• Sonuç bulunamadı

Topkapı Mevki Bulgar Okulu

A. EDİRNE MERKEZ BULGAR ORTODOKS OKULLARI

6. Topkapı Mevki Bulgar Okulu

İstanbul Bulgar Eksarhı Yosif (Joseph) Efendi Edirne’de yaşayan Bulgar halkının erkek çocuklarına eğitim verecek bir okul inşa edilmesi için ruhsat talebinde bulunmuştur. Okul binasının 1264 kadın ve 1451 erkek Bulgar nüfusunun yaşadığı Topkapı civarında Arabacılar Kışlası olarak bilinen yerde, camiye 51, Topkapı Medresesi’ne 79 metre uzaklıkta bulunan ve kendisine ait 1780 metrekarelik arsa üzerine inşa edilmesini istemiştir. Yosif Efendi ayrıca adının gizli tutulmasını isterken idari makamlara bu arsa ile ilgili tapu senetlerini, binanın inşaat özelliklerini gösteren planları ve inşaat masrafları ile ilgili belgeleri de göndermiştir.

Okul binasının ahşap malzeme kullanılarak 44,5 metre uzunluğunda, 23,6 metre genişliğinde, 17 metre yüksekliğinde ve dört katlı olarak yapılması planlanmıştır. Ayrıca binanın zemin ve birinci katına 28 pencere ve üç kapı, ikinci katına 30 pencere, 6 kapı, üçüncü katına 28 pencere ve dördüncü kata ise 31 pencere yapılması düşünülmüştür. Yapılacak okulun inşaat masraflarının ise 8400 Osmanlı lirası olduğu, bu tutarın Bulgar halkından ve hayatta olmayan Doktor Petre’den kalan nakit paralarla karşılanacağı da yazılı olarak bildirilmiştir.

Yosif Efendinin bu talebi üzerine incelemelere başlanmıştır. İncelemeler esnasında binanın etrafının Rum evleri ile çevrili olduğu ve Müslümanlara ait herhangi bir yapının olmadığı görülmüştür. Fakat okulun yapılacağı bölgede bulunan ve beş altı metre yüksekliğinde olan bir evin üst katının odalarına çıkılarak yapılan incelemede Müslüman Zincirlikapı, Hoca Ayvaz, Gazi Hoca ve Arpacı Hoca Hamza mahallelerinde bulunan Müslüman evlerinin üst katta bulunan odalarının pencerelerini gördüğü saptanmıştır. Ayrıca yapılacak okul 17 metre yüksekliğinde olacağı için İslam evlerinin sadece üst kat odalarını değil alt kattaki oda ve hollerin içlerini göstereceğinden evlerde bulunan Müslüman kadınlarının rahatsız olacağından inceleme sonrasında oluşturulan raporlarda belirtilmiştir. Bu raporlarla beraber okul arsasına ait senetlerin kopyası ile okul binasının resim ile yüzeysel ölçülerini gösteren plan, gereğinin yapılması için Adliye ve Mezahip Nezareti’ne gönderilmiştir192.

Buradan gelen cevapta; yapılacak olan bu okulun 17 metre yüksekliğinde olması, Müslüman kadınların olduğu yerleri görmesi nedeniyle okulun bu şekilde yapılmasının uygun olmadığı belirtilerek bina için yeni bir arsa bulunması gerektiği Edirne Bulgar Cemaat-i Reisine bildirilmiştir.

Bunun üzerine Bulgar Cemaat-i Reisi bir cevap yazarak okul binasının aynı arsa üzerine üç kat olarak inşa edilmesi talebinde bulunulmuş ve sorun bu şekilde çözüme kavuşturulmak istenmiştir. Bu talep üzerine yeniden incelemelere başlanmış ve bölgede araştırma yapmak üzere Belediye Reisi Aleaddin, Belediye de mühendislik yapan Erkan-ı Harbiye Kaymakamı Yusuf Kenan ve Polis Serkomiseri Yusuf Cemal Beyler görevlendirilmiştir.

192 BOA., ŞD. Nr. 1923/40 leff 1 (8 M. 1315/ 9 Haziran 1897).

Yapılan incelemeler sonucunda yazılan raporda; okul yapılmak istenen arsanın Hristiyan mahallesi çevresinde bulunan üç-dört sokakta yüksek binaların olduğu saptanmıştır. Okul binasının 4 kattan 3 kata düşürülmesi halinde yüksekliğinin 17 metreden 12.75 metreye dişeceği ve bu hali ile Müslüman evlerinin içinin görmeyeceği ve binanın bu haliyle inşasına başlanmasında bir sakınca olmadığını belirtmiştir. Ayrıca yüksekliğin düşürülmesi halinde 4. kata yapılacak masrafların ortadan kalkacağı ve inşaat masrafının dörtte biri oranında azalabileceği yaklaşık 2100 lira tasarruf sağlanabileceği belirtilmiştir193.

Yapılan bütün araştırmaların sonucunda Adliye ve Mezahip Nezareti tarafından binanın ilk planı, yapılan incelemeler ve gelinen son durum hakkında sadrazama bilgi verilmiştir194. Yapılmak istenen bu okulla ilgili daha önce Bulgar Mahalli Reisi’nin talebi, Edirne Vilayeti’nden gönderilen iki kararname ve evraklar, Adliye ve Mezahip Nezareti’nden gönderilen yazı Divan-ı Hümayun’a gönderilmiştir.

Dört kat ve yüksekliğinin 17 metre olması düşünülen bu okul İslam evlerini görmesi sebebiyle 3 kata indirilmiş ve yapım aşamasındaki masrafı da bununla doğru orantılı olarak 8000 bin Osmanlı lirasından 6100 Osmanlı lirasına düşürülmüştür. Bu paranın eskiden olduğu gibi daha önceden ölmüş ve Bulgar ahalisinden olan Doktor Petre’nin parasından karşılanacağı bildirilmiştir. Bu koşullar altında okulun yapılmasında bir engel olmadığı görülmüştür ancak gerekli kayıtların yapılması ve ruhsatı içeren kayıtlarında incelendikten sonra okul yapılacak arsanın vergisi konusunda Maliye Nezareti ve Maarif Nezaret Celilesi’ne bilgi verilmesi gerektiği gibi durumun araştırılması ve görüşülmesi için Şuray-ı Devlete havale edilmiştir195.

Tüm inceleme ve araştırmalar sonucunda Bulgar çocukları için bir okul yapılmasında herhangi bir sakınca olmadığı görülmüş ve Mahalli Meclis İdaresine bağlı tutanaklarda belirtilmiştir196. Bu durum sadrazam tarafından da padişaha iletilerek okulun yapımına izin verilmiştir197.

15 Nisan 1898 yılında Topkapı mevkiinde yapımına izin verilen Bulgar okulu arsası bir süre sonra genişletilmek istenmiştir198. Bulgar Eksarhlığı tarafından Edirne şehri içinde olan ve eski kale arsasından kalan nizamiye hazinesi adına kayıtlı mülk bir arsa, bu araziye tabi bir ev arsası ve o civarda satın aldıkları diğer ev ve arsaları okul alanına dâhil edilmek için 120 lira karşılığında satın alınmak istenmiştir.

Yapılan gerekli tetkikler neticesinde bu bölgede zaten Bulgarlara ait pek çok ev ve arsanın bulunduğu anlaşılmış ayrıca mülkiye ve askeriyece de bu arsaların Bulgar Eksarhlığına satılmasında bir engel olmadığı da belirtilmiştir. Vakıf arazisi olduğu söylenen ev arsası için tahmin edilen değerinin binde onu kadar (1000/10) kira geliri alınarak evlerin arsalarının okul alanına ilavesi uygun görülmüştür199.

Resim 2: Topkapı Mevkinde Bulunan Bulgar Okulu Arazisine Dâhil Edilmek İstenen Yerleri Gösteren Kroki200

198 BOA., İ.AZN. Nr. 083.21.03 leff 1 (11 M. 1327/2 Şubat 1909).

199 BOA., İ.AZN. Nr. 083.21.04 leff 1. (24 M. 1327/15 Şubat 1909).

200 BOA., İ.AZN. Nr. 083.21.01 leff 1. (26 M. 1327/17 Şubat 1909).