• Sonuç bulunamadı

117

olarak ve 1987 yılı temel fiyatlarıyla hesaplanmaya başlamıştır. Bu seride kapsam genişletilmiş, yeni maddelerle ekonomik alt sektörler sisteme dahil edilmiştir.

TUİK’in SNA93’e geçiş çalışmaları hala devam etmektedir.

Faaliyet kollarına göre Gayri Safi Milli Hasıla cari fiyatlarla ve sabit fiyatlarla olmak üzere iki kez hesaplanır. Cari fiyatlarla Gayri Safi Milli Hasıladaki gelişmeler, gerçek gelişmeleri yansıtmayabilir. Çeşitli yılların GSMH rakamlarının reel olarak karşılaştırılması gerektiğinde, fiyat değişikliklerinden gelen etkiyi yok etmek gerekmektedir. Sabit fiyatlarla Gayri Safı Milli Hasıla bu etkiyi yok ederek , belli bir dönemde yer alan gerçek değişmeleri ölçmektedir. Ülkemizde sabit fiyatlarla GSMH 1987 yılı temel alınarak hesaplanmaktadır.

Bu çalışmada gayri safi yurtiçi hasıla tarım, sanayi, imalat sanayi, inşaat, mali kuruluşlar hariç hizmetler ve mali kuruluşlar sektörleri ile ele alınmıştır.

a) Tarım sektörü

Tarım sektörü toprakta yetişen bitkisel ürünler, hayvan ve hayvan ürünlerinin üretimi ile ormancılık, balıkçılık kesimi faaliyetlerini kapsamaktadır. Tarım sektöründe katma değer üretim yolundan çiftçilik ve hayvancılık, balıkçılık, ormancılık sektörler ayrımında hesaplanmaktadır. Sektörle ilgili veriler TUİK'in Tarım İstatistikleri, Tarım Sayımları, 1984 Hayvan Sayımı, input-output tabloları, ilgili kurumların verileri ve cari anketlerden elde edilmektedir.

b) Sanayi sektörü

Bu faaliyet kolunda, madencilik ve taşocakçılığı, imalat sanayi ve elektrik gaz su kesimleri kapsanmakta, bu kesimlerin Gayri Safı Milli Hasılaya katkısı üretim yolu ile hesaplanmaktadır.

Madencilik ve taşocakçılığı sektörünün illere göre Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya katkısı TUİK'in illere göre madenlerin üretim miktar ve kıymetleri alınarak her il için elde edilen ağırlıklara göre madencilik sektörü katma değerleri illere dağıtılmıştır.

Elektrik, gaz ve su sektörün illere göre katma değerlerinin hesaplanmasında; elektrik üretimi ve dağıtımı için Türkiye Elektrik Kurumunun faaliyet raporlarından, Yüksek Denetleme Kurulu raporlarından ve 500 elektrik dağıtım firmasına gönderilen anket formlarından yararlanılmıştır. Gaz sektörüne ilişkin illere göre katma değerin hesaplanmasında TUİK'in Gaz ve Su İstatistikleri yayınından, gaz sektörüne ait illere göre cari ve sabit üretim değerlerinden yararlanılmıştır. Bu üretim değerlerine göre il bazında oransal seri hesaplanmıştır.

Elde edilen oranlara göre gaz sektörüne ait yıllık katma değerler illere dağıtılarak il bazında gaz kesimi katma değerlerine ulaşılmıştır. Su sektöründe illere göre katma değer hesabında TUİK'in Gaz ve Su İstatistikleri verilerinden yararlanılmıştır. Yine TUİK'in Perakende Fiyat İstatistikleri verilerinden su birim fiyatları elde edilmiştir.

Gaz ve su istatistiklerinden su miktar ve kıymetleri alınarak illere göre cari ve sabit ağırlıklar elde edilmiştir. Elde edilen oranlara göre su sektörüne ait katma değerler illere dağıtılmıştır.

119 c) İmalat Sanayi Sektörü

İmalat sanayi sektörü, büyük imalat sanayi, küçük imalat sanayi, köy sanayi ve evde yapılan imalat alt sektörlerinde toplanmaktadır. İmalat sanayi sektörünün illere göre Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya katkısı hesaplamaları, büyük imalat sanayi ve küçük İmalat sanayi alt sektörlerine göre yapılmıştır. Büyük imalat sanayinde 10+

kişi çalışan işyerleri devlet ve özel ayırımında ele alınmaktadır. Küçük imalat sanayi, 10- kişi çalışan işyerlerini, köy sanayini ve evde yapılan imalat kesimini kapsamaktadır. İllere göre Büyük İmalat Sanayine ait veriler 1987-1992 yılları için TUİK'in Yıllık İmalat Sanayi İstatistiklerinden alınmıştır. Yıllık İmalat Sanayi İstatistiklerinden il bazında katma değerlere ulaşılmıştır. 1992'den sonraki yıllar için TUİK tarafından derlenen İmalat Sanayi Üretim Anketlerinden illere göre elde edilmiş olan cari hızlar, cari katma değere uygulanarak il bazında cari katma değerlere ulaşılmıştır. İllere göre Küçük İmalat Sanayine ilişkin katma değerlerin hesaplanmasında 1987-1990 yılları için 1985 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımından yararlanılmıştır. 1991-1994 yılları için ise 1992 Genel Sanayi ve İşyerleri Sayım Sonuçları kullanılmıştır. Bu sonuçlara göre il bazında oranlar elde edilmiştir. Elde edilen bu oranlara Küçük İmalat Sanayi yıllık katma değeri uygulanarak il bazında küçük imalat sanayi katma değerleri elde edilmiştir.

d) İnşaat Sektörü

İnşaat sektörü, kamu ve özel sektör tarafından yapılan Gayri Safi Sabit Sermaye Yatırımlarının büyük kısmını teşkil eden tüm inşaat faaliyetlerini kapsar.

Özel sektör inşaat yatırımlarında illere göre alınan inşaat ruhsatnameleri kullanılarak, her yıl illerde gerçekleştirilen inşaat yüzölçümü metre kare olarak hesaplanmıştır.

(Yapı kullanım izin kağıtları esas alınarak her yıl için metre kare maliyet fiyatı tespit edilmiştir). Bu verilere göre özel kesim inşaatı için illerin oransal dağılımı elde edilmiştir. Bu oranlara göre milli gelir tahminlerinde inşaat sektöründe, özel kesimin yaratmış olduğu katma değer dağıtılarak, il bazında özel sektör inşaat yatırımlarına ilişkin katma değerlere ulaşılmıştır.

e) Mali Kuruluşlar Hariç Hizmetler Sektörü

Bu sektör inşaat, ticaret (toptan ve perakende ticaret ve otel lokanta hizmetleri), ulaştırma ve haberleşme, konut sahipliği, serbest meslek ve hizmetleri, (-)izafi banka hizmetleri, devlet hizmetleri, kar amacı olmayan özel hizmet kuruluşları sektörleri ile ithalat vergisini kapsamaktadır. İllere göre toptan ve perakende ticaret sektörünün katma değerinin hesaplanmasında 1992 yılı Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı sonuçlarından yararlanılmıştır. İllere göre otel lokanta hizmetleri sektörünün hesaplanmasında kaynak yetersizliğinden dolayı yurtiçi otel-lokanta hizmetleri gelirlerinde yıllık hesaplamalarda kullanılan yöntem uygulanmıştır. İllere göre hesaplanmış olan ticaret, mali kuruluşlar, ulaştırma ve serbest meslek ve hizmetler sektörlerinin ortalama gelişme hızları kullanılmıştır.

İllere göre izafi banka hizmetleri değerleri banka kuruluşlarına gönderilen illere göre faiz gelirleri ve faiz giderlerinin istendiği anket formlarından elde edilmiştir.

İllere göre izafi banka hizmetlerinin dağılımına milli gelir tahminlerinde kullanılan izafi banka hizmetleri uygulanarak, il bazında izafi banka hizmetlerine ulaşılmıştır.

Konut sahipliği sektöründe, perakende fiyat istatistiklerinden ilgili yıl için illerden alınan kira değerleri kent kirası olarak alınmıştır. Kır kiraları tüm iller için

121

derlenemediğinden, bölge kiraları kullanılmıştır. İl bazında ve kır, kent ayrımında kiralar ve kullanılan konut sayıları ile hesaplanan output değerlerinden, konutlar için harcanan masraflar düşülerek Konut Sahipliği Sektörü katma değeri hesaplanmıştır.

İllere göre serbest meslek ve hizmetler sektörünün yarattığı katma değere ulaşırken 1992 yılı Genel Sanayi ve İşyerleri Sayımı sonuçlarından yararlanılmıştır.

Devlet hizmetleri sektöründe illere göre yapılan hesaplamalarda kullanılan Genel ve Katma Bütçeli kuruluşlarca yapılan ücret ve maaş ödemeleri Maliye ve Gümrük Bakanlığı’ndan, Özel idare, Belediye ve diğer devlet kuruluşlarına ait personel ödemeleri ise bizzat bu kuruluşlardan anketle bilgi alınarak derlenmektedir.

İllere göre kâr amacı olmayan kuruluşların katma değerlerinin hesaplanmasında yıllık milli gelir tahminlerinde kullanılan anket formlarından yararlanılmıştır. Kâr amacı olmayan kuruluşların il bazında katma değerlerinin oransal dağılımı hesaplanmıştır. Milli gelir tahminlerinde kullanılan cari fiyatlarla kâr amacı olmayan kuruluşlar katma değeri bu oranlara uygulanarak, il bazında cari katma değerlere ulaşılmıştır. İllere göre ithalat vergisine ilişkin veriler Maliye Bakanlığı’ndan alınmıştır.

f) Mali Kuruluşlar

Mali kuruluşların illere göre yarattıkları katma değer hesabında banka kuruluşlarına gönderilen anket formlarından yararlanılmıştır. Banka dışı mali kuruluşlardan il bazında veri toplanması mümkün olmamıştır. Banka kuruluşlarından il bazında elde edilen veriler ışığında illerin oransal dağılımı elde edilmiştir. Bu

oranlara göre cari fiyatlarla mali kuruluşlar katma değeri dağıtılarak il bazında mali kuruluşlar katma değerlerine ulaşılmıştır.