f) Saydaml›k /Aç›kl›k - Serbest bölgelerde çalısma ve sosyal güvenlik esasları ve ücretlerde ge

‹ﬂçinin özel yaﬂam›na iliﬂkin önemli sorunlar- dan biri de özel yaﬂama müdahale oluﬂturan uygu- lamalar›n bir bölümünün, iﬂçinin haberi olmadan yürütülmesi ihtimalidir. Örne¤in, haberleﬂme araç- lar›na yönelik izleme, iﬂçi bunun fark›nda olmadan da yap›labilir ya da yap›lan testler bildirilen amaç d›ﬂ›nda da kullan›labilir.

Özel yaﬂama müdahale içeren uygulamalar say- dam nitelikte olmal›d›r. ‹ﬂçi, ancak, uygulaman›n saydam olmas› halinde kendisini hukuka ayk›r› müdahalelerden koruyabilecektir. Saydaml›k, bu ﬂekilde toplanan ve iﬂ sözleﬂmesine iliﬂkin karar al- ma sürecinde kullan›lan verilerin do¤rulu¤unun da s›nanmas›na olanak verecektir.

Saydaml›k iﬂçinin özel yaﬂam›na müdahaleye yönelik uygulamalar bak›m›ndan, ancak, öncesin- de iﬂçinin bilgilendirilmesi /ayd›nlat›lmas› ve elde edilen bilgiye ulaﬂma ve itiraz hakk›n› içeren belli bir prosedürün izlenmesi sayesinde yaﬂama geçiri- lebilecektir. Bu, özellikle iﬂçiye ait verilerin iﬂlen- mesi noktas›nda önem kazan›r206

SONUÇ

‹ﬂçinin tuvalette geçirdi¤i sürenin kay›t alt›na al›nmas›, oturdu¤u sandalyeye al›c› yerleﬂtirilerek ne kadar k›p›rdad›¤›n›n izlenmesi, iﬂ arkadaﬂlar›y- la gönül iliﬂkisinin yasaklanmas›, iﬂçinin di¤er iﬂçi- lerin önünde soyularak aranmas› vb. uygulama- lar207

, iﬂ iliﬂkisinde iﬂçinin özel yaﬂam›na müdahale düzeyinin nereye varabilece¤ine iliﬂkin, yaﬂanm›ﬂ en uç örnekleri gözler önüne serer. Müdahale ola- nak ve biçimleri, teknolojik geliﬂmelere koﬂut bi- çimde her geçen gün artmakta ve farkl›laﬂmakta- d›r. ‹ﬂçinin özel yaﬂam›n›n iﬂveren müdahalelerine karﬂ› korunmas› gereksinimi yukar›da verdi¤imiz örneklere bak›ld›¤›nda tüm ç›plakl›¤›yla ortadad›r. Öte yandan, iﬂ sa¤l›¤› ve güvenli¤inin sa¤lanma- s›, iﬂyerindeki h›rs›zl›klar›n önlenmesi, iﬂverenin ti- cari s›rlar›n›n korunmas›, adam çal›ﬂt›ran›n hukuki sorumlulu¤unu gerektiren hallerin ortaya ç›kmas›- n›n önlenmesi gibi kimi gerekçelerle, iﬂçinin özel yaﬂam›na çeﬂitli düzey ve biçimlerde müdahalede bulunmak, iﬂverenin hakl› ç›kar›n›n korunmas› için, bir zorunluluk olarak karﬂ›m›za ç›kabilir.

Gelinen nokta, özel yaﬂam konusunda, iﬂçi ve iﬂ- verenin ç›karlar› aras›nda adil bir denge kurulmas›- n›n; iﬂçi, iﬂveren ve çal›ﬂma bar›ﬂ› aç›s›ndan ne de- rece önemli oldu¤unun kavranmas›n› sa¤layacakt›r.

Bu çal›ﬂmam›zda, iﬂçinin özel yaﬂam›na müda- hale konusunda iﬂçi ve iﬂverenin ç›karlar› aras›nda denge kuruma çabas›nda, iﬂ sözleﬂmesinin içinde bar›nd›rd›¤› hangi unsur, hak ve borçlar›n dikkate al›narak; pozitif hukukumuzdaki koruma hüküm- lerinin nas›l yorumlanmas› gerekti¤i ortaya konma- ya çal›ﬂ›lm›ﬂt›r. Son olarak bu konudaki evrensel il- keler üzerinde durulmuﬂtur.

Kural olarak, bir hukuka uygunluk nedenine dayanan, gerekli ve ölçülü, ulaﬂ›lmak istenen so- nuç ve yöneldi¤i kiﬂi bak›m›ndan amaca özgülen- miﬂ, öncesinde iﬂçinin bilgilendirildi¤i bir uygula- ma, her ne kadar özel yaﬂam›na müdahale niteli- ¤inde de olsa hukuka uygun olarak kabul görecek- tir. ‹ﬂçinin özel yaﬂam›na müdahale içeren her so- mut uygulama hakk›nda, kendine özgü nitelikleri de dikkate al›narak, ortaya koymaya çal›ﬂt›¤›m›z bu ölçütler (ilkeler) dikkate al›narak karara var›l- mal›d›r. Ölçütlerden herhangi birinin eksikli¤i, mü- dahalenin de hukuka ayk›r› olarak de¤erlendiril- mesine yol açabilir.

‹ﬂverenin, bizzat kendisinin ya da talimat› üze- rine üçüncü kiﬂinin hukuka ayk›r› ﬂekilde iﬂçinin özel yaﬂam›na müdahalede bulunmas› halinde, iﬂ- çinin genel koruma hükümlerine baﬂvurmas› mümkün oldu¤u gibi; ço¤u zaman, sözleﬂmeyi hakl› nedenle derhal feshetmesi de gündeme gele- bilir. ‹ﬂverenin müdahalesinin hukuka uygun oldu- ¤u durumlarda ise, iﬂçinin müdahaleye karﬂ› koy- mas›208

iﬂverene fesih hakk› verir. Feshin, hakl› ya da geçerli nedene dayanmas›, iﬂçinin bu hareketiy- le do¤urdu¤u tehlikenin a¤›rl›¤› ve sadakat ve uy- ma borçlar›na ne derece ayk›r› davrand›¤›na bak›- larak belirlenecektir209

D‹PNOTLAR

1 K. Ahmet Sevimli, ‹ﬂçinin Özel Yaﬂam›na Müdahalenin S›n›rlar›, ‹stanbul, Legal Yay., 2006, s. 7-16.

2 Zahit ‹mre, “ﬁahsiyet Haklar›ndan ﬁahs›n Özel Hayat›n›n ve Gizliliklerinin Korunmas›na ‹liﬂkin Meseleler”, ‹ÜHFM: Ord. Prof. Dr. S›d›k Sami Onar Hat›ra Say›s›, C.XXXIX, Say›.1-4, 1974, s.154; Mustafa Dural, Tufan Ö¤üz, Türk Özel Hukuku: Cilt II Kiﬂiler Hukuku, 7.bs., ‹stanbul, Filiz Kitabevi, 2004, s.128; Ersan ﬁen, Özel Hayat›n Gizlili¤i ve Korunmas›, ‹stanbul, Kazanc› Kitap Tic. A.ﬁ., 1996, s.231-232.

HAZ‹RAN ’08

S‹C‹L

3 Sevimli, ‹ﬂçinin Özel Yaﬂam›, s.23 vd., 34 vd. 4 Bkz.: Sevimli, ‹ﬂçinin Özel Yaﬂam›, s.20-23.

5 “A‹HS’nde (dolay›s›yla Protokollerinde de) düzenlenen haklar ve özgürlükler, sadece uluslararas› de¤il, ama ulusal düzlemde de uygulanmak durumundad›r. Esasen A‹HS, Taraf Devletlerin pek ço¤unda iç hukukun parças› durumundad›r. Türkiye de bu guruba dahildir … ulusal mahkemeler, nas›l ki hüküm tesis ederken ulusal mevzuata dayan›yorlarsa, benzeri ﬂekilde, A‹HS’ni de dikkate alarak karar verebilirler, hatta vermelidirler.” M. Semih Gemalmaz, Ulusalüstü ‹nsan Haklar› Hukukunun Genel Teorisine Giriﬂ, 5. bs., ‹stanbul, Legal Yay., 2005, s.695- 696, 721, 1061; Ayr. Bkz.: Feyyaz Gölcüklü, ﬁeref Gözübüyük, Avrupa ‹nsan Haklar› Sözleﬂmesi ve Uygulamas›: Avrupa insan haklar› Mahkemesi ‹nceleme ve Yarg›lama Yöntemi, 11. Ek Protokole Göre Haz›rlan›p Geniﬂletilmiﬂ 3. Bas›, Ankara, Turhan Kitabevi, 2002, s.21-22; Pieter van Dijk, G.J.H van Hoof, Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, London - Boston, The Hague - Kluwer Law International 1998, s.494; Keir Starmer, “Positive Obligations Under the Convention”, Understanding Human Rights Principles, Ed: by Jeffrey QC Jowell, Jonathan Cooper, Oregon, Hart Publishing 2001, s.159; Bkz. ve Karﬂ.: Hamdi Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, 2. bs., Ankara, Turhan Kitapevi, 2005, s.66-67.

6 Örne¤in Bkz.: Simon Honeyball, Honeyball and Bowers' Textbook on Employment Law, Oxford University Pres, 2006, s.436 vd.; Robert Upex, Richard Benny, Stephen Hardy, Labour Law, Oxford University Pres, 2006, s.413 vd.

7 Bu durum, Illinois Yüksek Mahkemesinin 1981 tarihli bir karar›nda, “‹ﬂveren ve iﬂçi ayn› basamakta bulunmazlar … denetlenmeyen iﬂveren yetkilerinin toplumun tamam›n› ilgilendiren ve toplum taraf›ndan oluﬂturulan kamu politikas›na tehdit oluﬂturdu¤u görülmüﬂtür…” anlat›m›yla aç›k ﬂekilde ortaya konmuﬂtur. Bkz.: Palmeteer v. International Harvester Co., 421 NE 2d 876 (III. SC,1981), John D.R. Craig, Privacy and Employment Law, Oxford-Portland Oregon, Hart Publishing, 1999, s.71 dn.98.

‹ﬂ ‹liﬂkisindeki dengesizli¤in kayna¤›, büyük ölçüde, ekonomiktir. Bkz.: Nuri Çelik, ‹ﬂ Hukuku Dersleri, 20. bs., ‹stanbul, Beta Yay., 2007, s.4; Ünal Narmanl›o¤lu, ‹ﬂ Hukuku I: Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, 3.bs., ‹zmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay., 1998, s.6 Patrick Boyd, “Tipping the Balance of Power: Employer Intrusion on Employee Privacy Through Technological Innovation”, St. John’s Journal of Legal Commentary, Vol.14, 1999-2000, s.186.

8 Bkz.: Sevimli, ‹ﬂçinin Özel Yaﬂam›, s.27 vd.

9 Kenan Tunçoma¤, Tankut Centel, ‹ﬂ Hukukunun Esaslar›, 5. bs., ‹stanbul, Beta Bas›m A.ﬁ., 2008, s.10-11; Münir Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku: Cilt 1, Ferdi ‹ﬂ Hukuku, ‹stanbul, ‹TÜ Yay. No.18, 1987, s.4-5; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.7; Ferit Hakk› Saymen, Türk ‹ﬂ Hukuku, ‹stanbul, ‹smail Akgün Matbaas›, 1954, s.3-4; Çelik, Dersler, s.5; 18; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.5-8. 10 Tankut Centel, ‹ﬂ Hukuku: Bireysel ‹ﬂ Hukuku, C.I, ‹stanbul,

Beta yay., 1994, s.10-11; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.15.

11 ‹ﬂ iliﬂkisinde iﬂçi ve iﬂverenin borçlar› hakk›nda ayr›nt›l› bilgi için Bkz.: Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.91-145; Çelik, Dersler, s.127-181; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.113-168; Centel, ‹ﬂ Hukuku, s.124-168; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.195-249; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.349-448.

12 ‹ﬂ sözleﬂmesinin unsurlar›, bir baﬂkas›n›n iﬂinin görülmesi, bunun bir karﬂ›l›k (ücret) u¤runa ve iﬂi görülene (iﬂverene) kiﬂisel ba¤›ml›l›k içinde yap›lmas›d›r. Ayr›nt›l› bilgi için Bkz.: Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.67-69; Çelik, Dersler, s.77-82; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.73-74; Centel, ‹ﬂ Hukuku, s.79-82; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.189-196; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.133-140; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.205-218.

13 Centel, ‹ﬂ Hukuku, s.58; Ayr. Bkz.: Çelik, Dersler, s.78-79; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.73-74; Saymen, ‹ﬂ Hukuku, s.395; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.191; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.211-215. 14 AY Mah., 26-27. 09. 1967, E. 1963/336, K. 1967/29, RG

19.10.1968/13031; Bkz.: (Çevrimiçi) http://www.anayasa.gov.tr/ KARARLAR/IPTALITIRAZ/K1967/K1967-29.htm (13 Temmuz 2005). 15 Centel, ‹ﬂ Hukuku, s.58; Saymen, ‹ﬂ Hukuku, s.397; Ali Güzel,

“Fabrikadan ‹nternet’e ‹ﬂçi Kavram› ve Özellikle Hizmet Sözleﬂmesinin Ba¤›ml›l›k Unsuru Üzerine Bir Deneme”, Prof.Dr. Kemal O¤uzman’a Arma¤an, Ankara 1997, s.104-105; E. Murat Engin, Türk ‹ﬂ ve Sosyal Güvenlik Hukukunda ‹ﬂveren, y.y., Basisen E¤itim ve Kültür Yay. No.25, 1993, s.62-63; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.136; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.191; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.213.

16 Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.13-15; Çelik, Dersler, s.18. 17 Güzel, Ba¤›ml›l›k Unsuru, s.104.

18 Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.32; Engin, ‹ﬂveren, s.70; Çelik, Dersler, s.111; Sarper Süzek, “‹ﬂverenin Yönetim Hakk› ve S›n›rlar›”, Prof. Dr. Metin Kutal’a Arma¤an, Ankara, TUH‹S Yay., 1998, s.225-226; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.62; Yönetim hakk›n›n kayna¤› hakk›ndaki görüﬂler için Bkz.: Savaﬂ Taﬂkent, ‹ﬂverenin Yönetim Hakk›, ‹stanbul, ‹TÜ ‹ﬂletme Mühendisli¤i Fakültesi, 1981, s. 9-37; Saymen, ‹ﬂ Hukuku, s.199-202.

19 Süzek, Yönetim Hakk›, s.225; Çelik, Dersler, s.111; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.199; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.61. 20 Çelik, Dersler, s.111, 130; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.124; Centel, ‹ﬂ

Hukuku, s.139; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.199; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.357.

21 Centel, ‹ﬂ Hukuku, s.139; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.125; Ayr. Bkz.: Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.357-358.

22 Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.13, 68-69; ; ﬁükran Ertürk, ‹ﬂ ‹liﬂkisinde Temel Haklar, Ankara, Seçkin Yay., 2002, s.95; Süzek, Yönetim Hakk›, s.226-227; Kadir Ar›c›, “‹ﬂverenin Yönetim Hakk›n›n Muhtevas›” Yarg›tay Dergisi, C.9, Ocak-Nisan 1983 S.1-2, s.163. 23 Yönetim hakk›n›n sözünü etti¤imiz iki boyutu Borçlar Kanunu

Tasar›s›nda aç›kça anlat›m bulmaktad›r. BK Tsr. m. 398 uyar›nca, “‹ﬂveren, iﬂin görülmesi ve iﬂçilerin iﬂyerindeki davran›ﬂlar›yla ilgili genel düzenlemeler yapabilir ve onlara özel talimat verebilir”. 24 Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.125; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.44-45;

Süzek, Yönetim Hakk›, s.227; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.358.

25 Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.100-101.

26 Yönetim hakk›n›n s›n›rlar›na iliﬂkin ayr›nt›l› aç›klamalar için Bkz.: Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.82 vd.

27 ‹ﬂ koﬂullar›n› düzenleyen kurallar hiyerarﬂisi hakk›nda bilgi için Bkz.: Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.14-18; Çelik, Dersler, s.105-112; Ar›c›, Yönetim Hakk›, s.162-163; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.67-68.

28 Anayasa’n›n, “Usulüne göre yürürlü¤e konulmuﬂ milletleraras› andlaﬂmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakk›nda Anayasaya ayk›r›l›k iddias› ile Anayasa Mahkemesine baﬂvurulamaz. Usulüne göre yürürlü¤e konulmuﬂ temel hak ve özgürlüklere iliﬂkin milletleraras› andlaﬂmalarla kanunlar›n ayn› konuda farkl› hükümler içermesi nedeniyle ç›kabilecek uyuﬂmazl›klarda milletleraras› andlaﬂma hükümleri esas al›n›r.” ﬂeklindeki m.90/son hükmü ve özellikle A‹HS bak›m›ndan, HUMK m.445/bent:11; CMK m.311/bent:f düzenlemeleri göz önünde bulunduruldu¤unda, özel yaﬂam hakk›na iliﬂkin hüküm içeren uluslararas› sözleﬂmelerin de hiyerarﬂide, en az›ndan, Anayasa düzeyinde oldu¤unun kabulü gerekti¤i kan›s›nday›z.

29 Süzek, Yönetim Hakk›, s.230; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.32; Engin, ‹ﬂveren, s.70; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.139.

30 Centel, ‹ﬂ Hukuku, s.139.

31 Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.82 -138; Süzek, Yönetim Hakk›, s.229; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.32.

32 Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.32; Süzek, Yönetim Hakk›, s.230. 33 Ertürk, Temel Haklar, s.96; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.121-123. 34 Ayr. Bkz.: Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.123.

35 Süzek, Yönetim Hakk›, s.231; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.118- 119; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.200; Ar›c›, Yönetim Hakk›, s.176; Engin, ‹ﬂveren, s.71.

36 Bu nokta BK Tsr. m.398’de, iﬂverenin iﬂin görülmesi ve iﬂçilerin iﬂyerindeki davran›ﬂlar›yla ilgili genel düzenlemeler yapabilece¤i ve onlara özel talimat verebilece¤i yönündeki hükümden sonra yer alan “‹ﬂçiler, bunlara dürüstlük kurallar›n›n gerektirdi¤i ölçüde uymak zorundad›rlar.” düzenlemesiyle aç›k anlat›m bulmaktad›r. 37 Toplu iﬂ sözleﬂmesinin do¤rudan ve emredici etkisi hakk›nda

bilgi için Bkz.: Fevzi ﬁahlanan, Toplu ‹ﬂ Sözleﬂmesi, ‹stanbul, Acar Matbaac›l›k A.ﬁ., 1992, s.108-113; Ömer Ekmekçi, Toplu ‹ﬂ Sözleﬂmesiyle Düzenleme Yetkisi, ‹stanbul 1996, s.88-98; Ünal Narmanl›o¤lu, ‹ﬂ Hukuku II: Toplu ‹ﬂ ‹liﬂkileri, ‹zmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay., 2001, s.443-444, 446.

38 Ekmekçi, Düzenleme Yetkisi, s.89; ﬁahlanan, Toplu ‹ﬂ Sözleﬂmesi, s.12-13; Narmanl›o¤lu, Toplu ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.303, 306; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.138.

39 ‹ﬂçiye yararl›l›k ilkesi hakk›nda bilgi için Bkz.: ﬁahlanan, Toplu ‹ﬂ Sözleﬂmesi, s.113-115; Ekmekçi, Düzenleme Yetkisi, s.98-107; Narmanl›o¤lu, Toplu ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.445.

40 Çelik, Dersler, s.130; Ayr. Bkz.: Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.101-102; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.201.

41 Bkz.: aﬂ. “Özel Yaﬂam›na Müdahaleye ‹ﬂçinin R›za Göstermesi” baﬂl›¤› alt›ndaki aç›klamalar.

42 Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.103; Ertürk, Temel Haklar, s.95, 130; A. Can Tuncay, ‹ﬂ Hukukunda Eﬂit Davranma ‹lkesi, ‹stanbul, ‹stanbul Üniversitesi Yay., 1982, s.163; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.101-103’de an›lan yazarlar; Ayr. Bkz.: Americo Pla Rodriguez, “The Protection of Workers’ Privacy: The Situation in the Americas”, International, Labour Review, Vol.134, No.3,1995/3, Geneva, International Labour Office, 1995, s.310; Don A. Cozzetto, Theodore B. Pedeliski, “Privacy and the Workplace: Technology and Public Employment”, Public Personnel Management, Vol.26, No.4, Winter 1997, s.515. 43 Süzek, Yönetim Hakk›, s.231; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.103;

Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.32; Ayr. Bkz.: Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.63; Ar›c›, Yönetim Hakk›, s.174-175.

44 Bkz.: Ufuk Ayd›n, ‹ﬂ Hukukunda ‹ﬂçinin Kiﬂilik Haklar›, Eskiﬂehir, Anadolu Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi Yay›nlar› n.175, 2002, s.238-239, 243.

45 Buna karﬂ›, iﬂçinin iﬂyerindeki davran›ﬂlar› bak›m›ndan iﬂverenin daha geniﬂ bir yetkisi oldu¤unu kabul etmek gerekir. Bkz. ve Karﬂ. Sevimli, ‹ﬂçinin Özel Yaﬂam›, s.231, özellikle, orada sözü edilen Alman Federal ‹ﬂ Mahkemesi karar› hakk›ndaki görüﬂümüz. 46 Süzek, Yönetim Hakk›, s.231; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.103-105. 47 Bkz. ve Karﬂ.: Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.95.

48 Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.107; Pla Rodriguez, The Situation in the Americas, s.310; Ayr. Bkz.: Michael F. Rosenblum, “The Expanding Scope of Workplace Security and Employee Privacy Issues, DePaul Business Law Journal, Vol.3, 1990-1991, s.114; Bkz. ve Karﬂ.: Sarper Süzek, ‹ﬂ Akdini Fesih Hakk›n›n Kötüye Kullan›lmas›: ‹ﬂ Güvencesi Konusunda Karﬂ›laﬂt›rmal› Bir ‹nceleme, Ankara, Kazanc› Yay., 1976, s.151.

49 Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.21-28; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.32; Süzek, Yönetim Hakk›, s.230.

50 Bkz.: aﬂ. “Özel Yaﬂam›na Müdahaleye ‹ﬂçinin R›za Göstermesi” baﬂl›¤› alt›ndaki aç›klamalar.

51 Tuncay, Eﬂit Davranma ‹lkesi, s.5; Tankut Centel, ‹ﬂ Hukukunda Ücret, ‹stanbul, Türkiye Denizciler Sendikas› E¤itim Dizisi 9, 1986, s.137; Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.137; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.429-430.

52 Çelik, Dersler, s.175 ve a.y. dn.200’de an›lan yazarlar; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.82-83; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.362; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.432; Eﬂit davranma borcunun nereden kaynakland›¤› konusundaki görüﬂler için Bkz.: Tuncay, Eﬂit Davranma ‹lkesi, s.12-119; Ertürk, Temel Haklar, s.98-101.

53 Eﬂit davranma borcunun, “dar anlamda eﬂit davranma borcu” ve “ayr›mc›l›k yasa¤›” olmak üzere iki bileﬂenden oluﬂtu¤u yönündeki görüﬂ ve aç›klamalar için Bkz.: Kübra Do¤an Yenisey, “‹ﬂ Kanununda Eﬂitlik ‹lkesi ve Ayr›mc›l›k Yasa¤›” Çal›ﬂma ve Toplum Dergisi, S.11, 2006/4, s.66 vd.

54 Ayn› madde, esasl› sebepler olmad›kça tam süreli - k›smî süreli veya belirsiz süreli - belirli süreli çal›ﬂan iﬂçiler aras›nda farkl› iﬂlem yap›lamayaca¤›n› (‹ﬂK.m.5/II) hükme ba¤lad›¤› gibi; biyolojik veya iﬂin niteli¤ine iliﬂkin sebepler zorunlu k›lmad›kça, bir iﬂçiye, iﬂ sözleﬂmesinin yap›lmas›nda, ﬂartlar›n›n oluﬂturulmas›nda, uygulanmas›nda ve sona ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle do¤rudan veya dolayl› farkl› iﬂlem yapmay› yasaklamaktad›r (‹ﬂK.m.5/III). Ayr›ca, ayn› veya eﬂit de¤erde bir iﬂ için cinsiyet nedeniyle daha düﬂük ücret kararlaﬂt›r›lamayacak (‹ﬂK.m.5/IV) ve iﬂçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu hükümlerin uygulanmas›, daha düﬂük bir ücretin uygulanmas›n› hakl› k›lmayacakt›r (‹ﬂK.m.5/V). ‹ﬂ iliﬂkisinde veya sona ermesinde bu düzenlemelere ayk›r› davran›ld›¤›nda iﬂçi, Sendikalar Kanunu’nun 31. maddesi hükümleri sakl› kalmak kayd›yla, dört aya kadar ücreti tutar›ndaki uygun bir tazminattan baﬂka yoksun b›rak›ld›¤› haklar›n› da talep edebilecektir (‹ﬂK.m.5/VI). Sen K. m.31 ise, sendika üyeli¤i ve sendikal faaliyete kat›lma nedeniyle ayr›m yap›lmas›n› yasaklamaktad›r. Ayr. Bkz.: ‹ﬂK.m. 12-13. 55 Centel, Ücret, s.137-138; Tuncay, Eﬂit Davranma ‹lkesi, s.6;

Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.430; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.362; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.248.

56 Eﬂit Davranma ‹lkesinin uygulanma koﬂullar› hakk›nda ayr›nt›l› bilgi için Bkz.: Tuncay, Eﬂit Davranma ‹lkesi, s.148-152; Çelik, Dersler, s.177-181; Centel, Ücret, s.139-141; Tunçoma¤/Centel,

HAZ‹RAN ’08

S‹C‹L

Esaslar, s.138-139; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.433 vd.; Ayr. Bkz.: Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.362-367.

57 Tuncay, Eﬂit Davranma ‹lkesi, s.141 vd., 155; Centel, Ücret, s.140; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.363; Ertürk, Temel Haklar, s.64 ve özellikle 79-83; Öner Eyrenci, Savaﬂ Taﬂkent, Devrim Ulucan, Bireysel ‹ﬂ Hukuku, 2.bs., ‹stanbul, Legal yay., 2005, s.135-136; Kübra Do¤an Yenisey, “Kad›n-Erkek Eﬂitli¤i Bak›m›ndan Türk ‹ﬂ Hukuku’nun Avrupa Birli¤i Hukuku ile Olas› Uyum Sorunlar›”, Yarg›ç Dr. Ayd›n Özkul’a Arma¤an, Kamu-‹ﬂ ‹ﬂ Hukuku ve ‹ktisat Dergisi, C.6, S.4, 2002, s. 47-48; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.247.

58 Sözleﬂme Müzakerelerinde Kusur (Culpa in Contrahendo) hakk›nda ayr›nt›l› bilgi için Bkz.: Rona Serozan, ‘Culpa in Contrahendo’, ‘Aktin Müsbet ‹hlali’ ve ‘Üçüncü Kiﬂiyi Koruyucu Etkili Sözleﬂme’ Kurumlar›n›n Ortak Temeli: Edim Yükümlerinden Ba¤›ms›z Borç ‹liﬂkisi”, ‹ÜMHEMHAD, Y›l:2, Say›:3, 1968. s.108-129; ‹lhan Ulusan, “Culpa in Contrahendo Üstüne”, Prof Dr. Ümit Yaﬂar Do¤anay’›n An›s›na Arma¤an I, ‹stanbul, ‹.Ü. Siyasal Bilimler Fak. Yay., 1982, s.275-319; Hamdi Y›lmaz, “Sözleﬂme Görüﬂmelerinde Kusur ‘Culpa in Contrahendo’ ve Sorumlulu¤un Hukuksal Niteli¤inde Yeni Görüﬂler”, Yarg›tay Dergisi, C.11 Temmuz 1985, S.3, s.234-252.

59 Öner Eyrenci, “4857 Say›l› ‹ﬂ Kanunu ile Getirilen Yeni Düzenlemeler”, Legal ‹ﬂ Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, 2004 Ocak-ﬁubat- Mart, S.1, s.23; Eyrenci/Taﬂkent/Ulucan, Bireysel ‹ﬂ Hukuku, s.136; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.363.

60 ‹ﬂe al›mda ayr›mc›l›k suçu hakk›nda bilgi için Bkz.: A. Caner Yenidünya, “5237 Say›l› Türk Ceza Kanunu’nda Ay›r›mc›l›k Suçu”, Çal›ﬂma ve Toplum Dergisi, S.4, 2006, s.109 vd.

61 Bu konuda ayr›nt›l› aç›klama için Bkz.: Sevimli, ‹ﬂçinin Özel Yaﬂam›, s.147-151.

62 Çelik, Dersler, s.180; Ertürk, Temel Haklar, s.110-111; Tuncay, Eﬂit Davranma ‹lkesi, s.158; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.84, 88; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.365; Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.140. 63 Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.82; Tuncay, Eﬂit Davranma ‹lkesi, s.158. 64 Robert J. Mignin, Bart A. Lazar, Josh M. Friedman, “Privacy Issues in the Workplace: A Post-September 11 Perspective”, Employee Relations Law Journal, Vol.28, No.1, Summer 2002, s.9.

65 Bkz.: Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.140; Tuncay, Eﬂit Davranma ‹lkesi, s.164; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.430; Taﬂkent, Yönetim Hakk›, s.88; Ayr. Bkz.: Ertürk, Temel Haklar, s.102. 66 Craig, Privacy and Employment Law, s.165-166; Bkz.: Sevimli,

‹ﬂçinin Özel Yaﬂam›, s.163 vd.

67 Pla Rodriguez, The Situation in the Americas, s.298; Pauline T. Kim, “Genetic Discrimination, Genetic Privacy: Rethinking Employee Protections for a Brave New World”, Northwestern University Law Review, Vol.96, No.4, 2002, s.1510, 1537. 68 Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.312; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.154; Centel, ‹ﬂ

Hukuku, s.162-163; ‹lhan Ulusan, Özellikle Borçlar Hukuku ve ‹ﬂ Hukuku Aç›s›ndan ‹ﬂverenin ‹ﬂçiyi Gözetme Borcu ve Bundan Do¤an Sorumluluk, ‹stanbul, Kazanc› Kitap Tic. A.ﬁ., 1990, s.1; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.424-425; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.245.

69 Centel, ‹ﬂ Hukuku, s.163; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.245; Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.154; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.312; Ertürk, Temel Haklar, s.89.

70 Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.154 ve a.y. dn.311; Kadriye Bak›rc›, ‹ﬂ Hukuku Aç›s›ndan ‹ﬂyerinde Cinsel Taciz, ‹stanbul, Yasa Yay›nc›l›k A.ﬁ., 2000, s.155

71 Centel, ‹ﬂ Hukuku, s.141;Ekonomi, ‹ﬂ Hukuku, s.128; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.276-277; Ayr. Bkz.: Ertürk, Temel Haklar, s.116-117. 72 BK Tsr. m.395/1 uyar›nca “‹ﬂçi … iﬂverenin hakl› menfaatinin

korunmas›nda sadakatla davranmak zorundad›r.”

73 Çelik, Dersler, s.132-134; Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.100-101; Ulusan, Gözetme Borcu, s.7-8; Narmanl›o¤lu, Ferdi ‹ﬂ ‹liﬂkileri, s.205-207; Mollamahmuto¤lu, ‹ﬂ Hukuku, s.364.

74 Ulusan, Gözetme Borcu, s.20 vd.; Ayd›n, ‹ﬂçinin Kiﬂilik Haklar›, s.103; Fuat Bayram, “Türk ‹ﬂ Hukukunda ‹ﬂverenin ‹ﬂçinin Kiﬂilik Hakk›n› Koruma Borcu”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dal›, Özel Hukuk Bilim Dal›, Yay›nlanmam›ﬂ Doktora Tezi, ‹stanbul 2003, s.84, 86-87, 126-127. 75 “ … BK 332 hükmü iﬂçiyi somut tehlikeler karﬂ›s›nda korudu¤u

kadar, onun kiﬂilik de¤erlerini de koruyan bir hükümdür…” Emine Tuncay Kaplan, “‹ﬂverenin Koruma ve Gözetme Borcunun Kapsam›”, Kamu-‹ﬂ ‹ﬂ Hukuku ve ‹ktisat Dergisi: Prof. Dr. Kamil Turan’a Arma¤an, C.7, 2003, S.2, s.139-140; Ayr. Bkz.: Ayd›n, ‹ﬂçinin Kiﬂilik Haklar›, s.104; ILO, Workers’ Privacy Part II: Monitoring and Surveillance in the Workplace, Conditions of Work Digest, Vol.12, No.1, Geneva, International Labour Office, 1993, s.49.

76 AB’nin iﬂ güvenli¤ine iliﬂkin 89/391 say›l› Çerçeve Yönergesinin 5. paragraf›ndaki, “iﬂveren, iﬂe ba¤l› tüm yönleri itibar›yla iﬂçilerin sa¤l›k ve güvenliklerini korumaya mecburdur” hükmünü “Buradaki ‘iﬂe ba¤l› tüm yönler’ ifadesinden kastedilenin iﬂçinin iﬂ yaﬂam›nda risk alt›na giren tüm kiﬂilik de¤erleri oldu¤u aç›kt›r” ﬂeklinde yorumlayan Bayram, yönerge hükmü bak›m›ndan benzer bir yorum yapmaktad›r. Bkz.: Bayram, ‹ﬂçinin Kiﬂilik Hakk›n› Koruma Borcu, s.128-129.

77 Tunçoma¤/Centel, Esaslar, s.129; M. Kemal O¤uzman, Turgut Öz, Borçlar Hukuku: Genel Hükümler, 5. bs., ‹stanbul, Filiz Kitabevi, 2006, s.675; Levent Ak›n, ‹ﬂ Kazas›ndan Do¤an Maddi Tazminat, ‹stanbul, Yetkin Yay, 2001, s.97-98.

Gözetme borcunun ihlali durumunda ortaya ç›kan iﬂveren sorumlulu¤unun hukuki niteli¤i konusundaki görüﬂler ö¤retinin kendi içinde ve Yarg›tay kararlar›nda farkl›l›k göstermektedir. Bu sorumlulu¤u sözleﬂmeye dayanan kusur sorumlulu¤u (BK m.96 vd.), haks›z fiilden kaynaklanan kusur sorumlulu¤u (BK m.41 vd.), kusursuz sorumluluk temelinde aç›klayan görüﬂlerin yan› s›ra risk (tehlike) teorisine dayanarak nitelendi¤i de görülür. Ayr›nt›l› bilgi için Bkz.: Ulusan, Gözetme Borcu, s.95-126; Çelik, Dersler, s.167-174, özellikle s.169-171; Süzek, ‹ﬂ Hukuku, s.317-323; O¤uzman/Öz, Borçlar, s.670-675; Ak›n, ‹ﬂ Kazas›, s.85-97.

78 Sözleﬂmeye ayk›r›l›k temelinde ﬂekillenen sorumlulu¤un ma¤dur aç›s›ndan daha elveriﬂli bir konum yaratt›¤› görüﬂünün, Borçlar Kanunu Tasar›s›na bak›ld›¤›nda yasakoyucu taraf›ndan da kabul gördü¤ü anlaﬂ›l›r. BK Tsr. m.416/son uyar›nca, ‹ﬂverenin iﬂçinin kiﬂili¤inin korunmas›na iliﬂkin “… f›kra hükümlerine uymamas› sonucunda iﬂçinin ölmesi durumunda, deste¤inden yoksun kalanlar›n bu yüzden u¤rad›klar› zararlara karﬂ›l›k isteyecekleri tazminat, sözleﬂmeye ayk›r›l›ktan do¤an sorumluluk hükümlerine tâbidir.” Madde gerekçesinde ise, “Maddenin son f›kras›nda, iﬂverenin bu önlemleri almamas› nedeniyle iﬂçinin ölmesi durumunda iﬂçinin deste¤inden yoksun kalanlar›n tazminat

alacaklar›n›n, sözleﬂmeye ayk›r›l›ktan do¤an sorumluluk hükümlerine tâbi oldu¤u belirtilmektedir. F›krada, sözleﬂmeye ayk›r›l›k nedeniyle tazminat sorumlulu¤una iliﬂkin hükümlere

Belgede Serbest bölgelerde çalısma ve sosyal güvenlik esasları ve ücretlerde gelir vergisi uygulaması (sayfa 71-80)