1 Aralık 2015
182 https://www.cihan.com.tr/tr/tbmm-dilekce-komisyonu-24-yasama-donemi-faaliyet-raporu-1972807.htm
183 http://www.diken.com.tr/hdp-sokaga-cikma-yasaklarini-aihme-tasidi-yasam-hakki-ihlal-ediliyor/
184 http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye/455935/MiT_TIR_lari_sorusturmasinda_tumgenerale_tahliye.html
185 http://www.hurriyet.com.tr/trt-genel-muduru-hurriyete-konustu-trt-turk-kapaniyor-40033186
186 http://www.milliyet.com.tr/ev-sahiplerine-kotu-haber-/ekonomi/detay/2171074/default.htm
187 http://www.milliyet.com.tr/sedat-laciner-ve-11-kisi-serbest-gundem-2171416/ ve https://www.cihan.com.tr/tr/prof-dr-sedat-laciner-paylasim-tepki-gozalti--1975503.htm
188 http://www.zaman.com.tr/gundem_urla-villalariyla-ilgili-yikim-kararini-danistay-onadi_2335738.html
- 31 -
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Türkiye’de erişimi engellenen sosyal medya plat-formları hakkında 2010’da yapılan başvuruyu değerlendirerek “Youtube’u kapatmanın, tüm vatandaşların ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine ve bilgi edinme hakkının kısıtlandığına” hük-metti. Dava, 2010 yılında Atatürk’ün hatırasına hakaret içeren videolar içerdiği gerekçesiy-le internet yayınlarını ve internet suçlarını düzengerekçesiy-leyen yasa bağlamında YouTube’a erişimin mahkeme kararıyla engellenmesi nedeniyle çeşitli üniversitelerde akademisyen olarak görev yapan Serkan Cengiz, Yaman Akdeniz ve Kerem Altıparmak tarafından açılmıştı.189
4 Aralık 2015
Anayasa Mahkemesi, R.V.Y. radyonun, izinsiz yayın yaptığı gerekçesiyle RTÜK ta-rafından yayınlarına son verilmesinin, ifade özgürlüğünün ihlali olduğuna hükmetti.190
8 Aralık 2015
AYM, Medya Gündem Dijital Gündem Yayıncılık Ticaret A.Ş’nin bireysel başvuru-sunu kabul ederek, internet sitesinde yer alan bir haberin yayından kaldırılmasıyla, Anaya-sa’nın 26. ve 28. maddelerinde koruma altına alınan ifade ve basın özgürlüklerinin ihlal edil-diğine karar verdi. Borsagundem.com adli internet sitesinde “Çemaş-Çevik ilişkisi” başlıklı bir haber yayımlanmış haberde adı geçen şirket mahkemeye başvurarak içeriğin kaldırılmasını talep etmişti. İçeriğin kaldırılması kararına yapılan itiraz sonucu ise internet sitesi sahipleri basın özgürlüğü ve ifade özgürlüklerinin ihlal edildiğini belirterek AYM’ye bireysel başvuru-da bulunmuşlardı.191
AYM, İnternet Yasası’nda değişiklik yapan 5651 Sayılı Kanunun 4. maddesine ekle-nen ve internet kullanıcıların özel verilerinin Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı’na veril-mesini öngören fıkrayı CHP’nin başvurusu üzerine iptal etti. Hakimin verdiği erişimin engel-lenme kararına konu olan kişilik hakkının ihlaline ilişkin aynı mahiyetteki yayınların başka internet adreslerinde yayınlanması durumunda Erişim Sağlayıcıları Birliği (ESB) tarafından yayın durdurma kararı verilmesini de Anayasa’ya aykırı buldu. AYM, gerekçeli kararın Res-mi Gazete’de yayımlanmasının ardından bir yıl daha yürürlükte kalmasına hükmetti. Böylece Anayasa’ya aykırılığı tescil edilen kanun hükümlerinin en az bir yıl daha yürürlükte kalması-nın önü açıldı.192
Anayasa Mahkemesi, Medya Gündem Dijital Gündem Yayıncılık Ticaret A.Ş’nin bi-reysel başvurusunu kabul ederek, internet sitesinde yer alan bir haberin yayından kaldırılması hakkında, Anayasa’nın 26. ve 28. maddelerinde koruma altına alınan ifade ve basın özgürlük-lerinin ihlal edildiğine karar verdi.193
Zaman gazetesi, www.zamankurdi.com sitesi üzerinden Kürtçe yayına başlayacakla-rını duyurdu.194
9 Aralık 2015
AYM Genel Kurulu, sahibi olduğu internet sitesinde yayımladığı haber, mahkeme kararıyla kaldırılan bir kişinin basın ve ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine oybirliği ile karar verdi. AYM kararına göre, konu ile ilgili olarak yeniden yargılama yapılacak ve yasaklama kararı kaldırılacak, kaldırılan haber yeniden internet sitesine konulabilecek. AYM kararında,
189 http://www.hurriyet.com.tr/aihm-youtube-yasagi-icin-kararini-verdi-40021352
190 http://www.hurriyet.com.tr/aym-yayin-durdurma-hak-ihlali-40022604
191 http://www.milliyet.com.tr/aym-den-basin-ozgurlugu-lehine-gundem-2160512/
192 http://www.zaman.com.tr/politika_internette-sansur-yasasina-kismi-iptal_2331675.html
193 http://www.dha.com.tr/-aymden-basin-ozgurlugu-karari-_1091212.html
194 http://www.zaman.com.tr/aktuel_zamankurdi-yayinda-tu-bir-x-r-hati-zamankurdi-hos-geldin-zamankurdi_2331566.html
- 32 -
mahkemelerin müdahaleyi haklı kılacak, “ilgili, yeterli gerekçeye” dayanmayan yayından kaldırma kararlarının “sansür” anlamına geleceği uyarısı yapıldı ve “internet haberciliğinin”
basının temel işlevi olan “gözetleyici” görevini yerine getirdiği sürece bu tip haberlerin basın özgürlüğü kapsamında kabul edilmesi gerektiği vurgulandı.195
Twitter’da Ankara Büyükşehir Belediyesi Başkanı Melih Gökçek’in parodi hesabı
@06melihchina’nın sahibi Ersan Taş, Başbakan Ahmet Davutoğlu’na hakaret ettiği iddiasıyla yargılandığı davadan beraat etti. Taş, bedelli askerlik kararının ardından “Cumhurbaşkanım ile Başbakanımın bazı özel ihtiyaçlarını gidermek için bedelli askerlik çıkarıldı. Toplanacak parayla bir saray daha yapacağız” şeklinde bir yazı yazmıştı.196
Anayasa Mahkemesi, siyasi tutuklu Hüseyin Sürensoy’a, PKK lideri Abdullah Öca-lan’ın kitabının el yazısı ile çoğaltılmış notlarını bulundurduğu gerekçesiyle verilen 15 günlük hücre cezasını “ifade özgürlüğünün ihlali” olarak niteleyerek, bozdu. Kırıkkale Cezaevi’ndeki Sürensoy hakkında, Öcalan’ın yazdığı “Kapitalist Modernite’nin Aşılması Sorunları ve De-mokratikleşme” isimli kitabın el yazması şeklinde çoğaltılmış notlarının bulunması üzerine soruşturma açılmıştı.197
10 Aralık 2015
STV Sorumlu Müdürü Abdullah Bağ, “Erdoğan’a hakaret” ettiği iddiasıyla yargılan-dığı davada beraat etti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın başbakanlığı döneminde Niğde’de yaptığı mitingdeki konuşmasını haberleştirilirken, Bağ’ın Erdoğan’a hakaretamiz ifadeler kullandığı öne sürülmüş, 11 yıl iki aya kadar hapis istemiyle dava açılmıştı.198
11 Aralık 2015
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a, paylaştığı yazı ve yaptığı açıklamalarda hakarette bulunduğu ancak mahkemeye gitmediği öne sürülen gazeteci Bülent Keneş, Hava-limanı’nda polis tarafından gözaltına alındı. Hakim karşısına çıkartılan Keneş, daha sonra serbest bırakıldı.199
14 Aralık 2015
Oyuncu Tarık Akan, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek ve oğlu Osman Gökçek’e “hakaret” ettiği iddiasıyla hakkında açılan davada beraat etti. Akan, Melih Gökçek ve Osman Gökçek’in kendisi hakkında “Berkin Elvan’ın sonunun sorumluları” söy-lemlerinin ardından “Melih Gökçek’in kafasında, heykele tüküren, heykelleri kaldıran bir IŞİD mantığı vardır. Oğlu da aynı mantıktadır” demişti.200
24 Aralık 2015
Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun, Dışişleri Bakanlığı döneminde Süleyman Şah Tür-besi’yle ilgili bürokratlarla arasındaki internete düşen gizli görüşmenin, içeriğini haber yaptığı gerekçesiyle “casusluk” iddiasıyla yargılanan Aydınlık gazetesi eski Genel Yayın Yönetmeni İlker Yücel ve Sorumlu Müdürü Murat Şimşek beraat etti. Gazetecilerin görevinin haber de-ğeri olan konuları haberleştirmek ve toplumu aydınlatmak olduğunu ifade eden savcı, dünya-nın hemen her ülkesinde sosyal medyaya düşen böyle bir kaydın haber konusu olacağını,
195 http://www.hurriyet.com.tr/anayasa-mahkemesindan-flas-karar-40024536
196 http://www.birgun.net/haber-detay/mizah-beraat-etti-97303.html
197 http://www.imctv.com.tr/aym-ocalanin-kitabi-nedeniyle-verilen-cezayi-bozdu/
198 http://www.dha.com.tr/stv-mudurune-erdogana-hakaret-davasinda-beraat_1092632.html
199 http://www.hurriyet.com.tr/gazeteci-bulent-kenes-gozaltina-alindi-40025579
200 http://hayat.sozcu.com.tr/tarik-akan-melih-gokcek-davasinda-beraat-etti-86988/
- 33 -
nunun haberleştirmesinin AİHM ve anayasadaki basın özgürlüğü kapsamında ifade özgürlüğü olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtti.201
29 Aralık 2015
Van’da haber takibi yaparken gözaltına alınan Jin Haber Ajansı (JINHA) muhabiri Vildan Atmaca tahliye edildi. Atmaca, haber takibi sırasında heyecanlı olduğu iddiasıyla gö-zaltına alınmış ve gözaltında Facebook paylaşımları gerekçe gösterilerek tutuklanmasına ka-rar verilmişti.202
Nokta dergisi genel yayın yönetmeni Cevheri Güven ve sorumlu yazı ileri müdürü Murat Çapan, İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi’nce adli kontrol kararıyla tahliye edildi.
Güven yaptığı açıklamada ”Bu saatten sonra bizim yayın çizgimiz değişmez. Bu bir sindirme operasyonu ve ister istemez kendisini oto sansüre itmeye çalışıyorlar” dedi. Güven ve Çapan hakkında Nokta’nın 24. sayısının kapağı nedeniyle, “Türkiye Cumhuriyeti hükümetine karşı silahlı bir isyana tahrik” suçundan 20’şer yıla kadar hapis istemiyle dava açılmıştı.203
Değerlendirme
Türkiye, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) görevini üstlenmesine karar verildiği 2010 Anayasa değişikliğinden bu yana hiç bir uyarıyla karşılaşmamıştı.
Türkiye, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Hakkı ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) görevini üstlenmesine karar verdiği 2010 Anayasa değişikliğinden bu yana hiç bir uyarıyla karşılaşmamıştı.
Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Hakkı ile ilgili uygulamayı başlatmasının üzerinden dört yıl geçtikten sonra Türkiye tekrar AİHM’den doğrudan savunma talebiyle kar-şılaştı.
AİHM savunma istemini de Diyarbakır ve Batman Barosu üyelerinin Cizre’de yaşanan sokağa çıkma yasağına ilişkin başvurularına dayanak göstererek talep etti.
AİHM 31 Aralık günü Adalet Bakanlığı’na yolladığı yazıda 8 Ocak gününe kadar böl-gede yaşanan sokağa çıkma yasağı ve çatışmalar ile ilgili savunma yapmasını istedi.
Bu talep bir süredir AİHM kararlarına aykırı uygulamalara karşı atılmış önemli bir adı-mın başlangıcının işaret fişeği olarak da değerlendirilmeli.
Çünkü AİHM’den bu konuda çıkacak sonuç bugüne kadar çok önemli kararlara imza atan Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru bölümünü de etkilemesi kaçınılmaz olacak.
Olumsuz sonuç, Türkiye’nin iç hukuku ile sonuçlandırma şansını elde ettiği hukuki zemini de elinden kaçırmasının, Anayasa Mahkemesi’nin zor durumda kalmasının da yolu açılacak.
Buna en iyi örnek de Cumhuriyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Can Dündar ile An-kara Temsilcisi Erdem Gül’ün tutukluluklarının devamında ortaya çıkıyor.
AİHM kararına göre; “Demokratik bir sistemde, kamu gücünü elinde bulunduranların yetkilerini hukuki sınırlar içinde kullanmalarını sağlamak açısından basın ve kamuoyu dene-timi en az idari ve yargısal denetim kadar etkili bir rol oynamakta ve önem taşımaktadır. Halk adına kamunun gözcülüğü işlevini gören basının bu işlevini yerine getirebilmesi özgür
201 http://www.aydinlikgazete.com/medyanin-halleri/aydinlik-beraat-etti-h80899.html
202 https://www.cihan.com.tr/tr/gazeteci-vildan-atmaca-tahliye-oldu-1973919.htm
203 http://www.hurriyet.com.tr/nokta-dergisi-yoneticilerine-tahliye-40033350 ve http://www.zaman.com.tr/gundem_cevheri-guven-sindirme-politikasina-ragmen-yayin-cizgimiz-degismeyecek_2335590.html
- 34 -
sına bağlı olduğundan basın özgürlüğü, herkes için geçerli ve hayati bir özgürlüktür.” (AİHM B. No: 25067/94)
Karar bu noktada kalmıyor, “Kime göre doğru haber?” sorusuna da şu cevabı veriyor:
“Sadece toplumun ve devletin olumlu, doğru ya da zararsız gördüğü ‘haber’ ve ‘düşüncelerin’
değil, devletin veya halkın bir bölümünün olumsuz ya da yanlış bulduğu, onları rahatsız eden haber ve düşüncelerin de serbestçe ifade edilebilmesi ve bireylerin bu ifadeler nedeniyle her-hangi bir yaptırıma tabi tutulmayacağından emin olmaları gerekir. İfade özgürlüğü çoğulculu-ğun, hoşgörünün ve açık fikirliliğin temelidir. Bu özgürlük olmaksızın ‘demokratik toplum-dan’ bahsedilemez.” (AİHM, B. No: 5493/72)
Hükümet üyelerinin konuya sıcak bakmayan açıklamalarına karşın Cumhurbaşkanı’nın HDP yönetici ve milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılmasına ilişkin çağrısı da bu kapsamda değerlendirmeli.
Ayrıca Cumhurbaşkanı’na hakaret dolayısıyla açılan AİHM ile AYM’nin aldığı kararla-ra aykırılık içeren yüzlerce dava da bunlakararla-ra eklenmeli. Oysa kamusal figürler olan siyasetçi-ler için kabul edinebilir eleştiri sınırları sıradan insanlara göre daha geniştir…
Basına verilen cezanın yaratacağı “caydırma etkisinin” gelecekteki gözetim işlevine ilişkin performansını olumsuz etkileyeceği dikkate alınmalıdır. Bütün bunlardan dolayı yürü-tülen kovuşturma, soruşturma ve ceza davaları AİHM’ne gitmeden kendi iç hukukunda çö-zülmesi Türkiye’nin demokratikleşmesine de katkı sağlar.
Ancak son bir yıl içinde yaşanan hak ihlalleri bir yana bırakılarak tartışmanın 12 Eylül Anayasası üzerinden yürütülmesi ve hükümetin başkanlık sistemini getirmek için değişiklik istemesi dikkat çekici.
Nitekim ana muhalefet partisi CHP’nin lideri Kemal Kılıçdaroğlu da buna dikkat çeke-rek, “12 Eylül Anayasasında basın hür ve dokunulmaz deniliyor; bugün basına yapılan baskı-nın kaynağı Anayasa mı yoksa bu hükümetin çıkardığı yasalar mı?” tespitinde bulundu.
Aralık ayında da medya mensuplarının işsiz kalmasına tanıklık edildi. Bu yıl Doğan Grubu’nun da sürece katılıp, hükümete aykırı gelen bazı yazar, yönetici ve muhabirlerini işten kovmasıyla sonuçlandı.
İki kitabın mahkeme kararıyla toplatılması kararının verildiği, baskılar karşısında gazete yöneticilerinin görevden ayrılma zorunluluğu hissettiği, Cumhurbaşkanına veya Başbakana hakaretten gazetecilere mahkumiyet kararları verildiği, hapisteki gazetecileri ziyaret etme di-lekçelerinin gerekçesiz geri döndürüldüğü zor bir ay geride bırakıldı.
Cumhuriyet Gazetesi’ne polisin yaptığı baskın, matbaa araçlarının durdurulması ve iki üst düzey yöneticisinin tutuklanması ve tutukluluğa yapılan tüm itirazlara karşın cezaevinden salıverilmemelerine ilişkin mahkeme süreci, Gazeteciler Cemiyeti dahil çeşitli gazeteci kuru-luşlarının yaptığı tüm ziyaret etme dilekçelerinin Adalet Bakanlığı’nca gerekçesiz geri döndü-rülmesi, yönetimin baskıcı tavrına yeni örnekler oluşturdu. TBMM Başkanlık Divanının par-lamento muhabirlerinin belli saatten sonra kulise girmelerinin yasaklanmasının öngören yeni bir düzenleme yapmak yönünde atmak istediği adım da habere ulaşım ve Anayasal güvence altındaki haber alma haklarının açık ihlali olacaktır.
Türkiye insan hakkı ve basın özgürlükleri açısından ihlallerin bolca yaşandığı bir aya, dolayısıyla bir yıla tanıklık etti.