Problem davranıĢ nedir?

akademik anlamda, iĢ hayatında, sosyal iliĢkilerde, topluluk ortamlarında ve aile ortamlarında baĢarı ve kiĢisel memnuniyet olasılığını artıran tüm becerileri içerir (Carr ve diğerleri, 2002).

Ortama uygun olmayan ve sosyal davranıĢlara uymayan bilinçli olarak yapılan davranıĢlara problem davranıĢ denilmektedir (Ercan, 2012; KayabaĢı, 2012). Problem davranıĢlar öğrenci ile öğretmen arasındaki öğrenme öğretme sürecini olumsuz etkileyen ve eğitim sürecinde sıklıkla karĢılaĢılan önemli bir değiĢkendir (Tanhan & ġentürk, 2011). Emmer ve Stough (2001) problem davranıĢları, öğretim uygulamalarına engel olarak diğer çocukların da öğrenmesinin önüne geçtiğini söylemektedir.

Problem davranıĢlar, öğrenciler için ayrılan öğrenme zamanlarını kısaltarak sınıf iklimini olumsuz yönde etkiler (Gökçe, 2014). Ġstenmeyen öğrenci davranıĢı, öncelikle bu davranıĢı sergilen öğrencinin kendisinin ve sınıftaki diğer çocukların öğrenmesini engelleyip sosyalleĢmesini sınırlandıran bir durumdur. Aynı zamanda bu davranıĢı gösteren çocuklar sınıf malzemelerine ve arkadaĢlarının eĢyalarına zarar verme davranıĢında da bulunabilirler.

Bunlar gibi öğrenme ortamını bozarak iletiĢimi engelleyen duygusal ve fizyolojik değiĢiklere sebep olan psikolojik gerilime problem davranıĢlar neden olmaktadır (Gökyer & Doğan, 2016). Bunun için de öğretmenlerin, sorun davranıĢların oluĢmayacağı öğrenme ortamlarını hazırlama ve program akıĢını engelleyen davranıĢları yönetme stratejilerinde kendilerini geliĢtirmeleri önemlidir. Önleyici stratejilerde ilk olarak problem davranıĢlar düzenlenmeli

sonra problem davranıĢlara karĢı tepkiler oluĢturulmalıdır. Böylece problem davranıĢların yok edilmesi ve değiĢtirilmesi öngörülmektedir. Ġstenen davranıĢlar arttırılırsa problem davranıĢlar ortaya çıkmadan önlenebilir. Bunun içinde istenen davranıĢları arttırıcı davranıĢlara yer vermek gerekmektedir (Yılmaz, 2008).

Literatür taraması sonucunda öğrenci problem davranıĢları için farklı sınıflandırmalar yapıldığı görülmüĢtür.

Okutan ve diğerleri (2005), sınıftaki kurallara aykırı davranarak sınıfın düzenini bozan tüm davranıĢları olumsuz olarak nitelendirmiĢlerdir. Olumsuz davranıĢlar genel olarak

akademik açıdan (derse ilgisiz kalma, öğrenci pasifliği, verilen görevleri yapmama), sosyal açıdan (öğretmenle çatıĢmaya girme, öğrencilerin aralarındaki olumsuz iletiĢim, derse geç gelme) ve ortamdaki eĢyalara zarar verme olarak sınıflandırılabilir. Problem davranıĢlar, planlı veya tesadüfi, görülme sıklığı, sınıftakileri etkileme derecesi ve verdiği zarara göre birbirinden farklılaĢmaktadır. Reio, Maciolek ve Weiss (2002), problem davranıĢları, tırnak ısırma, ağlama, yeni durumlardan kaçınma olarak, olumlu sosyal davranıĢları, bir tartıĢmayı durdurmak, baĢka bir çocuğu gruba katılmaya davet etmek, övmek, rahatlatmak veya

baĢkalarına yardım etmek olarak tanımlamıĢtır. Cameron‟a (1998) göre problem davranıĢlar;

saldırgan davranıĢlar, fiziksel olarak istenmedik davranıĢlar, sosyal olarak istenmedik davranıĢlar, meydan okuyucu davranıĢlar ve kendine yönelik davranıĢlar olmak üzere beĢ baĢlık altında toplanmıĢtır. Gürol (1977) ise Jung‟ın, hayata karĢı iki tür davranıĢı olduğunu söylemektedir: (1) dıĢadönük davranıĢ ve (2) içedönük davranıĢ. DıĢadönük davranıĢlar, dıĢarıdaki nesne, insan ile kurulmaktadır. Ġnsancıl bir davranıĢ çeĢidi olan dıĢadönük davranıĢa sahip kiĢiler geri çekilmek yerine tartıĢarak kendi hayatını yeniden Ģekillendirir.

DıĢa dönük problem davranıĢlara sahip çocuklar ise akranları tarafından reddedilmektedir.

Ġçedönük davranıĢa sahip kiĢiler ise, insan ve nesnelerle bağ kurmaz, baĢkalarını küçük görür, iç gereksinimlerini ön planda tutarlar. Ġç engeller üzerinde daha fazla kontrole sahip

olduğumuzda, genellikle dıĢ engellerle baĢa çıkmanın daha iyi yollarını daha kolay bulabiliriz.

Ġçedönük problem davranıĢa sahip çocuklar ise arkadaĢ gruplarına kendileri dahil olmamayı seçerek izole olurlar. (Sieberer-Nagler, 2016; Rubin, Wojslawowicz, Rose-Krasnor, Booth-LaForce & Burgess, 2006). Ercan‟a (2012) göre yaygın olarak problem davranıĢlar, sınıf içinde bir Ģeyler yemek, gürültü yapmak, itaatsizlik, sırası gelmeden konuĢmak, yavaĢlık, geç gelmek, diğer çocukları engellemek, saldırganlık, düzensizlik, ayakta olmak, sınıf eĢyalarına zarar vermek, mazeretler ileri sürmek, okul yönetmeliklerine uymamak, kılık-kıyafetine özen göstermemek, hırsızlık, kötü alıĢkanlıkları sınıf ortamına getirmek Ģekildedir. Öztürk (2019) araĢtırmasında problem davranıĢların temizlik, öğretimsel sorumlukların yerine getirilmemesi ve bu durumun öğrencinin baĢarısını etkilemesi, arkadaĢlarıyla ve öğretmeniyle iletiĢim kuramaması veya onlara zarar verici davranıĢlar sergilemesi Ģeklinde olduğunu ortaya koymuĢtur. Yörükoğlu‟na (1998) göre ise uyumsuzluklar: davranıĢ bozuklukları (sürekli hırçınlık, geçimsizlik, kuralları çiğneme…), alıĢkanlık bozuklukları (mastürbasyon, parmak emme, gece idrar kaçırmaları…), duygusal bozukluklar (korku, kuruntu, saplantılı düĢünceler, uyku bozukluğu, kekemelik, tikler...) ve ağır ruhsal sorunlar (içe kapanıklık, psikoz) olmak üzere dört gruba ayrılmıĢtır. Gökçe (2014), sınıf içinde problem davranıĢların bazılarını Ģu Ģekilde sıralamıĢtır: kalem, silgi gibi objelerle oynamak, bir Ģeye vurarak ses çıkarmak, ıslık çalmak ve uygunsuz sesler çıkarmak, arkadaĢlarını ve öğretmenini dinlememek, sandalyeyi geri yaslamak (iki bacağını zemine dayayarak), diğer arkadaĢlarının yerlerini iĢgal etmek, gereksiz konuĢmak, sataĢmak ve aĢağılayıcı söz söylemek, paylaĢmamak ve baĢkasına ait eĢyaları almak, küfür etmek, sınıfta bir Ģeyler yemek, ders süresince konuĢmak, tükürmek, etkinliklere katılmamak, yalan söylemek, arkadaĢlarına veya öğretmene objeler fırlatmak, çığlık atmak ve bağırmak vb.

Öğretmenlerin kötü niyet taĢımayan davranıĢların ve gerçekte problem davranıĢların arasındaki farkı iyi bilmesi gerekmektedir. Ġyi bir sınıf yönetimi becerisine sahip öğretmen farklı stratejiler kullanabilmektedir (SarıtaĢ, 2006).

Ġstenmeyen davranıĢ ölçütleri Ģu Ģekilde sıralanabilir (Ercan, 2012).

 DavranıĢı sergilen öğrencinin kendisini ve sınıftaki diğer çocukların öğrenmesini engeller.

 DavranıĢı sergilen öğrencinin kendisini ve sınıftaki diğer çocukların güvenliğini tehlikeye sokar.

 DavranıĢ, okulun araç-gereçlerine ve diğer çocukların eĢyalarına zarar verir.

 Ġstenmeyen davranıĢı sergileyen çocuğun diğer çocuklarla sosyalleĢmesini engeller.

2.3.2.Problemli davranıĢların baĢlıca nedenleri. GeliĢim ve davranıĢ problemlerine