(1735 – 1810)
airin sl ad Qurbanli, txllüsü Mrubidir. O, türk-mnlrin ymrli boyunun mrub tayfasndan olduu üçün bu ad özün txllüs kimi qbul etmidir. ld olan mlumatlara gör, air 1735-ci ild Göytp yaxnlnda anadan olmu, 1810-cu ild Manqlaq bölgsind fani dünyadan köçmüdür.
Gncliyind Axal vilaytind, yallq çanda is Daouz v
Ürgnc trafnda yaad bilinir. Mrubi öz dövrünün savadl
adamlarndan biri olmudur. Bunu airin poetik irsi v yaratd
dastanlar aydn kild göstrir. Onun qlmindn çxan bütün
eirlr xalq mahnsna çevrilmidir.
Mrubi türkmn dbiyyatnda Nurmhmmd ndlib-dn bri davam endlib-dn nny sadiq qalaraq bir neç xalq das-tann yenidn ilmi v mükmml bir hala gtirmidir. Bun-lardan «Yusif – hmd», «Dövltyar», «Alby–Balby» adl
dastanlar qhrmanlq, «Seyfülmlik–Mdhülcamal» is m-hbbt dastandr. Bu srlr türkmn aqlarnn repertuarnda mühüm yer tutur. airin ildiyi dastanlardak qhrmanlarn bir lind saz, digr lind dütar vardr.
Qurbanli Mrubinin poeziyasnda vtn sevgisi, qhr-manlq, igidlik motivlri çox güclüdür. Bu da hmin dövrd
rann türkmn torpaqlarna aramsz hücumlar il baldr. a-irin bu mövzuda bir çox eirlri, o cümldn «Vtnim qald»
rdifli iki qomas var. Mrubinin bütün dastanlar v eirlri nr olunmu, haqqnda dissertasiyalar yazlm, çoxlu elmi-tdqiqat ilri aparlmdr. srlrinin lyazma nüsxlri Milli
lyazmalar nstitutundak yetmidn artq qovluqda saxlanr.
VTNM QALDI
Aalar, rzimi byan eylyim, Durun, Mhin atl vtnim qald, Qat-qat dök srib damn üstün, Mst olub üstünd yatanm qald.
Bir ahinl min qaz ça eylrm, Laf eylsm, on kiini ylrm, Qzlban, yurd talayan bylrin, Alb Xarzmd satanm qald.
Göytp, Bhr el, Ürgncdir yerim, Bamdr, Lngrim, aslanm, irim, Xoca Almbrdar – bir gözlü pirim, Qum altda gömülüb yatanm qald.
Ac qurd idim, uca dalar oylam,
ahin idim, geni düzlr ovlam, Mhin qlamd, Durun yaylam, On gec-gün toylar tutanm qald.
Mrubi der, gül ayrlsa zalardan, Soyuq sulu, tr çmnli balardan, Altm bal, ala qarl dalardan, At minib üstündn ötnim qald.
EYLD
Ey yaranlar, gldi yaman zamana, Zalmlar ölkni xarab eyldi, Drvilr mst olub, girdi harama, Mollalar rbti srab eyldi.
Aradan ksildi zani-qamt, Qalmad ellrd hli-dyant, Padiahlar qlmaz oldu dalt,
ahlar nökrin zab eyldi.
Bilib özün doru yola salmazlar, Cahillr zahidin qdrin bilmzlr, Qazlar adil divan sormazlar, Rüvt alb xalqa qzb eyldi.
Bilin, kiçklrd iba qalmad, Tanr tqdirin riza qalmad,
ksri qzlarda hya qalmad, Oul atasna cavab eyldi.
Mrubi der, qrib qulun adna, Haqq mrindn hr söz dür yadna,
ibli kimi yandm eqin oduna, Eq mnim barm kabab eyldi.
GD
Yaranlar, sava günü Ustad grkdir igid, Gözl Allahn eqin
Heyrt grkdir igid.
Günü il, ay il, Yürüb haqqn ryi il, Bir münasib tay il, Züryt grkdir igid.
Hsdini oda yaxmaz, Namhrm üzün baxmaz, Birc atdan tozan çxmaz, mdad grkdir igid.
Bir haq çxmasn yadndan, Ayrma könül adndan, O yanda duzx odundan, Azad grkdir igid.
Mrubi, yar drdim bils, Hr dm rhm eylyib gls, Bir ml yiysi olsa,
rad grkdir igid.
AT YAXIDIR
gid on be yanda Sevgili arvad yaxdr, Ondan son könlünün xou, Yaraq il at yaxdr.
Eqsiz ürkd drd olmaz, Zat qrqdan mrd olmaz, Hr bir adam comrd olmaz, Yerind himmt yaxdr.
Gl nsiht eit bizdn, An dad glr duzdan, Mclisdki yersiz sözdn Boa hürn it yaxdr.
gidlik bir qzl güln, Qocalqda sönr rövn, Heysiyytli olsa hr dm, Gözld ismt yaxdr.
Atdr igidin yolda, Ouldur dövltin ba, Qzda olsa könül xou, gid züryt yaxdr.
Ruzini ist qaybdan, Ban qurtulmaz aybdan, Abrsz, naks, zifdn Ötsn müccrd, yaxdr.
Mrubi, bildiyin söyl, Qoç igidin vsfin eyl, At saxla, qlnc itil, Dümn heybt yaxdr.
DRD L
Gl, könül, ban çxar dumandan, Yalnz qaldn qm evind drd il.
Namrd il uzaq yer getm sn, Yolda olsan, ol tvkkül mrd il.
Düz rlr iblisin sözün getmz, Münafiqlr haqqn mrini tutmaz, man il eytan bir yerd yatmaz, Nec yola gedr qoyun qurd il.
Can hrin cl qular qonar, Könlümün dryas coar, qaynayar, Çoban olu donuz, it il oynar, By balas strnc1 oynar nrd il.
Düz drvi könlünün olmaz yalan, Yaxn gls axrzaman nian, Bunu bil ki, iqrar saxlar iman, Dava artar, and içrlr rt il.
Mrubi der: yeddi iqlim çöl qalar, N by qalar, n xan qalar, qul qalar, N da qalar, n düz qalar, el qalar,
………2
1 Strnc – ahmat.
2 Bu stir orijinal mtnda yoxdur.
GL
Könlüm, sn bir nsiht eylyim, Qafil, qflt içind sn yatma gl, Bir kii «gl» deyib dvt etms, Öz yanndan xyal qurub getm gl.
Tansan gövhri – bir zrr dadr, Tannmayan yerd bahas bedir, Al olan bilr, bu dünya heçdir, Tannmayan yerd qdrin satma gl.
Bihud gzm ki, dürsn drd, Ruzin olsa, Allah verr hr yerd,
«Ac» deyib saqnma, doru get mrd, Zinhar, müxnnt üzün tutma gl.
Mrubi, güvnm, saqn, malna, Mhr günü seyr edrlr halna,
mllrin bir-bir glr alnna, Halal mal haram mala qatma gl.
TUTULDU - BTLD
(deyim)
Mrubi:
Bizdn salam olsun, molla Qaybi, Dünyann binas haçan tutuldu?
Küntü-knzil-mhfiyndn xbr ver, Klmeyi-hadt harda bitildi?
Qaybi:
Bizdn salam olsun molla Mruba, Haq «kün» dedi, ol gün bina edildi, Tuba aacnn yarpaqlarnda Klmeyi-hadt sonda bitildi.
Mrubi:
Haq vvl namni kim oxutdu, Ol kim idi, oxub özün unutdu, Admdn irli neç qövm ötdü, Drgahda hansnn sözü tutuldu ?
Qaybi:
Haq vvl namni Adm oxutdu, Oxudu, zrayl özün unutdu, Admdn irli Bnican ötdü, Drgahda rsulun sözü tutuldu.
Mrubi:
Hans günd bina etdi o quu, Necdir qanad, quyru, ba, Yediyi nmdir, neçdir ya, Neç min ildn son ba ütüldü?
Qaybi:
Çrnbd bina etdi o quu, Dörd olar qanad, quyru, ba, Yemyi dardr, lli min ya,
lli min ildn son ba ütüldü.
Mrubi:
Sudak baln putu1 neçdir, Üstündki ti, qutu2 neçdir, Ol ri-zmin ht neçdir3, Neç mlk hesabnda bitildi?
Qaybi:
Sudak baln uludur putu,
Yeddi min yeddi yüz batmandr qutu, Qüdrtl salnd zmin ht,
Dört mlaik hesabnda bitildi.
Mrubi:
Bilirsnmi xali ndir, bo ndir, Csd ndir, mnzil ndir, qu ndir, Ol n bazar, qiymtbaha da ndir, Kimin da kmbahaya satld?
Qaybi:
gr bilsm xali budur, bo budur, Csd mnzil, ordan uçan qu budur, Ol imandr, qiymtbaha da budur,
eytan da kmbahaya satld.
1 Put – pul.
2 Qut – t.
3 Ht – krpic.
Mrubi:
Mrubi der, qismtd n yazld, N zncirdir, bir-birin düzüldü, Neç ild vaxt yetib üzüldü, Ay il gün hans vaxtda tutuldu?
Qaybi:
Qaybi der, qürbt il yazld.
Gec-gündüz bir-birin düzüldü, Sansz ild vaxt yetib üzüldü, Ay bil gün rsatda tutuldu.
GRK
Ey yaranlar, qoç igidin, Bir dil il ba grk.
Ya ql, ya qlnc, Qazan içr a grk.
Haqq özün ql dalda, Olma sn özg xyalda, Ya oulda, ya yalda, Bir könlünün xou grk.
Bir qoç igidin ana, Tay-tuu gls qana, Bir bla gls bana, Can yanan qarda grk.
r çxar fryadlarn, Heç kim eitmz dadlarn, Hqiqi prizadlarn Gözü iln qa grk.
Blli, alc rlrin, Rüstm zal tk rnlrin, Mrubi der, düz pirlrin Gözlrinin ya grk.