Kazanımlar ve Etkinlikler

Uzamsal zekânın temeli hayal kurma yeteneğidir. Zihinde grafiksel olarak şekillendirme önemli bir noktadır. YY’de ÇZK esasları dikkate alınmıştır. 2005 9. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı müfredatında tüm zekâ alanları ile birlikte görsel zekâ da dikkate alınarak kazanımlar ve etkinlikler hazırlanmıştır. Bu bölümde 9. sınıf Türk Edebiyatı programındaki kazanım, sınıf-okul içi ve okul dışı etkinlikler ünitelere göre ayrılarak ele alınacaktır.

1. Ünite Güzel Sanatlar ve Edebiyat

Güzel sanatlar içinde edebiyatın yerini belirleme kazanımına ilişkin önerilen okul dışı etkinliklerde, öğrencilerin insan olan her yerde sanat etkinliği olup olmadığını araştırmaları ve araştırma sonucunun tartışılarak maddeler halinde tahtaya yazmaları istenmektedir. Bu etkinlik görsel zekânın öğretim stratejilerinden olan zihin haritalarını kullanmaya dolaylı olarak elverişlidir. Çünkü öğrenciler araştırma sonuçlarını zihinsel bir faaliyetle şemalaştırabilirler. Böylece grafiksel olarak bir sunum hazırlamaya yönlendirilebilirler. Aynı kazanım için tespit edilen, bir doğal görünüşle bir doğal görünüşü konu alan manzara resminin karşılaştırılması etkinliği tam anlamıyla uzamsal zekâya hitap etmektedir. Öğrencilerin düş kurmalarına ve görsel malzemeyle düşünmelerine yardımcı olabilecek bu etkinlik ÇZK’nın öğretim stratejilerine de uyum göstermektedir.

Bir resmin, bir heykelin öğrenciye düşündürdüklerini sorma, insan etkinliklerinin güzel sanatlar içindeki yerini belirleme kazanımıyla ilişkilendirilmiştir. Görsel zekâsı gelişmiş öğrencilerin düş kurma becerileriyle, zihinde canlandırma stratejisini birleştirmelerine imkan sağlayan bu etkinlik, doğrudan görsel öğrenmeye yöneliktir.

Güzel sanatların hangi ölçütlere göre sınıflandırıldığını belirleme kazanımında öngörülen okul dışı etkinliklerde, öğrencilerin şiir, heykel, resim, film tiyatro metni bularak sınıfa getirmeleri ve gruplar oluşturarak bu eserlerin malzemeleri üzerinde tartışmaları, bunlardan sesle, sözle , çizgi ve renkle, taşla, ahşapla vb. maddelerle oluşturulanlarını bir tablo üzerinde göstermeleri istenmektedir. Bu çalışma düş gücünü kullanma ve tablolaştırma stratejilerinin kullanılmasını sağlayarak öğrenmeyi kolaylaştıran bir etkinliktir.

Öğrencilere edebiyatın güzel sanatlar içindeki yerini fark ettirmeyi amaçlayan okul dışı etkinlik; tablo, şiir, müzik parçası, bilimsel metin, tarih metni karşılaştırması yapan öğrencilerin gruplar oluşturarak, elde ettikleri sonuçları poster şeklinde sunmalarını istemektedir. Bu çalışma görsel zekâ açısından oldukça dikkat çekicidir. Çünkü uzamsal zekâsı gelişmiş öğrenciler sunum yaparak daha kolay öğrenmektedirler. Ayrıca karşılaştırma yaptırarak, öğrencilerin zihin haritaları oluşturmalarına da fırsat verilmektedir.

Öğrencilere her türlü birikimin dil aracılığıyla sonraki kuşaklara aktarıldığını kavratmak için sınıf içi etkinlikte “dil olmazsa toplum hayatı nasıl olurdu?” sorusunun tartışılması ve sonuçların maddeleştirilmesi istenmektedir. Öğrencilerden zihin haritaları oluşturmasını istemek daha etkili bir yöntem olsa da bu etkinlikte dolaylı olarak görsel zekâya olumlu tesir etmektedir.

Dilin kültür taşıyıcısı rolünün önemini ve değerini tartışan öğrencilerin, elde ettikleri sonuçları poster hazırlayarak sunmaları ÇZK’nın öngördüğü öğretim anlayışını uygulamaya fırsat vermektedir.

Metnin iletişim aracı olduğunu fark etme kazanımında öğrencilerin sınıf içinde farklı metin örneklerinin yazılış nedenlerini tartışarak, sonuçlarını maddelemeleri görsel zekânın gelişimi için kullanılan zihinde canlandırma ve şemalaştırma yöntemine fırsat verebilir.

Sınıf içi etkinlik olarak öğrenciler, metni meydana getiren unsurları belirleme ve bu unsurların birbirine nasıl bağlandığını açıklama kazanımı doğrultusunda inceledikleri metinlerden elde ettikleri bulguları maddeleştirirler. Bu etkinliğin de dolaylı olarak görsel zekâya uygun olduğunu söyleyebiliriz.

Edebî metnin özelliklerini kavrama kazanımında dikkat edilmesi gereken husus olarak belirtilen, problem çözmeye ilişkin etkinlikte; öğrencilerin edebî metnin özelliklerini tespit etmeye çalışmaları ve sonuçları kartonlara yazmaları istenmektedir. Bu etkinlik ile öğrenciler, bireysel bir çalışma yaparak görsel bir sunu hazırlamaktadırlar. Uzamsal zekâ açısından bu oldukça önemli bir çalışmadır.

Öğrencilere edebî metinlerin kurmaca olduğunu fark ettirmek için, seyrettikleri bir filmi anlatmalarını temel alan ders içi etkinlik sayesinde, öğrencilerin görsel zekâ öğretim stratejisi olan zihinde canlandırmayı ve düş kurmayı kullanmaları sağlanmış olur.

Edebî metnin her okunduğunda yeni anlamlar kazanıp kazanmadığını belirleme kazanımında öğrencilerin “otuz beş yaş” şiirini farklı yaş gruplarına okumaları ve onlarda bıraktığı izleri araştırarak sınıf içinde tartışmaları istenmektedir. Tartışma sonuçlarını maddeleyen öğrenciler dolaylı olarak bilgiyi şemalaştırmaktadırlar.

Öğrencilerin edebiyatın diğer bilim ve bilgi alanlarının ortaya koyduğu verilerden nasıl yararlandığını fark etmelerine ilişkin kazanımda, öngörülen ders içi etkinlik, bir coğrafya metniyle herhangi bir romandan mekan anlatan bir parça seçip okutulması ve aralarındaki farkın sorularak tartışma sonuçlarının posterleştirilmesidir. Görsel zekâsı gelişmiş öğrencilerin poster hazırlayarak daha

kolay öğrenmeleri, bu etkinliğin öğretimin bireyselleştirilmesi açısından ne derece önemli olduğunu göstermektedir.

2.Ünite Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)

Şiirin yazıldığı dönemdeki hakim zihniyeti fark etme kazanımı için öğrencilerden istenen ön hazırlık ödevinin mahiyeti, çeşitli dönemlere ait zihniyetin, sanat anlayışının, sosyal ve kültür hayatına dair özelliklerin belirlenmesidir. Öğrenciler elde ettikleri sonuçları , görsel zekâya uygun olarak maddeleştirirler. Bu etkinlik, öğrencileri üniteye hazırlarken zihinlerinde şema oluşturmalarına fırsat verebilir.

Kısa bir şiirin ahenk bakımından incelenmesini esas alan okul dışı etkinlik, çeşitli dönemlere ait şiirleri ses ve ritim özellikleri bakımından karşılaştırma kazanımıyla ilişkilendirilmiştir. Öğrencilerin, şiiri düz yazıdan, ses ve söyleyiş bakımından ayıran özellikleri konu alan bir sunum hazırlamaları uzamsal zekânın su yüzüne çıkarılmasında etkilidir.

Şiir dilini inceleme kazanımında, öğrenci grupları, bir paragraf boyutunda düz yazı ile kısa bir şiir parçasını dil bakımından karşılaştırırlar. Bu okul dışı etkinlik sonucu öğrencilerin ortak maddelerden oluşan bir poster oluşturmaları istenmektedir. Görsel zekâsı gelişmiş öğrencilerin poster oluşturarak sınıfta sergilemeleri öğrenmelerini olumlu yönde etkilemektedir.

Öğrencilerin grup oluşturarak şarkı söylemekle sohbet etmek; dans etmekle doğal olarak yürümek; fotoğraf çekmekle resim yapmak arasındaki farkları araştırmaları ve sonuçları sınıfta sunmaları, şiirde imgenin kullanılma nedenlerini açıklama kazanımı için tespit edilmiş okul dışı etkinliktir. Öğrencilerin sunumlarını görsel malzemeyle zenginleştirmesi, uzamsal zekânın öğrenme stratejilerine fırsat vermektedir.

Sınıf duvarına asılan posterler, görsel zekâsı gelişmiş öğrencilerin öğrenme seviyelerini yükseltmektedir. Farklı dönemlere ait şiirleri anlam ve gerçeklik yönünden karşılaştırma kazanımına ilişkin, öğrenci gruplarından istenen posterler, öğretime öğrencilerin dahil olmasını sağlayan ve ÇZK’nın önemsediği bir etkinliktir.

Anlam ile yorum arasındaki ilişkiyi belirleme kazanımında, aynı resmin farklı insan gruplarına farklı şeyler düşündürebildiğini hatırlatma etkinliği mevcuttur. Bu husus sınıfa getirilen resimlerle gerçekleştirildiği takdirde, öğrencilerin zihinde canlandırma yapmalarına ve düş kurmalarına olanak sağlayarak uzamsal zekânın gelişimine katkıda bulunulabilir.

3.Ünite Olay Çevresinde Gelişen Edebî Metinler

Olay çevresinde oluşan edebî metinleri gruplandırma kazanımında, sınıf içi etkinlik olarak öğrencilerden seçtikleri göstermeye bağlı metinleri canlandırmaları istenmektedir. Bu etkinlik tüm zekâ alanlarını kapsamaktadır ve görsel zekâ için de uygundur.

Ders içi etkinlikte, gruplara ayrılan öğrencilerin okudukları metindeki olay örgüsünün özelliklerini belirlemeleri, bunları yazıyla ifade etmeleri ve şemalaştırmaları istenerek; metnin olay örgüsünü bulma kazanımı davranışa dönüştürmek amaçlanmaktadır. Görsel zekânın öğretim stratejilerinden olan grafiksel semboller ve şemalar oluşturma açısından bu etkinlik bireysel öğretime elverişlidir.

Olay örgüsünün insana özgü bir gerçekliği ifade edip etmediğini belirleme kazanımında uygulanan sınıf içi etkinlik, “insana özgü gerçeklik” söz grubundan ne anladıkları sorulan öğrencilerin, beyin fırtınası ile bu konuyu tartışmalarıdır. Bu etkinlik sayesinde uzamsal zekânın temeli olan hayal kurmaya vurgu yapılabilir. Çünkü programda hayal, tasarı, izlenim ve benzeri hususların insan gerçekliğindeki yeri ve değerinin sezdirilmesine dikkat çekilmektedir.

Öğrenci gruplarından saptadıkları temayı konu alan yazılar kaleme alıp, resimler ve karikatürler yaparak okudukları metnin temasını güncelleştirmelerini isteyen okul dışı etkinlik; temanın sosyal hayatla, düşünce tarihiyle ve eserin yazıldığı dönemle ilişki kurma kazanımını desteklemektedir. Bu etkinlik ÇZK ışığında sözel ve görsel zekâyı içine almaktadır. Öğrencilerin resim ve karikatür hazırlamaları, uzamsal zekâsı gelişmiş olanlar için bireysel bir öğrenme şeklidir.

Metnin kim tarafından anlatıldığını açıklama kazanımında, aynı yerin farklı açılardan çekilen fotoğraflarının yan yana getirilerek farklılığın bakış açısından kaynaklandığını vurgulayan sınıf içi etkinlikle, öğrenciler görsel malzeme üzerinden zihinsel ilişkilendirme yaparak öğrenmeye hazırlanmaktadırlar.

Yaşanan gerçeklik ile metindeki gerçekliğin ilişkisini belirleme kazanımına ilişkin sınıf içi ve okul dışı etkinlikler görsel zekâsı gelişmiş öğrencilerin öğrenmelerine katkıda bulunacak niteliktedir. Öğrenci grupları, bilimsel bir metin ile anlatmaya bağlı edebî metni anlamları bakımından karşılaştırırlar, farklılıkları maddeler halinde sıralarlar. Bu maddeleri fon kağıdına yazar ve sınıfta sergilerler. Öğrenciler gruplar oluşturarak tarihî gerçeklikle edebî gerçeklik arasındaki ilişkiyi araştırır, bulduklarını şemalaştırırlar. Tüm bu etkinlikler görsel zekânın öğretim stratejilerine imkan sağlayıcı niteliktedir. Zihinde canlandırma, şemalaştırma, görsel materyal hazırlayarak sergileme, maddeleme görsel zekâsı gelişmiş öğrencilerin öğrenmelerine yardımcı etkinliklerdir.

Öğrenci gruplarının, edebî metinlerin her okunduğunda neden ve nasıl yeniden anlam kazandığını araştırmalarını; saptamalarını afişler halinde sınıfa sunmalarını ön gören okul dışı etkinlik, metnin her okunduğunda yeni anlam değerleri kazanıp kazanmadığını belirleme kazanımıyla ilişkilendirilmiştir. Bu etkinlik sayesinde öğrencilerin, görsel sunum yapmak suretiyle uzamsal zekâlarına yönelmeleri mümkündür.

Tiyatronun güzel sanatlar içerisindeki yerini ve tiyatronun özelliklerini belirleme kazanımlarına paralel, öğrencilere sunum etkinlikleri yaptırmak, ÇZK

temelli olan bireysel eğitimin görsel zekâ ayağına uygundur. Öğrencilerin görsel malzemelerle süslenmiş, şemalaştırılmış bir sunum hazırlaması, uzamsal zekâyla öğrenenlerin bu kazanımı elde etmelerine olanak sağlamaktadır.

Öğrencilere, incelenen tiyatro metinlerinden uygun olanını canlandırma görevi vermek; metin türünün hangi dönemde ortaya çıktığını fark etme kazanımının okul dışı etkinliklerindendir. Bu etkinlik ile öğrencilerin yaparak-yaşayarak öğrenmelerine imkan verilirken, tüm öğrencilerin görsel öğrenmeleri de kolaylaştırılmaktadır.

4.Ünite Öğretici Metinler

Metnin yazıldığı dönemdeki hakim zihniyeti fark etme kazanımı için öğrencilerden istenen hazırlık etkinliğinde, öğrenci gruplarının seçilen metinlerden hareketle yazıldıkları dönemin sosyal, siyasî ve kültürel durumu hakkında çıkarımlarda bulunup, bunları ilgili resim, ses ve şekillerden yararlanarak afiş haline getirmeleri bulunmaktadır. Bu etkinlik görsel zekâyı harekete geçirecek sunumları içermesi bakımından önemlidir.

Öğrencilerin, çeşitli öğretici metinlerin yazılış amaçlarını belirleyerek döviz ve afiş hazırlamaları etkinliği, metnin yazıldığı dönemin sosyal, siyasî ve kültürel hayatının özelliklerini belirleme kazanımıyla ilişkilendirilmiştir. Öğrenci gruplarının bireysel ve grupla çalışma tekniklerini kullanarak, görsel bir ürün meydana getirmeleri ÇZK açısından öğrenmeyi kolaylaştırıcı bir etkinliktir.