Kuzey Erzincan’a Tabii Köyler

DACİREK177 (Bugünkü Türkmenoğlu): Tamamı gayr-i Müslim olan köyde 8 hâne

kayıtlıdır.

VAKIF BİRASTİK¹⁷⁸ (Bugünkü adı Çatalören): Köyde 14 Müslüman hâne ile

birlikte 23 gayr-i Müslim hâne kayıtlıdır. Askeri sınıfa mensup 5 Beşe vardır. Ayrıca köyde Erzincan Müftüsü Mehmed Efendi ve Müderris Mehmed Efendi’ye ait 2 çiftlik bulunmaktadır.

GELİNSݹ⁷⁹: Bogos veled-i Hirebid’e ait 1 gayr-i Müslim hâne vardır.

177 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD 5152/396. 178 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/396-397. 179 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/398.

TİLHARİS¹⁸⁰: Köy sakinleri arasında 2 Beşe ve 1 İmâm bulunmaktadır. Müslüman

hâne sayısı 11, gayr-i Müslim hâne sayısı ise 12’dir. Müslüman re’âyânın tasarrufunda 9 bağ ile 7 çiftlik kayıtlıdır.

KİY¹⁸¹ (Bugünkü adı Yaylabaşı): Köy sakinleri arasında 4 Beşe, 1 Molla, 1 İmâm

bulunmaktadır. Müslüman hâne sayısı 25 gayr-i Müslim hâne sayısı ise 41’dir.

ŞİNK¹⁸²: Köyde 6 Müslüman hâne ile birlikte 6 gayr-i Müslim hâne kayıtlıdır.

Müslüman re’âyâdan olan Ali Bey’in 1 bağçesi, Seydi Bey’in 1 bağçe ve 1 ziraat alanı, Ahmed Ağa’nın ise 1 bağ ve çiftliği bulunmaktadır.

MIGISI¹⁸³ (Bugünkü adı Yalınca): Deftere göre köy sakinlerinden 2’si Beşe olmak

üzere 3 Müslüman hâne ve 60 gayr-i Müslim hâne vardır. Bekir Beşe’ye ait bir çiftlik ve gayr-i Müslim re’âyâya ait 4 bağçe ve 1 bağ bulunmaktadır.

NORKAHAK¹⁸⁴: “Hânehâ-i Müslümanân” başlığı altında 2 gayr-i Müslim hâne ile

birlikte 15 Müslüman hâne kayıtlıdır.

ÜREK185: Köyde 26 gayr-i Müslim hâne vardır.

PULUR186: Deftere göre köyde 4 Müslüman hâne ile birlikte 4 gayr-i Müslim hâne

vardır. Müslüman reayâya ait 3 çiftlik bulunmaktadır.

KALECİK¹⁸⁷: Köyde 16 Müslüman hâne vardır.

KOM188: Yalnız 3 Müslüman hâne vardır.

180 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/398-399. 181 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/399-400. 182 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/402. 183 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/403. 184 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/404. 185 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/404-405. 186 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/406. 187 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/407.

ÇORHASA¹⁸⁹ (Bugünkü adı Soğukoluk): Köy sakinleri arasında Dacirek Köyünde

tımar sahibi olan İbrahim veled-i Ali ile birlikte 4 Beşe ve 1 Dizdar bulunmaktadır. Gayr-i Müslim hâne sayısı 2, Müslüman hâne sayısı ise 16’dır.

VASKİTİL¹⁹⁰: Müslüman hâne sayısı 15’dir. Ömer veled-i Burç Ali’nin fakir olduğu

için toprağının olmadığı belirtilmiştir.191

HANDİSİ ¹⁹²: Fırat nehri üzerinde bulunan köprünün tamiri köyde ikamet eden

re’âyâya avârızdan muaf olmak üzere havale edilmiştir. Bu husus defterde şu şekilde kaydedilmiştir; “Karye-i mezbûr nehr-i Fırat üzerine binâ olunan köprüsünün ta’mir ve termîmi için tayin olunup edâ-yi hidmet etmezler ise avârızları mîrî için alınmak şartıyla avârız-ı divâniyye ve tekâlif-i örfiyye’den mu’af olunmak üzere kayd olundu.” Köyde 19 Müslüman ve 5 gayr-i Müslim hâne vardır. Köy sakinleri arasında 3 Beşe ve 1 Dergah-ı Ali sipâhisi bulunmaktadır. Ayrıca 3 çiftlik ve 1 bağçe vardır.

MOLLA KÖY¹⁹³: Deftere göre köyde 12 Müslüman hâne vardır. Köyde ikamet

edenler arasında Başbırastik köyü Zaviyedarı Yusuf veled-i İbrahim Şeyh ve köydeki Cami’de imam ve hatib olan Mehmed Bey bulunmaktadır.

AKDAĞ194: Müslüman reayâya ait 4 hâne kayıtlıdır.

ZATKİĞ195: Köyde 20 Müslüman hâne ile 16 gayr-i Müslim hâne vardır. Köy sakinleri

arasında 2 Tımar sahibi ve 3 Beşe bulunmaktadır. Ayrıca Müslüman reayâya ait 7 çiftlik, 2 bağçe ve 75 kilelik ziraat alanı mevcuttur.

188 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/408. 189 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/408. 190 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/409.

191 Defterde “Hane-i Ömer veled-i Burç Ali Fakir’ül hal olduğundan toprağı yoktur.” şeklinde kayd edilmiştir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/409.

192 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/410. 193 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/411. 194 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/412. 195 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/413.

ENDİRESݹ⁹⁶: Bu köyde ise 16 Müslüman hâne ile 10 gayr-i Müslim hâne vardır. Köy

sakinleri arasında 5 Beşe bulunmaktadır. Ayrıca 3 Çiftlik, 1 Bağçe ve Alihan Beşe’ye ait bir ziraat alanı bulunmaktadır.

GÜRLEVİK¹⁹⁷: Müslüman reayâya ait 7 hâne vardır. Köy sakinlerinden biri tımar

sahibidir.

ÇENÇİĞE¹⁹⁸ (Bugünkü Çağlayan): Müslüman reayâya ait 16 hâne ve 1 gayr-i

Müslim hâne kayıtlıdır. Ahmed veled-i Bayram isimli bir tımar sahibi ve Kürd Mahmud isimli bir Sipâhi bulunmaktadır.

KARATU޹⁹⁹: Köyde 19 Müslüman ve 5 gayr-i Müslim hâne kayıtlıdır. Ayrıca köy

sakinleri arasında 1 Çavuş, 1 Erbab-ı tımar ve 1 Sipâhi bulunmaktadır.

HOZEVANS²⁰⁰: Bu köyde ise 5 Müslüman hâne ile 3 gayr-i Müslim hâne

bulunmaktadır.

BAŞTİLEK²⁰¹ (Bugünkü Derebağ): Deftere göre köyde 9 Müslüman hâne ile 14

gayr-i Müslgayr-im hâne bulunmaktadır.

BULMASOR202:Müslüman hâne sayısı 7’dir.

ERDEVÜNE²⁰³: Müslüman reayâdan olan 3 hâne kayıtlıdır.

196 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/414. 197 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/415. 198 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/415-416. 199 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/416-417. 200 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/417. 201 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/418. 202 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/419. 203 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/419.

KÖPÜRGE²⁰⁴: Köyde Ali veled-i Saruhan ve Han Ali veled-i İbrahim’e ait 2 hâne

vardır.

BAŞBRASTİL²⁰⁵: Bu köyde ise Oruç veled-i Kaya’ya ait 1 hâne vardır.

BAŞKALECİK²⁰⁶: Müslüman reayâdan olan 6 hâne vardır.

MAGACUR²⁰⁷ (Bugünkü Tatlısu): Köyde 3 Müslüman hâne ile 10 gayr-i Müslim

hâne vardır.

EKREK HÜMA²⁰⁸: Çoğunluğu gayr-i Müslim halkın oluşturduğu köyde 23 gayr-i

Müslim hâne vardır. Bunun yanı sıra Müslüman reayâdan olan askeri sınıfa mensub Piri Beşe, İbrahim Beşe ve Mustafa Beşe’ye ait toplam 3 hâne vardır.

ERGAN²⁰⁹: Köyde 6 Müslüman hâne ile 28 gayr-i Müslim hâne vardır. Fırat nehri

üzerinde bulunan köprünün tamiri köyde ikamet eden reayâya havale edilmiştir.

CIRZINI210: Köyde bulunan halk Seyyid Acep Şir Gazi’nin oğullarına hizmet

karşılığında hâneye dahil edilmemişlerdir. Bu durum defterde şu şekilde kayıtlıdır; “Karye-i mezbûrda meftun olan Seyyid Acep Şir Gazi kuddise sırruhunun ebnâ’sına karye-i mezbûr re’âyâlarının Müslümanları hidmet etmek üzere hâneye dahil olmayıb zımmetleri bir hâne ile tahrir olunmuştur.”

BADRANİS²¹¹: Defterde bu köyle ilgili olarak şöyle bir açıklama yapılmıştır; “Karye-i

mezbûr re’âyâdan halî olub ba’zı kimesneler zira’at edip zira’atları bedeli Fazlı ve

204 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/419. 205 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/420. 206 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/420. 207 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/420-421. 208 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/421. 209 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/422. 210 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/422-423. 211 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/425.

Mehmed ve diğer Mehmed ve Habib namûn kimesneler be her sene mîrîye ber vech-i maktun‘ bedel-i avârız 400 akçe vermek üzere tachhüd ve kabul eyledikleri kayd olundu.”

KARAKÜÇEK MEZRASI²¹²: Mezrada 21 Müslüman hâne kayıtlıdır.

GÖLVE MEZRASI²¹³: Müslüman hâne sayısı 5’tir.

KARAKULAK MEZRASI²¹⁴: Mezra’da 15 Müslüman hâne kayıtlıdır. KARYE-İ KADAGAMAN²¹⁵: Müslüman hâne sayısı 7’dir.

KARYE-İ KÜRDBRASTİK²¹⁶: Bu köyde ise sadece 3 Müslüman hâne kayıtlıdır. Köy

sakinlerinden 1’i tımar sahibidir.

Tablo 3.9. Kuzey Erzincan’da Bulunan Köylerin Toplam Müslüman ve Gayr-i Müslim Hâne Sayıları

KÖY ADI MÜSLÜMAN HÂNE GAYR-İ MÜSLİM HÂNE

Dacirek 8 Vakıfbırastik 14 23 Gelinsi 1 Tilharis 11 12 Kiy 25 41 Şink 6 6 Mıgısı 3 60 Norkahak 2 15 Ürek 26 Pulur 4 4 Rum Erkek 16 4

212 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/429. 213 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/429. 214 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/430. 215 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/431-432. 216 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MAD.5152/432.

Kalecik 16 Kom 3 Çorhasa 16 2 Vaskitil 15 Handisi 19 5 Molla Köy 12 Akdağ 4 Zatkiğ 20 16 Endiresi 16 10 Gürlevik 7 Çençiğe 16 1 Karatuş 19 5 Hozevans 5 3 Baştilek 9 4 Bulmasor 7 Erdavüne 3 Köpürge 2 Başbırastik 1 Başkalecik 6 Magacur 3 10 Erkek Hüma 3 23 Ergan 6 28 Cırzını 21 11 Badranis Karaküçek Mezrası 21 Gölve Mezrası 5 Kadagaman 7 Kürdbrastik 3 TOPLAM 346 318

Toplam hâne sayısı 664’dür. Köylerdeki nüfusun % 52.10’u Müslüman, % 47.89’u gayr-i Müslim’dir. Müslüman re’âya içerisinde toplam 149 askeri sınıfa mensup kişi bulunmaktadır.

3.3.3. Köylerdeki Meslek Grupları