38
39
çekmekte ve kentsel dönüşümde insan odaklı çalışma yerine ekonomik odaklı faaliyetler önem ve öncelik kazanmıştır. Yapılar geleneksel yapım yöntemlerine göre kargir ve betonarme taşıyıcı sistemli yapılar olarak inşa edilmiştir. İnşaatta kullanılan donatılar vatandaşların takdirine bırakıldığı için maddi imkânları kısıtlı olan vatandaşın, yapım tekniklerini göz ardı ederek konutunu inşa etmesi ve bu duruma belediye müdahale etmemesi nedeni ile yapım tekniklerine uygun olmayan yapıların ortaya çıkması kaçınılmaz olmuştur.
Dönüşümü projesi öncesi bölgede arazi fiyatları düşük olduğu için alım-satım işlemleri nadiren gerçekleşmiş, bölgedeki araziler ağırlıklı olarak intikal ile el değiştirmiş ve kamulaştırma neticesinde belediye mülkiyetine geçen arazilerin imar uygulaması ve parselasyon sonucunda imarlı parsellere dönüştürülmesi yapılmıştır. İncelenen proje alanında belediye mülkiyetinde olan imar parsellerinin hak sahiplerine satış değeri 125.000 TL olarak tespit edilmiş olup, belirli şartları taşıyan vatandaşlara 25.000 TL peşinat ve kalan kısmı aylık 5.000 TL taksit ile devredilmiştir. İmar parselleri hak sahiplerine devredilmesinde sonra proje alanında oluşturulan parsellerin ticarete elverişli olması nedeni ile cazibesinin artmış olduğu gözlenmiş ve değerlerinde de artış olması kaçınılmaz olmuştur.
Her ne kadar tapu kütüğü üzerinde 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nun 34. maddesine istinaden satılamaz şerhi olsa dahi vatandaşlar noterler aracılığıyla satış vaadi sözleşmesi yaparak söz konusu arsaların mülkiyetini devretme yoluna gitmişler ve henüz tapu tahsis belgeleri olmasına rağmen, parsellerin başka kişilere devir işlemleri yapılmıştır. Belediye proje alanında şartlarını tamamlayan veya tapu tahsis belgesi olan vatandaşlar veya mirasçıları adına encümen kararı ile gecekondu tahsisi yapmıştır.
İncelenen proje alanında mahalle muhtarları ve emlak ofisleri ile yapılan görüşmelerin sonuçlarına göre hak sahiplerinin proje alanında sahip oldukları arsaların konut inşa ettikten sonra parselin konumu, yüzölçümü ve binanın kat adedine bağlı olarak bağımsız bölümlerin 150.000 TL ile 350.000 TL arasındaki fiyatlar üzerinden satışının yapıldığı tespit edilmiştir.
40
Birçok kentsel dönüşüm projesinde istenilen denetim yapılamamakta ve hakkaniyet ve yaşam kalitesini yükseltmeye odaklı proje geliştirme ve uygulama çalışması yapılması ihmal edilmiştir. İncelenen proje alanında da belediye, projeye uygun olarak denetimlerini gerçekleştirmiş ve siyasi baskıları dikkate almayarak süreci yönetmiş olsa idi halen Eskişehir Gecekondu Önleme Bölgesi tek katlı, müstakil, bahçeli, ferah, nüfus yoğunluğu düşük ve kaliteli eğitim yapan okulları ile Kayseri’nin prestijli bölgelerinden biri olabileceği değerlendirilmiştir. Belediye inşaat işlerini kendi denetimi ve nezaretinde tutarak vatandaşın inisiyatifine bırakmadan, en azından binaların kaba inşaatını kendi marifeti veya ihale ile yetkili bir inşaat firmasına yaptırmış olsaydı, söz konusu proje alanında yapılar içi içe olmayacak, standartlara uygun beton ve türevleri kullanılmış olacak, daha sağlıklı ve güvenli yapıların kullanıma sunulması mümkün olabilecektir. Bununla birlikte Eskişehir Gecekondu Önleme Projesi’nin amaçlanan hedefe ulaştığı ifade edilebilir. Birçok kentte ilan edilen gecekondu önleme bölgesinde inşa edilen konutlara gelir düzeyi düşük vatandaşlar ilgi göstermemiş ve proje alanını terk etmiş iken, Eskişehir Gecekondu Önleme Bölgesinde inşa edilen konutlara düşük gelirli vatandaşların ilgi gösterdiği ve konut edinimi için talepte bulunduğu saptanmıştır.
Proje uygulamasının müteahhide avantaj saylayacak bir girişim olmasının önüne geçilmiş ve gerçekten düşük gelirli olan gecekondu sahiplerinin söz konusu sahada üretilen arsa ve konutlardan istifade etmeleri sağlanmıştır. Kayseri’de incelenen proje ile birlikte gecekondu yapımının bitme aşamasına geldiği, projenin bazı önemli eksikliklerinin mevcut olduğu ve belediyenin bütün inşaatları bir an önce bitirilmesi için gerekli desteği vermesi, altyapı ile üst yapı yatırımlarının tamamlanarak kullanıma sunulması gerektiği vurgulanmalıdır.
Belediyelerde başarılı kentsel dönüşüm projeleri geliştirme ve uygulama için mimar, inşaat mühendisi, şehir plancısı ve harita mühendisi yanından mutlaka gayrimenkul sektörüne bir bütün olarak bakabilen ve proje geliştirme ve uygulama alanlarında derinliğine bilgi sahibi ve uygulama deneyimi edinmiş olan gayrimenkul geliştirme ve yönetimi uzmanlarının istihdam edilmesi ve kentsel gelişim ve dönüşüm projelerinin yönetimlerinin söz konusu uzmanların gözetiminde geliştirmeleri ve uygulama yapılmaları gerektiği vurgulanmalıdır. Melikgazi Belediyesinin emek, masraf ve büyük gayretleri ile yapmış olduğu kentsel dönüşüm projesinde amaçlanan hedeflere
41
ulaşılabilmesi için gayrimenkul geliştirme ve yönetimi uzmanlarının bilgi ve tecrübelerinden faydalanılması zorunluluğu ihmal edilmiştir. Bütün kentsel gelişme, dönüşüm, koruma ve altyapı projelerinde gayrimenkul geliştirme ve yönetimi bölümlerinin lisana ve lisansüstü programlarından mezun olan uzmanların görev alması, söz konusu çalışmalarda etkin politika geliştirme ve uygulama başarısının yükseltilmesi yönünden zorunludur. Bu çerçevede 5393 sayılı Belediye Kanununun personel ile ilgili maddesinin değiştirilerek belediye norm kadrolarına gayrimenkul geliştirme ve yönetimi bölümlerinden mezun olan uzmanların da eklenmesi yoluyla yerel yönetimlerin söz konusu projelerde daha yüksek uygulama başarısı elde etmelerine hizmet edecek bir yaklaşım olarak görülmektedir.
42 KAYNAKLAR
Aliefendioğlu, Y. ve Tanrıvermiş, H., 2015. Kentsel Dönüşüm Sürecinde Taşınmaz ve Proje Değerleme İşlemleri ve Sorunlarının Analizi: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Sahabiye ve Fatih Mahalleleri Dönüşüm Projesi Örneği Çerçevesinde Değerlendirme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:
8(39):736-769.
Anonim. 2015. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kayıtları, www.kayseri.bel.tr, Erişim Tarihi: 10.11.2016.
Asiliskender, B. 2002. Mekan Kavramı. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Başakman, M., 1985. Kentsel Değişim Dinamiklerinde Uyarlık Sağlamaya Yönelik Çözümlemeler: Değişen İstek ve Gereksinmelere Uyum Sağlayabilecek ve Çok Amaçlı Kullanım Olanağı Veren Kent İçi İkamet Blokları. Ege’de Mimarlık Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 27-29 Kasım 1985, İzmir, s.38-52.
Ceritli, İ. 2003. Kentleşme Sürecinin Ekonomik Politiği ve Bir Türkiye Uygulaması.
Yargı Yayınevi, 283, Ankara.
Duben, A. 2002. Kent, Aile, Tarih. İletişim Yayınları, 222, İstanbul.
Eronat, A. İ. 1977. Türkiye’de Konut Sorunu ve Politikası. Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, 107, Ankara.
Es, M. 2007. Kent Üzerine Düşünceler. Okutan Yayıncılık, 96, İstanbul.
Gökçeer, F. 1997. Devlet Belediyeler ve Konut Sorunu. İller ve Belediyeler, 620-621.
Eser, H.B., Memişoğlu, D. ve Özdamar, G. 2011. Sosyal Siyasetin Üretilmesi Süreçinde Refah Devletinden Neo-Riberal Devlete Geçiş. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 201-217.
İşbir, E. 1982. Kentleşme Metropolitan Alan ve Yönetimi. Ankara Üniversitesi Yayınları, 189, Ankara.
Karaman, K. 2003. Türkiye’de Şehirleşme Olgusu ve Gecekondu Sorunu. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 2(1): 20-25.
Keleş, R. 1993. Kentleşme ve Konut Politikası. İmge Yayınları, 552, Ankara.
Keleş, R. 1998. Kent Bilim Terimleri Sözlüğü. İmge Yayınları, 196, Ankara.
Keleş, R. 2001. Kentleşme Politikası. İmge Yayınları, 703, İstanbul.
Kongar, E. 1973. Altındağ’da Kentle Bütünleşme. Amme İdaresi Dergisi, 6(4), 29-37.
43
Kongar, E. 1978. Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. Bilgi Yayınevi, 399, Ankara.
Milliyet. 2014. ozhaseki-osmanli-mahallesindeki-sabah-kayseri-yerelhaber-54647/.10 11, 2018 tarihinde http://www.milliyet.com.tr/ adresinden alındı
Polat, S. ve Dostoğlu, N. 2007. Kentsel Dönüşüm Kavramı Üzerine. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 12(1): 17-35.
Prak, N.L. 1977. The Visual Perception of the Built Environment. Delft University Pres, 94, Delft, Hollanda.
Rossi, A. 2006. Şehrin Mimarisi. Pusula Yayıncılık, 244, Ankara.
Sennett, R. 1999. Gözün Vicdanı Kentin Tasarımı ve Toplumsal Yaşam. Ayrıntı Yayınları, 295, İstanbul.
Susmaz, H. ve Ekinci, C.E., 2009. Sağlıklı Kentleşme Süreci Esasları. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(1):21-34.
Şahin, Y. 2010. Kentleşme Politikası. Murathan Yayınevi, 304, Trabzon.
Tanrıvermiş, H., Aliefendioğlu, Y., Özdemir Sönmez, F.N., Çabuk Kaya, N. ve Arslan, M., 2017. Sincan İlçesi Saraycık Mahallesi Kentsel Dönüşüm Projesi Mevcut Durum Analizi ve Etki Değerlendirme, Ankara Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Bölümü, Yayın No: 30 Ankara.