.

Güliz K 50 Yüksek Lisans Akademisyen 1 sa. 50dk/30 sf.

Oktay E 47 Lisans İnşaat Mühendisi 55dk./25 sf.

Umut E 35 Yüksek Lisans Bilgi İşlem Müdürü 45 dk./16 sf.

Pelin K 32 Lisans İşyeri Hekimi 1 sa. 8 dk./29 sf.

Nesrin K 49 Lisans Eğitimci 50 dk./17 sf.

Defne K 29 Lisans Elektronik Mühendisi 45 dk./17 sf.

Teoman E 33 Yüksek Lisans İşletmeci 1 sa. 5 dk./22 sf.

Irmak K 35 Lisans İşletmeci 1 sa. 13 dk./26 sf.

Selim E 39 Doktora Akademisyen 1 sa. 15 dk./30 sf.

Figen K 39 Lisans Elektronik

MüMühendMühendisi

55 dk./20 sf.

Gökçe K 32 Yüksek Lisans Eczacı 1 sa. 2 dk./26 sf.

Deniz K 34 Lisans Avukat 1 sa. 24 dk./25sf.

Koray E 35 Lisans İşletmeci 56 dk./24 sf.

Orhan E 41 Lisans Turizmci 1 sa 11 dk./27 sf.