Nakit ve nakit benzeri (para) olarak nitelendirilmesi

Ticari faaliyetlerinde ödeme ve tahsil aracı olarak kripto paraları kullanan işletmelerin bu varlıkları nakit ve nakit benzeri olarak değerlendirilmesi durumunda ticari faaliyetlerin düzenlenmesindeki çerçeveye bakılmalıdır. Bu çerçeveyi oluşturan vergisel boyutta VUK, ticari anlamda TTK ve muhasebeleştirme işlemlerinde standartlaşma anlamında TMS/TFRS açısından ayrı ayrı biçiminde değerlendirme yapılması gerekmektedir.

Kripto paraları nakit olarak değerlendirilmek için, bunun para olması ve bir değişim sürecinde kullanılmaya hazır durumda olması gerekir. Nakit, değişimin standart ortamı olarak kabul edilir ve diğer bütün varlıkların ölçülmesi ve muhasebeleştirilmesi için temel olarak belirlenmiştir. Birçok şirketin halen borsa değişim sürecinde Bitcoin’leri kabul etmediği göz önüne alındığında nakit sınıflaması gerçekçi değildir (Raiborn ve Sivitanides, 2015). Diğer taraftan bu anlayışa göre konvertibilitesi olmayan para birimlerinin de nakit olarak kabul edilmemesi gerekir. Oysa bu para birimleri de nakit olarak kayıtlara alınmaktadır.

(Ceheung, 2013) çalışmasında; Bitcoinlerin nakit olarak değerlendirilebileceğini belirtmiştir. UMS 7. Madde 6'ya göre, nakit eldeki para ve vadesiz mevduattan oluşmaktadır.

Bu nedenle, para tanımı için daha geniş bir ekonomik görüş benimsenecektir.

Ekonomide, para genellikle mal ve hizmetlerin ödemesi veya borçların geri ödenmesi olarak kabul edilen herhangi bir şey olarak tanımlanır (Mishkin ve Serletis, 2011: 61).

Buradan da hareketle ticari faaliyetleri sonucu ödeme aracı veya tahsil aracı olarak kullanılan kripto paralar nakit olarak değerlendirilmelidir.

2.5.1.1. VUK’ na Göre Nakit ve Nakit Benzeri

Kripto varlıkların nakit ve nakit benzeri olarak tanımlanması durumunda işletme aktifinde yer alan kripto paraların öncelikle döviz kuru üzerinden Türk Lirasına çevrilmesi işlemi yapılmalıdır. Kripto paranın nakit olarak tanımlanması halinde; her türlü mal teslimi veya hizmet ifasına ilişkin tahsilat ve ödemelerinde kullanılması söz konusu olabilmektedir (Kaplanhan, 2018: 28). Söz konusu varlıkların işlemlerde kullanılması aracı

58

finansal kurumlar kanalı ile gerçekleştirilmesi durumunda; VUK mükerrer 355.

maddesinde yer alan hüküm uyarınca, VUK mükerrer 257. madde ile getirilen zorunluluklara uymayanlara her bir işlem için özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekmektedir (VUK, 1961).

Kripto paraların tahsil sonucu elde edilmesi veya ödeme aracı olarak elden çıkartılması sırasında uygulanması gerekenler, VUK 280. Madde ile uyumlaştırılabilir. Bu kapsamda kripto paraların nakit olarak tanımlanması durumunda VUK yabancı paraların değerleme işlemlerine benzerlik gösterebileceği ve kripto varlıkların değerleme işlemleri bu kanunda açıklanan bilgilere göre yapılmalıdır.

2.5.1.2. TTK’na Göre Nakit ve Nakit Benzeri

Kripto paraların nakit ve nakit benzeri sayılması ile öncelikle nakit ve nakit benzeri olanların sınıflandırılması yapılmaktadır. İşletme kayıtlarında yer alan nakit ve nakit benzeri varlıkların yönetimi ve denetimi önemli bir konudur. Bunun sebebi işletmelerin varlıklar, hizmetler, yükümlülükler ile ilgili ödemelerini gerçekleştirilebilmesi ve söz konusu faaliyetleri gerçekleştirirken iyi yönetilen nakit akışına bağlıdır. Nakit ve nakit benzerleri yönetimindeki başarı işletmenin likidite durumunu da ortaya çıkarmaktadır.

Kripto paraların nakit (para) olarak sayılması ile aksine bir hüküm ile değişiklik yapılmadığı takdirde ticaret şirketlerine sermaye olarak konulabilir. Bununla ilgili olan varlıklar TTK 127. Maddeye göre sıralanmıştır;

 Para, alacak, kıymetli evrak ve sermaye şirketlerine ait paylar,

 Fikrî mülkiyet hakları,

 Taşınırlar ve her çeşit taşınmaz,

 Taşınır ve taşınmazların faydalanma ve kullanma hakları,

 Kişisel emek,

 Ticari itibar,

 Ticari işletmeler,

 Haklı olarak kullanılan devredilebilir elektronik ortamlar, alanlar, adlar ve işaretler gibi değerler,

 Maden ruhsatnameleri ve bunun gibi ekonomik değeri olan diğer haklar,

 Devir edilebilen ve nakden değerlendirilebilen her türlü değer, sermaye olarak konabilir.

59

Türk ticaret kanunları hükümlerine göre kripto paraların ticari faaliyetlerde kullanılması konusunda henüz yasal bir düzenleme olmamasına rağmen bu duruma engel teşkil eden bir durumun da olmadığı söylenebilir.

2.5.1.3. TMS’ ye Göre Nakit ve Nakit Benzeri

Ticari faaliyetleri sonucu tahsil veya ödeme aracı olarak elde edilen kripto paraların nakit ve nakit benzeri tanımlanması ile birlikte TMS’nin bu konuda ortaya koyduğu bilgilere bakılacak olursa; TMS-7 Nakit Akış Tabloları standardında nakit, işletmelerdeki keş para ve vadesiz mevduatlar olarak tanımlanırken, nakit benzeri ise tutarı belli bir nakde kolayca çevrilebilen kısa vadeli ve yüksek likiditeye sahip olan varlıklar ve değer değişim riski önemsiz sayılabilecek yatırımlar olarak tanımlanmaktadır (TMS-7, 2005).

Bu tanımlamalarla ile birlikte kripto para birimleri standart kapsamında yapılan nakit ve nakit benzerleri tanımını tam anlamıyla karşılayamamaktadır. Standartta nakit benzeri kavramına yapılan tanımda geçen "değerindeki değişim riski önemsiz yatırım"

ifadesi günümüzde en çok yatırım amaçlı kullanılan kripto paralardaki aşırı dalgalanma sebebiyle kripto para birimlerini nakit benzeri tanımından çıkarmaktadır. Diğer taraftan standartta yatırım amaçlı elde tutulmaması gerektiği ifade edilmiştir. (URL-30, 2019). Bu durum yine kripto paraların nakit benzeri olamayacağının göstergesidir. Buradaki sorun, standartta nakit kavramının tanımlamasında çok yüzeysel bir ifade olan “işletmedeki nakit”

olarak yapılmasıdır (Şahin, 2019: 28).

Kripto paraların ortaya çıkması ile birlikte nakit kavramının standartta daha detaylı ve kapsamlı şekilde açıklanması zaruri olmaktadır. Literatürde bir şeyin nakit olarak değerlendirilebilmesi için genel kabul görmüş bir değişim aracı olması gerektiğinden bahsedilmektedir. Herhangi bir varlığın para olarak tanımlanması için önceki bölümlerde anlatılan paranın işlevlerini taşıması gerekmektedir. Bu işlevler genel olarak, kabul edilebilir, standart, dayanıklı, bölünebilir ve taşınabilir olması ve ender bulunmaması gerekmektedir (Erdem 2008, 2). Bu açıklamalardan hareketle kripto para birimleri, nakit ve nakit benzeri olarak muhasebeleştirilmesi doğru olmayacaktır.

Söz konusu varlıkların nakit ve nakit benzeri olarak tanımlanması muhasebe standartları açısından her ne kadar uygun görülmese de, söz konusu standartların uygulanmasına ilişkin özel alanlarda faaliyet gösteren ve belirli şartları sağlayan işletmelerin uygulama zorunluluğu bulunmaktadır. Söz konusu standartları uygulama kapsamı dışında kalan diğer işletmeler muhasebe uygulamaları genel tebliği uyarınca bu varlıkları kullanım amaçlarına göre nakit ve nakit benzeri ve ya menkul kıymet olarak kayıtlarına almaları hususunda herhangi bir engel görülmemektedir.

60