İlk basamak kontamine aletlerin ve malzemelerin transferinin sağlanmasıdır. Bu işlem için ameliyathane ve MSÜ kirli alanı arasındaki kirli asansör veya kapalı transfer arabası kullanılır. Her durumda kirli malzemenin MSÜ’ye en kısa sürede transferi sağlanmalıdır.
Açılmış her set ve malzeme, açıldıktan sonra kullanılmamış bile olsa, kontamine sayılır. Tel sepetler içerisine yerleştirilen aletler bu amaçla üretilmiş deterjan dezenfektan solüsyonu olan bir kabın içerisine konur ve kapalı konteynırlar içerisinde transfer edilir. Her set içeri-sinde, mevcut olan aletlerin kayıtlı olduğu ve sayımlarının kaydedildiği bir liste bulundu-rulmalıdır. Liste sayımı yapan kişiler tarafından doldurulur. Set listesine arızalı alet ve arıza bilgisi yazılmalıdır. MSÜ’ye set malzeme teslimi için teslim edilen malzemenin ne olduğu,
sayısı, hangi servisten geldiği, ne zaman geldiği, kimin teslim ettiği, kimin teslim aldığı, ne zaman teslim edileceği bilgilerinin kaydedileceği MSÜ Alet ve Malzeme teslim formu kullanılmalıdır. Her hastane kendi ihtiyaçları doğrultusunda bunu manuel bir sistemle ya-pabildiği gibi dijital platformda cerrahi alet ve dokümantasyon takibi, sterilizasyon takip sistemi de yapılabilir.
Göz cerrahi aletlerinin temizlik, dezenfeksiyon ve sterilizasyon aşamalarında yüksek dü-zey dezenfektanlar göze koroziv etkilerinden dolayı kesinlikle kullanılmamalıdır. Gözde irreversible göz hasarı oluştururlar. Yapılacak ön temizlik ve dekontaminasyon ile aletler üzerindeki görülebilen organik ve inorganik kirler elle, yıkayıcı dezenfektörler veya ult-rasonik makineler yardımı ile su, deterjan ve dezenfektan kullanılarak uzaklaştırılır. Par-çalanabilir aletler ayrılarak solüsyona yerleştirilmeli, solüsyon aletlerin üzerini tam olarak örtmelidir. Eğer herhangi bir nedenle temizleme hemen yapılamayacaksa aletler nemli tutulmalıdır. Özellikle göz ameliyatlarında vakayı kolaylaştırmak ve dokuları korumak için kullanılan viskoelastik madde aletler üzerinde çok çabuk kuruyarak sertleşir, temizlikleri oldukça güçleşir ve aletlerin korozyona uğramasına neden olabilir. Ön temizlik aletlerin korozyona uğramasını önler, aletlerin ömrünü uzatır, personelin enfekte olmasını önler.
Kullanılacak suyun ısısı proteinlerin koagülasyonunu engellemek için 40ºC’yi geçmemeli-dir. Yıkama esnasında nötral Ph’a sahip deterjanlar tercih edilmeligeçmemeli-dir. Deterjanın Ph değeri çok önemli zira alkali deterjanlar lekelenmeye, asitik deterjanlar ise oyuklara yol aça-cak aletlerin işlevselliğini bozabilirler. Otomatik yıkayıcı dezenfektörler ile yıkama işlemi standart ve etkin bir temizlik sağlar. İşlem basamakları soğuk su ile ön yıkama, deterjan ile ana yıkama, ana durulama, termal ve/veya kimyasal dezenfeksiyon, son durulama ve kurutma şeklindedir. Ultrasonik yıkama veya mikroskobik fırçalama yöntemi suyun ses dalgaları ile belirli bir hızla çalkalanması prensibine dayanır. Daha kolay, hızlı ve standart bir temizlik sağlar. Ayrıca, sağlık personeli açısından daha güvenlidir. Uzun vadede daha ekonomik bir yıkama metodudur. Ultrasonik yıkam işleminde; yıkama işlemine başlama-dan önce manuel soğuk su ile ön yıkama yapılmalı ve sonra ultrasonik yıkama cihazına konulmalı, sonrası manuel durulama ve kurutma yapılmalıdır. Yıkama işlemi sonrası me-kanik parçaları olan aletler yağlanabilir. Bunun için suda eriyebilen antimikrobiyal lubri-kanlar kullanılabilir. Lubrikasyon ile aletlerde paslanma, lekelenme ve korozyon önlenir.
Bu işlem sonunda tüm aletler temizlik ve işlevsellik yönünden mikroskobik olarak kontrol edilmelidir. Durulama için deiyonize su ve distle su kullanılmalıdır. Durulama işleminde deterjan artıklarının kalmamasına dikkat edilmelidir. Üretici firma önerileri doğrultusunda hareket etmelidir. Lümenli aletlerin kurutulmasında basınçlı hava kullanılmalıdır. Özellikle fako elciği, irrigasyon aspirasyon uçları vb lümenli aletlerin içinde partükül kalmaması için özel fırçalar, basınçlı su ve hava tabancaları kullanılabilinir. Lümenli aletler için flushing sistemi olan makineler tercih edilebilinir. Steril serum fizyolojik ya da benzeri sodyum içeren steril sıvılar ile yapılan durulama işlemi aletlerin korozyonuna yol açabilir. Ayrıca göz ameliyatlarında kullanılan BSS solüsyonu da partükül oluşturabilir, korozyona ne-den olabilir. Aletlerin üzerinde BSS kalmamasına da dikkat edilmelidir. Kurutma işlemi ise lif bırakmayan yumuşak bezler ile yapılmalıdır. Bu işlemleri yerine getirecek personel eldiven, maske, koruyucu gözlük ve sıvı geçirmeyen önlük kullanmalıdır. Her cihaz ve kullanılan deterjanlar için üretici firmanın kullanım talimatlarına uyulmalıdır. Kimyasal te-mizleyicilerle kontaminasyonu engellemek için göz içi kullanılan gereçler, diğer cerrahi aletlerden çok ayrı bir yerde temizlenmelidir. Gerekirse ayrı bir yer ayrı bir cihaz belirlen-melidir. Cerrahi gereçlerin temizliğinde kullanılan şırınga ve fırça gibi malzemeler kullanıl-dıktan sonra atılmalıdır. Eğer bu malzemeler tek kullanımlık değilse her kullanımdan sonra sterilize edilmelidir. Çok uzun süreli dezenfektan solüsyonda bekleyen aletler paslanma riski taşır. Temizleme solüsyonları her kullanımdan sonra atılmalıdır. Ultrasonik
makine-ler günlük olarak boşaltılmalı, temizlenmeli, steril edilmeli, durulanmalı ve kurutulmalıdır.
Paketleme için kumaş kullanılacaksa her kullanımdan sonra kontaminasyonu engellemek için yıkanmalıdır. Temizleme işleminden sonra, paketleme işleminden önce gereçler artık kalıp kalmaması, hasar olup olmaması bakımından mikroskop altında kontrol edilmeli-dir. Ayrıca cerrahlar her operasyondan önce gereçleri mikroskop altında kontrol etmeli-dir. Temizleme ve sterilizasyonda görevli personel temizleme, sterilizasyon, paketleme, stoklama ve göz içi cerrahi gereçlerin dağıtımı konusunda eğitilmeli, eğitimler yıllık olarak tekrarlanmalıdır. Her yeni aletin kullanıma girmesiyle yeni bir eğitim sağlanmalıdır. Kul-lanılan gereçlerin sterilizasyon işlem basamaklarının yasal sorumluluklarımız için kayıtları tutulmalıdır. Bu kayıtlar olası bir TASS vakasının nedenini bulmaya da yardımcı olacaktır.
Sterilizasyon
Sterilizasyon basamağına geçebilmek için etkin ve güvenilir dezenfeksiyon basamağının yapılmış olduğundan emin olmalıyız. Daha sonra uygun olan sterilizasyon yöntemi ve pa-ketleme yöntemi sterilizasyon türüne göre uygulanır. Sterilizasyon yöntemi aletlerin tüm yüzeylerine etki edebilmeli, paketleme doğru yapılmalı, üretici firma tarafından önerilen sürelere uyulmalıdır. Steril edilmiş malzemenin sterilitesini korumak için malzemeler kuru ve nemsiz bir ortamda, 21oC-24oC ısısında saklanmalıdır. Aletlerin cinsi, steril edildiği ta-rih ve son kullanma tata-rihi paket üzerinde belirtilmelidir. Tek kullanımlık aletlerin sterilize edilip yeniden kullanılmaması 2011 yılında İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü konuyu 2011\7 genelge ile karara bağlanmıştır. Kullanılmış tübing setlerinin iç yüzeyinde çeşit-li dokular, nükleus partikülleri ve göz içi oftalmik solüsyonların kalıntıları birikebiçeşit-lir. Çok kullanılan tubing setlerinin içinde oluşan partikülleri tam olarak yok etmenin yolu yoktur.
Bunun için tubing setler için disposable setler kullanmak daha uygundur.
Göz cerrahi malzemeleri;
• Disposable kanüller
• Disposable İ/A kanüller
• Disposable bıçaklar
• Reusable lensler
• Reusable kanüller, İ/A kanüller, bıçaklar
• İntraoküler lensler, implant, serklaj bantlar vs
• Reusable fako, vitrektomi setleri
• Disposable fako, vitrektomi, endolazer, endoilliminatör vb kullanılan setler
• Paslanmaz çelik cerrahi el aletleri olarak genel sınıflandırılır.
Göz cerrahi malzemelerini steril etmek için sıklıkla kullanılan yöntemler:
1. Kuru ısı, 2. Basınçlı buhar, 3. Flash otoklav, 4. Etilen oksit, 5. Gaz plazma (H2O2)
Kuru Isı Sıcaklık Süre 150°C 2.5 saat 160°C 2 saat 170°C 1 saat 180°C 30 dakika
Bu yöntem ile sterilizasyonda yüksek ısının aletlere zarar vermesi, sürenin uzun olması gibi dezavantajları yanı sıra ısının homojen dağılmaması ve kontrolünün standart olarak yapılamaması nedeniyle güvenilir bir yöntem değildir. Bu yöntem sadece sadece paslan-maz çelik cerrahi el aletleri için uygundur. Paslanpaslan-maz çelik cerrahi el aletleri için basınçlı buhar sterilizasyon daha güvenilir olduğundan kuru ısı ile sterilizasyon tercih edilinme-mektedir.
Basınçlı Buhar Sıcaklık Süre 134°C 3-3.5 dakika (ön vakumlu) 121°C 15 dakika (ön vakumlu) 121°C 30-45 dakika (vakumsuz)
Reusable kanüller- İ/A kanüller-bıçaklar ve paslanmaz çelik cerrahi el aletleri için güve-nilir, hızlı ve ekonomik bir sterilizasyon yöntemdir. Toksik değildir. Tek dezavantajı ısıya duyarlı malzemelerde kullanılamaz.
Flash Otoklav Sıcaklık Süre 121°C 15 dakika
134°C 3.5 dakika
Flash otoklavlar hiçbir zaman rutin sterilizasyon için önerilen bir yöntem değildir. Paketle-me gerektirPaketle-mez. Az sayıda kullanıma hePaketle-men ihtiyaç duyulan ısıya dayanıklı malzePaketle-meler için uygundur. Aletler flash otoklav içerisine açık ya da ayrılmış bir şekilde yerleştirilme-lidir. Süre oldukça kısadır. Flash otoklavlar merkezi sterilizasyon ünitesinde değil operas-yon odasına yakın bir yerde bulundurulmalı ve steril edilmiş malzemeler aseptik koşullar-da taşınmalı hemen ulaşılır mesafede olmalıdır.