Toplam Getiri Swapları

“Toplam getiri swap (TRS) sözleşmeleri, getiri sağlayan bir araç, bir endeks ya da portföy ile diğer bir getiri sağlayan araç, endeks ya da portföy arasında oluşan farkı, karşı tarafa ödeyen sözleşme tipidir. Bu sözleşmeler, bir varlığın toplam getirisinin sözleşme vadesi boyunca başka bir nakit akımıyla takas edildiği ikincil finansal sözleşmedir53_.” Diğer bir ifade ile TRS, bir referans varlığın toplam getirisine karşılık, değişen oranda dönemsel ödemelerin yapıldığı bir swap türüdür. Referans varlık, bir tahvil, bir kredi,

43

tahvil ve kredilerden oluşan bir portföy, borçlanma araçları piyasasına ait olan bir endeks veya bir hisse senedi endeksinden oluşabilir.

TRS’lerde iki taraf bulunmaktadır. Değişken faiz ödemelerini gerçekleştiren ve referans varlığın toplam getirisini alan taraf toplam getiri alıcısıdır. Karşı tarafta yer alan toplam getiri ödeyicisi ise değişken faiz ödemeleri karşılığında varlığın toplam getirisini ödeyen taraftır. Değişken faiz ödemeleri genellikle LIBOR’a endeksli olarak gerçekleştirilmektedir.

Toplam getiri swap sözleşmeleri, riskten korunma satın alan taraf için, hem kredi riskine hem de piyasa riskine karşı koruma sağlamakta olan bir araçtır. İşlemde varlığın mülkiyeti karşı tarafa geçmeksizin ekonomik risk devredilmektedir. Toplam getiri swap sözleşmeleri genel olarak kısa vadeli (6 aydan 1 yıla kadar) düzenlenmekte olup, referans varlığa ilişkin temerrüt olayının gerçekleşmesi veya sözleşmeye taraf olanlardan birinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda sözleşme sona ermektedir54_.

Ön ödeme yükümlülüğü bulunmadığından TRS’ler fonlama gerektirmeyen kredi türevlerindendir. Toplam getiri ödeyicisi swap işlemi yapılırken, referans varlığa sahip olabilir ya da olmayabilir. Toplam getiri ödeyicisi swap anlaşması yapıldıktan sonra referans varlığı yükümlüğüne yönelik korunma amaçlı olarak satın alabilir.

Bu türdeki sözleşmelerin yapısı aşağıdaki gibi özetlenebilir:

 Koruma satan taraf, referans varlığın tüm getirisini ve nakit akımlarını üzerine almaktadır,

 Koruma satın alan taraf, referans varlığa ilişkin tüm ödemeleri korunmayı satan tarafa aktarmaktadır,

 Koruma satan taraf, korunma satın alan tarafa belirli bir ödeme yapmaktadır,

 Koruma satan taraf, referans varlığın fiyatındaki değişimlerin riskini tamamen üzerine almaktadır.

44

Referans varlığın toplam getirisi bütün değer artış veya değer azalış nakit akımlarını kapsamaktadır.

“TRS’lerin başlıca avantajları arasında, referans varlığın vadesi ile risk pozisyonunun vadesinin ayrıştırılması yer almaktadır. Ayrıca, finansal enstrümanın yasal ve ekonomik sahipliğinin ayrıştırılabilmesi olanağı nedeniyle potansiyel vergi avantajı da sağlamaktadır55_{.” TRS’lerin işleyiş yapısı aşağıdaki şekilde gösterilmektedir:}

Şekil 9. Toplam Getiri Swapları İşleminin Yapısı

Kaynak: Nelken, I., “Implementing Credit Derivatives: Strategies and Techniques for Using Credit Derivatives in Risk Management”, 1999, s.30.

Bu işlemde koruma alan taraf, nötr pozisyona sahiptir. Koruma alan taraf işlemden LIBOR+spread kazanmakta, referans varlığın kendisini devretmeden sadece piyasa riskini karşı tarafa transfer etmektedir. Daha önce belirtildiği üzere koruma alan taraf işlem öncesinde referans varlığa sahip olmak zorunda değildir. TRS işlemi yapıldıktan sonra koruma alan taraf, toplam getiri alıcısına karşı yükümlülüklerini yerine getirmek amacıyla referans varlığı satın alabilir.

Bu işlemde mülkiyet devri olmamakta, sadece riskin devri gerçekleşmektedir. “Toplam getiri swapları ilgili varlıkta sadece yukarı yönlü hareket olasılığının bulunduğu durumlarda değil, aşağı yönlü hareketlerin gerçekleşme olasılığının bulunduğu durumlarda

45

da kullanılabilmektedir. Koruma alan taraf kredi riskinden, koruma satan taraf da doğrudan kredi kullandırımından kaynaklanan idari maliyetlerden kurtulmaktadır56_{.”Diğer bir} ifadeyle, toplam getiri swap işleminde koruma alan taraf, kredi işlemine konu varlığı portföyünde tutarak, kredi işleminden sağlanan toplam getirinin belli bir oranın altına düşme riskini transfer ederken, koruma satan taraf da doğrudan kredi kullandırımından kaynaklanan işlem maliyetlerinden kurtulmaktadır.

Temerrüt durumunun gerçekleşmesi halinde, sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmek için referans varlık piyasa fiyatına getirilmektedir. Eğer karşı taraf işleminin vadesinde ya da temerrüt durumunda varlığın değerini yeterli bulmazsa, varlığı doğrudan satın alma opsiyonuna da sahiptir.

Koruma satan taraf ise, referans varlığa sahip olmadan varlığın nakit akımlarından faydalanmaktadır. TRS işlemiyle koruma satan taraf referans varlığı satın almak için finansman sağlamak zorunda değildir. Sadece koruma alan tarafa belirli bir spread ödeyerek referans varlığın nakit akımlarından faydalanmaktadır. Ayrıca, koruma satan taraf kredi problemi veya likidite nedenleriyle tek başına piyasadan referans varlığı satın alamayabilir. Ancak TRS işlemiyle koruma satan taraf ilgili varlığa sahip olmaktadır.

TRS işleminde koruma satan taraf hem faiz oranı hem de kredi riskine maruz kalmaktadır. Bu riske karşılık toplam getiri alıcısı koruma alan tarafa LIBOR+spread kadar ödeme yapmaktadır. Koruma alan taraf tamamıyla pozisyonunu hedge etmiştir. Karşı taraf riski dışında herhangi bir riski yoktur. Dolayısıyla, koruma alan taraf risksiz bir pozisyonda LIBOR artı belirli bir spread elde etmektedir.

CDS işlemi referans varlığın temerrüde düşmesi durumunda koruma sağlamaktadır. TRS işlemi ise temerrüde düşme riskinin yanında referans varlığın piyasadaki değer kayıplarına karşı da koruma sağlamaktadır.

46

Kredi temerrüt swapının amacı, yatırımcıların ödememe riskinden yani temerrütten korunmasıdır. Eğer temerrüt gerçekleşirse, kredi temerrüt swapına bağlı bir ödeme gerçekleşmektedir. Ancak, varlığın değerinde düşüş gerçekleşmekle birlikte ödememe durumu oluşmamışsa, koruma alıcısına ödeme yapılmayacaktır. Toplam getiri swapında, ödememe durumunun yanında değer kaybına karşı da koruma bulunmaktadır.