• Sonuç bulunamadı

TALĠBAN DÖNEMĠNDE KADIN VE EĞĠTĠM

V- ARAġTIRMANIN METODU

10. TALĠBAN DÖNEMĠNDE KADIN VE EĞĠTĠM

Kadın toplumların ayrılmaz bir bağı olduğu gibi bir ülkenin eğitimsel olarak geliĢmesinde ve kalkınmasında da büyük rolü olan bir köprüdür. Dolaysıyla her toplumda ve her hükümette kadınlara saygı gösterilmeli ve onun hakları kendisine yakıĢır bir Ģekilde verilmedir. Fakat ne yazık ki erkeklerin egemen olduğu bir ülke olan Afganistan‟da kadınların haklarına ulaĢması veya baĢka bir ifadeyle kadınların doğru dürüst haklarına sahip olması, oldukça zor görünmektedir.

Ġslam tarihi boyunca bireyler, gruplar ve fırkalar toplum ve çevreden etkilenerek fikri kapasitelerine göre Ġslam‟ı farklı Ģekillerde yorumlamıĢlardır. Bu yorumları Ġslam‟ın özü ve aslı dememiz mümkün değildir. Muhtelif Ġslamî fırkaların

ve Taliban‟ın da kadına karĢı görüĢlerini bu minvalde değerlendirmemiz gerekir. Taliban‟ın Herat vilayetindeki valisi bir röportajda kadınlar hakkında Ģöyle demiĢtir: “Kadınlarımızı evde tutmamız için Afganistan‟daki herkes bizimle iftihar etmektedir. Kutsal ġeriat herkesin davranıĢını belirlemiĢtir. Maksadım Ģudur ki ġeriat, kadın hasta olursa erkek doktorun yanına gitmesine izin vermiĢtir. Gerçekten de bizim kadına tanıdığımız hakkı hiçbir ülke tanımamıĢtır. Bizim onlara verdiğimiz hak, Allah ve Resulünün onlara vermiĢ olduğu haktır. Bu hak da evde oturmaları ve Ġslamî hicaptır.” Yine Taliban‟ın geçici Eğitim Bakanı kadınlar hakkında Ģöyle demiĢtir: “Taliban kadınlara sınırlılıklar getirmiĢtir diyorlar; doğrudur. Kadın gül gibidir ve evde eğitilmeli/yetiĢmelidir. Kadın öyle bir çiçektir ki, Ģahısın kendisi ona evde su vermeli ve evde bakmalıdır. Kadın, evden çıkaracağın ve diğerlerinin koklayacağı bir Ģey değildir.”281

Görüldüğü gibi Taliban‟ın kültüründe kadın evde oturmak ve aileye bakmakla mükellef olan bir varlık olarak değerlendirilmiĢtir. Taliban döneminde kadınlar daha önceki dönemlerde olan nispi özgürlüklerini de kaybetmiĢlerdir. Aslında bu Taliban‟ın Ġslam‟da kadının yerinin ne olduğunu bilmemelerinden veya Ġslam‟daki kadının yerini yanlıĢ yorumlamalarından kaynaklanmıĢtır. Taliban‟dan önce Afganistan‟ın bazı bölgelerinde ve özellikle de Ģehir merkezlerinde kadınlar en azından eğitim ve öğretim görebilmiĢler, öğretmen olabilmiĢler, devlet dairelerinde çalıĢabilmiĢler, yabancı kurumlarda çalıĢabilmiĢler, evden mahremsiz olarak çarĢıya pazara gidebilmiĢler ve hatta bazı yerlerde burka olmaksızın dolaĢabilmiĢlerdir. Fakat Taliban döneminde kadınlar saydıklarımızın birçoğunu yapamamıĢlardır.

Taliban‟ın kadınlar hakkındaki bazı kanunları Ģöyle olmuĢtur: Sağlık alanı dıĢında belirli bir zamana kadar, yani münasip bir eğitim müfredatı düzenlenene kadar kadınlar için eğitim kurumları tatil olacaktır. Kadın ve erkek giyim kuĢamına dikkat edecektir. Kadın dıĢarı çıkarken burka takacak, erkekler de Afganistan‟ın

yerel kıyafetini/pirahen-tunbani giyecek, sakal bırakacak ve saçlarını

uzatmayacaklardır. Kadınlar evden dıĢarı çıktıklarında gidip gelmelerine/oturup kalkmalarına dikkat edecekler ve erkeklerden mesafeli bir Ģekilde yürüyeceklerdir. Taliban, bunlarla birlikte eğer iĢ için zemine müsait olursa kadınlara çalıĢma izini de

vereceğiz demiĢlerdir.282 Fakat beĢ senelik hükümetlerinde kimse böyle bir yeniliğe Ģahit olmamıĢtır. Ellerine geçirmiĢ olan her vilayette kadınların/kızların yüzüne okulları kapatmıĢlardır. 283

Dolaysıyla Taliban döneminde kadınlar ne eğitim görebilmiĢler ve ne de resmi kurumlarda çalıĢabilmiĢlerdir.

Taliban, resmi ceridelerinde toplumda kadınların hakkı ve hukuku baĢlıklı bir ferman yayınlamıĢlardır. Fermanın baĢlığı, her ne kadar da kadınların genel hak ve hukukundan bahsediyor gibi görünse de genel olarak dul kadınların durumuyla alakalı olmuĢtur. Fermanın metni Ģöyledir: Ġslam ġeriatında kadın öyle bir hakka sahiptir ki, eğer kadın onu elde ederse Ģerefi ve makamı yükselecek, hayâ ve iffeti mahfuz kalacaktır. Ancak ne yazık ki, Afganistan toplumunda gayri Ģer‟i, kötü kültürlerin revaçta olması kadınları bu Ģer‟i hakkından mahrum kılmıĢ ve kadınlara çeĢitli zulümler yapılmıĢtır. Bu adaletsizliklerin önlenmesi için aĢağıdaki hükümleri/kanunları onaylıyorum.

1. Eğer biri öldürülürse bu ülkenin Müslüman bir vatandaĢı, karĢı tarafa kadını meyyitin ailesine diyet, barıĢ veya baĢka Ģeyler için veremezler.

2. Ülkenin Müslüman vatandaĢları dul kadını aile uzvunun biriyle evlendirmeye mecbur bırakamaz.

3. Dul kadın ġeriat‟ın ahkâmına uygun olarak istediği kiĢiyle evlenebilir. 4. Kadılar ve Ġmaret‟in bütün mesulleri bu hükümlere karĢı çıkanlara Ģiddetli bir Ģekilde ceza vermekle mükelleftirler.

Bu ferman imzalı tarihinden sonra resmi ceridede yayınlansın. Vesselam;

Ġslam‟ın hizmetçisi Emiru‟l-Müminin Molla Muhammed Ömer Mücahit284

Taliban‟ın resmi ceridesinde gayri imareti dairelerde ve yabancıların idarelerinde zina ve fuhĢa neden olabileceğinden dolayı kadınların çalıĢmaları yasaklanmıĢtır. Ayrıca aynı ferman baĢlığı altında mecburiyetten dolayı sağlık sektörlerinde ve gözetim altında olmaları Ģartıyla kadınların çalıĢabilmeleri de

282 Marsden, Taliban, Cenk, Mezhep, ve Nizamı Cedid der Afganistan, s. 132. 283 EndiĢmend, Nehzeti Ġslami-i Afganistan, s. 220.

zikredilmiĢtir.285

Dolaysıyla Taliban döneminde kadın sağlık sektörü dıĢında ne çalıĢabilmiĢ, ne eğitim görebilmiĢ ve ne de hakkına sahip olabilmiĢtir. Kaldı ki sağlık sektörlerinde de çok zorluklarla çalıĢabilmiĢlerdir. Konuyla alakalı ilgili baĢlıklar altında detaylı bir Ģekilde bilgi verilmiĢtir.

Sonuç itibarıyla kadınların haklarına eriĢmemelerini sadece Taliban‟a mal etmemiz de uygun ve objektif bir değerlendirme olmayacaktır. Kadın ve kadın hakları meselesi Afganistan‟ın geleneksel ve sosyal dokusundan kaynaklanmıĢtır. Tarih boyunca Afganistan‟ın sosyal doğasında zihinsel ve davranıĢsal olarak erkek egemenliği yerleĢmiĢtir. Afganistan‟da hiçbir kavim ve hiçbir mezhep ister ehli Sünnetten olsun ister de ġia‟dan olsun erkeğin hâkimiyeti konusunda istisna olmamıĢtır. Taliban‟ın kadının özgürlüğü konusundaki tutum ve söylemleri, aslında Afganistan toplumunun büyük bir kısmının görüĢünü yansıtmıĢtır. Taliban‟ın kadın meselesindeki görüĢü siyasi, tebligat ve medyatikleĢtirilerek sadece Taliban‟a nispet ettirilmiĢtir. Hâlbuki kadın konusundaki tutum ve davranıĢ Afganistan‟ın zihinsel, kültürel ve sosyal dokusundan kaynaklanmıĢtır. Örneğin burka meselesi Taliban‟ın Afganistan toplumu üzerine uyguladıkları yeni bir hicap türü olmamıĢtır. Burka Taliban‟dan önce de Afganistan toplumu tarafından kullanıla gelen ve revaçta olan bir hicap türü olarak gelmiĢtir.286

Yahut da Afganistan‟ın kırsal bölgelerinde veya vilayetlerin ilçelerinde kadınlar/kızlar genel olarak Taliban‟dan önce de eğitim ve öğretimden uzak kalmıĢlardır. Dolaysıyla kadın özgürlüğü, kadın hakları ve kadın‟ın eğitim görebilmesi meseleleri genelde Afganistan toplumunun bir sorunu olarak gelmiĢtir. Fakat Taliban her konuda olduğu gibi bu konuda da ifrat ve tefritten vazgeçmemiĢlerdir. Taliban kadın meselesi konusunda önceki iktidarlara nazaran daha kötü bir tavır sergilemiĢlerdir. O yüzden Taliban halk tarafından da ve dünya camiası tarafından da katı bir Ģekilde eleĢtirilmiĢlerdir.