— Ne bilir? deyince

—

Nedir 0? diye sordu. Onlar da :

—

Allamc. dediler.

Peygamber

Efendimiz :

— ^Ne

^{bilir? deyince.}

—

^{§iir ve} Arab soylanni, cevabmi verdikierindc :

— ^Cehlmde

^{bir zarar olmadigi gibi} bilinmcsinde de bir

kan

ol-mayan

bir ilimdif, diye buyurmu§lardir.» (73) Diger bir hadis-i §erifde §6yle buyuru!mu§tur ^:

alliin, fiyet-i

muhkeme

veya siinnet-i kaaime vcya adil bir fariza-dir.» (74)

Anla§iliyor ki yildiz ve benzeri ilimlere

dalmak

faydasizdir, cehfi-lete

dalmak

ve tehlikeli i§e atilmaktir. Zira

mukadder

akibete herkes

(73) Ibn Abuulberr, Ebu IIurcyrcV.cn.

(74j Eb& D&vud ve ibn Mace, Abdullah b. Amr'dan.

1 inciKtTAB

—

3 uncti BaB

— MEZMUM

iLtMLERlN YERlLMEStNlN GEBEBl 81 ugrayacak ve

kasmmak mumkiin

olamiyacaktir. Tababet

bunun

aksi-nedir. giinku

ona

ihtiyac oldugu gibi bir 50k ^delilleri de bilinir. HattA ruya ta'biri de

bunun

gibi degildir.

Her

ne kadar tabir tahmini ise de,.

Peygamberligin kirk alti cuz'iinden bir cilz' olmasi

bakimindan

bir de-ger ta§ir ve bazilari da

bunu

bilebilir. (75)

3

—

Kiginin mustakillen anlayip istifade edemiyecegi ilimler He ugragmasirun kendi hakkinda

mezmum

olmasidir. ilimlerin z&hir ve kolay anlagilan kisrmlarim ogrenmeden, ince ve getin kisimlariyle

ug-ra§mak

ve esrar-i ilahiyyeden

bahsetmek

gibi. Gerci kelamcilar ve feylesoflar ilahi sirlardan bahsettiler; fakat

tamamen

mahiyyetini anlayamadilar; bu hususta istiklaliyet kazanamadilar.

Bu

^gibi esran

ancak

Peygamberler ve Veliler anlar. Binaenaleyh gerekli olan, insan-iari

bundan

men'edip geri'ate havale etmektir.

Orada

inananlan ikna edecek deliller vardir.

Qok

kimseler var ki daldiklan ilimlerden zarar gormu§lerdir.

O

ilimleri okumasalar dindeki mevkileri

daha

giizel ola-cakti. Kus. eti ve bazi tatlilann

memedeki

Qocuga

dokunmasi

gibi, bazi ilimlerin de bazi kimselere zararli oldugu inkar edilemez.

Qok

kimseler var ki, bazi hallerde cehalet onlar igin

daha

faydali-dir.

Adamin

^{birisi ailesinin} socuk dogurmadigindan tabibe §ikayet

etti. Tabib,

hanimin

nabzina bakti ve «Dogurmadigi iyi, gunkii

bu

ha-nim

kirk gune kadar ^Clecekn dedi.

Bunu duyan hammi

deh§etli korku

sardi, kederlendi; malini ^boldii, vasiyyetini yapti; kirk giin

yemez

ic-mez,

matem

iginde bir hayat gei^irdi. Kirk

gun

gejip de olmeyince ko-casi tabibi haberdar etti. Tabib de:

—

^§imdi miinasebette bulunun, cocuk dogurur, dedi.

Adam:

—

Nasil olur? deyince, tabib :

— Hamm

^50k §i§man oldugu ichi

yag rahmin

kapisini kapatmi§ti.

Bildi

m

^ki

^bunu

^oliim

korkusundan

ba§ka bir §ey zayiflatmaz, ben de kendisini oliimle korkuttum. §imdi zayifladi,

yag

^eridi, gocugun

dog-masina mani

kalmadi, dedi. t§te §u kissa bazi ilimleri bilmenin (bazi kimseler hakkinda) zararli oldugu

hususunda

seni ikaz eder ve sana

Peygamber

Efendimizin

:

sFaydasi

olmayan

bilgidcn Allah'a sigimnz.» (76)

(75) Bu hususda Peygamberimizin hadisi olmakla beraber, esasen 23 senelik peygamberlik devresinin ilt alti ayi rfiya ile gegmigtir, ijte bu, niibuwetin kirk altida

bin olur.

(70) Ibn Abdiilberr, C&bir'den.

F. 6

82 ^{IIIYAL 'I'LUMi'D - DIN}

—

^{Cilt :} 1

—

RUIJ'ti'L ^- 1BADAT

Mealindeki hadisinin

manasmi

da anlatmt§ olur. §u hikayeden ders al ve §eri'alm yasak ettigi bilgilerle ugra§ma, sahabe'ye (R.A.) sunnete

uymakla

kal; selam'et ordadir. Tehlike ise, bu gibi umur-i garibe ile ugra^makUidjr. «E;>yayi, oldugu gibi

anlamak

icin gali§ryo-rura;

bundan

ne zarar var» diye akil, mantik ve delillerine guvenerek boburJenme. iyi bil ki (bazi ilimierin iieride) sana getirecegi zarar,

karmdan

coktur.

Qok

sey var ki, onlan bilmekligin, eger Allahu Tea-la'nin Iutfu yeti§mezse, seni ahirette helak edecek zararlara yol agar.

Yine bilmis ol ki, ilaglardaki hassalan yalmz tabibler bildigi gibi, kalb-lerin tabibleri de peygamberler ve ahiret

hayatmin

sebeblerine vakif olan aiimlerdir.

Sakm,

kendi aklinla onlara itiraza kalkisma; helak olursun. Akla gore parmakta gikan bir yaranin

parmakta

tedavisi ge-rekirse, tabib ba§ka yerden tedavisini emreder ki, akil

bunu

asla ka-bul eLmez. Qtinku damarlarm, bedendeki koklerini, dallanm, dola§-tiklan ve loplandiklan yerleri bilmez. Ahiret yolunda §eri'at'm siinnet ve

adabmm

inceliklerinde ve insanlarin, bilmesiyle mukellef olduklan inanclannda da dyle lalif incelikler var ki, bunlan §umuliyle anla-mak,

aklm

kuvvet ve ihatasi dis.inda kalir. Nitekim krymetli tatjlarda bir takim acaib hassalar vardir ki, hikmet sahibleri bile bunlardaki.

hususiyetleri gozmekten acizdir. Hatta. miknatis'in demiri (gektigini biliyor, fakat) hangi kuvvetle qektigini bilemiyorlar. Kalbi temizleyip.

cilalandirmak suretiyle islah ederek fazilet duygularmi tattinp insani Allah"a.yakla§tirmalan

bakimmdan

dini inane ve ser'i hiikumlerdeki acaib ve garib nailer, ilaclar ve ta§larda olan hassalardan

daha

?ok ve daha buyuktiir. Tecriibe, bir vesile oldugu halde, ilaglardaki has-salan tamamiyle idrak edemiyen akillar, tecrube ile bir

guna

alakasi

bulunmayan

ahiret yas.ayi§indaki faydah §eyleri elbette tamamiyle anliyamazlar. Tecriibe

buna

yol bulurdu eger oliilerden bazilan geri doniip de kendilerini Allahu Teala'ya yakla§tinci iyi amellerin, uzak-la§tinci fena amellerin ve

makbul inancm

neler oldugunu haber ve-reydi ki,

buna

asla iimid ve

imkan

yok.

Aklm

menfaatinden, seni, Pey-gamberin dogruluguna ula§tiracak ve sbzlerindeki igaretleri anlatacak

kadan

yeter; luzumsuz seylerle aklim yorma, Peygamberin gosterdigi yola gir. Selamct, ancak oradadir ve's-selam.

Bu

sebebdendir ki,

Pey-gamber

Efendimiz

:

\£* j^ji ^

^{oi 5 .}

y£. ^\ y.

_OJ

«

«Gerc,ekten bilgi'nhi buzisi cehalet, soziin Imzisi da yorg«nliiktur.»

Diger rivaycte gore: "agnliktir."» (77)

(77) Ebll D&vud, Bureyde'den.

1 inci KlTAB

—

3 uncii BAB

—

MANaLARI DEGiSTtRlLEN iLlMLER 83 buyurmu§lardir. JjJuphesiz ilim cehl olmaz; bazan cehalet gibi zararli olur. Yine

Peygamber

Efendimiz §6yle buyurmu§lardir:

«Az muvaffakiyyet ?ok bilgiden hayirhdir.» ₍₇₈₎

isa

aleyhi's-selam da «AgaQlar 50k

ama

^hepsi

^meyve

vermez.

meyveler <;ok

ama

hepsi tatli olmaz* ilimler 50k

ama

hepsi faydali ol-mazii buyurmuglardir.

LAFIZLARIYLA DELALET ETTIKLEBt MANA DEGI§TiRlLEN

Belgede ihyau 'ULOmI'D-DIN TERCUMESi (sayfa 79-82)