• Sonuç bulunamadı

BÖLÜM II: ALAN YAZIN

2.5. Sosyal Bilgiler Öğretiminin Amaçları

2.5.1. Sosyal Bilgiler Öğretiminin Genel / Evrensel Amaçları

2.5.1.3. Sosyal Bilgiler ve Sosyal Katılım Becerisi

2.5.1.3.1. Beceri Eğitimi

Beceri, TDK Türkçe Sözlük’te; “elinden iş gelme durumu, ustalık, maharet, kişinin yatkınlık ve öğrenime bağlı olarak bir işi başarma ve bir işlemi amaca uygun olarak sonuçlandırma yeteneği” olarak tanımlanmaktadır (Şimşek, Öztürk, 2014, s.83).

Beceri, insanın fiziksel ve psikolojik gayret göstererek bir işi kolayca ve ustalıkla yapabilmesidir. Beceri, hem bilgi edinimini hem de performansı kapsayan karmaşık bir eylemdir. Beceri, öğrencilerin eğitim-öğretim sürecinde kazanması, geliştirmesi ve yaşamında kullanması gereken becerileri olarak da nitelendirilebilir (Demirkaya, 2005, s.94). Öğretim programında belirlenen amaçlar doğrultusunda öğrenme öğretme süreci

39

sonunda öğrencide gözlemlenmesi gereken, öğrenci tarafından alışkanlık haline getirilmesi gereken tavır ve davranışlardır (Akdağ, 2009, s.18).

Beceri eğitimi ülkemizde son zamanlarda eğitimin popüler konuları arasında yer almaktadır. Bunun temel nedeni, dünyadaki rekabet anlayışının gelişmesi ve değişim göstermesi olarak kabul edilebilir (Şimşek, Öztürk, 2014, s.83).

2.5.1.3.2. Sosyal Bilgiler Eğitiminde Beceriler

Sosyal bilgiler, karşılıklı bağımlılık içerisinde hayatımızı devam ettirdiğimiz dünyada vatandaşlığın gelişmesine destek olmak için tasarlanmış olan sosyal ve beşerî bilimlerin kaynaştırılması sonucu meydana gelmiş bir bilim dalıdır. Sosyal bilgiler, öğrencilerin kendisi ve toplum konusunda etkili kararlar alabilmesine yardımcı olan siyaset, ekonomi, coğrafya ve sosyal süreçleri analiz eder. Sosyal bilgiler, farklı insanlar ve gruplar arasında geçmişteki ve günümüzdeki bağlantıların anlaşılması için gerekli bilgi, beceri ve süreçleri geliştirir (Demirkaya, 2005, s.94).

Toplumsal yaşamda etkin bir birey olarak yerini alacak olan öğrencilerin, becerileri edinebilmelerinde ilköğretim çağı önemli bir yer tutmaktadır. Bu sebeple ilköğretim sosyal bilgiler programının bir boyutunun da beceriler olduğunu görmekteyiz. İlköğretim 4-8. sınıflarda yer alan sosyal bilgiler dersinde beceri; “öğrencilerde, öğrenme öğretme süreci içerisinde edinilmesi, geliştirilmesi ve yaşamda kullanılması tasarlanan yeteneklerdir” olarak tanımlanmıştır (MEB TTKB, 2005). Bilgiye ulaşma yollarını tanıma, kazandığı bilgiyi problem çözmek maksadıyla kullanma, var olan kavramlara, ilkelere, ilişkilere ve problem çözme aşamalarına eleştirel gözle bakma, sorunlara ve durumlara farklı yönlerden bakarak yaratıcı düşünme, nitelikli bireyin sahip olması gereken beceriler olarak kabul edilmektedir (Kabapınar, 2012, s.44).

İlköğretimin her derecesinde bütün dersler için ortak olan dokuz genel beceri belirlenmiştir. Program, bu genel becerilerin yanı sıra sosyal bilgiler dersine ait altı beceriyi de öğrencilere kazandırmayı amaçlamaktadır (Yazıcı, Koca, 2011, s.25, 26). 1 - 8. Sınıflarda öğrencilerde tüm derslerde geliştirilmesi gerekli görülen dokuz ortak beceri belirlenmiştir. Bunlar; “(1) eleştirel düşünme, (2) yaratıcı düşünme, (3) iletişim, (4) araştırma, (5) problem çözme, (6) karar verme, (7) bilgi teknolojilerini kullanma, (8) girişimcilik, (9) Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma” olarak sıralanmıştır. Sosyal

40

bilgiler dersine özgü olarak altı beceri belirlenmiştir. Bunlar ise; “(1) gözlem, (2) sosyal katılım, (3) empati, (4) mekânı algılama, (5) değişim ve sürekliliği algılama, (6) zaman ve kronolojiyi algılama” olarak sıralanmıştır (Ata, 2009, s.38).

Sosyal bilgiler dersine özgü olan bu beceriler sosyoloji, psikoloji, coğrafya, tarih ve ekonomi gibi sosyal bilim dallarında çalışan bilim insanlarının sahip olduğu ve bilgiyi üretme sürecinde kullandıkları yöntemsel bakışı ifade etmektedir (Kabapınar, 2012, s.45). Sosyal bilgiler toplumsal hayata katılım ve bu konuda gerekli olan bilginin edinilmesine katkıda bulunur. Sağlık, suç ve dış politika gibi sosyal problemler, doğası gereği çok disiplinli olduğu için bu sorunların algılanması ve çözüm önerilerinin getirilmesi çok disiplinli bir eğitim-öğretimi gerekli kılmaktadır (NCSS, 2005, s.1; akt. Demirkaya, 2005, s.94).

Sosyal bilgiler dersi yoluyla ilköğretim öğrencilerinin bilgi, beceri, tutum ve değerlerden oluşan bir anlayışla öğrenmelerinin sağlanması amaçlanmıştır. Bu noktada dikkat çekici olan öncelikli olarak bilginin verilmesi ardından bunların beceriye dönüştürülmesinin sağlanmasıdır. Sosyal bilgiler programında yer alan becerilerin kişisel beceriler geliştirme, doğal çevreyi korumaya karşı beceri geliştirme, toplumsal çevre ile ilişkiler geliştirme ve sosyal katılımı geliştirmeye yönelik oldukları söylenebilir (Doğanay 2008; 81; akt. Şimşek, Öztürk, 2014, s.83, 84).

2.5.1.3.3. Sosyal Katılım Becerisi

21. yüzyılda dünyayı anlamlandırmanın yolu toplumu ve değişimi iyi kavramaktan geçmektedir. Bunun için öğrencilerin dünyayı anlayabilme ve değiştirebilme becerisine sahip olması gerekmektedir. Bunu sağlamak sosyal katılımdan ve bunları destekleyecek bir takım değerlerden geçmektedir (Kuş, 2013, s.211). Sosyal çevre, bireyin ortak yaşantılara katılmasını ve paylaşımda bulunmasını sağlayan gerçek bir eğiticidir. Birey ortak eyleme dâhil olmakla, eylemi ortaya çıkartan amacın da sahibi olur. Onun konusu ve yöntemi ile bir bağ kurar. İstenilen beceriyi edinir ve o heyecanı yaşar (Dewey, 1996, s.27).

Sosyal bilgiler dersinin temel hedeflerinden birisi de öğrencilerin sosyalleşmesini ve var oldukları topluma uymasını sağlamaktır. Öğrencilerin diğer insanlar ile iyi ilişkiler geliştirmesi, toplumsal kurallara uyum sağlaması ve sorumluluklarını bilen bireyler

41

olabilmeleri için sosyal becerilerinin gelişmesi önemlidir. Çünkü öğrencinin yaşadığı toplum tarafından kabul edilebilmesi ve toplumun bir parçası olduğunun farkına varması sosyalleşme ile gerçekleşir (Çubukçu, Gültekin, 2006; akt. Şimşek, Öztürk, 2014, s.95). Öztürk (2009), sosyal bilgiler öğretiminin sosyal katılıma ilişkin amaçlarını şu şekilde belirtmiştir:

 Farklı inanç ve kültürlere, ihtiyaçlara, duygulara, sorunlara, başkalarının hedeflerine, birey ve grupların sorumluluklarına, hak ve özgürlüklerin çiğnenmesine karşı duyarlılık gösterme; basmakalıp düşünceleri, önyargıları ve bağnazlığı ortadan kaldırmanın gerekliliğine karşı hassas olma,

 Grup çalışmaları planlamada, karar vermede, harekete geçmede, uyuşmazlıkları çözmede, ihtilaflı konuları incelemede, lider ve takipçi olarak hizmet vermede, ikna ve arabuluculuk yöntemlerini kullanmada oluşturmacı / yapıcı grup etkileşimi kurma,

 Gerekli eylemleri tanımlama, vatandaşlık sorumluluklarını yerine getirme, koşullar değişince birey olarak rolünü de değiştirme; adalet, eşitlik ve diğer demokratik değerlerin yayılması için başkalarını etkileme; eylemlerinin sonuçlarını kabul etme ve bunlarla başa çıkma,

 Katılımın niteliğini, insanın yaşam koşullarının gelişimine katkıyı, birey ve grup eylemlerine ait süreçleri değerlendirme.

2005 Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda sosyal katılım becerisinin temel amacı; “öğrencilerin öğrenme öğretme süreci boyunca bilimsel, sosyal, kültürel alanlar ile sanat ve spor alanlarında okul içi ve dışı etkinliklerde bulunmalarını sağlamak, öğrencide kendine güven ve sorumluluk duygusu geliştirmek” olarak belirlenmiştir. Ayrıca öğrencinin sosyal katılıma yönelik şu konularda kendini geliştirmesi gerektiği vurgulanmıştır (MEB TTKB, 2005):

 Kendisini, yakın çevresini etkileyen konularda bilgi sahibi olma,

 Birbirlerinin ihtiyaçlarını karşılamak için insanlar arasındaki ortak ilişkiyi tanıma,

 Yakın çevresini ve toplumu etkileyen konularda ihtiyaçların karşılanması için fikir üretme, bu fikri çevresindekilere iletme, görüşme, tartışma, planlama, uzlaşma ve eylemde bulunma,

 Lider ya da birey olarak gruba, kuruma, sosyal örgütlere ve topluma hizmet etme konularında kendini geliştirmelidir.

42

Sosyal katılım becerisi gelişmiş bireyler; kendisine, çevresindeki insanlara ve doğal çevreye değer verir, yaşadığı topluma katkıda bulunma bilincine sahiptir, toplumsal olaylara karşı ilgidir, sosyal sorunların farkındadır ve çözümüne yönelik sürece katkıda bulunmak için gönüllüdür (MEB TTKB, 2005). İlköğretim çağındaki çocuklara sosyal bilinç, farkındalık ve sorumluluk kazandırabilecek en geçerli ders sosyal bilgiler dersidir. Sosyal bilgiler çok yönlülüğü ve disiplinler arası doğasıyla öğrenciye sosyal beceri kazandırılmada oldukça etkilidir (Şimşek, Öztürk, 2014, s.95).

Sosyal bilgiler öğretim programında, farklı öğrenme alanları ve ünitelerde kazanımlar aracılığıyla belirlenmiş olan sosyal katılım becerisinin kazandırılması için derslerde alıştırma ve etkinliklere yer verilmesi gerektiği vurgulanmaktadır (Şimşek, Öztürk, 2014, s.95). Sosyal bilgiler öğretim programı hazırlanırken öğrencilerin yaşantıları göz önüne alınarak günlük hayatlarında karşılaşabilecekleri durumlar ve sorunlardan yola çıkılmıştır (MEB TTKB, 2015, s.2). Sosyal katılım becerilerini geliştirebilmek amacıyla; öğrencilerin ailesine, çevresindeki insanlara, doğal çevreye, yaşadığı topluma duyarlı, gönüllü çalışma bilinci edinmiş, sorun çözen ve çözüm yolu bulan, resmî, özel, sivil toplum kurum ve kuruluşları ile iş birliği içinde çalışma becerileri kazanmış bireyler olarak yetişmeleri için öğrenme öğretme sürecinde toplum hizmeti çalışmalarına yer verilmelidir (MEB TTKB, 2005).