V. Sonuç
4. Sonuç ve Değerlendirme
192 Tablo 4’e göre oluşturulan araştırma modelinin kabul edilebilir uyum sergilediği görülmektedir. Modeldeki denklemlere ait regresyon katsayıları ise Tablo 5’te gösterilmiştir:
Yol Hipotez Yol Katsayısı T Değeri Sonuç
ALGILANAN
ÖRGÜTSEL DESTEK Ö.BAĞLILIK
H1 0.63 11.07 Kabul edildi
ALGILANAN
ÖRGÜTSEL DESTEK DUYGUSAL BAĞLILIK
H1a 0.51 4.39 Kabul edildi
ALGILANAN
ÖRGÜTSEL DESTEK DEVAM
BAĞLILIĞI
H1b 0.47 6.61 Kabul edildi
ALGILANAN
ÖRGÜTSEL DESTEK NORMATİF BAĞLILIK
H1c 0.44 7.19 Kabul edildi
Tablo 5: Regresyon Katsayıları
Yukarıdaki Tablo 5’e göre algılanan örgütsel destek ve örgütsel bağlılık arasında kurulan H1 temel ilişki hipotezinde pozitif ve güçlü bir sonuç elde edilirken alt hipotezlerinin de (H1a,H1b.H1c) anlamlı olarak birbiriyle ilişkili olduğu gözlemlenmiştir. Sonuçlar değerlendirildiğinde yukarıda örnekleri verilen literatüre göre benzer sonuçlara ulaşılabildiğini söylemek mümkündür.
193 artırılması sağlanabilir. Bu sayede iş gücü devir hızları düşerken kendisini işine bağlı hisseden bireylerin oluşturacağı sosyal sermaye sayesinde daha iyi bir refah düzeyi sağlanabilir.
KAYNAKÇA
Allen, N. J., & Meyer, J. P. (1993). Organizational commitment: evidence of career stage effects?. Journal of business research, 26(1), 49-61.
Aselage, J., & Eisenberger, R. (2003). Perceived organizational support and psychological contracts: A theoretical integration. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 24(5), 491-509.
Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the academy of marketing science, 16(1), 74-94.
Bilgin, N., & Demirer, H. (2012). The examination of the relationship among organizational support, affective commitment and job satisfaction of hotel employees. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 51, 470-473.
Currivan, D. B. (2000). An analysis of causal relationships in a model of organizational commitment.
Eisenberger, R., Huntington, R., Hutchison, S., & Sowa, D. (1986). Perceived organizational support. Journal of Applied psychology, 71(3), 500.
Finegan, J. E. (2000). The impact of person and organizational values on organizational commitment. Journal of occupational and Organizational Psychology, 73(2), 149-169.
Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Structural equation models with unobservable variables and measurement error: Algebra and statistics.
https://sozluk.gov.tr/10.09.2019
Kaplan, M. (2010). Otel işletmelerinde etiksel iklim ve örgütsel destek algılamalarının örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi: Kapadokya örneği (Doctoral dissertation, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
Kon, B. (2015). Günümüzdeki ve Gelecekteki İnsan Kaynakları Yönetimi, http://www.humanica.com.tr/gunumuzdeki-ve-gelecekteki-insan-kaynaklariyonetimi (10.09.2019
194 Mayo, E. (1949). Hawthorne and the western electric company. Public Administration:
Concepts and Cases, 149-158.
Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human resource management review, 1(1), 61-89.
Nayır, F. (2011). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretmenlere sağlanan örgütsel desteğe ilişkin görüşleri, öğretmenlerin örgütsel destek algısı ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi.
Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Nunnally, J. C., & Bernstein, I. (1978). Psychometric theory. New York: MacGraw-Hill. _ d.
Intentar embellecer nuestras ciudades y también las.
Özdevecioğlu, M. (2013). Algilanan Örgütsel Destek ile Örgütsel Bağlilik Arasindaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştirma. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 113-130.
Özkan, S. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılığı ve iş değerleri.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
Peterson, D. K. (2004). The relationship between perceptions of corporate citizenship and organizational commitment. Business & Society, 43(3), 296-319.
Selçuk, G. (2003). Örgütsel desteğin çalışanların iş ile ilgili tutumlarına etkisi.
Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Stassen, M. ve Ursel, N.D., (2009). “Perceived Organizational Support, Career Satisfaction, and The Retention of Older Workers”. Journal of Occupational and Organizational Psychology 82.201–220.
Şaziye, B. A. L. (2018). Otel İşletmelerinde Algılanan Örgütsel Destek Ve Örgüte Uyum Düzeyinin Algılanan Hizmet Performansı Üzerindeki Etkisi: Ankara İli Örneği (Master's thesis, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
Wiener, Y. (1982). Commitment in organizations: A normative view. Academy of management review, 7(3), 418-428.
195
196 Türk Çini Sanatında Bulut Motifi
Asst. Prof. Dr. Latife AKTAN ÖZEL50
Özet
Türk Çini Sanatı klasik döneminde çokça görülen bulut motifi, Selçuklu döneminde kullanılmamıştır.
Bulutun doğal yapısı açısından; atmosferdeki su damlacıkları ve buz taneciklerinin görülebilir yoğunluk kazanmasıyla oluşması, biçimleri ve yol açtıkları hava olaylarıyla birbirinden ayrılan yığın / yığınlar anlamındadır.
Bulut motifi çizimi; dairenin parçalarından oluşur. Doğal görünümünü çağrıştıran görüntüleri ise dizilimine dayalı kompozisyonlarla meydana gelir. Bağımsız ya da (S) dönüşleri ile devam eden kıvrımlardan elde edilir.
Çini sanatında bulut motifini farklı ekoller, farklı formlar, farklı dönemlerde görmekteyiz.
Örneğin; Mavi-beyaz grubu, natüralist üslup, babanakkaş ekolü gibi.
Duvar çinilerinde ise ulama, pano, köşebent, bordür gibi detaylarda çokça kullanılan bir motiftir.
En çok mavi-beyaz grubunda kullanılmış olan bulut motifi, beyaz, lacivert, degrade, kırmızı ve diğer renklerde de kullanılmıştır.
Yurt içi ve dışı müzelerdeki çini eserlerimizde, saray, cami gibi yapılarda çeşitli örneklerine rastlamak mümkündür.
Günümüz çini sanatında da kullanılmakta olan bulut motifi eserlerin gökyüzü kısmında dağınık resmedilirken köşebentlerde ya da tamamen kaplama şeklinde de kullanılmıştır.
Özgün tasarım ve uygulamaları ile günümüzde de kullanılan motif üstlendiği misyona göre gökyüzü ve yeryüzü ögesi olarak farklı biçimlerde ele alınmıştır. Kendine özgü yuvarlak formu ile sevilen, beğenilen bir motiftir.
Anahtar Kelimeler: Türk Çini Sanatı, bulut motifi, duvar çinisi, evani, özgün çini tasarımı
50 Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Geleneksel Türk Sanatları Bölümü, lozel@fsm.edu.tr
197 Cloud Motif in Turkish Tile Art
Abstract
Cloud motif that seen frequently in the classical period of Turkish tile art was not used in the Seljuk period.
In terms of the natural structure of the cloud; it means that the water droplets and ice particles in the atmosphere are formed by gaining visible density, and the heaps that are separated from each other by their forms and weather events.
Cloud motif illustration consists of parts of the circle. The images that evoke the natural appearance are composed of compositions based on the sequence. It is obtained from indipendent or (S) turns and contiuning turns.
In tile art, we see the cloud motif in different schools, different forms and different periods.
Like blue-white group, naturalist style, Baba Nakkaş school.
It is a motif that is widely used on usage items called evani such as plates, vases, pitchers and on wall tiles areas such as ulama, panels, angles and borders.
The cloud motif which is mostly used in the blue-white group, is also used in white, navy blue, gradient, red and other colors.
It is possible to encounter various examples of our tile works in domestic and abroad museums, palaces and mosques.
The cloud motif which also used in contemporary tile art, is pictured messy in the sky areas of the works and used in angles or as a covering.
The motif which is stil used today with its original designs and applications, is also used in different forms as the sky and earth elements according to the mission it undertakes. It is a popular motif with its unique round form.
Keywords: Turkist tile art, cloud motif, wall tile, evani, original tile design.
TÜRK ÇİNİ SANATINDA BULUT MOTİFİ
Türk çini sanatında klasik dönemden (16. yy.’dan) bu yana görülen bir motiftir. Bulut;
semada toplanan ve muhtelif şekiller alan su buharlarıdır. Diğer bir bulut tanımı ise; hava
198 yuvarındaki su damlacıkları ve buz taneciklerinin görülebilir yoğunluk kazanmasıyla oluşan biçimleri, yükseklikleri ve yol açtıkları hava olaylarıyla birbirinden ayrılan yığınlardı.51 Celal Esad Arseven bu motifi; “Bulut şeklinin üsluplanmasından meydana gelen münhanili bezemelerdir”52 diye tanımlamaktadır. Bu açıklamalar stilize edilmiş bulut motifinin biçimlenmesi açısından yönlendiricidir.
Bazı kaynaklarda Çin kökenli olması nedeniyle “Çin Bulutu” adıyla da tanındığı ifade edilmektedir. Türkler her konuda olduğu gibi sanatta da gerçekçi davranmışlar ve ilham kaynağı olarak hayran kaldıkları, sevdikleri tabiatı seçmişlerdir. Bu sebeple ister Çin’den alınmış olsun, ister bizzat kendileri çizmiş olsun, gerek kullanma tarzları, gerekse çizim şekilleri itibarı ile Türklerde bulutun çıkış noktası tabiattır diyebiliriz.53
Bulut motifi, çiziliş şekillerine göre çeşitli isimler almıştır; yığma bulut, dağınık veya serbest bulut, dalgalı bulut gibi. Bazı kaynaklarda rumi motifinin ögelerinden olan bağlaç, ortabağ gibi motiflerin bulut versiyonundan bahsedilir.
Bulut, Türk motiflerinin tümünde olduğu gibi dairenin parçalarından oluşmaktadır.
Dairesel kıvrımlarla oluşturulan motif birbirine birleşmiş daireler veya dalgaların iç kısımlarında simetri eksenlerinde sivri çıkıntılar ile dış kısımlarında ise yan yana bitişik yarım dairelerden oluşur. Kısacası bu daireler, “S” ler çizerek, bulut motiflerini meydana getirirler.
Ayrıca diğer çini motiflerinin (yaprak, hatai, penç, rumi vb.) iç kısımlarında, bağımsız olarak da yer aldıkları görülür. Köşebentlerde, bordürlerde, şemse formu içinde, başlangıç (çiçeklerin çıkış noktası) ve gökyüzü boşluğu gibi alanları dengeli bir şekilde dolduran bir motif özelliği de gösterir. Motif, diğer motiflerle birlikte kullanıldığı gibi, yalnızca bulut motifi kurgulu uygulamalar da oldukça kullanılmıştır.
16. yy.dan günümüze kadar birçok çini eserde gördüğümüz bulut kompozisyonları, hem evani grubunda hem de duvar çinilerinde sıkça kullanılmıştır. Yurt içi ve dışı müzelerdeki eserlerimizde, saray, cami gibi yapıların bezemelerinde çeşitli örneklerine rastlamak mümkündür. Çeşitli ekoller, üsluplar ve dönemlerde yer alarak varlığını günümüze dek korumuştur.
51 Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayını, Genişletilmiş 7. Baskı s.188, 1983 Ankara.
52 Celal Esad ARSEVEN, Sanat Ansiklopedisi, Cilt 1, s.300, 1983, İstanbul.
53 İnci A. BİROL, Çiçek DERMAN, Motifler, s.153; Kubbealtı Neşriyatı, 1991 İstanbul.
199 Özgün tasarım ve uygulamaları ile günümüzde de kullanılan motif, üstlendiği misyona göre gökyüzü ve yeryüzü ögesi olarak farklı biçimlerde de kullanılmaktadır. Kendine özgü yuvarlak formu ile sevilen ve beğenilen bir motiftir.
Doğada bulut görüntüsü
Bulut Motif Çizimleri