• Sonuç bulunamadı

2. GENEL BİLGİLER

2.8. Asimetri Tanısı ve Teşhis Yöntemleri

2.8.5. Üç Boyutlu Görüntüleme Teknikleri

2.8.5.3. Konik Işınlı Bilgisayarlı Tomografiler (KIBT)

Sefalometrik analiz, 3 boyutlu bir yapının 2 boyutlu tanı koydurucu araçlarla yapılan analizidir (250). Radyografik projeksiyon hataları dikkate alınırsa, iskeletsel ve dental yapılarda meydana gelen magnifikasyon ve distorsiyon hataları önemli rol oynar. Magnifikasyon X-ışınının nesnenin bütün noktalarına paralel olmayan bir kaynaktan çıkmasından dolayı oluşur. Distorsiyon, çeşitli düzlemlerdeki farklı magnifikasyonlardan dolayı oluşur. Sefalometrik analizde birçok işaret noktası midsagital düzlemde bulunmasına rağmen, kraniyofasiyal tanılama için bazı işaret noktaları ve yapılar farklı derinlikteki alanlarda bulundukları için distorsiyondan etkilenir (251).

İki boyutlu radyografilerde işaret noktaları rotasyonal, geometrik hatalar ve kafa pozisyonundaki hatalardan etkilenebileceği için, 3 boyutlu radyografilerdeki işaret noktaları daha güvenilirdir (233). İki boyutlu radyografilerde meydana gelebilecek olan bu hatalar anatomik işaret noktalarının yanlış işaretlenmesine ya da bazı yapıların zayıf görüntülenmesine neden olur (252). KIBT, diş hekimliği

pratiğinde 3 boyutlu tanı ve tedavi planlanmasında bilgisayarlı tomografilere göre daha avantajlıdır (253).

3 boyutlu bilgisayarlı tomografi anatomik superimpozisyonları, magnifikasyondan kaynaklı problemleri elimine etmekte ve kraniyofasiyal yapıların engellenmemiş perspekiften en az distorsiyonla görüntülenebilmesine olanak sağlamaktadır (20). Fakat ne yazık ki, bu tekniğin yüksek fiyat ve yüksek radyasyon dozu gibi dezavantajları da vardır (21).

Kraniyofasiyal konik ışınlı bilgisayarlı tomografi (KIBT) konvansiyonel tomografinin bazı sınırlamalarını aşmak için dizayn edilmiştir (233). Değerlendirilecek nesnenin görüntüsü, radyasyon kaynağı iki boyutlu detektöre yansıdığı anda yakalanır. Bu basit fark, radyasyon kaynağının tek bir dönüşü ile, tam bir görüntü elde etmek için birden fazla kesitin biriktirildiği geleneksel bilgiyarlı tomografi cihazlarına kıyasla, nesnenin tümünün yakalamasına olanak tanır (254). Konik ışın daha odaklanmış ışınlar ortaya çıkararak konvansiyonel yelpaze ışınlı (fan beam) tomografilere göre daha az dağılan radyasyon yaratır (255). Bu, X-ışınından yararlanmayı belirgin olarak arttırır ve volumetrik tarama için gerekli olan X-ışını tüp kapasitesini azaltır (256). Konik ışınlı bilgisayarlı tomografiden alınan toplam radyasyonun konvansiyonel tomografinin %20’si olduğu ve periapikal röntgene eşit olduğu rapor edilmiştir (249).

KIBT’nin diş hekimliğine tanıtımı ilk olarak 2000 yılında Amerika’da Loma Linda Üniversitesi’nde olmuştur (257).

• NewTom 3G (Quantitative Radiology, Verona, Italy) • i-CAT (Imaging Sciences International, Hatfield, USA), • CB MercuRay (Hitachi Medical Corporation, Tokyo, Japan), • N 3D Accuitomo (J Morita Mfg Corp, Kyoto, Japan)

kraniyofasiyal alanın görüntülenmesi için özel olarak dizayn edilmiş KIBT tarayıcılarıdır. Bu tarayıcıların farkları; hastanın pozisyonundan, tarama ve yeniden yapılama zamanından, görüntü dedektörünün tipinden, görüntünün yakalandığı alandan, çözünürlükten ve radyasyon dozundan kaynaklanır (247).

1980’lerin başlarında, American College of Radiology ve Nation Electrical Manufacturers Association bilgisayarlı tomografi ve magnetik rezonans ile alınan görüntüleri standardize etmek için bir kod oluşturmaya başlamıştır. Başarılı gelişmelerden sonra 1993 yılında, “digital imaging and communication in medicine” (DICOM) oluşturulmuştur. Bir DICOM kaydı; (1) hastanın özelliklerini, görüntü elde etmek için özel bilgileri ve 3 boyutlu görüntüyü oluşturan aksiyal kesitlerden oluşan bir görüntü listesi içeren DICOMDIR dosyası, ve (2) sıralı olarak kodlanmış bir takım aksiyal kesitlerden oluşur (Eğer bu aksiyal kesitler doğru sırada sıralanırsa 3 boyutlu görüntü oluşur) (247).

KIBT görüntüsü elde edildikten sonra, üretici tarafından sağlanan yazılımda bazı basit ölçümler yapılabilir. KIBT görüntüsü herhangi bir laboraturardan istenirse, hastaya ya da klinisyene DICOM formatında teslim edilir. Eğer klinisyen KIBT tarayıcısına sahipse bu dosyayı görüntüleyebilir (247).

3dMDvultus software (3dMD, Atlanta, GA, USA), Dolphin Imaging (Dolphin Imaging, Chatsworth, California) ve InVivoDental (Anatomage, San Jose, California) yazılımları DICOM dosyalarını açıp analiz etmek için en sık kullanılan programlardır. DICOM dosyaları için kullanılabilen başka yazılımlar da mevcuttur (247).

3 boyutlu görüntü bir yığın 2 boyutlu görüntünün ya da kesitin birleştirilmesi ile oluşur. 2 boyutlu görüntünün pixellerden oluşması gibi, 3 boyutlu görüntü voxellerden oluşur. Görüntüleme bir eşik filtresine bağlıdır. Bu filtre voxellere grilik derecesine göre transparan ya da görülebilir olarak ikili bir değer atar. Kullanıcı voxellerin görünür ya da görünmez olmasına göre kritik bir değer tanımlayıp ona göre inceler (247). Örneğin; Dolphin Imaging iki tane threshold (eşik) filtresi sunar: sert dokular için ve yumuşak dokular için. Transparantlık seçeneği de yumuşak doku kalınlığının ayarlanabilmesi için vardır (247).

KIBT teknolojisi ile bütün radyografiler 1 dakikanın altında çekilebilmektedir (247). Bazı KIBT tarayıcıları bütün hacim verilerini 9 saniyede hastanın etrafında yarım dönüşte tarayabilir. KIBT sistemleri, izotropik bir voksel matris nedeniyle longitidunal ve aksiyal olarak yüksek çözünürlüğe sahip görüntüler sunar. Bu da milimetrenin altında 0.4-0.125 mm aralığında bir çözünürlük sunar. Bazı KIBT

tarayıcıları geniş alanları tarar bu da bütün maksillofasiyal bölgenin görüntülenebilmesine yardımcı olur (258,259).

KIBT, konvansiyonel tomografiye göre 4 kat daha az radyasyon uygulamasına rağmen (260), etkileyen radyasyon kullanım ayarlarına bağlı olarak değişir (kVp, mA). Daha düşük mA ve/veya kolimasyon kullanılması hastanın alacağı radyasyonu azaltma yöntemlerinden birisidir fakat aynı zamanda daha yüksek ayarların kullanımına göre daha düşük görüntü kalitesi oluşturur. KIBT makinesinde hastaya uygulanması gereken efektif dozun en düşük 45 µSv en yüksek 650 µSV olması gerektiği rapor edilmiştir (247).

Ortodontist artık periapikal, panoramik, sefalometrik ve oklüzal radyograflar ile TMJ serilerini, aksiyal görüntüler gibi normal radyografik makineler tarafından üretilemeyen görüntüleri KIBT ile elde edebilmekte ve sağ ve sol taraflar için ayrı sefalogramlar almasına gerek kalmamaktadır (247).

Üç boyutlu KIBT görüntüleri: 1) mandibular kondil başının boyut, şekil ve pozisyonu; 2) dişin bulunduğu yerin genişliği; 3) mandibular ramus ya da gövdenin morfolojisi, eğimi, yer değişimi ya da deviasyonu; 4) diş kökü pozisyonları; 5) gömülü ya da süpernümere dişlerin lokalizasyonları; 6) palatal morfoloji; 7) implant ya da osteotomi yapılacak alanların morfolojisi hakkında ek tanısal bilgiler verir. Bu bilgiler etkilenmiş yapının tanımlanmasını, tedavi planı yapılabilmesini ve tedavi stabilitesinin uzun dönem takibinin yapılabilmesini sağlar (261).

KIBT sert dokuyu ve çoğu yumuşak doku komponentlerini görüntülemede mükemmel bir görüntüleme yöntemidir. Fakat, kassal yapılar ve onların bağlantılarını tam olarak görüntüleyemez. Bu intrinsik yapıların konvansiyonel magnetik rezonans (MR) ile görüntülenmesi gerekir, bu görüntüleme yöntemi ile hasta radyasyona maruz kalmaz. KIBT yumuşak doku rengini doğru olarak vermez fakat manuple edilmesine izin verir. Bu sınırlama da stereofotogrametri ve laser taramanın yumuşak doku görüntüleme için daha iyi yöntemler olduğunu gösterir. Bütün yeni çıkan klinik ekipmanlarda olduğu gibi, KIBT makinelerinin de fiyatı cihazı alma konusunda karar verilmesinde bir etkendir (247).