• Sonuç bulunamadı

OLARAK DEOLOJ LER VE S YASAL PART LER

3.4. S YASAL PART LER

3.4.9. Sosyalist deoloj

Ölmeye Yatmak roman nda art k bir sosyoloji doçenti olarak kar m za ç kan Aysel, ö rencilerine Rus sosyalizminin aksak taraflar n anlatmaktad r. çi ve köylü egemenli ine körü körüne ba l olan Rus ayd n bu egemenlik sa lan nca bu iki kesimin de cehaletinin fark na varm lar fakat geç bir fark na var oldu u için ülke ç kmaza sürüklenmi tir.

S n fta anlat yorum: 1860 lar n Rusyas nda büyük ço unluk köleli in kalkmas n , sosyal reformlar n gerçekle mesini özlüyordu. Okumu lar, ayd nlar daha güzel bir gelece in umudu içindeler Rus toplumunda kötü olan ne varsa hepsi de mujiklerin köle olu undan ötürü. Ayd nlar bunu görüyorlar. Mujikleri de olduklar gibi görecekleri yerde, dü lerinde onlardan kusursuz bir model yarat yorlar. Onu yüzy llar n getirdi i ko ullar alt nda çürümü , bozulmu bir topluluk olarak görecekleri yerde, ç plak ayakl , kirli sakall bir peygamber olarak görüyorlar. Kölelik bir kalks n, toplum hemen ertesi gün cehaletinden s yr lacak, ortal k güllük gülistanl k olacak. Mujiklerin köleli i kalkt . Ama bir de bak ld ki köylü eskisi gibi h rs z, yalanc , pis, cahil Soylular, a alar, beyler de yar m, y rt k imdi. Hele memurlar Dosyalar n n ba nda uyumaktalar Ho , Gogol un anlatt gibi, memurlar zaten birer entrikac d rlar. Hep uyuyan tozlar aras nda Derken, 1881 suikast ndan sonra dü ünceye yasak, konu maya bile yasak. Rus Intelligenzia s n n yapt helva, önce kendi bo az n t kam t r. O denli yüksek dü ünce, o denli halk n sevmek, o kadar yaz , o kadar söylev Neye yarad bunlar? diyorlar. Art k ne dü üneceklerini bilmiyorlar. Suskunlu a gömülmü lerdir. Politikadan da sosyal reformlardan da usanm lard r. Tam bir umutsuzluk, bezginlik. Yaln z i çi s n f hâlâ biraz hareket içindedir. Ama onlar da ayd nlardan öyle uzaktalar ki (A ao lu, Ö. Y., 2010: 224).

176

Bu dönemde ayd nlar, köylülerin ezilen s n f olmalar sebebiyle onlar korumak ve yüceltmekte abart ya gitmekten kendilerini alamam lard r. Fakat devrimden sonra rahata kavu an köylüler eski yanl al kanl klar n b rakmam ve ya am ekillerini de i tirememi lerdir. Ayd nlarda büyük bir hayal k r kl yaratan bu olay, devrime olan güveni sarsmaya yetmi tir.

Türkiye deki sosyalist ideolojiden ise Bir Dü ün Gecesi roman nda Ömer ve Ay en in arkada grubu aras nda geçen konu malardan yola ç karak fikir sahibi oluruz. Yurt d nda geli en sosyalist eylemlerden ve liderlerden fazlas yla etkilenen bu gençler yapt klar boykotlarla hedeflerine ula mak için çaba harcarlar. Amaçlar varolan sistemi parçalayarak yerine sosyalist bir rejim kurmak, i çi s n f n iktidar n sa lamakt r.

Sistemi parçalamak üniversitede sürekli boykotla m sa lan yor? diye gülümsemi ti Ömer Abi.

Arkada lar mla birer çocukla konu ur gibi konu mas ndan hem ho nutum, hem de ilim. imdi Ömer abi de dü ecek onlar n gözünden. imdi Zehra da, U ur da ba layacaklar: B rak o bildiri devrimcisini!

Boykot devrimcili i bildiri devrimcili inden öte bir ey olmal .

Sen ne dü ünüyorsun Ay en?

Öyle ya, ben ne dü ünüyorum?

Benim için önemli olan güç birli i Ömer Abi. Arkada lar mla bir olmak.

Daha ne yapabilirim? Bireycili imi ba ka nas l yana atabilirdim? Nas l olsa Lenin, Gençli i örgütleyin dedi (A ao lu, B. D. G., 2010: 278).

Yazsonu roman nda ise isim sembolizasyonu kaynakl sosyalizm göndermelerine rastlar z. Naz m Hikmet in o lu Memet Fuat n ad romandaki iki kahramana bölü türülmü tür. Ayr ca Memet, Fuat a bize Naz m Hikmet in dizelerini hat rlatan sözler sarfeder. Naz m Hikmet in Güne i çenlerin Türküsü18 iirini hat rlatan bu sözler, sosyalist ideolojiye sahip airin iirinin adeta bir kesitidir.

18

177

Memet, Fuat güçlükle uyand rm t :

Uyan n Fuat Abi! Yeryuvarla n yeniden ke fe ç k yoruz! Duda n n k y s nda hep o, hem üstten bakan, hem herkesin dizi alt na pösteki olan gülümseme: Uyan n, yeryuvarla n yeniden ke fe ç k yoruz! ( A ao lu, Y., 2007: 181).

Nevin in gazetecilik yapt y llarda Portekizli devrimcilerin darbe yapmas ve diktatör olan Salazar devirmeleri bütün dünyada yank bulan olaylardand r.

Portekiz de darbe. Salazar n gidi i. Çok eski bir gazeteci dosttan ça r alm t m. O s cak, f r ndan yeni ç km ekmek gibi duman üstünde, bu ulu Akdeniz-atlantik kar m nisan sonu gecesini unutamam.

Haliç, hava fi ekleriyle ça l ça l. Fadistler, halk ozanlar , her kö ede ark söylüyorlard . Az önce binlerce ki ilik bir salonda yap lan enlikten ç km t k. Her yan co kuyla kayn yor, tramvaylar adam alm yordu. Bayram zorlanarak ba lam t , sabahlara dek de sürmü tü. Diktatörün devrili i sanki o gün olmu tu. Onlar buna devrim diyorlar. Belki de hakl yd lar. ( A ao lu, Adalet, Yazsonu, 2007: 189).

Üç Be Ki i ye bakt m zda doktoras n Fransa da yapm olan i adam ferit in de gençli inde sosyalist ideolojiye sahip oldu unu ö renme imkân buluruz. Bir toprak a as n n o lu olan Ferit, a al k sisteminin tam tersi bir ideolojiye kap lm fakat yurda döndükten ve i lerin ba na geçtikten sonra kapitalist bir yol izlemi tir. Hatta, sosyalist ideolojiyi benimseyen Ufuk u hakir görmekten de kendini alamam t r. Buna ra men i çileriyle olan diyalo u gayet sevecen ve alçakgönüllülük üzerine kurulmu tur. K smet için Fransa ya gitmekten vazgeçen Ferit, oradaki bütün kimliklerinden ar narak Türkiye deki kimli ine bürünmek zorunda kalm t r.

Bu arada gözüm sürekli K smet te. Ya evet, a acaks n ama, öyle Azra. Ondan bana geçen tuhaf bir ey var. Tuhaf bir etki. Bu etki nedeniyle önden al nm bütün kararlar m bile ask da kal yor. Bocal yordum, dönmek istiyordum, dönemiyordum. Fransa daki sosyalistli im, ayd n kimli im?... ( A ao lu, Ü. B. K., 2007: 225-226).

Ak n var

Güne e ak n Güne i zapt edece iz Güne in zapt yak n!

178

Sosyalist ideoloji bir döneme damgas n vurmu , milyonlar pe inden sürüklemi bir ideolojidir. Adalet A ao lu da siyasi duru bak m ndan sol ideolojiye sahip olmas sebebiyle devrin olaylar n rahatl kla romanlar na nak etmi , zaman zaman sol ideolojinin, sosyalist rejimlerin yanl lar n , aya yere basmayan isteklerini anlatmaktan da geri durmam t r. Romanlarda sadece Türkiye deki sosyalist esintilerden de il dünyan n sosyalizme kar tavr n da irdelemi tir.

3.4.10. Atatürkçülük

Kurtulu Sava n n ba komutan , Türkiye Cumhuriyeti nin kurulmas nda önderlik eden Atatürk, özellikle Kurtulu Sava n ya am olan ku ak için insan üstü özelliklere sahip bir kahramand . Ölmeye Yatmak roman n n ülkücü ö retmeni Dündar Ö retmen, her zaman okudu u ve do rulu una inand Ulus Gazetesi nin yazm oldu u Atatürk ün hastal hakk ndaki bilgilere bir türlü inanmak istememektedir. Bunun sebebi de bu ku a n Atatürk e olan a r hayranl klar ve onu insan s fat ndan daha yüksek bir mertebede tutmalar yd .

Dündar Ö retmen, ilk kez bu gazetenin yazd klar na inanmad . lk kez olmayan, olamayacak bir eyi var gösterdiklerini sand . Gazete, imdi gözünde, Atatürk e hasta demenin kusurunu ta yordu. ( A ao lu, Ö. Y., 2010: 54).

Cumhuriyetin ilk dönemlerinde Atatürk e kar duyulan a r hayranl , Ankara daki Aysel in Atatürk ün cenaze merasimini kasabadaki arkada Semiha ya anlatt mektupta ve Semiha n n cevab nda bulabiliriz. Semiha, Atatürk ün cenaze merasimine kat lan Aysel e adeta g pta eder. Türk toplumunun ya ad bu ortak ac n n payla ld anda Ankara daki kalabal n içinde olmak, insan n yabanc l k duygusunu üzerinde ataca , toplum olma bilincini doyas ya ya ayaca bir duygudur. Kasabadan ç kamayan Semiha da bu toplulu a ait olma duygusunu bir türlü ya ayamaz. Semiha, Atatürk sevgisinin ne kadar geni bir halk kitlesine yay ld n n romandaki göstergesidir. Atatürk ün ölümüne a larken kendi kaderine de a l yor olu u Atatürk ün Türk kad n için çok büyük bir güven kayna olu undand r. lkokula gidebilmesini Atatürk e borçlu olan Semiha, baba olarak gördü ü Atatürk ün ba latm oldu u

179

medenile me çabalar na hastal sebebiyle ara vermesi sonucu birçok k rsal kesimde ya ayan k z çocu u gibi e itimine ara vermek zorunda kalm t r.

Semiha, mektubunda kasabada yap lan anma töreninden de bahseder. Kasaban n ileri gelenlerinin kat ld bu törenin ayr nt lar yla anlat lmas n n sebebi de Atatürk ün her kesim taraf ndan sevildi inin alt n n çizilmesi amac n ta maktad r.

Ah Aysel, ne mutlu, bir Türk k z olarak sana! Güzel karde im, Atatürk Babam z n öldü ü gün çok a lad n , bütün arkada lar n n, ö retmenlerinin, müdüran m n bile h çk ra h çk ra a lad n z yaz yorsun. Bunlar okurken inan, ben de h çk ra h çk ra a lad m. Hem Ulu Önderimizin ölümüne, hem kendi kaderime. Orada, okulda olsayd m, ben de herkesle birlikte a lard m. Evde gizli gizli a lad m karde im. Kimseler derdimi anlamad . Ke ke bari ilkokul hiç bitmeseydi. Böyle bir günde ö retmenimiz Bay Dündar ne güzel konu ur, Ba ö retmenimizle birlikte okulda merasimler yapard .

Demek bütün okul, Atam z n tabutu önünden geçtiniz. Mürüvvet Han m n k z ndan duydu uma göre, burada da Kaymakam Bey mahfelin önünde Ulu Atam z n bir ba heykelini koydurmu lar. Üstüne siyah kurdeleler ba lam lar. Bütün okul çocuklar da bahçelerinden falan çiçekler, dallar toplay p Atam z n ba heykelinin önüne koymu lar. Önünden h çk ra h çk ra geçmi ler. Dündar Ö retmen öyle çok a lam ki, Ölmez Atam z için kendi yazd iiri okurken bayg nl k geçirmi O nun öldü üne ne kadar inanmasan o kadar hakl s n. ( A ao lu, Ö. Y., 2010: 55-56).

Ölmeye Yatmak roman ndaki Atatürk ün ölümüyle ilgili tasvirler bununla s n rl de ildir. Ankara ba ta olmak üzere yurdun her kö esinde yap la merasimler Atatürk e olan vefa borcunun hakk yla ödenebilmesi için titizlikle haz rlanm , herkes büyük bir duygu seline gömülmü tür. Atatürk ün vatan emanet etti i gençler onu için iirler okumu , yürüyü ler yap lm , toplar at lm t r. Aysel de eni tesinin ve abisinin yan nda cenazeye kat lma f rsat bulmu tur.

Aysel, Semiha dan bu mektubu almadan iki hafta önce Dil Fakültesi nde bir Atatürk Günü düzenlenmi tir. Aysel in kruvaze ceket giyinmi bütün a abeyleri, geni tayyörler giyinmi bütün ablalar , fakültenin konferans salonunu h çk r klarla doldurmu lard r. Bütün ellerde geni beyaz mendiller görünmü tür. Sahnedeki kürsüye konu mac lardan biri ç k p biri inmi tir. Hepsi de, ta yüreklerinden koparcas na bir O na, bir O nun evlatlar na seslenmi lerdir. Kürsüye ç kan en son

180

konu mac , sözlerini bitirirken, A la karde im, a la bac m, a la Mustafa Kemal ler do uran ana, a la! diye hayk rd nda, salonda bulunan en ya l profesörden en genç ö renciye dek herkes, sanki bu ça r y bekliyormu gibi büyük, çok büyük, çok geni bir tek h çk r k olmu tur.

Ayn gün stanbul da halk ve ö renciler, sabah saatin onundan gecenin yar s na kadar Dolmabahçe Saray n n önünden geçmi lerdir.

Ertesi sabah tabut, Dolmabahçe den harekete geçirildi i andan ba layarak, Galata Kulesi ndeki vardaband ra taraf ndan verilen i aret üzerine, Selimiye aç klar na demirlenmi bulunan Yavuz, her be dakikada bir, top atm t r.

Aysel, yüzünü hiç görmedi i Atas n n tabutunu, ya murlu bir ak amüstü, abisinin ve eni tesinin elinden tutmu olarak Kamutay n önünde görmü tür. Eni tesi, tabutun çevresinde yanan alt me alenin alt oku anlatt n söylemi tir. Alt me alenin yanlar nda, sa ve solda birer general, birer subay ve birer er de, merasim üniformalar içinde, alt ki ilik sayg nöbet grubunu te kil etmi lerdir. General ve subaylar k l çlar n çekmi , hepsi de selamlama durumuna geçmi tir.

Bir bando da Chopin in Matem Mar n çalmaktad r. (A ao lu, Ö. Y., 2010: 57).

Atatürk ün ölümü sadece Türkiye de de il bütün dünya ülkelerinde yank bulmu , her ülke lideri ba sa l mesajlar n n yan nda Atatürk e duyduklar hayranl da bildirmi lerdir. Bu mesajlar daha sonra her dönemde çocuklar n ödevlerinde ve Atatürk ün an ld her toplant da muhakkak okunacakt r. Bu mesajlar n yan s ra Atatürk ün söyledi i sözler de art k birer özlü söz niteli inde her türlü konu man n olmazsa olmaz dayana haline gelir. nsanlar kendi dü üncelerinin do rulu unu savunmak için bu sözleri muhakkak kullan r vaziyete gelirler. Aysel de tarih ödevini haz rlarken hem dünya liderlerinin Atatürk hakk nda söyledikleri sözleri hem de Atatürk ün kad nlar yücelten sözlerini kompozisyonuna ta madan edemez.

Aysel, o ak amüstü Ali ye rastlad n nedense evdekilere söylemedi. am i i bordo kadifeden bir masa örtüsü üstünde ertesi günkü tahrir ödevini yazd :

O nun büyük kayb üstüne dünyan n birçok yerinden devlet adam ba sa l telgraf gönderirlerken Ulu Önderimizin ebedili ini de bir kez daha bütün dünyaya hayk r yorlard . Fransa Cumhurreisi Albert Lebron, Bulgar kral Boris, sveç Kral Güstav, Arnavutluk Kral Zogo, Japon Kral Hiro Hito, Amerikan

181

Kral Franklin Ruzvelt ve Alman Ba bu u Adolf Hitler telgraf gönderenler aras ndayd lar.

Her 10 kincite rin günü O nu an yor, O nun istedi i gibi bir Türk k z olabilirsem, Ölmez Atam z n, yatt Etnografya Müzesi nde rahat uyuyaca na inan yorum.

Burada durdu. Ali nin ak amüstü Ata dan aktard sözlerden daha iyisini biliyordu. Bütün kitaplar n , defterlerini kar t rd . Sonunda ödevini öyle tamamlad :

Bir milletin yar s topraklara zincirle ba l kald kça, di er yar s göklere yükselebilir mi? Bizim milletimizin ba ar s zl kad nlara kar gösterdi imiz kusurdan ileri gelmektedir.

Büyük Atam z, büyük nutuklar nda böyle buyurmu lard . Bu sözleri kendimize rehber edinmeliyiz. Ve bugün ayet O nun çocuklar olan bizler, harbin k z l alevleri ortas nda bir gül bahçesinde ya yorsak bu, Ulu Önderimizin ve O nun en yak n silah arkada Milli efimiz smet nönü nün eseridir. (A ao lu, Adalet, Ö. Y., 2010: 98-99).

K z çocuklar n n okumas cumhuriyetin ilk y llar nda oldu u gibi sonraki y llarda da büyük bir sorun olmu tur. Günümüzde bile ülkemizde ikinci s n f vatanda olarak kabul edilen kad nlar n okumas na izin vermek ailelerce büyük bir lütuf olarak görülmekte, k z çocuklar n n e itim hakk ellerinden al nmaya çal lmaktad r. Aysel de Ölmeye Yatmak roman nda ailesine fazlas yla direnç göstermesi sebebiyle okuma olana na sahip olmu tur. lhan n da babas gibi art k Aysel in okumas n istememesi, Atatürk ün emirlerine kar gelmesi Aysel i çileden ç kar r. Kutsalla t r lan Atatürk sözünden ç k lmas günah olacak bir kimli e büründürüldü ünden Atatürk ü sevmeyen ya da isteklerine uymayan ki i de günaha girmi olur. Bu fikrin arkas nda Do u toplumlar n n devlet liderlerini tanr la t rmas gelene i yatmaktad r.

Evcek buraya ta nmadan önce babam n beni bir y l okulumdan al koydu u yetmiyormu gibi, imdi de enstitüye gönderece ini söylüyor. Ortaokul bitsin, do ruca oraya yollayacakm . Hiç de ilse, diki nak ö renirsin. K z k sm na as l bu yak r deyip duruyor. Ben bilirsin, nak yapamam. Ellerim terler. Bakal m ne olacak? Abim bana arka al r san yordum. Fakat hiç arka ald yok. Üstelik hep babamdan yana ç k yor. Bazen, tövbe ama, abimin Atatürk ü hiç sevmedi ini san yorum. Bana göz açt rm yor. (A ao lu, Ö. Y., 2010:100).

182

Devlet liderinin tanr dan kut ald inanc n n kendisini gösterdi i bir ba ka kesit de Üç Be Ki i nin Emin Sakarya s n n Mustafa Kemal hakk ndaki görü lerine o lu Ferit in getirdi i yorumlard r. Ölüm dö e inde yatarken her türlü dü üncesinin tersi yönde hareket eden, o zamana kadar savundu u bütün de erleri reddeden Emin Bey, son zamanlar nda çok sevdi i Atatürk e bile ele tiriler yöneltmeye ba lam t r. Ferit de bu ku a n liderlere olan sevgilerinde bir denge bulunmad n , bir toplulu un i i olan devlet yönetimini yaln z bir ki inin sorumlulu una yüklediklerini dü ünmekten kendisini alamaz. Bunun sebebi yine geleneksel dü ünceden gelen liderin insanüstü konuma yerle tirilmesi kan s d r.

Ans z n diklenmi , o deli sesini bulmu , kükremi ti: Ferit e de söyleyece im. Sen de bil. Hastalan rsam, beni sak n ehre götürmeyin! Ölünce, sak n oralarda gömmeyin. Ben burada öleyim. Götürüp u suyun ba na gömün, kay nlar n alt na

Sonra, gözlerini karanl a dikip kalm t . Uzun süre gece ku lar n n sesi i itilmi ti. Bir süre sonra babas durup dururken,

Mustafa Kemal de demi ti nedense.

Ne demek istemi ti acaba? Ona hiç toz kondurmam t . O gece ise, bir ölüye gösterilecek sayg y bile esirgiyordu Ata dan. O luna sorsan Bu ku ak öyledir, kendilerine kusur bulmamak için, tek bir suçlu arar dururlar. Dün padi aht , imdi o. Onlara göre, her eyi tek adam yapar, tek adam bozar ( A ao lu, Ü.B.K., 2007: 141).

Romantik Bir Viyana Yaz nda ise Atatürk sadece ç kar için kullan lan bir lider konumunda gösterilmi tir. nsanlar kendi diledikleri i leri yapmak için Atatürkçü görünerek kimsenin ses ç karamayaca bir konuma yükselir, böylelikle rahatça ç kar sa lar. Atatürk ün tabula m olmas insanlar n kendi isteklerini topluma kabullendirmek için bir maske olarak kullanmalar na sebep olmu tur. Ayr ca bu durumda ya ayan Türk milleti ilerleme sa layamam , hala Atatürk ün b rakt noktada debelenmektedir. Herkes daha ileri gitmeye çal rken Atatürk ilkelerinin ça n gereklerine uyarlanamamas Türk toplumu gerilemeye mahkûm etmektedir.

Türkler kö eba lar nda çekirdek-f st k satmakta, birço u da çe itli Atatürk maskeleri tak nm olarak art k kimsenin içmedi i filtreli sigaralardan içmektedirler ( A ao lu, R. B.V. Y., 2007: 142).

183

Adalet A ao lu romanlar n n tarihi seyri Atatürk ün ölümüyle ba layan karma a ve demokratik hayata al ma sanc lar n n ya and zaman dilimi üzerine kurulmu tur. Bu dönemde Atatürk ün ölümünün yank lar , yapm oldu u ink lâplar n devam sa lanmaya çal lm , kinci Adam olarak s fatland r lan smet nönü, hem ülkeyi yönetmeye hem de kinci Dünya Sava n atlatmaya çal m t r. Fakat bu süreçte de Atatürk ün ortaya koydu u fikirler do rultusunda geli en bir siyasi hayat ekillendi ini görürüz. Bunun sonucu olarak da Adalet A ao lu romanlar n n genelinde Atatürk önemli bir yer tutar.

3.4.12. Sa /Sol Çat malar

Türkiye de olu an kutupla ma sa ve sol gruplar n keskin bir ekilde ayr lmas yla artmaya ba lam t r. Atatürk ün ölüme ve çok partili hayata geçerek demokratikle me çabalar n n artt r lmas , dünya ülkelerinde ba layarak Türkiye yi etkisi alt na alan bu siyasi çat malar körüklemi tir. Hitler in politikas ndan beslenen milliyetçi kesim, gelenekten beslenen ve dini hayat n merkezine oturtmak için u ra an muhafazakâr kesim kar s na, Sovyetler in komünizm yönetimini benimseyen sol gruplar alarak k ran k rana bir mücadele içine girmi lerdir. Ülkenin bu kar kl a müsait durumu, d güçleri harekete geçirmi , bu yabanc ülkeler ç karlar do rultusunda siyasi olaylar kullanarak iki kutup aras ndaki mesafeyi iyice keskinle tirmek konusunda ba ar l olmu lard r.

Ayn kasaban n çocuklar olan Ali ve lhan bu çat man n Ölmeye Yatmak roman ndaki en güzel örnekleridir. Salim Efendi nin dükkân na lhan görmek için gelen Ali, orada kar la t Fethi Bey le lhan aras nda geçen diyaloglardan pek bir ey anlayamam t r. Siyasetle henüz bir ba bulunmayan Ali, Fethi Bey den ürkerken lhan n kendisine çekti i nutuklar onda oradan kaçma iste i uyand r r. lhan, Fethi Bey i siyasetten konu urken huzursuz görünce Ali nin de milliyetçi gruba dahil oldu unu belirterek farkl siyasi dü üncelere sahip olan insanlar ötekile tirme yoluna gider. lhan a göre Rus milleti herkesin ba n belaya sokan zararl bir millettir. Ali nin ise akl nda lokantada tan t solcu grubun konu malar vard r. Böylelikle yazar iki konu ma eklinin farkl l ndan yola ç karak sa ve sol ideolojileri aras ndaki yöntem

184

fark n n da ipuçlar n vermi olur. Ayr ca, lhan dan ürken Ali nin de sol gruba kar olan meyli gözlerden kaçmaz.

Fethi Bey yeniden Ali ye bak yor. Ama bu kez biraz huzursuz bak yor: Sizlere güveniyoruz hepimiz diyor.

Ali bizden abi. Konu abiliriz yan nda. Bilmiyorsa da lütfedip ö rensin art k. Türklü ümüzü hiçe sayanlara, anl

rk m z n de erini bilmeyenlere aman vermesin o da Sonra birden Ali ye dönüyor: Gözünü aç, gözünü! Bu memlekete her felaket Moskoftan gelmi tir. Haberin olsun haa!.. diyor.

Ali ne diyece ini, ne dü ünece ini a rm t . Her eyden ne kadar habersiz oldu unu anl yordu. Ak am lokantada tan d yüzleri an msad yeniden. Onlar da büyüklerimizden yak n yorlard . Ama onlarla lhan n yöneticileri be enmemesi aras nda büyük bir ayr l k vard . Neydi bu ayr l k acaba? Nerden geliyordu? Lokantadakilerin konu malar n , duru lar n , akalar n , tart malar n yüre inde bir s cakl kla dü ünüyor Ali.