Katılımcılar

Araştırmaya Malatya ili Turgut Özal Özel Eğitim Meslek Okuluna devam eden yaşları 7-15 yaş arasında Down sendromu, otizm spektrum bozukluğu ve hafif düzey zihinsel yetersizliği olan 4 katılımcı ile başlanmıştır. Ancak hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bir katılımcı çalışmaya başlandıktan kısa bir süre sonra zorunlu bir ameliyat geçirmek zorunda kaldığından çalışmaya devam edememiştir. Bu yüzden çalışma, biri kız ikisi erkek olmak üzere üç katılımcıyla sürdürülmüştür.

Tablo:4 Katılımcıların Demografik Özellikleri

Öğrencinin Adı Cinsiyeti Yaşı Sınıfı Tanısı

Ali Erkek 11 4 Otizm Spektrum Bozukluğu

Buse Kız 15 8 Down Sendromu

Murat Erkek 7 1 Otizm Spektrum Bozukluğu

*Katılımcıların gerçek isimleri değildir. Etik kurallar gereği değiştirilmiştir.

Birinci katılımcı olan Buse, 15 yaşında gelişimsel yetersizlik grubundan olan Down sendromlu bir kız çocuktur. Buse 1 yaşından itibaren yoğun bir özel eğitim almış ve aldığı bu özel eğitim sayesinde dil gelişimi, psikomotor gelişim ve bilişsel gelişim alanlarında akranlarına oranla daha iyi ilerlemiştir. Dilinin büyük olmasından dolayı konuşmasında anlaşılırlık zor olsa da en az iki veya üç sözcüklü cümleler kurabilmekte ve yönergeleri anlayabilmektedir. Buse’nin diğer gelişim alanlarına kıyasla sosyal gelişim alanında daha içe

79

kapanık ve utangaç olduğu söylenmiş, bağlama uygun sosyal etkileşim başlatmada sınırlı olduğu belirlenmiştir.

İkinci katılımcı olan Ali, 11 yaşında gelişimsel yetersizlik grubundan otizm spektrum bozukluğu tanılı bir erkek çocuktur. Üç yaşından itibaren özel eğitim almaya başlamıştır. Ali, dil gelişimi ve bilişsel gelişim açısından akranlarına yakın bir performans sergilemektedir. Gecikmiş ekolalisinin olduğu gözlenmekte ve dikkat süresinin oldukça kısa olduğu söylenmektedir. Değerlendirme sonrasında sosyal gelişim alanı açısından yetersizlik gösterdiği belirlenmiştir.

Üçüncü katılımcı Murat ise, 7 yaşında gelişimsel yetersizlik grubundan otizm spektrum bozukluğu tanısı olan bir erkek çocuktur. Dört yaşından itibaren özel eğitim almaya başlamıştır. Murat, psikomotor ve bilişsel gelişim alanlarında akranlarına yakın bir performans sergilemektedir. Alıcı dil becerilerinde sorun yaşanmazken ifade edici dil becerilerinde ileri derecede ekolalisinin olduğu gözlenmektedir. Yönergeleri yerine getirebilmekte ve en az bir veya iki sözcükten oluşan cümleler kurabilmektedir. Dikkat süresinin oldukça kısa olduğu söylenmektedir. Değerlendirme sonrasında sosyal gelişim alanı açısından yetersizlik gösterdiği belirlenmiştir.

Araştırma benzer gereksinimleri belirlenen bu 3 katılımcı ile yürütülmüş ve araştırma katılımcıların düzenli bir şekilde okula gelmeleri sayesinde herhangi bir aksaklık olmaksızın başarıyla sonuçlanmıştır.

Çalışma için gelişimsel yetersizlik grubundaki katılımcılar seçilirken var olan tanı bilgisine, öğrencilerin ailelerinden ve okuldaki ilgili müdür yardımcısından alınan bilgilerle karar verilmiş; katılımcılara ait resmi tanı evraklarına gizlilik ilkesi nedeniyle ulaşılamamıştır. Bu araştırma için öğrencilere “Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği” uygulanarak katılımcıların sosyal beceri düzeyleri belirlenmiştir. Gereksinim duydukları sosyal beceriler de bu değerlendirme sonrasında belirlenmiştir.

Öğretilmesi hedeflenen beceriler seçilirken, yetersizlikleri belirlenen sosyal beceriler ebeveynleri ile de tartışılarak çocuklar için en işlevsel olanlar seçilmiştir. Öğretilecek sosyal becerilerin, uygulamanın etkililiğini ve verimliliğini olumsuz etkilememesi açısından katılımcıların öğretmenleri ve aileleri tarafından öğretilmemesi için sözel olarak uyarıda bulunulmuş ve ailelerle sözleşme yapılmıştır.

80 Tablo 5: Katılımcılarla Çalışılan Sosyal Beceriler

Öğrencinin Adı

Cinsiyeti Yaşı Sınıfı Tanısı Öğretilen Sosyal Beceriler

Ali Erkek 11 4 Otizm

Spektrum Bozukluğu

1. Hata yaptığında özür diler 2. Grup üyelerinden izin alarak

gruba katılır

3. Başkalarıyla karşılaştığında sözlü veya kafasıyla selam verir

Buse Kız 15 8 Down

Sendromu

1. Hata yaptığında özür diler 2. Grup üyelerinden izin alarak

gruba katılır 3. Sırasını bekler

Murat Erkek 7 1 Otizm

Spektrum Bozukluğu

1. Hata yaptığında özür diler 2. Grup üyelerinden izin alarak

gruba katılır 3. Sırasını bekler

Katılımcıların araştırmaya katılmaları için “Katılımcı Veli Sözleşmesi” (Ek: 4) ve “Gönüllü Veli Katılım Formu” (Ek: 5) yine katılımcıların öğretmenleri ile de koordineli gidebilmek adına “Katılımcı Öğretmen Sözleşmesi” (Ek: 2) ve “Gönüllü Öğretmen Katılım Formu” (Ek: 3) araştırmacı tarafından hazırlanarak velilere ve öğretmenlere imzalatılmıştır. Araştırmanın katılımcıları bu şekilde araştırmaya dahil edilmiştir. Tablo 4’de katılımcıların demografik özellikleri gösterilmiştir.

3.1.1 Katılımcılarda Aranan Ön koşul Beceriler

Bu çalışmayı yürütebilmek için araştırmaya katılacak olan katılımcılarda aşağıda sıralanan ön koşul beceriler aranmıştır;

1. Tanısına ek olarak görme veya işitme kaybının olmaması

2. En az üç dakika süre ile dikkatini etkinliğe yöneltebilme becerisi 3. Sözel yönergeleri takip edebilme becerisi

81 4. Görsel uyaranlara tepkide bulunabilme becerisi

5. En az bir veya iki kelime düzeyinde sözel ifadeleri taklit etme becerisi 6. Çalışmaya istekli olma

7. Sosyal becerileri değerlendirme ölçeğine göre araştırmacı tarafından seçilen üç sosyal beceriyi de uygun olarak yerine getirememe

Katılımcıların bu ön koşul becerilere sahip olup olmadığını öğrenebilmek için ebeveynleri ve okul öğretmenleri ile görüşülmüş ve bu ön koşul beceriler üzerinde görüş birliğine varılmıştır. Katılımcıların öğretmenleri ve ebeveynleri tarafından Hasan Avcıoğlu’nun “4-6 Yaş Sosyal Beceri Ölçeği” (Ek: 1) doldurulmuş ve katılımcıların yetersiz olduğu sosyal becerilerin seçimi konusunda fikir birliğine varılmıştır.