II. ARAŞTIRMA
8. TARTIŞMA
8.2. Sonuç ve Öneriler
Bu araştırmada, TYK temelinde, ölümlülük bilgisinin belirgin hale getirildiği koşulda yer alan katılımcılar (deney grubu) ile bu bilginin belirgin hale getirilmediği koşulda yer alan katılımcıların (kontol grubu) futbol fanatizmi, takımla özdeşleşme ve takıma psikolojik bağlılık düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığı incelemiştir. Analiz sonuçlarına göre, manipülasyonun ardından deney grubu ile kontrol grubu arasında söz konusu değişkenler açısından anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Bu bulgulara dayanarak, bir futbol takımının taraftarı olmanın, daha önce sözü edilen çeşitli kültürel dünya görüşlerinden farklılık gösterdiği söylenebilir.
Ancak, araştırmadaki katılımcı sayısının azlığı ve yazındaki çalışmaların da yetersiz sayıda olması bu konuda tam bir çıkarım yapmayı güçleştirmektedir. Son yıllarda en çok öne çıkan kuramlardan biri olan TYK’nın varsayımlarını ülkemizde de kontrol eden çok sayıda araştırmada bulunmaktadır. Örneğin, TYK’nın saldırganlık-dindarlık (Aksüt Çiçek, 2008), türbana yönelik tutumlar (Çamlı, 2010), öznel iyi oluş hali (Şimşek, 2005), üniversite kimliği ve ulusal kimlik (Kökdemir ve Yeniçeri, 2010) gibi değişkenler bağlamında çalışıldığı anlaşılmaktadır. Ancak Kuramın temel varsayımlarının futbol fanatizmi ile olan ilişkisini inceleyen herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle daha sağlıklı yorumlar yapılabilmesi için, konunun izleyen çalışmalarda yeniden ele alınması önerilmektedir.
106
GENEL TARTIŞMA
Bu çalışmada birbirini izleyen iki ayrı araştırma yapılmıştır. Birinci araştırmada, futbol fanatizmini yordayan değişkenler hakkında bilgi sahibi olmak amaçlanmıştır. Bu çerçevede, takımla özdeşleşme, takıma psikolojik bağlılık (takım değişikliğine direnç, takıma duyulan sadakat ve sadakati sorgulama) ve parasosyal etkileşim değişkenlerinden en sevilen futbolcuyla kurulan parasosyal etkileşim (hayranlık ve arkadaşçasına bağlanma), en sevilen futbolcuya ilişkin atıflar (olumlu sosyal davranış, güç ve karizma), parasosyal ayrılığa verilen tepki ve bilişsel-davranışsal katılım (bilişsel katılım ve bilişsel-davranışsal katılım) değişkenlerinin futbol fanatizmiyle olan ilişkisi incelenmiş ve değişkenlerin futbol fanatizmini yordayıp yordamadığı araştırılmıştır. Araştırma sonuçları, takımla özdeşleşme düzeyinin, en sevilen futbolcuyla kurulan parasosyal etkileşimin alt boyutu olan hayranlığın ve bilişsel-davranışsal katılımın alt boyutu olan davranışsal katılımın futbol fanatizmini anlamlı olarak yordadığını göstermiştir. Ayrıca, takımla özdeşleşme ile futbol fanatizmi arasında en sevilen futbolcuyla kurulan parasosyal etkileşim, parasosyal ayrılığa verilen tepki ve bilişsel-davranışsal katılımın kısmi aracı rolü olduğu da belirlenmiştir.
İlk araştırmada, takıma psikolojik bağlılık değişkeninin de futbol fanatizmini pozitif yönde ve anlamlı olarak yordaması beklenmiştir. Ancak, sonuçlar bu beklentiyi karşılamamıştır. Bu sonucun, futbol fanatizmini pozitif düzeyde yordayan takımla özdeşleşme değişkeninin, takıma psikolojik bağlılık değişkenin olası yordayıcı etkisini bastırmasından kaynaklanmış olabileceği düşünülmektedir.
Nitekim, takımla özdeşleşme değişkeni dışarıda bırakılarak yapılan regresyon analizi
107
sonucunda, takıma psikolojik bağlılık değişkeninin, futbol fanatizmini oldukça güçlü bir şekilde yordadığı gözlenmiştir.
Genel olarak değerlendirildiğinde, parasosyal etkileşim değişkenlerinin futbol fanatizmini yeterince güçlü yordamadıkları görülmüştür. Wu, Tsai ve Hung (2012) tarafından yapılan çalışmanın bulgularına göre, takımla kurulan uzun süreli bağ (takımın maçlarını düzenli izleme, maç bileti veya lisansli ürün satın alma gibi) açısından takımla özdeşleşme, oyuncuyla özdeşleşmeden daha güçlü bir yordayıcıdır.
Yazarlara göre, oyuncuyla özdeşleşme takıma değil, oyuncuya bağlanmayla sonuçlanmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, en sevilen futbolcuyla kurulan parasosyal etkileşime ilişkin değişkenlerin fanatizmi yeterince yordamamaları anlaşılabilmektedir.
İkinci araştırmada ise, TYK temel alınarak, ölümlülük bilgisi belirgin hale getirilen ve getirilmeyen katılımcıların futbol fanatizmi, takımla özdeşleşme ve takıma psikolojik bağlılık düzeylerinin farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir.
Araştırmanın sonuçları, iki grup arasında, söz konusu değişkenler açısından anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Nakazawa ve arkadaşlarının (1999) çalışmasının sonuçlarına göre, 7 yıl veya daha uzun süredir takım tutan fanatiklerin ateşli futbol taraftarları olduğu belirtilmektedir. Mahony, Madrigal ve Howard (2000) tarafından yapılan çalışmada da takım tutma süresi ile takıma duyulan bağlılık arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu gözlenmiştir. İki çalışmanın bulguları göz önünde bulundurulduğunda ve bu çalışmanın katılımcılarının takım tutma süreleri dikkate alındığında (ortalama 18,48 yıl, Ss=6,5), katılımcıların fanatizm, takımla özdeşleşme
108
ve takıma psikolojik bağlılık düzeylerinin hâlihazırda yeterince yüksek olduğu söylenebilir. Ölümlülük bilgisinin belirgin hale getirilmesi, deney grubundaki katılımcıların fanatizm, takımla özdeşleşme ve takıma psikolojik bağlılık düzeylerinde bu nedenle bir yükselmeye yol açamamış olabilir. Ancak eldeki veriler, bu varsayımı test etmek için yetersizdir. Bu nedenle, izleyen çalışmalarda, katılımcılardan ilgili değişkenler açısından bir de manipülasyon öncesi ölçüm alınması önerilmektedir.
109 ÖZET
Bu çalışmada iki ayrı araştırma gerçekleştirilmiştir. İlk araştırmada futbol fanatizmini yordayan değişkenler araştırılmıştır. Bu amaçla, futbol fanatizmi ile takımla özdeşleşme, takıma psikolojik bağlılık (takım değişikliğine direnç, takıma duyulan sadakat ve sadakati sorgulama) ve parasosyal etkileşim [en sevilen futbolcuyla kurulan parasosyal etkileşim (hayranlık ve arkadaşçasına bağlanma), en sevilen futbolcuya ilişkin atıflar (olumlu sosyal davranış, güç ve karizma), parasosyal ayrılığa verilen tepki ve bilişsel-davranışsal katılım (bilişsel katılım ve davranışsal katılım)] arasındaki ilişkiler incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi 294 katılımcıdan oluşmaktadır (77 kadın ve 214 erkek). Bu çalışmada veri toplama aracı olarak;
Futbol Fanatizmi Ölçeği, Spor Taraftarı Özdeşleşme Ölçeği, Takıma Psikolojik Bağlılık Ölçeği ve Parasosyal Etkileşim Ölçekleri (En Sevilen Futbolcuyla Kurulan Parasosyal Etkileşim Ölçeği, En Sevilen Futbolcuya İlişkin Atıf Ölçeği, Parasosyal Ayrılığa Verilen Tepki Ölçeği ve Bilişsel-Davranışsal Katılım Ölçeği) kullanılmıştır.
Araştırmanın sonucunda eğitim, takımla özdeşleşme, en sevilen futbolcuyla kurulan parasosyal etkileşimin hayranlık alt boyutu ile bilişsel-davranışsal katılımın davranışsal katılım alt boyutunun futbol fanatizmini anlamlı şekilde yordadığı gözlenmiştir.
Çalışma kapsamında yapılan ve TYK temelinde gerçekleştirilen ikinci araştırmada ise, ölümlülük bilgisinin belirgin hale getirilmesinin, futbol fanatizmi, takımla özdeşleşme ve takıma psikolojik bağlılık düzeyleri açısından anlamlı bir fark yaratıp yaratmadığı incelenmiştir. Bu araştırmanın örneklemini 60 erkek katılımcı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak; Rosenberg Benlik Saygısı
110
Ölçeği, Ölümlülüğü Belirginleştiren Sorular, Televizyon İzlemeyi Belirginleştiren Sorular, Pozitif Negatif Duygu Durum Ölçeği, Sözcük Arama Bulmacası, Futbol Fanatizmi Ölçeği, Spor Taraftarı Özdeşleşmesi Ölçeği ve Takıma Psikolojik Bağlılık Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada ölümlülük bilgisinin belirgin hale getirildiği deney grubu ile ölümlülük bilgisinin belirgin hale getirilmediği kontrol grubunun futbol fanatizmi, takımla özdeşleşme ve takıma psikolojik bağlılık düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı gözlenmiştir.
111 ABSTRACT
In this research, two separate studies are conducted. In the first research, predictor variables of football fanaticism is investigated. For this purpose, the relationship between football fanaticism and identification with team, psychological commitment to team and parasocial interaction (parasocial interaction with favorite football player, attributes to favorite football player, reactions to parasocial break-up and cognitive and behavioral involvement) were examined. The sample of the study consisted of 294 participants (77 women and 114 men). The instruments used in the study were Football Fanaticism Scale, Team Spectator Identification Scale, Psychological Commitment to Team Scale and Parasocial Interaction Scales. At the end of the study, education, identification with team and parasocial interaction predicted football fanaticism together with admiration subscale of parasocial interaction with favorite football player and behavioral involvement subscale of cognitive and behavioral involvement.
Another purpose of this study is to examine whether mortality salience bring about a significant difference on the level of football fanaticism, team identification, and psychological commitment to team based on Terror Management Theory (TMT).
The sample of this study consisted of 60 participants (60 men). The instruments used in the study are Rosenberg Self-Esteem Scale, The Mortality Saliance Questions, The Television Salience Questions, Positive Negative Affect Scale, Word Search Puzzle, Football Fanaticism Scale, Team Spectator Identification Scale and Psychological Commitment to Team Scale. The results pointed out that there was no significant difference in the level of football fanaticism, identificaion with team and
112
psychological commitment to team between the experimental group after mortality salience as compared to the control group without mortality salience.
Keywords: parasocial interaction, terror management theory, football fandom
113 KAYNAKÇA
Aksüt Çiçek, S. (2008). Dindarlık ile saldırganlık arasındaki etkileşimin terör yönetimi kuramı çerçevesinde incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mersin: Mersin Üniversitesi.
Arda, S. (2006). Predictors of parasocial interaction with the favorite and the least desirable characters portrayed
Auter, P. J. ve Palmgreen, P. (2000). Development and validation of a parasocial interaction measure: The audience-persona interaction scale. Communication Research Reports, 17 (1), 79-89.
Ayan, S. (2006). Şiddet ve fanatizm. C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7 (2), 191-209.
Baron, R. M., Kenny, D. A. (1986) The moderator-mediator variable distinction in social-psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
Bauer, H. H., Stokburger-Sauer, N. E. ve Exler, S. (2008). Brand image and fan loyalty in professional team sport: A refined model and empirical assessment. Journal of Sport Management, 22, 205-226.
Bassett, J. F. ve Connelly, J. N. (2011). Terror management and reactions to undocumented immigrants: Mortality salience increases aversion to culturally dissimilar others. The Journal of Social Psychology, 151 (2), 117-120.
Bee, C. C. ve Havitz, M. E. (2010). Exploring the relationship between involvement, fan attraction, psychological commitment and behavioural loyalty in a sports
114
spectator context. International Journal of Sports Marketing & Sponsorship, 11 (2), 140-157.
Bodet, G. ve Bernache-Assollant, I. (2011). Consumer loyalty in sport spectatorship services: The relationships with consumer satisfaction and team identification. Psychology & Marketing, 28 (8), 781-802.
Branscombe, N. R. ve Wann, D. L. (1991). The positive self-concept consequences of sports team identification. Journal of Sport and Social Issues, 15, 115-127.
Branscombe, N. R. ve Wann, D. L. (1992). Pshysiological arousal and reactions to ourgroup members during competitions that implicate an important social identity. Aggressive Behavior, 18, 85-93.
Chatard, A., Arndt, J. ve Pyszczynski, T. (2010). Loss shapes political views? Terror management, political ideology, and the death od close others. Basic And Applied Social Psychology, 32, 2-7.
Chiweshe, M. K. (2011). Understanding the processes of becoming a football team fan in an African context: The case of Dynamos Football Club fans in Zimbabwe. Soccer & Society, 12 (2), 174-183.
Cialdini, R. B., Borden, R. J., Thorne, A., Walker, M. R., Freeman, S. ve Sloan, L. R.
(1976). Basking in reflected glory: Three (football) field studies. Journal of Personality and Social Psychology, 34 (3), 366-375.
Cohen, J. (2004). Parasocial break-up from favorite television characters: The role of attachment styles and selationship intensity. Journal of Social and Personal Relationships, 21 (2), 187-202.
115
Cox, C. R., Arndt, J., Pyszczynski, T., Greenberg, J., Abdollahi, A. ve Solomon, S.
(2008). Terror management and adults’ attachment to their parents: The safe haven remains. Journal of Personality and Social Psychology, 94 (4), 696-717.
Çamlı, Ş. (2010). Attitudes towards allowance of headscraf in the universities: A terror management theory perspective. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Çuhadaroğlu, F. (1986). Adölesanlarda Benlik Saygısı. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri ABD.
Demirel, M., Güven Karahan, B. ve Ünlü, H. (2007). Farklı üniversitelerdeki spor taraftarlarının takımları ile özdeşleşme düzeyleri. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 1 (2), 76-86.
Dietz-Uhler, B., Harrick, E. A., End, C. ve Jacquemotte, L. (2000). Sex differences in sport fan behavior and reasons for being a sport fan. Journal of Sport Behavior, 23 (2), 219-231.
Dwyer, B. (2011). Divided Loyalty? An analysis of fantasy football involvement and fan loyalty to individual national football league (NFL) teams. Journal of Sport Management, 25, 445-457.
Earnheardt, A. C. ve Haridakis, P. M. (2009). An examination of fan-athlete interaction: Fandom, parasocial interaction, and identification. Ohio Communication Journal, 47, 27-53.
Eskiler, E., Sarı, İ. ve Soyer, F. (2011). Takıma psikolojik bağlılık ölçeğinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1), 1428-1440.
116
Frederick, E. L., Lim, C. H., Clavio, G. ve Walsh, P. (2012). Why we follow: An examination of parasocial interaction and fan motivations for following athlete archetypes on Twittter. International Journal of Sport Communcation, 5, 481-502.
Fritsche, I., Jonas, E., Fischer, P., Koranyi, N., Berger, N. ve Fleischmann, Y.
(2007). Mortality salience and the desire for the offspring. Journal of Experimental Social Psychology, 43, 753-762.
Funk, D. C. ve James, J. (2001). The psychological continuum model: A conceptual framework for understanding an individual’s opsychological connection to sport. Sport Management Review, 4, 119-150.
Genar (2004). Türk toplumunda futbol algısı. 19 Ağustos 2014,
http://www.genar.com.tr/files/2004-%20HAZIRAN-turk_toplumunda_furbol_algisi.pdf
George, T. ve Stavroz, T. (2013). The Role of Psychological Commitment and Attitudinal Loyalty on The Relationship Between Involvement and Behavioral Loyalty of Sport Fans. The Sport Journal. 6 Temmuz 2014, http://thesportjournal.org/article/tag/psychological-commitment/
Giray, C. ve Gültekin Salman, G. (2008). Fenerbahçe taraftarlarının takımlarına yönelik psikolojik bağlılıkları ile saldırganlıkla ilgili tutumları arasındaki ilişki. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 147-157.
Gençöz, T. (2000). Pozitif ve negatif duygu durum ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 15 (46), 19-28.
Greenberg, J., Pyszczynski, T., Solomon, S., Simon, L. ve Breus, M. (1994). Role of consciousness and accesibility of death-related thoughts in mortality
117
salience effects. Journal of Personality and Social Psychology, 67 (4), 627-637.
Greenberg, J., Simon, L., Harmon-Jones, E., Solomon, S., Pyszczynski, T. ve Lyon, D. (1995). Testing alternative explanations for mortality salience effects:
Terror management, value accessibility, or worrisome thoughts? European Journal of Social Psychology, 25, 417-433.
Greenberg, J., Solomon, S. ve Pyszczynski, T. (1997). Terror management theory of self-esteem and cultural worldviews: Empirical assessments and conceptual refinements. Advances in Experimental Social Psychology, 29, 61-139
Greenwood, P. B., Kanters, M. A. ve Casper, J. (2006). Sport fan team identification formation in mid-level professional sport. European Sport Management Quarterly, 6 (3), 253-265.
Guttman, A. (1986). Sports spectators. (1. Baskı). New York: Columbia University Press.
Gültekin Salman, G. ve Giray, C. (Ocak, 2010). Bireylerin futbol taraftarı olmasını etkileyen güdüler ile sadakat arasındaki ilişki: Fenerbahçe taraftarları üzerine bir uygulama. Öneri Dergisi, 9 (33), 89-97. 12 Şubat 2013, http://e-dergi.marmara.edu.tr/maruoneri/article/view/1012000152
Günay, N. ve Tiryaki, Ş. (2003). Spor taraftarı özdeşleşme ölçeğinin (stöö) geçerlik ve güvenirlik çalışması. Spor Bilimleri Dergisi, 14 (1), 14-26.
Harmon-Jones, E., Greenberg, J., Solomon, S. ve Simon, L. (1996). The effects of mortality salience on intergroup bias between minimal groups. European Journal of Social Psychology, 26, 677-681.
118
Harmon-Jones, E., Simon, L., Greenberg, J., Pyszczynski, T., Solomon, S. ve McGregor, H. (1997). Terror management theory and self-esteem: Evidence that increased self-esteem reduces mortality salience effects. Journal of Personality and Social Psychology, 72 (1), 24-36.
Hartmann, T. ve Goldhoorn, C. (2011). Horton and Wohl revisited: Exploring viewers’ experience of parasocial interaction. Journal of Communication, 61, 1104-1121.
Hayes, J., Schimel, J., Arndt, J. ve Faucher, E. H. (2010). A theoretical and empirical review of death-thought accessibility concept in terror management research. Psychological Bulletin, 136 (5), 699-739.
Heine, S. J., Harihara, M. ve Niiya, Y. (2002). Terror management in Japan. Asian Journal of Social Psychology, 5, 187-196.
Hirt, E. R., Zillmann, D., Erickson, G. A. ve Kennedy, C. (1992). Costs and benefits of allegiance: Changes in Fans’ self-ascribed competencies after team victory versus defeat. Journal of Personality and Social Psychology, 63 (5), 724-738.
Hoffner ve Buchanan (2005). Young adults’ wishful identification with television characters: The role of perceived similarity and character attributes. Media Psychology, 7 (4), 325-351.
Horton, D. ve Wohl, R. R. (1956). Mass communication and para-social interaction:
Observations on intimacy at a distance. Pyschiatry, 19, 215-229.
Izzo, G. M., Munteanu, C., Langford, B. E., Ceobanu, C., Dumitru, I. ve Nichifor, F.
(2011). Sports fans’ motivations: An investigation of Romanian soccer spectators. Journal of International Business and Cultural Studies, 5, 1-13.
119
Jacobson, B. (2003). The social psychology of the creation of a sports fan idenitity:
A theoretical review of the literature. The Online Journal of Sport Psychology, 5 (2), 1-14.
James, J. D. (2001). The role of cognitive development and socialization in the initial development of team loyalty. Leisure Sciences: An Interdisciplinary Journal, 23 (4), 233-261.
James, J. D. ve Ridinger, L. L. (2002). Female and male sport fans: A comparison of sport consumption motives. Journal of Sport Behavior, 25 (3), 260-278.
Jonas, E. ve Fischer, P. (2006). Terror management and religion: Evidence that intrinsic religiousness mitigates worlview defense following mortality salience. Journal of Personality and Social Psychology, 91 (3), 553-567.
Kayaoğlu, (2004). Futbolda seyirci şiddeti: Sosyal psikolojinin katkıları ve sınırlılıkları. Türk Psikoloji Yazıları, 7 (13), 79-101.
Kassing, J. W. ve Sanderson, J. (2010). Fan-athlete interaction and Twitter tweeting through the giro: A case study. International Journal of Sport Communication, 3, 113-128.
King, A. (2009). Nationalism and sports. Delanty, G. ve Kumar, K. (Ed) içinde. The Sage handbook of nations and nationalism. Sage Publications Ltd.
https://ore.exeter.ac.uk/repository/bitstream/handle/10036/70094/nationalism chap2.pdf?sequenc
Kenny, D. A., Kashy, D. ve Bolger, N. (1998). Data analysis in social psychology. In D. Gilbert, S. Fiske, and G. Lindzey (Ed.), Handbook of social psychology (4.Baskı, sf. 233-265). New York: McGraw -Hill.
120
Koçer, M. (2012). Futbol derneklerine üye taraftarların şiddet ve holiganizm eğilimlerinin belirlenmesi: Kayseri örneği. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32 (1), 111-135.
Kökdemir, D. ve Yeniçeri, Z. (25 Kasım 2004). Futbol terörü ve terör yönetimi:
Sembolik ölümler – gerçek cinayetler. Radikal. 11.
Kökdemir, D. ve Yeniçeri, Z. (2010). Terror management in a predominantly Muslim country: The effects of mortality salience on university identity and on preference for the development of international relations. European Psychologist, 15 (3), 165-174.
Kuzlak, A. (2014). Stereotyping among football fans in Turkey: A terror management theory perspective. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
Kwon, H. H.ve Armstrong, K. L. (2004). An exploration of the construct of psychological attachment to a sport team among college students: A multidimensional approach. Sport Marketing Quarterly, 13, 94-103.
Landau, M. J., Solomon, S., Greenberg, J., Cohen, F., Pyszczynski, T., Arndt, J., Miller, C. H., Ogilvie, D. M. ve Cook, A. (2004). Deliver us from evil: The effects of mortality salience and reminders of 9/11 on support for president George W. Bush. Personality and Social Psychology Bulletin, 30 (9), 1136-1150.
Landau, M. J., Sullivan, D. ve Solomon, S. (2010). On graves and graven images: A terror management analysis of the psychological functions of art. European Review of Social Psyschology, 21, 114-154.
121
Madrigal, R. ve Chen, J. (2008). Moderating and mediating effects of team identification in regard to causal attributions and summary judgments following a game outcome. Journal of Sport Management, 22, 717-733.
Mahony, D. F. (1995). The effect of personality variable of self-monitoring on individual loyalty to professional football teams. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Columbus: The Ohio State University.
Mahony, D. F., Madrigal, R. ve Howard, D. (2000). Using the psychological commitment to team (PCT) scale to segment sport consumers based on loyalty. Sport Marketing Querterly, 9 (1), 15-25.
Mahony, D. F., Nakazawa, M., Funk, D. C., James, J. D. ve Galdden, J. M. (2002).
Motivational factors influencing the behaviour of j. League spectators. Sport Management Review, 5, 1-24.
Matsuoka, H., Chelladurai, P. ve Harada, M. (2003). Direct and interaction effects of team identification and satisfaction on intention to attend games. Sport Consumer Behavior, 12 (4), 244-253.
McGregor, H. A., Lieberman, J. D., Greenberg, J., Solomon, S., Arndt, J., Simon, L.
ve Pyszczynski, T. (1998). Terror management and aggression: Evidence that mortality salience motivates aggression against worldview-threatening others.
Journal of Personality and Social Psychology, 74 (3), 590-605.
Mehus, I. ve Kolstad, A. (2011). Football team identification in Norway: spectators of local and national football matches. Social Identities, 17 (6), 833-845.
Melnick, M. J. ve Wann, D. L. (2010). An examination of sport fandom in Australia:
Socialization, team identification, and fan behavior. International Review for the Sociology of Sport, 46 (4), 456-470.
122
Merriam-Webster’s Online Dictionary (2014). 5 Nisan 2014, http://www.merriam-webster.com/dictionary/fanaticism?show=0&t=1358090760.
Nakazawa, M., Mahony, D. F., Funk, D. C. ve Hirakawa, S. (1999). Segmenting J.
League spectators based on length of time as a fan. Sport Marketing Quarterly, 8 (4), 55–65.
Oliver, R. L. (1999). Whence customer satisfaction? Journal of Marketing, 63, 33-44.
Online Oxford Dictionary (2014). 30 Mart 2014,
http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/fan?q=fan
Öğüt Eker, G. (2010). Futbolun dayanılmaz çekiciliği, büyülenen taraftar portresi, fanatizm ve Beşiktaş. Milli Folklor, 22 (85), 173-182.
Portelinha, I. G., Verlhiac, J.-F., Meyer, T. ve Hutchison, P. (2012). Terror management and biculturalism: When the salience of cultural duality affects worldview defense in the face of death. European Psychologist, 17 (3), 237-245.
Potter, R. F. ve Keene, J. R. (2012). The effect of sports fan identification on the cognitive processing of sports news. International Journal of Sport Communication. 5, 348-367.
Pyszczynski, T., Greenberg, J. ve Solomon, S. (1999). A dual-process model of defense against conscious and unconscious death-related thoughts: An extension of terror management theory. Psychological Review, 106 (4), 835-845.
Real, M. R. ve Mechikoff, R. A. (1992). Deep fan: Mythic identification, technology, and advertising in spectator sports. Sociology of Sport Journal, 9, 323-339.
123
Ridinger, L. L., ve Funk, D. C. (2006). Looking at gender differences through the lens of sport spectators. Sport Marketing Quarterly, 15, 155–166.
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. Princeton, NJ:
Princeton University Press.
Rosenblatt, A., Greenberg, J., Solomon, S., Pyszczynski, T. ve Lyon, D. (1989).
Evidence for terror management theory: I. the effects of mortality salience on reactions to those who violate or uphold cultural values. Journal of Personality and Social Psychology, 57 (4), 681-690.
Rubin, A. M., Perse, E. M. ve Powell, R. A. (1985). Loneliness, parasocial interaction, and local television news viewing. Human Communication Research, 12 (2), 155-180.
Rubin, A. M. ve Perse, E. M. (1987). Audience activity and soap opera involvement:
A uses and effects investigation. Human Communication Research, 14 (2), 246-268.
Rubin, A. M. ve Step, M. M. (2000). Impact of motivation, attraction, and parasocial interaction on talk radio listening. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 44 (4), 635-654.
Rubin, R. B. ve McHugh, M. P. (1987). Development of parasocial interaction relationships. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 31 (3 ), 279-292.
Sarı, İ., Eskiler, E. ve Soyer, F. (2011). Does psychological commitment to team enhance self-esteem? An easy way to raise self-esteem. International Journal of Humanities and Social Science, 1 (19), 187-196.
Shank, M. D. ve Beasley, F. M. (1998). Fan or fanatic: Refining a measure of sports involvement. Journal of Sport Behavior, 21 (4), 435-443.
124
Schiffman, L. G. ve Kanuk, L. L. (1997). Consumer Behavior (6. Baskı). Upper Saddle River, N.J Prentice Hall.
Simon, L., Arndt, J., Greenberg, J., Pyszczynski, T. ve Solomon, S. (1998). Terror management and meaning: Evidence that the opportunity to defend the worldview in response to mortality salience increases the meaningfulness of life in the mildly depressed. Journal of Personality, 66 (3), 359-382.
Solomon, S., Greenberg, J. ve Pyszczynski, T. (2000). Pride and prejudice: Fear of death and social behavior. Current Directions in Psychological Science, 9 (6), 200-204.
Solomon, S., Greenberg, J. ve Pyszczynski, T. (1998). Tales from the crypt: On the role of death in life. Zygon, 33 (1), 9-43.
Stevens, S. (2012). The influences of involvement, following sport and fan identification on fan loyalty: An Australian perspective. International Journal of Sport Marketing & Sponsorship, 220-234.
Sun, T. (2008). Antecedents and consequences of parasocial interaction with sport athletes and identification with sport teams. Journal of Sport Behavior, 33 (2), 194-217.
Szabó, R. G. (2012). Identity and soccer in Corsica. Soccer & Society, 13 (1), 36-55.
Şimşek, Ö. F. (2005). Paths from fear of death to subjective well-being: A study of structural equation modeling based on the terror management theory perspective. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
125
Tam, K., Chiu, C. ve Lau, I. Y. (2007). Terror management among Chinese:
Worldview defence and intergroup bias in resource allocation. Asian Journal of Social Psychology, 10, 93-102.
Taubman-Ben-Ari, O. ve Noy, A. (2010). Self-consciousness and death cognitions from a terror management perspective. Death Studies, 34, 871-892.
Türkiye Futbol Federasyonu (2009). Profesyonel futbolcuların statüsü ve transferleri
talimatı. 20 Temmuz 2014,
http://www.tff.org/Resources/TFF/Documents/TALIMATLAR/Profesyonel-Futbolcularin-Statusu-ve-Transferleri-Talimati.pdf
Theran, S. A., Newberg, E. M. ve Gleason, T. R. (2010). Adolescent girls’ parasocial interactions with media figures. The Journal of Genetic Psychology, 171 (3), 270-277.
Tian, Q. ve Hoffner, C. A. (2010). Parasocial interaction with liked, neutral, and disliked characters on a popular tv series. Mass Communication and Society, 13, 250-269.
Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük (2012). 30 Aralık 2012, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.G TS.50f2d7bc9099b2.61568959.
Vaughn, J. E., Bradley, K. I., Byrd-Craven, J. ve Kennison, S. (2010). The effect of mortality salience on women’s judgments of male faces. Evolutionary Psychology, 8 (3), 477-491.
Wang, Q., Fink, E. L. ve Cai, D. A. (2008). Loneliness, gender, and parasocial interaction: A uses and gratifications approach. Communication Quarterly, 56 (1), 87-109.
126
Wann, D. L., Brewer, K. B. ve Royalty, J. L. (1999). Sport fan motivation:
Relationships with team identification and emotional reactions to sporting events. International Sports Journal, 3, 8-18.
Wann, D. L., Inman, S., Ensor, C. L., Gates, R. D. ve Caldwell, D. S. (1999).
Assessing the psychological well-being of sport fans using the profile of mood states: The importance of team identification. International Sports Journal, 3, 81-90.
Wann, D. L. ve Schrader, M. P. (2000). Controllability and stability in the self-serving attributions of sport spectators. Journal of Sport Psychology, 140, 160-168.
Wann, D. L. (2002). Preliminary validation of a measure for assessing identification as a sport fan: The sport fandom questionnaire. International Journal of Sport Management, 3 (2), 103-115.
Wann, D. L. (2006). Understanding the positive social psychological benefits of sport team identification: The team identification-social psychological health model. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 10 (4), 272-296.
Wann, D. L. ve Branscombe, N. (1993). Sports fans: Measuring degree of identification with their team. International Journal of Sport Psychology, 24 (1), 1-17.
Wann, D. L. ve Pierce, S. (2005). The relationship between sport team identification and social well-being: Additional evidence supporting the team identification – social psychological health model. North American Journal of Psychology, 7 (1), 117-124.
127
Wann, D. L. ve Pierce, S. (2003). Measuring sport team identification and commitment: An empirical comparison of the sport spectator identification and the psychological commitment to team scale. North Americal Journal of Psychology, 5 (3), 365-372.
Wann, D. L., Schrader, M. P. ve Wilson, A. M. (1999). Sport fan motivation:
Questionnaire validation, comparisons by sport, and relationship to athletic motivation. Journal of Sport Behavior, 22 (1), 114-128.
Warm, D. L., Waddill, P. J. ve Dunham, M. D. (2004). Using sex and gender role orientation to predict level of sport fandom. Journal of Sport Behavior, 27 (4).
Wann, D. L. ve Weaver, S. (2009). Understanding the relationship between sport team identification and dimensions of social well-being. North American Journal of Psychology, 11 (2), 219-230.
Wann, D. L., Waddill, P. J., Polk, J. ve Weaver, S. (2011). The team identification-social psychological health model: Sport fans gaining connections to others via sport team identification. Group Dynamics: Theory, Research, and Practice, 15 (1), 75-89.
Watson, D., Clark, L. A. ve Tellegen, A. (1988). Development and validation of brief measures of pozitive and negative affect: The PANAS scales. Journal of Personality and Social Psychology, 54 (6), 1063-1070.
Weise, D. R., Arciszewski, T., Verlhiac, J.-F., Pyszczynski, P. ve Greenberg, J.
(2012). Terror management and attitudes toward immigrants: Differential effects of mortality salience for low and high right-wing authoritarians.
European Psychologist, 17 (1), 63-72.
128
Wu, S., Tsai, C. D. ve Hung, C. (2012). Toward team or player? How trust, vicarious achievement motive, and identification affect fan loyalty. Journal of Sport Management, 26, 177-191.
Yoshida, M., Gordon, B., Nakazwa, M. ve Biscaia, R. (2014). Conceptualization and measurement of fan engagement: Empiricak evidence from a Professional sport context. Journal of Sport Management, 28, 399-417.
129 EKLER
EK-1: Bilgilendirilmiş Onam Formu
Bu araştırma; Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Psikoloji Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Derya Hasta danışmanlığında, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Psikoloji yüksek lisans öğrencisi Ayşe Ilgın Sözen tarafından yürütülmektedir.
Araştırmacının yüksek lisans tezi kapsamında yürütülen bu çalışmada, futbol fanatizminin takımla özdeşleşme, benlik saygısı, parasosyal etkileşim gibi bazı değişkenlerle ilişkisi incelenmektedir. Bu amaçla size farklı sorular sorulmaktadır. Hiçbir sorunun ya da ifadenin doğru veya yanlış bir yanıtı yoktur. Önemli olan sizin bu konuda ne düşündüğünüz ve ne hissettiğinizdir. Bu nedenle bütün soruları yalnızca kendi duygu ve düşüncelerinizi yansıtacak şekilde içtenlikle cevaplandırmanız araştırmamız için çok önemlidir. Sorulara başkalarının ne düşündüğü ya da genel olarak neyin kabul edildiğine göre değil gerçekten sizin ne yaşadığınız ve hissettiğinize göre yanıt veriniz. Lütfen, anketteki tüm soruları, ilgili açıklamaları dikkatlice okuyarak ve boş soru bırakmadan yanıtlayınız.
Ankete verilen yanıtlar toplu olarak değerlendirilecek ve herhangi bir kişisel değerlendirme yapılmayacaktır. Bu nedenle anket üzerine isminizi yazmayınız.
Araştırmaya katıldığınız için teşekkür ederiz. Çalışma hakkında daha fazla bilgi almak için Ayşe Ilgın Sözen (e-mail:ayseilginsozen@hotmail.com) ile iletişim kurabilirsiniz.
Araştırmaya gönüllü olarak katılmayı ve araştırmanın sonuçlarının bilimsel dergilerde yayınlanmasını kabul ediyorsanız lütfen burayı ( ) işaretleyiniz.
130 EK-2: Demografik Bilgi Formu
1. Cinsiyetiniz: ( ) Kadın ( ) Erkek 2. Yaşınız: _____
3. Eğitim durumunuz:
İlkokul ( ) Ortaokul ( ) Lise ( ) Yüksek okul öğrencisi ( ) Yüksek okul mezunu ( ) Üniversite öğrencisi ( ) Üniversite mezunu ( ) Yüksek lisans öğrencisi ( ) Yüksek lisans mezunu ( ) Doktora öğrencisi ( ) Doktora mezunu ( )
Öğrenci iseniz,
a- Eğitim gördüğünüz üniversiteyi belirtiniz: ……….
b- Okuduğunuz bölümü belirtiniz: ……….
c- Okuduğunuz sınıfı belirtiniz: ……….
Eğitiminizi tamamladıysanız mesleğinizi belirtiniz:………
4. Annenizin eğitim durumu:
Okuryazar değil ( ) Okuryazar ( ) İlkokul ( )
Ortaokul ( ) Lise ( ) Yüksek okul ( )
Üniversite ( ) Yüksek Lisans ( ) Doktora ( ) 5.Babanızın eğitim durumu:
Okuryazar değil ( ) Okuryazar ( ) İlkokul ( )
Ortaokul ( ) Lise ( ) Yüksek okul ( )
Üniversite ( ) Yüksek Lisans ( ) Doktora ( ) 6. En uzun süre kaldığınız yerleşim birimini nasıl tanımlarsınız?
( ) Metropol (İzmir, İstanbul, Ankara) ( ) Şehir (Lütfen yazınız):_____________
( ) İlçe ( ) Kasaba ( ) Köy 7. Nerede yaşıyorsunuz?
( ) Evde (ailemle birlikte) ( ) Evde (arkadaşlarımla) ( ) Akrabamın yanında
131 ( ) Devlet yurdunda ( ) Özel yurtta Diğer(Lütfen yazınız):__________________
8. Çevrenizle karşılaştırdığınızda sosyoekonomik durumunuzu en iyi hangi seçenek yansıtıyor?
( ) Alt ( ) Alt-orta ( ) Orta ( ) Orta-Üst ( ) Üst 9. Bir futbol takımını tutuyor musunuz? ( ) Evet ( ) Hayır
10. Hangi futbol takımını tutuyorsunuz?_________________________
11. Bu futbol takımını kaç yıldır tutuyorsunuz? ___________________
12. Tuttuğunuz takımdaki en sevdiğiniz futbolcu kimdir?
______________________________
13. Tuttuğunuz takımdaki en sevmediğiniz futbolcu kimdir?
______________________________
14. Bir taraftar grubuna üye misiniz? ( ) Evet ( ) Hayır 15. Yanıtınız “Evet” ise hangi gruba üyesiniz? ____________________
16. Takımınızın lig maçlarını ne sıklıkla izlersiniz?
Hiç ( ) Nadiren ( ) Ara sıra ( ) Sıklıkla ( ) Her zaman ( ) 17. Üzerinizde tuttuğunuz takımı yansıtacak giysi veya aksesuarlar bulundurduğunuz olur mu?
( ) Evet ( ) Hayır
18. Yanıtınız “Evet” ise; üzerinizde tuttuğunuz takımı yansıtacak ne gibi giysi veya aksesuarlar bulundurursunuz?
Atkı ( ) Forma ( ) Anahtarlık ( ) Rozet ( ) Şapka/Bere ( ) Eldiven ( ) Diğer:………….
132 EK-3: Futbol Fanatizmi Ölçeği
Lütfen aşağıdaki her maddeyi sizi (gerçek duygu ve düşüncenizi) en doğru ifade edecek biçimde yanıtlayınız. Bu maddeler için “Doğru” ya da “Yanlış” yanıt yoktur.
Kesinlikle katılmıyorum Kesinlikle katılıyorum
1. Kendimi bir futbol fanatiği olarak görürüm. 1 2 3 4 5 6 7 8 2. Arkadaşlarım beni bir futbol fanatiği olarak
görürler. 1 2 3 4 5 6 7 8
3. Futbolu takip etmek eğlencenin en zevkli
halidir. 1 2 3 4 5 6 7 8
4. Eğer futbolu takip edemeseydim yaşamım daha
az zevkli olurdu. 1 2 3 4 5 6 7 8
5. Bir futbol fanatiği olmak benim için çok
önemlidir. 1 2 3 4 5 6 7 8
133 EK-4: Spor Taraftarı Özdeşleşme Ölçeği
Aşağıdaki ölçekte bulunan her bir soruyu dikkatlice okuyunuz ve sizi (gerçek duygu ve düşüncenizi) en iyi ifade ettiğini düşündüğünüz dereceyi/rakamı işaretleyiniz.
1. Tuttuğunuz takımın kazanması sizin için ne kadar önemlidir?
Önemli değil Çok önemli 1 2 3 4 5 6 7 8
2. Kendinizi tuttuğunuz takımın ne kadar güçlü bir taraftarı olarak görürsünüz?
Taraftarı değil İyi taraftarı 1 2 3 4 5 6 7 8
3. Arkadaşlarınız sizi tuttuğunuz takımın ne kadar güçlü bir taraftarı olarak görürler?
Taraftarı değil İyi taraftarı 1 2 3 4 5 6 7 8
4. Sezon boyunca, tuttuğunuz takımı maça giderek ya da televizyondan, radyodan, televizyon haberlerinden ya da gazeteden herhangi biri aracılığıyla ne kadar yakından izlersiniz?
Hiç Hemen hemen her gün 1 2 3 4 5 6 7 8
5. Tuttuğunuz takımın taraftarı olmak sizin için ne kadar önemlidir?
Önemli değil Çok önemli 1 2 3 4 5 6 7 8 6. Tuttuğunuz takımın rakiplerinden ne kadar nefret edersiniz?
Nefret etmem Çok nefret ederim 1 2 3 4 5 6 7 8
7. Tuttuğunuz takımın adını ya da armasını işyerinizde, yaşadığınız yerde ya da kıyafetlerinizde ne sıklıkta gösterirsiniz?
Hiç Her zaman 1 2 3 4 5 6 7 8
134 EK-5: Takıma Psikolojik Bağlılık Ölçeği
Aşağıdaki ölçekte bulunan her bir soruyu dikkatlice okuyunuz ve sizi (gerçek duygu ve düşüncenizi) en iyi ifade ettiğini düşündüğünüz dereceyi/rakamı işaretleyiniz.
Hiç Katılmıyorum Tamamen Katılıyorum
1. Tutmakta olduğum takımın devamlı düşük performans göstermesi,
takımıma olan sadakatimi tekrar düşünmeme sebep olabilir. 1 2 3 4 5 6 7
2. Tutmakta olduğum takım ulusal futbol liginden hangi takım ile oynarsa
oynasın o maçı izlerim. 1 2 3 4 5 6 7
3. Tuttuğum takımın en iyi oyuncusunun yönetim tarafından satılması,
takımıma olan sadakatimi tekrar düşünmeme neden olur. 1 2 3 4 5 6 7
4. Tuttuğum takımın hayranı olmak benim için çok önemlidir.
1 2 3 4 5 6 7
5. Tuttuğum takıma olan sadakatimi hiçbir şey değiştiremez. 1 2 3 4 5 6 7 6. Tuttuğum takıma kendini adamış bir izleyiciyim
1 2 3 4 5 6 7
7. Yönetimin hiç beğenmediğim bir teknik direktörü takımın başına
getirmesi takımıma olan sadakatimi etkilemez. 1 2 3 4 5 6 7
8. Tuttuğum takımı değiştirmek için kolay ikna edilirim.
1 2 3 4 5 6 7
9. Profesyonel futbolu izlemeye başladığımdan beri şu anda taraftarı
olduğum takımı tutmaktayım. 1 2 3 4 5 6 7
10. Yakın arkadaşlarım başka bir takımı destekleseler bile, takımıma olan
bağlılığım asla değişmez. 1 2 3 4 5 6 7
11. Taraftarı olduğum takım dışında başka bir takımı tutma olasılığım çok
azdır. 1 2 3 4 5 6 7
12. Tuttuğum takım hakkındaki inançlarımı değiştirmek zordur.
1 2 3 4 5 6 7
13.İyi performans sergilemeyen bir takımı desteklemeye devam eden
kişinin bu davranışı, birçok şey anlatır. 1 2 3 4 5 6 7
14. Tuttuğum takım kötü performans gösteriyorsa ve bu olumsuz
gidişatın değişme ihtimali az ise takımıma olan bağlılığım düşer. 1 2 3 4 5 6 7