KARIŞIM PROBLEMLERİ

Genel olarak karışım problemlerinde bir ya da daha fazla ürünü elde etmek için çok sayıda ara ürün karıştırılır. Çoğu kez hammadde-ler açısından ürünün kalitesini ve miktarını etkileyen sınırlayıcı şartlar vardır. Buna ilaveten son ürünün elde edilmesinde değişik şartlara bağlı hammaddeler çok sayıda değişik biçimde v e miktarda karıştırıl abilirler.

Bu yüzden karışım probleminin verilen bir amaç fonksiyonunu opti-mize edecek bir biçimde düzenlenmesi gerekir. Bu genellikle belirli sı-nır ve şartları sağlıyan bir maliyet minimizasyomıdur.

Karışım problemlerine örnek yalnızca petrol endüstrisi değüdir.

Yem, gıda, demir-çelik metallurji gibi sanayi kollarında da karışım prob-lemleriyle karşılaşılır.

Doğrusal programlama değişik oranlarda doğrusal değişen karışım-ların, karışım işlemleri için uygun bir vapı gösterir. Bu. hiç bir zaman karışımın bütün fiziki miktarlarının doğrusal değiştiği anlamına gel-mez. Bu yüzden doğrusal programlama doğrusal olmıyan durumlarda uygulandığında yalnızca yaklaşık bir sonuç verir. Bir çok durumlarda

65 Ayrıntılı bilgi için bakınız:

Kurt Eisemann, W.M. Young, "Study of a Textile Mili With The Aid of Linear Program-ming" Management Technologs, Monograplı No. 1, 1960.

P.I). Poddar "Optimum ProduCt-Mix in a Cotton Yarn Mili: An Apploication of Linear Programming Technique", The Indian Textile Journal May 1967.

J.H. Green K. Chatto, C.R. Hicks, C.B. Cox, "Linear Programming in the Packing Industrj"

The Journal of Industrial Engineering, Vol, 10 No. 5, 1, 1959.

Aydın Aydınoğlu, Üretim Plânlamasında Modern Metodlar ve Bir Örnek, (Basılmamış tez, Î.T.Ü.), İstanbul, 1973.

Musa Şenel, Doğrusal Programlama Metodu ile Üretim Planlaması ve Bir Tekstil İşlet-mesinde Uygulama, Ankara, E.l.T.l.A. Yayını 1974.

Cemal özgüven, Doğrusal Programlama ve Kars Süt Tozu Fabrikasında Uygulama, (Ba-sılmamış doktora tezi, S.B.F.), 1974.

E. Yülek, S. Çayköylü, "Pamuk ipliği imalinde Doğrusal Programlama Tekniği" Ankara, Mühendis ve Makina Cilt 18 Sayı 205, Şubat 1974, s. 37-42.

Cihan G. Dağlı, "Çeşitli Üretim Yapan Teşekküllerde En Uygun Mamul Karışımı Seçimi"

Ankara, Mühendis ve Makine, Cilt 18 Sayı 206, Mart 1974 s. 114-116.

doğrusallık kabulu karşım işlemlerinin incelenmesinde, çok yararlı ve yeterli sonuçlar almayı sağlar66.

Doğrusal programlamanın ilk tutarlı ve yararlı uygulaması petrol rafinerilerinin programlamasında olmuştur67. Yakın zamanlarda bir çok petrol şirketi bu konuda geniş çalışmalar yapmıştır.

Rafineri işlemleri ham petrolün havada damıtılmasıyle başlar.

Bu damıtma sonucu çok sayıda ara ü r ü n l e r ortaya çıkar. Diğer ürünler aynı hammadde ya da ara ürünlerin değişik oranlarda karıştırılmasın-dan elde edilir. Bu yüzden rafineri işlemlerinin optimizasyonu oldukça karışıktır. Charnes, Cooper ve Mellon bu konuda öncü çalışmalar yap-mışlardır. Bunları diğer çalışmalar izlemiştir68.

Demir Çelik endüstrisi ve madencilik için değişik çalışmalar yapıl-mıştır69. Demir çelik endüstrisinde üretim planlamasında ve yüksek fırınlara hammaddelerin yüklenmesiyle ilgili bir doğrusal programlama modelini T. Fabian geliştirmiştir70. Ayrıca değişik demir cevherlerinin değerlendirilmesinde ve düşük kaliteli cevherlerin peletlenmesinde doğ-rusal programlamadan yararlanılmıştır71.

Dökümhanelerde kupol ya da endüksiyon ocağına malzeme yük-lenmesinde değişik kombinezonlar söz konusudur. Minimum maliyette,

66 Hadley, a.g.e., s. 459.

67 Dantzig, a.g.m. s. 10.

68 Bakınız: A. Charnes, W.W. Cooper, B. Mellon, "Blending Avıation Gasolines, A Study in Programming Interdepandent Activities in an Integrated Oil Company", Econometrica, Yol.

20, No. 2, 1952.

Gifford Symoııds, Linear Programming: The Solution of Refinery Problems, New York, Esso Standart Oil Company, 1955.

A, S. Manne, Scheduling of Petroleum Refinery Operations, Cambridge Harvard Univer-Bİty Press, 1956.

69 Demir Çelik endüstrisindeki matematik programlama çalışmaları için bakınız: S.L.

Cook "Aplications in The Steel Industry" Progress in Operations Research, Yol. II, Edited, D.B. Hertz, R.T. Eddison New York, John Wiley, Inc. 1964. s. 248-260.

70 Bakınız: T. Fabian "A Linear Programming Model of Integrated Iron and steel pro-duction "Management Science Vol. 4 No. 4, July 1958, p. 415-449.

71 Bakınız: T. Fabian "Process Analysia of the Iron and Steel Industry; A Model", Detroit meeting of the Econometric Society, Decembıe, 1954.

T. Fabian, "Process Analysis of Certain Steel Industry Operations" West Coast Regıonal Meetings of the Econometric Society 1954.

istenen kalitede alaşımlı döküm elde etmek için, doğrusal programla-madan yararlanılarak, değişik çalışmalar yapılmıştır⁷².

Doğrusal programlamayla çözülebilen karışım problemlerinden biri de beslenme sorunlarının plânlanmasıdır.Bu tip problemlerde de ilginç uygulamalar yapılmıştır73.

Doğrusal programlama tekniği başta üretim plânlama problemleri olmak üzere endüstride ve diğer sahalarda oldukça geniş bir uygulama alanına sahiptir. Çok değişik sorunlara uygulanmış ve büyük tasarruf-lar sağlanmıştır.

Her modelde olduğu gibi doğrusal programlama modelleri de bazı varsayımlardan hareket edilerek düzenlenmektedir. Kuşkusuz sonuç-ların geçerliliği modelin hazırlanmasında gerekli bilgilerin tutarldığına bağlıdır. Yarılan sonuçlar mutlak ve değişmez veriler değildir. Verilerin toplandığı dönemle uygulanacağı dönemin farklı olması ya da istenen doğrulukta bilgi bulunamaması gibi nedenlerle kesin sonuçlara varıla mıyabilinir. Ancak soruna yaklaşımın nasıl yapılacağı belirlendiği için yeni verilerle gerçek durumu tespit etmek herzaman mümkündür.

Uygulama çalışmalarının işletme için en önemli yanı herşeyden önce mevcut durumu gözler önüne sermesidir. Ayrıca, üretim, pazar-lama ve satınalma gibi işletme politikalarının yönlendirilmesinde, yöne-tici elinde güçlü bir araç olmasıdır.

72 Bakınız: Metzger, Schwartzbek a.g.m. e. 87-93

E.P.D. Garmo, "Applying a Modern Industrial Engineering Technique to Two Old Foudnry Proplems", Programming for Optimal Decisions, Der: P.G. Moore, S.D. Hodges, Penguin Books 1970 s. 44-54.

73 Bakınız: K.H. Maddy, R.B. Grainger, W.A. Dudley, F. Fuchal, "The Applications of Linear Programming to Feed Formulation"; Feedstuffs, April 1963.

R.L. Gue, J.C. Liggett, "Mathematıcal Programming Models for Hospital Menu Planning"

Journal of Industrial Engineering. Vol. 17. 1966, s. 395-400.

Kâğıt endüstrisindeki kırpıntı kaybını minimuma indirme çalışmasından da bu arada söz edilebilir. Bakınız: A.E. Paull. J.R. Walter, "The Trim Problem An Application of Linear Programming to the Manufacture of Newsprint Paper" Econometrica, Vol. 23. 1955.

BÖLÜM II

DOĞRUSAL PROGRAMLAMA TEKNİĞİNİN DEMİR ÇELİK İŞ-LETMELERİ KARABÜK KONTİNÜ HADDEHANESİNDE

UY-GULANMASI

•

BÖLÜM: II

DOĞRUSAL PROGRAMLAMA TEKNİĞİNİN DEMİR ÇELİK İŞ-LETMELERİ KARABÜK KONTİNÜ HADDEHANESİNDE

UY-GULANMASI KISIM: V

Y. ARAŞTIRMANIN AMACI UYGULAMAYA KONU OLAN