• Sonuç bulunamadı

4.3. DUBROVNĠKLĠ TÜCCARLARIN OSMANLI TOPRAKLARINDAKĠ

4.4.2. Osmanlı Hükûmeti‟nin Ticarî Ambargosu

Sultanlar eyalet makamlarını Dubrovnik ticaretine karıĢmamaları yönünde sürekli olarak uyarmalarına rağmen, Dubrovnikliler stratejik olarak nitelendirilen malların ticaretini yapmak istediklerinde bazı sorunlar çıkabiliyordu ve bu malların yurt dıĢına çıkıĢı sıklıkla yasaklanabiliyordu.316 SavaĢ zamanı Osmanlı devleti Hıristiyan ülkelerle ticaret yasağına daha çok dikkat ediyor yasak derecelerini artırıyordu.

SavaĢ zamanında Osmanlı devleti Dubrovnik ticari serbestisini korumaya öncelik verse de Dubrovnik‟i sık sık Hıristiyan bir ülke olarak görmeye iten olaylar da yaĢıyordu. Bu, Ġmparatorluk‟un ya ihmalinden ya da Dubrovnikliler‟in mallarını Osmanlı‟nın düĢmanlarına satacağı yönündeki haklı ya da haksız Ģüphesinden kaynaklanan bir durumdu. Varlığını tehlikeye sokması nedeniyle söz konusu yasak konusunda Dubrovnik diplomasisi bazı gayri ahlaki yollara da baĢ vurmuĢtur.317 Yasağın Cumhuriyet‟in hayati çıkarları için tehdit

314 A.DVN.DVE.d 13/1: 777/s.171 (fî evâhir-i Ģehr-i Cumade‟l-âhir sene seb‟a ve „iĢrîn ve elf).

315 A.DVN.DVE.d 13/1: 571/s.113 (fî 14 Cemâziye‟l-evvel 1023).

316 DA‟de muhafaza edilen dokümanlarda geçen ürünler kurĢun, balmumu, buğday, pirinç, nohut, mercimek, belirli deri türleri, hububât ve silahlardır. Devlet tarafından konan resmi yasakların yanı sıra yerel makamlar da bir çok durumda Dubrovnik‟in balmumu ithal etmesini engellemeye çalıĢmıĢtır. Bakınız: MioviĤ, Fermani

(Fermanlar), s. 83.

317Dubrovnik diplomasinin ne kadar ilerleyebileceğine dair bir örnek 1645/56 yılları arasında gözlemlenebilir. Bu zaman zarfında konan resmi yasak Cumhuriyet‟e oldukça zarar vermekteydi çünkü Venedik – Osmanlı savaĢı süresince Dubrovnik ticareti için büyük kâr elde etme olanakları doğmuĢtur. Cumhuriyet bu olanaklardan yararlanmayı bilmiĢtir. SavaĢ süresince Osmanlı devleti bir çok kez önce yasak koymuĢ sonra bu yasakları kaldırmıĢtır, Dubrovnikliler ise itaatkâr olmayan yerel makamları kontrol altında tutmaya çalıĢmıĢtır. Yasağın

oluĢturduğunun farkında olan Bosna beylerbeyleri, Hersek sancakbeyleri ve Herceg Novi‟deki kadılar bu ticaret yasağını ellerinde bir Ģantaj unsuru olarak kullanmıĢlardır. Dubrovnik‟in yasakla ilgili olarak Osmanlı devleti, Bosna ve Hersek nezdinde yürüttüğü diplomasiye ait bir çok belgeye Dubrovnik ArĢivinde rastlanmaktadır.

A.DVN.DVE.d 13/1 defterinde Dubrovnikliler‟in bir zamanlar yasağa tabi olan malların tekrar serbest ticaretini yapabilmesi için Osmanlı devleti tarafından verilen bir çok izne yer verilmektedir. Bu mallar genelde Ģunlardı: deri, balmumu, buğday ve barut.

1604 Nisan sonu Mayıs baĢında Osmanlı devleti Rumeli sancakbeyleri ve kadılarını uyarmıĢ, Dubrovnikliler‟in deri ve diğer malların ticaretini serbestçe ve emniyetli bir Ģekilde yapmalarına olanak verilmesini istemiĢ, Kanuni Sultan Süleyman zamanından beri bu iznin var olduğu belirtilmiĢtir.318

22 Temmuz 1612‟de Osmanlı devleti, Rumeli kadıları ile Tuna nehri kıyısındaki bölgelerde yer alan kadılara bir ferman göndermiĢtir. Dubrovnik tüccarları kendilerine Latin tüccarlar olarak hitab eden birinin 200 akçe değerindeki deriye sadece 100 akçe verdiğini, deriyi tersane için almak istediğini belirtmekte ve bu kiĢiyi Ģikayet etmektedir. Osmanlı devleti fermanla Dubrovnik halkının Latin olmadığını belirtmiĢ ve bu kiĢilerin deri ya da paralarına el konmasını yasaklamıĢtır.319

30 Temmuz 1613‟de Osmanlı devleti, Üsküp ve Dukagjin sancakları ile PriĢtine eminine ferman göndermiĢ ve Ģöyle buyurmuĢtur: O zamana dek Dubrovnikli tüccarlar deri ve yünün ticaretini serbestçe yürütmektedir. Ancak PriĢtina emini ile Üsküp nazırı sözde bir buyruk marifetiyle Dubrovnik ticaretini durdurmak istemektedir. Sultan Dubrovnik ticaretine yasak konmaması ve müdahale edilmemesini istemiĢ, Dubrovnikli tüccarların malları istedikleri ülkeden getirip kendi ülkelerine sokabileceklerini belirtmiĢtir.320

kaldırılması için istenen rüĢvetin devlet gümrük dairesi kazançlarının çok üzerinde olması Ģikayet konusu olmuĢtur. Cumhuriyet‟in lobi ve rüĢvet giderleri yaklaĢık 15.000 taleri bulmuĢtur. Bunun yanında temsilciler de bizzat sultana iki kez rüĢvet vermiĢlerdir. Bakınız: MioviĤ, Dipomacija (Diplomasi), s. 87.

318 A.DVN.DVE.d 13/1: 759/s.165 (fî evâil-i Ģehr-i Cumâde‟l-ûla sene seb‟a ve „iĢrîn ve elf). DA‟deki özgün eser: Cilt 14, No.:658. Bakınız: MioviĤ, Fermani (Fermanlar), s.226.

319 A.DVN.DVE.d 13/1: 461/s.93 (fî 23 Cemâziye‟l-evvel 1021).

1616 Ekim baĢlarında Sofya kadısına bir ferman gönderilmiĢtir. Dubrovnikliler bazı kiĢilerin deri ve bazı diğer malların ihracatının engellediğine dair Ģikayette bulunmaktadır. Osmanlı devleti daha önceden bu konuda ferman göndermesine rağmen bu kiĢiler durdurulamamıĢtır. Osmanlı devleti, Dubrovnikliler‟e müdahale eden kiĢilerin durdurulması emrini vermiĢtir. Aynı ferman Rumeli mutasarrıflığına, Bosna beylerbeyine, Kilis sancakbeyine ve bu bölgelerdeki kadıların tümüne gönderilmiĢtir.321

Sıklıkla yasağa tabi tutulan buğday, arpa ve diğer malların yanında Dubrovnik Cumhuriyeti barut imâl etmek için Ġmparatorluk‟tan balmumu ve güherçile ithal etme iznine sahipti.

1618 Nisan sonu Mayıs baĢında sultan Dubrovnik‟in ezelden beri Osmanlı devletine sadık, itaatkar bir haraç mükellefi olduğunu Mısır beylerbeyi ve kadısına gönderilen fermanda belirtmiĢ, bu nedenle Dubrovnikliler‟in kendilerini savunma amaçlı olarak barut imâl edebilmesi için Mısır‟dan güherçile satın almasına izin verilmesi emrini iletmiĢtir (...kal„aların saklanmak içun rızalarıyla bey„ edenlerden kendü akçalarıyla güherçile aldıklarında kimesne mani„ olmamak bâbında hükm-i şerîf ricâ eylediklerinde kendü rızalarıyla bey„ edenlerden olıgeldüği üzere akçalarıyla üçyüz kantar güherçile almak istediklerinde ellerinde olan „ahd-nâmelerine ve olıgelene muhâlif kimesne mâni„ ve dâfi„ olmayub...).322

1618 Nisan sonu Mayıs baĢında sultan, III. Murad ve III. Mehmet zamanından kalma eski fermanları tekrar düzenleyen baĢka bir ferman çıkarmıĢ, ġehirköy, Sofya, NiĢ, Alaca Hisar (günümüzde Sırbistan‟daki Kruševac), Üsküp (günümüzde Makedonya‟daki Skopje), Yeni Pazar (günümüzde Sırbistan‟daki Novi Pazar), Bosna ve Foça kadılarından Dubrovnikli tüccarların serbestçe balmumu satın almasına izin verilmesini emretmiĢtir.323

321 A.DVN.DVE.d 13/1: 678/s.142 (evâhir-i Ģehr-i Ramazân sene 1025). 705/s.147‟deki içeriğe sahip ferman II. Osman tarafından yeniden düzenlenmiĢ, 1618 Mart sonu (fî evâhir-i Ģehr-i Rebîü‟l-evvel sene seb‟a ve „iĢrîn ve elf) Sofya kadısına, birer nüsha da Rumeli ve Bosna beylerbeyleri, Hersek sancakbeyi ve bu eyaletlerdeki kadılara gönderilmiĢtir.

322 A.DVN.DVE.d 13/1: 739/s.158 (fî evâil-i Ģehr-i Cumâde‟l-ûla sene seb‟a ve „iĢrîn ve elf). DA‟deki özgün belge: Cilt 14, No.:679. Bir önceki ferman için bakınız DA: Cilt 10, No.:478, 1599 (1599 A.H.). Bakınız: MioviĤ,

Fermani (Fermanlar), s. 201, 228.

323 A.DVN.DVE.d 13/1: 745/s.161 (fî evâil-i Cemâziye‟l-evvel sene seb‟a ve „iĢrîn ve elf). DA‟deki orijinali: Cilt 14, No.:686. Aynı içeriğe sahip önceki fermanlar için bakınız DA: Cilt 3, No.:112, 1520 (926 A.H.); Cilt 3, No.:126, 1528 (934 A.H.); Cilt 5, No.:240, 1566 (973 A.H.); Cilt 11, No.:524 1604 Haziran sonu Temmuz baĢı (fî evâil-i Safer 1013). Bakınız: MioviĤ, Fermani (Fermanlar), s. 152,154,169,207.