KULLANIMINA GÖRE DOKUMA ÜRÜNLERİ
2.1.1. Kral, Kraliçe, Veliaht Prens ve Diğer Görevlilerin Kullandığı Kıyafetler Kıyafetler
Diğer bütün toplumlarda olduğu gibi Hititlerde de kişinin kıyafeti cinsiyetine göre belirlenirdi. Bazı giysiler her iki cinsiyet tarafından giyilebilir, ancak cinsiyete özel birçok kıyafet bulunmaktaydı.457
456 Stefano DE MARTINO, Hurrian Personal Names in the Kingdom of Hatti, Eothen 18, Firenze 2011, s. 49; WERNER, a.g.e., s. 50-51.
457 HOFFNER, a.g.m., 2003, s. 104.
132
Günümüzde olduğu gibi eskiçağ dünyasında da, giysi, birinin kişiliğini veya statüsünü yükseltebilir veya azaltabilir. Kıyafet, o kişinin, bir yandan iç kimliğinin dışsal bir ifadesi; diğer yandan ise, o kimsenin, içinde yaşadığı toplumdaki statüsünün bir işaretidir. Bir giysi, insan ve çevresi arasında en yakın konumu gösteren maddi kültürün nesnesidir. Dolayısıyla, bilgilendirici bir işlevi de vardır. Giysi, bizleri bir insanın toplumdaki rütbesi, kişiliği, itibarı ve işlevi hakkında bilgilendirir.458
Bu bölümde kral, kraliçe ve diğer devlet görevlileri gibi kimselerin çeşitli türdeki metinlerde giydikleri veya kullandıkları dokuma ürünleri ile ilgili örnekler vereceğiz.
Bu bölümle ilgili örnekleri vermeden önce, Hitit ülkesinde her şeyin öncelikle tanrılara ait olduğunu belirtmemiz gerekmektedir. Tanrı karşısında temiz ve düzenli olmak zorunda ve görevini aksatmadan yerine getirmek zorunda olan kimseler, bulundukları yerdeki hiçbir şeye sahip değillerdi. Öyle ki, bu durum kral ve diğer devlet görevlileri için de geçerli idi. Bu durumu açıklayan bir metin, KUB 13 4 numaralı rahipler ve tapınak görevlilerine verilen talimatlarla ilgili belgedir. Metnin ilgili kısmının (Vs.II) transkripsiyonu ve tercümesi şu şekildedir:459
25 an-da-ma DINGIRMEŠ-a[(š k)]u-it KÙ.BABBAR GUŠKIN TÚGTUM Ú-NU-UT ZABAR
26 šu-ma-aš har-te-ni nu-za LÚ.MEŠUMMEDA-ŠU-NU nu-za DINGIRMEŠ-aš KUBABBAR-i GUŠKIN-i
27 TÚG-i Ú-NU-UT ZABAR e-eš-zi NU.GÁL ku-it-kán DINGIRMEŠ-aš pár-ni
458 M. E. VOGELZANG-W. J Van BEKKUM, “Meaning and Symbolism of Clothing in Ancient Near Eastern Texts”, Scripta Signa Vocis: Studies about Scripts, Scriptures, Scribes and Languages in the Near East Presented to J. H. Hospers, Groningen 1986, s. 266.
459 SÜEL, a.g.e., s. 41-47.
133
28 an-da NU.GÁL ku-it ku-it DINGIRLIM-ni-ma-at e-eš-zi-pát
29 nu-za me-ik-ki na-ah-ha-an-te-eš e-eš-ta nu A-NA L[(Ú)] É.DINGIRLIM KÙ.BABBAR GUŠKIN
30 li-e-pát e-eš-zi A-NA NÍ.TE-ŠU-za-at-kán an-da li-e-pát
31 pí-e-da-a-i A-NA DAM-ŠU-ia-an-za-an DUMU-ŠU ú-nu-wa-aš-ha-an 32 li-e i-ia-zi ma-a-an-ma-aš-ši IŠ-TU [(GA)]LLIM AŠ-ŠUM NÍG.BA-ŠU
33 KUBABBAR GUŠKIN TÚGTUM Ú-NU-UT ZABAR pí-an-zi na-at lam-ni-i[(a)]-an e-eš-du
34 ka-a-aš-wa-ra-at-ši LUGAL-uš pa-iš KI.LAL.BI-ŠU-ia-[(at)] ma-ši-wa-an 35 na-at i-ia-an-pát e-eš-du nam-ma ki-iš-ša-an-na i-ia-an e-eš-du
36 ki-e-da-ni-wa-ra-at-ši A-NA EZEN SUM-ir ku-ut-ru-u-uš-ša EGIR-an 37 i-ia-an-te-eš a-ša-an-du SUM-ir-wa-<ra>-at-ši ku-wa-pí nu-wa ka-a-aš 38 ka-a-aš-ša a-ra-an-ta-at nam-ma-at-za-kán ŠÀ ÉTI li-e-pát
39 da-a-li-ia-zi pa-ra-a-pát-za uš-šu-ni-ia-ad-du
40 uš-ša-ni-ia-zi-na-at-za ku-wa-pí na-at har-wa-ši li-e uš-ni-ia-zi
41 ENMEŠURUHa-at-ti a-ra-an-ta-ru nu uš-kán-du nu-za ku-it
42 wa-ši-ia-zi na-at GIŠ.HUR i-ia-an-du na-at-kán pí-ra-an ši-ia-an-du 43 ma-ah-ha-an-ma-kán LUGAL-uš URUHa-at-tu-ši ša-ra-a ú-iz-zi 44 na-at I-NA É.GALLIM pa-ra-a e-ip-d[u] na-at-ši ši-ia-an-du
45 ma-a-na-at-za ZI-az-za-ma ha-ap-pí-ra-iz-zi na-at-ši SAG.DU-aš UG6-tar
134
46 ku-iš-ma-za NÍG.BA LUGAL UL ha-ap-pí-ra-a-iz-zi ŠUM LUGAL-kán kú-e-da-ni
47 GUL-ša-an nu-za QA-TAM-MA-pát KÙ.BABBAR GUŠKIN TÚGTUM Ú-NU-UT ZABAR
48 ha-ap-pí-ra-a-iz-zi ku-iš-ma-an e-ip-zi na-an nu-un-na-a-iz-zi
49 na-an LUGAL-an a-aš-ka UL ú-wa-te-iz-zi nu-uš<(ma)>-ša-at 2-aš-pát
50 SAG.DU-aš UG6-tar 2-uš-pát-at ak-kán-du DINGIRLIM-na-ša-at NU.GÁL ? X 51 nu-uš-ma-aš EGIR-pa wa-ah-nu-mar li-e-pát e-eš-zi
25 Ayrıca, siz muhafaza ettiğiniz tanrılara ait gümüşün, altının, elbisenin ve bronz aletin
26 yalnızca bekçilerisiniz. Tanrıların hangi gümüşü, altını,
27 elbisesi ve bronz aleti var ise onlar sizin için değildir. Tanrıların evinde
28 ne var ise onlar sizin için değildir. Her ne var ise onlar tanrıya aittir.
29 Onlara karşı çok dikkatli olunuz. Tapınak adamının gümüşü, altını 30 olmasın. Onu kendi vücuduna
31 götürmesin. Karısına, çocuğuna onu süs 32 yapmasın. Eğer ona hediye olarak saraydan
33 gümüş, altın, elbise ya da bronz alet verirlerse, o belirtilmiş olsun:
34 “Şu kral onu ona verdi ve onun ağırlığı ne kadar ise 35 o kaydedilmiş olsun.” Ayrıca şöyle de yapılmış olsun:
36 “Şu bayram için onu ona verdiler.” Şahitler de arkadan
135
37 kaydedilmiş olsunlar: “Hediyeyi ona verdikleri zaman şu 38 ve şu da orada bulundular.” Sonra onu evinin içinde 39 bırakmasın. Dışarıda satsın.
40 Fakat onu sattığı zaman gizli olarak satmasın.
41 Hatti’nin memurları orada bulunsunlar ve nezaret etsinler. Alıcı ne
42 satın alırsa onun hakkında bir belge düzenlesinler. Onu herkesin önünde mühürlesinler.
43 Kral Hattuša’da saraya gelince
44 Onu saraya sunsun. Onu onun için mühürlesinler.
45 Eğer onu istediği gibi satarsa, onun için ona ölüm cezası verilir.
46 Kim üzerinde kralın ismi hakkedilmiş olan hediyeyi satmazsa 47 aynı şekilde gümüşü, altını, elbiseyi ve bronz aleti
48 istediği gibi satarsa ve kim onu alırsa ve onu saklarsa 49 ve onu kralın kapısına getirmezse, onların ikisi için de 50 ölüm cezası verilir. Onların ikisi de ölsünler.
51 Onlar affedilmesinler.
Hititler Anadolu’da kurdukları merkezi devletin masraflarını, geliştirdikleri bir vergi sistemi sayesinde desteklemişlerdir. Hitit ülkesine ödenen vergiler sadece gıda maddeleri değildi. Bunun yanında çeşitli hammaddeler ve işlenmiş kıymetli eşyalar da
136
vergi olarak ödenmekteydi.460 Kıyafetler kadar kıymetli kumaş ve yünler de önemli idi.
bu kıymetli ürünler, kimi zaman vergi kimi zaman da hediye olarak devletlerarası ilişkilerdeki yerini almıştı. Biz ticari anlamda bir kavşak noktası rolünü üstlenen Ugarit tarafından da Hititlere gönderilmekte olan dokuma ürünlerini bilmekteyiz. Öyle ki Ugarit’in, Hititlere vergi olarak gönderdiği çeşitli malzemeler arasında kıymetli dokuma ürünleri de bulunmaktaydı. Bunlar arasında kaliteli kumaş parçaları ve çeşitli renklerdeki yünler yerini almıştı. Bu dokuma ürünleri elbette kral, kraliçe, veliaht prens ve devletin ileri düzey yetkilileri içindi.461
KBo 17 3 numaralı belge, kraliyet çifti herhangi bir acı, sızı ve sıkıntı yaşadığında, bunları gidermek adına uygulanan ritüel metnidir. Belgenin ilgili kısmında, öncelikle çeşitli renklerdeki yünler kullanılmış, ardından bu yünlerin konulduğu bir sepetin üzeri bir kumaş vasıtasıyla örtülmüştür. Buradaki amaç muhtemelen kötülüklerin ve kral ve kraliçenin yaşadığı problemlerin üzerinin bir kumaş yardımıyla kapatılarak önlenmeye çalışılmasıdır. Bahsettiğimiz belgenin ilgili kısmının (Rs.IV) transkripsiyonu462 ve tercümesi şöyledir:463
460 Arif ERSOY-Esma REYHAN, “Hitit Devleti’nin Siyasi Gücü ile Ekonomik Kurumları Arasındaki İlişkiler”, Akten des IV. Internationalen Kongresses für Hethitologie Würzburg, 4.-8.
Oktober 1999 Herusgegeben von Gernot Wilhelm, Wiesbaden 2001, s. 131.
461 M. C. ASTOUR, “Ugarit and the Great Powers”, Ugarit in Retrospect: Fifty Years of Ugarit and Ugaritic, (Ed. Gordon Douglas YOUNG), Winona Lake 1981, s. 20.
462 Erich NEU, Althethitische Ritualtexte in Umschrift, StBoT 25, Wiesbaden 1980, s. 11;
OTTEN-SOUCEK, a.g.e., s. 37-38.
463 Alfredo RIZZA, “The Ritual fort he Royal Couple CTH 416. Syntax of Non Verbal Predicates and Numerals”, Anatolistica Indoeuropistica E Oltre Nelle Memorie Dei Seminari Offerti Da
137
14 [m]a-a-an [a]-i-in wa-a-i-in pít-tu-li-u[(š-ša LU)]GAL-i MUNUS-LUGAL-ia 15 [(d)]a-aš-k[(i-e)]-mi nu-mu MUNUS.LUGAL V ga-a-pí-na-an TUR.TUR pa-a-i I BABBAR I GE6 I SA5
16 [I] SIG7.SIG7 Ú I SÍG ZA.GÌN ta GIŠ-ru kat-ta-an IEN V al-ki-iš-ta-aš-š[(i-i)]š 17 [tá]k-kán [g]a-a-pí-na-an ku-wa-pí-it-ta I-an ga-a-an-ga-ah-hi
18 xx [ ] x TUR.TUR IEN ši-i-na-an ú-i-il-n[(a-a)]š ša-lu-ni-it [ ] 19 xxx-it-ta a-ra-um-mi hal-ki-aš har-ša(a-a)r iš-hi-ia-an-da
20 [Z]ÍZHI.A-aš-ša har-ša-a-ar iš-hi-ia-an-da ke-e-ša-an hu-u-ma-an-d[(a)]
21 [p]ád-da-ni-i te-e-eh-hi ne LUGAL-aš MUNUS.LUGAL-aš-ša [(ki-i)]t-kar-ša-me-et te-e-eh-hi
22 še-e-ra-aš-ša-an GAD-an pí-eš-ši-e-mi šu-uš [(LÚ-aš n)]a-at-ta a-uš-zi
14 Kral ve kraliçe bir ağrı, sızı ve sıkıntı yaşadığında
15 kraliçe ona (ritüel uygulayıcısına) beş küçük iplik verir: Beyaz, siyah, kırmızı, 16 sarı/yeşil ve mavi yün. Bir ağacın beş dalının
17 her birine bir iplik asılır.
18 İki küçük ağaç/odun yığını vardır, 19 bir kil heykelcik ve arpa ve
20 buğday başları ve ritüel uygulayıcısı onları bir sepete koyar ve onları
Onofrio Carruba (Anni 1997-2002) Al Medesimo Presentate, (Ed. M. BARBERA ve diğ.), Milano 2011, s. 17; MARCUSON, a.g.e., s. 62.
138
21 kral ve kraliçenin başlarının üzerine koyar.
22 Onların üzerine bir keten/kumaş atar, böylece onları kimse görmez.
KUB 24 5 numaralı metin, krala karşı yapılan olumsuz bir işarete cevap için yerine geçme ile ilgili ritüeldir. Belgenin ilgili kısmında kralın yerine geçen bir adam, krallık giysisi giyip, krallık tacı takmıştır. Metnin ilgili kısmının (Vs.I) transkripsiyonu ve tercümesi şu şekildedir:464
20 nu kiš-˹an˺ [t(e-ez-zi ka-a)]-ša-wa ka-a-aš LUGAL-uš ŠUM LUGAL-UT-TI-ia-w[a]-kán
21 ke-e-da-ni [te-eh-hu-un TÚG LU]GAL-UT-TI-ia ke-e-da-ni wa-aš-ši-ia-nu-un [(TÚG)]lu-pa-an-ni-na-wa-kán
22 ke-e-da-ni ši-ia-n[u-u]n n[u-w]a HUL-˹lu˺-uš GIŠKIM-iš ma-an-ni-[i]n-˹ku˺-wa-an-te-eš MUHI.A-uš
23 ma-a-an-ni-in-ku-wa-an-te-eš UDHI.A[-uš? ku-u-un] ˹še-ek˺-tén nu-˹wa˺ ke-e-[d]a-ni tar-pa-al-li EGIR-an
24 ˹pa˺-it-tén nu-za-kán [UR]ULIM ar-ha [pa-iš]-ga-at-ta-ri 1 GÍN [KÙ.BABBAR]
1 GÍN GUŠKIN 1 MA.NA URUDU
20 İşte, bu adam kraldır. Ben ona bir krallık ismi
21 verdim. Ben onu kraliyet giysisiyle giydirdim. Ona krallık alameti 22 taktım. Şimdi, kötü alamet, kısa yıllar
23 ve kısa günler, ona bak!
464 José Virgilio Garcia TRABAZO, “CTH 419, Ritual de Sustitucion Real Edicion Critica y Traduccion”, Historiae 7, 2010, s. 36-39; VIGO, a.g.m., 2019, s. 119; Albrecht GOETZE, “Hittite rituals, Incantations, and Description of Festival”, Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament, (Ed. James B. PRITCHARD), New Jersey 1969, s. 355.
139
24 Bu vekili takip et! O, şehre gitsin, bir šekel gümüş, bir šekel altın, bir mina bakır,
KBo 12 22 numaralı metin, Puhanu Kroniği’dir.465 Metinde geçen olayları anlatan kişi, Šarmaššu isimli üst düzey bir idarecinin altında, yine üst düzey bir idareci sıfatında olan Puhanu’dur. Metne, kralın ilginç bir tasviriyle başlanmaktadır.466 Metnin ilgili kısmının transkripsiyonu ve tercümesi şu şekildedir:467
1 [U]M-MA Pu-ha-a-nu ÌR Šar-ma-a-aš-šu….. [ (x-aš an-tu-wa-ah-ha-aš-ši) … ] 2 [TÚG.G]Ú.È.A DAR.A ú-e-eš-ta har-ša-ni-i-[š?-š ]i pa-at-tar k˹i-i˺[t-]ta [ 3 (GIŠ)BAN–ZU har-zi nu ú-wa-a-ar-ra hal-za-iš ku-it i-ia-nu-un ku-it
4 [na-a]t-ta-aš-ta ku-it-ki ku-e-da-ni-ik-ka da-ah-hu-un GUD-na-aš-ta na-at-ta 5 [(ku-e-d)]a-ni-ik-ka hu-un UDU-na-aš-ta na-at-ta ku-e-da-ni-ik-ka da-ah-hu-un
6 [(ÌR)ME]Š-na-aš-ta GEMÉ-ša-an na-at-ta ku-el-ka da-ah-hu-un
7 [(ku-wa-a)]t ša-ra-am-mu ki-iš-ša-an i-ia-at-te-en nu-mu-uš-ša-an ki-i i-ú-kán iš-h[(a-i)]š-[(te)-en]
465 Ayrıntılı bilgi için bkz. Oğuz SOYSAL, “KUB XXXI4+KBo III 41 und 40 (Die Puhanu Chronik) zum Thronseit Hattusilis”, Hethitica 7, 1987, s. 173-253.
466 Turgut YİĞİT, “Hitit Kralının Arinna’da (Arñna:Ksanthos) Bir Muhalifi”, III. Likya Sempozyumu, (Ed. K. DÖRTLÜK ve diğ.), Vol.2, Antalya 2005, s. 900-905.
467 SOYSAL, a.g.m., s. 174; Heinrich OTTEN, “Aitilogische Erzählung von der Überquerungdes Taurus”, ZA, (Ed. A. FALKENSTEIN-J. FRIEDRICH-A. MOORTGATR), Vol. 55, Berlin 1962,
s. 158; Hayri ERTEM, “Hattiler ve Hititler Dönemi’nden Eski Türkler’e, Osmanlılar’a ve Günümüz Anadolu’suna Kadar Uzanan Bazı Benzer Unsurlar-II, Archivum Anatolicum, c.6, S.2, Ankara 2003, s. 50.
140
8 [(ú-w)]a-mi ki-i-da-an-da pát-ta-ni-it e-ka-an ú-ti-iš-ki-mi ta za-ah-hi-iš-ki-m[(i)]
9 [(ta-a)] ud-ne-e har-ni-ik-mi ki-i-da-an-da na-ti-i-da ta-an kar-da-aš-ma ša-l[(i-ik-ti)]
10 [(URUA-r)]i-in-na ku-in pé-e-hu-te-et-te-en u-n˹i˺ hu-ur-ta-li-˹i˺m-ma-an n[a-at-ta-aš]
11 [(ANŠE-i)]š-mi-iš nu-uš-še-eš-ša-an e-eš-ka-ah-ha am-mu-uk pé-e-hu-te-et-t[e-en]
1 Šarmaššu’nun emrindeki Puhanu şöyle konuşur: …. ona bir insan ….
2 O, renkli gömlek giymiş bir kraldır. Başında (yanlara sarkmış, belki de deriden yapılmış) bir başlık durur.
3 Elinde bir yay tutar. Ben size ne yaptım ne?
4 Herhangi bir şeyinizi mi aldım? Herhangi birinin sığırını, 5 koyununu mu aldım?
6 Herhangi birinin erkek kölesini ve cariyesini mi aldım?
7 Bana niçin böyle davrandınız ve böyle beni boyunduruğa bağladınız.
8 Geleceğim! Bu okumla bir ölü soğukluğu taşıyacağım. Savaşacağım 9 ve ülkeyi bu okla yok edip, oku kalbinize saplayacağım.
10 Kimi Arinna’ya götürdünüz? Adı geçen düşman benim üst düzey yöneticim, 11 o benim eşeğim değil mi? Ben o tahtta devamlı oturacağım. Beni (oraya) siz getirdiniz...
141
Puhanu Kroniği, I.Hattušili dönemine tarihlendirilir.468 Hitit tarihinin erken dönemlerine ait konuları içeren ve Hurrilerle ilgili kayıtların da yer aldığı bir saray kroniğidir. Puhanu adında bir üst düzey görevli tarafından yazdırıldığı için, bu kişinin ismiyle anılmıştır. Kronikte anlatılan bazı olaylar I. Hattušili’nin Yıllıkları’nda anlatılan olaylarla paralellik göstermektedir.469 Metinden kralın renkli bir gömlek giydiğini ve başında bir başlık olduğunu öğrenmekteyiz. Gömleğin hangi renkte olduğu ise belirtilmemiştir.
Yine Puhanu Kroniği’nde KUB 31 4 numaralı belgede bir şarkı sözüne rastlarız.
Bu metin, “asker şarkısı” ya da “Neša giysileri” olarak bilinmektedir. Belgenin ilgili kısmının (Rs.) transkripsyonu ve tercümesi şu şekildedir:470
12 … 2 LÚ.MEŠhu-ul-hu-li-ia-an-te-eš
13 nu-un-za iš-ha-ma-i-iš-ki-iz-zi URUNe-š[a-ašKI TÚGH]I.A URUNe-ša-ašKI TÚGHI.A ti-ia-am-mu ti-ia
14 nu-um-ma an-na-aš-ma-aš kat-ta ar-nu-ut ti-ia-[am-mu t]i-ia nu-um-ma ú-wa-aš-ma-aš kat-ta ar-nu-ut
12 ………….İki savaşçı
13 şarkı söylerler: Neša giysileri, Neša giysileri, bağla beni bağla!
468 Turgut YİĞİT, “Hitit Krallığı’nın Kuruluş Dönemindeki İç Olayların Sırası”, Archivum Anatolicum, c.6, S.2, Ankara 2003, s.150.
469 Turgut YİĞİT, “Hurrilere İlişkin Hititçe Çivi Yazılı Belgelerdeki İlk Kayıtlar”, Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, c.24, S.38, Ankara 2005, s. 63.
470 Gülgüney MASALCI ŞAHİN, Hititlerde Müzik, Müzik Aletleri ve Müzisyenler, Ankara 2020, s. 48.
142
14 Göm beni annemle- bağla beni bağla- göm beni kardeşimle(?)- bağla beni bağla.
KBo 23 89 numaralı metin, Nerik kültü ile alakalı bayramlarla ilgili belgedir.
Belgenin ilgili kısmında kralın bayram kıyafeti giydiğini ve küpe taktığını görmekteyiz.
Metnin transkripsiyonu ile ilgili iki farklı fikir bulunmaktadır:
Vs.
12 [LUGAL-uš? URU]Ha-an-ha-ni TÚGNÍG.LÁMMEŠ ERÍNMEŠ HUB.BÌ KÙ.BABBAR ME[-i471
Vs.
12 [lu-kat LUGAL-uš-za URU]Ha-an-ha-ni TÚGNÍG.LÁMMEŠ BABBARMEŠ HUB.BÌ KÙ.BABBAR da-a-i472
Yukarıdaki transkripsiyonlarda, TÚGNÍG.LÁMMEŠ kelimesinden sonra gelen sözcüğü Alp, ERÍNMEŠ şeklinde; Corti ise, BABBARMEŠ şeklinde ifade etmiştir. Cordi, konuya açıklık getirirken, daha önceki kopyada ERÍNMEŠ şeklinde transkripsiyonu yapılmış olan kelimenin, yeni dijital fotoğraflar ile incelendiğinde BABBARMEŠ şeklinde okunması gerektiğini belirtmiştir. Biz de Corti’nin fikrine katılıp, tercümemizi ona göre yapmaktayız:
471 ALP, a.g.e., s. 276.
472 Carlo CORTI, “Along the Road to Nerik: Local Panthea of Hittite Northern Anatolia”, Die Welt des Orients, Band 48, Heft 1, 2018, s. 26.
143 Vs.
12 (Gelecek) sabah kral, Hanhana şehrinde beyaz bayram kıyafetlerini (ve) gümüş takılarını giyer.473
Corti, yukarıdaki fikrini desteklemek adına, bu durumu Bo 5543+KBo 20.87 numaralı yine aynı bayramın kopyası ile örneklendirmektedir:474
Vs.
10 LUGAL-uš-za TÚGNÍG.LÁMMEŠ BABBARME.EŠ HUB.BÌ KÙ.BABBAR ME-i ta-aš-kán GIŠhu-lu-ga-ni-it a-ra-ah-za an-da ú-iz-zi
Vs.
10 Kral, beyaz bayram giysilerini ve gümüş küpelerini giyer ve o dışarıdan araba ile gelir.
Rs.
7 ŠA URUKaš-da-ma a-ni-u-ur K[I]N?-iz-zi(?) LUGAL-un wa-ar-pa-zi ta-za
TÚGNÍG.LÁMBABBARMEŠ HUB.BÌ KÙ.BABBAR ME-i
7 Kaštama ritüelini kutlar. Kral (kendini) yıkar ve beyaz bayram kıyafetini (ve) gümüş küpelerini giyer.
Nerik kültü ile ilgili bayramları içeren bir başka belge, KUB 58 33 numaralı metindir. Belgenin ilgili kısmında kralın tanrı kıyafeti, bir gömlek, adupli-giysisi (tören elbisesi), tanrının kattiluri-giysisini giydiğini ve bir kemer taktığını görmekteyiz.
473 CORTI, a.g.m., s. 28.
474 CORTI, a.g.m., s. 26-29.
144
Belgenin ilgili kısmının (Vs.III) transkripsiyonu ve tercümesi şu şekilde karşımıza çıkmaktadır:475
24 ma-a-an lu-uk-kat-ta URUNe-ri-ik-ki 25 ha-aš-ša-an-zi LUGAL-uš-za
26 TÚG DINGIRLIM TÚG.GÚ.È.A a-du-up-li-ta 27 [w]a-aš-ši-ia-zi iš-hu-uz-zi-na-za-kán
28 [iš]-hu-uz-zi-ia-iz-zi
29 [TÚGka]t-ti-lu-ri ŠA DINGIRLIM
30 [GIŠkal-]˹m˺u-uš KUŠE.SIRHI.A 31 [šar-k]u-e-ia-zi
32 [LUGAL-u]š AN.BAR-aš tu-u-ri-in har-zi 33 [ ]-ta URU-ia-za GAM ú-iz-zi
34 [DUMUMEŠ]É.GAL LÚMEŠ ME-ŠE-DI 35 [ ]-u LÚMEŠ ALAM.ZU
36 [pí-ra-]an hu-u-i-ia-an-te-eš 37 [ ] pa-iz-zi A-NA GIŠ.GAL 38 [ ] a-ru-wa-iz-zi
24 Ertesi sabah Nerik’te onlar 25 (halentu’yu?) açarlar; kral,
475 Aga TAGGAR-COHEN, Hittite Priesthood, Heidelberg 2006, s. 423-424.
145
26 tanrının kıyafeti, gömlek ve adupli-giysisini 27 giyer ve bir bir kemer
28 takar/bağlar.
29 Tanrının kattiluri-giysisi,
30 lituus ve ayakkabı, o (kral) onları 31 giyer.
32 Kral, demir bir mızrak tutar….
33 Sonra o şehirden iner/gelir.
34 Saray oğlanları, saray muhafızları, …….
35 ve alanzu-adamları, 36 önde koşar……
37 (O) büyük tahtaya/ağaca gider ……
38 ve eğilir.
Kralın diğer elbiselerle birlikte tanrı kıyafetini de giymesi, onun sadece öldükten sonra değil, aynı zamanda hayatta iken ve en azından ayin sırasında tanrı fonksiyonu üstlendiğini göstermektedir.476 Kral, tanrının yeryüzündeki gücünü simgeleyen birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.
KBo 15 2 numaralı belge, bir yerine geçme ritüelidir. Metinde kral yerine bir vekil tayin edilmiş ve bu kişiye krallık kıyafeti giydirilmiştir. Ayrıca tören elbisesi ve çeşitli
476 Vladislav ARDZINBA, Eskiçağ Anadolu Ayinleri ve Mitleri, (çev: Orhan URAVELLİ), Ankara 2010, s. 71.
146
bezler ritüel için kullanılan malzemeler arasında yer almaktadır. Belgenin ilgili kısımlarının transkripsiyonu ve tercümesi şu şekildedir:477
Vs.
3 [ ]TÚGNÍG.LÁMMEŠ ku-e ha-an-d[a- 4 [w]a-aš-ši-ia-an-zi INU-TIM LIBIR.R[U?
5 ar-ha-ia-an-ma a-pí-ia-pát ma-an-ni-in-ku-wa-an Ékip-[(pa-an)]
6 i-ia-an-zi nu-kán še-e-na-an GIŠṢÍ IGIHI.A GUŠKIN GAR.R[(A)]
7 HUP-PÍHI.A GUŠKIN-kán ki-it-ta-ri nu-uš-ši INU-TI[M TÚG LU(GAL-UT-TI)]
8 wa-aš-ši-an-zi INU-TIM TÚGNÍG.LÁMMEŠ-ma-aš-ši [(a-wa-an kat-ta)]
9 ki-it-ta-ri I GAD EGIR-an ar-ha hu-it-[ti-i(a-wa-aš)]
10 I GAD gi-nu-wa-aš I GAD IGIHI.A-aš I TÚGSAG.DU[(L INU-TIM GIŠNÁ)]
11 IŠ-TU TÚGMA-IA-LI iš-pár-ra-an-[(da)] IN[(U-TUM TÚGGUZ.ZA INU-TIM TÚGTUM ta-a-an)- ?]
Rs.
5 [(I TÚGin-t)]a-an-ni-iš II TA-PAL HUBHI.A KÙ.BABBAR ŠA I GÍN.GÍN [?]
6 [(A-NA TÚGNÍG)].LÁMMEŠ an-da ki-it-ta-ri II GIŠBANŠURHI.A-ma-aš-ši Z[AG-za]
7 [GÙB-(la-za)] ti-an-zi nu-kán A-NA GIŠBANŠUR ZAG-za VII NINDA har-pa-[nu-(uš-ša)]
8 [(GÙB-la)]-az-zi-ia VII NINDAhar-pa-nu-uš-ša har-pa-a-an-zi
477 KÜMMEL, a.g.e., s. 56-57.
147
9 [nu-uš]-ši II-ŠU VII et-riHI.A UD-ti-li ti-iš-kán-zi
10 [(I UDU-ši-kán)] UD-ti-li ši-ip-pa-an-za-kán-zi LUGAL-uš-ša-za UD-ti[(li)]
11 [(az-zi-ik-)]ki-iz-zi nu wa-ga-an-da še-e-ni UD-ti-li pé-e har-[(kán-zi)]
12 [pé-]e-ma-at ku-wa-pí har-kán-zi na-at Ú-UL ku-iš-ki a-u[(š-zi)]
13 [(an-da)]-at-za-kán ka-ri-iš-kán-zi na-at PA-NI še-e-ni ti-iš-ká[(n)-zi]
14 [ ]LUGAL-un ku-e-da-ni Ud-ti LÚŠU.DAB pa-ra-a u-i-ia-zi 15 nu-kán a-pé-e-da-ni UD-ti LUGAL-uš kiš-an an-da me-ma-i
16 ka-a-aš-wa-mu UGU-zi-iš TI-an-za PU-UH-ŠU ka-a-aš-ma-wa-mu še-e-na-aš 17 kat-te-er-ra-aš PU-UH-ŠU nu-mu ma-a-an UGU-az-zi-iš DINGIRMEŠ
18 ku-it-ki HUL-lu ša-an-ah-ten nu-mu UDHI.A ITUHI.A MUHI.A-ia
19 ma-ni-in-ku-wa-ah-ten nu-mu ka-a-aš TI-an-za PU-UH-ŠU pí-di ar[-ta-ru]
20 nu-uš-ma-aš UGU-zi-uš DINGIRMEŠ ku-u-un še-ek-ten
21 ma-a-an-mu ták-na-aš DUTU-uš kat-te-er-ru-uš-ša DINGIRMEŠ ku-it-ki 22 HUL-lu ša-an-a[h-ten (nu-mu ka)]-a-aš še-e-na-aš pí-di ar-[ta-ru]
23 [nu-uš-ma-aš ták-na-aš DUTU-(uš kat-te-er-ru-uš)]-ša DINGIRMEŠ k[(u-u-u)n še-ek-ten]
Vs.
3 [ …… ] tören elbisesi [hazır[landı?]
4 [ona] es[ki?] bir takım giydirilir.
5 Bundan başka yakında, hemen oracıkta bir kippa-(evi) yapılır
6 ve (oraya?) gözleri altınla kapatılmış ahşaptan bir vekil heykel (koyulur),
148
7 Ona altından küpeler takılır. Ona bir Kral-(Elbisesi) takımı giydirilir.
8 Ayrıca onun için bir tarafa bir takım tören elbisesi koyulur, 9 ‘Geri çekmek için’ bir keten bezi,
10 diz için bir keten bezi, gözler için bir keten bezi, bir takke, bir yatak(-çerçevesi)
11 Yatak takımı ile birlikte hazırlanır; bir keten bezi, bir …..- bezi.
Rs.
5 bir intanni-keteni, bir şekel (ağırlığında) iki çift gümüş halka 6 tören elbiselerine takılır. İki masa, sağ tarafa
7 ve sol tarafa, yerleştirilir, ve sağ taraftaki masanın üzerine harpanušša-ekmeği koyulur.
8 ve sol taraftaki (masanın) üzerine yeni harpanušša-ekmeği koyulur.
9 İki kez oraya her gün yedi yemek koyulur.
10 Her gün bir koyun kurban edilir ve kral her gün her defasında (oradan) yer, 11 Vekil heykeline de her gün bir lokma verilir.
12 Onlar (oraya) koyulduğunda, hiç kimse ona bakmaz.
13 (Ardından) onlar her defasında örtülür ve onlar (bu şekilde) vekil heykelinin
13 (Ardından) onlar her defasında örtülür ve onlar (bu şekilde) vekil heykelinin