• Sonuç bulunamadı

II. Osman (1618-1622), Kullandığı BaĢlıklar ve Hassa BaĢlıkçıları

7. HASSA BAġLIKÇILARININ ĠDARĠ YAPILANMASI

2.9. II. Osman (1618-1622), Kullandığı BaĢlıklar ve Hassa BaĢlıkçıları

Islahat hareketleri yapmak istediyse de baĢarılı olamadı. 1622‟de ayaklanmalar neticesinde Ģehit edildi.286

Sultan iyi bir binici ve ok atıcısıdır. Bunu göstermek için ok ve yayla birlikte resimlenmiĢtir.287

Resim 198: II. Osman Kaynak: 1682 Tarihli Silsilenâme, 2000: 39.

Resim 199: II. Osman Kaynak: Konstantin Kapıdağlı

http://www.digitalssmorg.

Resim 200: II. Osman Kaynak: Ġrepoğlu, 1999: 98

Silsilenâme‟den alınan minyatürde (Resim 198) II. Osman, yanları dilimli Yusûfî mücevveze kavukla tasvir edilmiĢtir. Kavuğun tepesinden kırmızı mücevveze kısım görünmekte, kavuğun üzerinde, sol üstte yukarı yönlü duran, sağ tarafta aĢağı

286

UzunçarĢılı, age., III. Cilt, 1973, s. 127- 141.

287

131 yönlü durmakta olan tüylü iki sorguç yer almaktadır. Tepe dilimle kavuğun ön kısmı arasında baklava biçimli bir parça yer almaktadır.

Kapıdağlı ve Levnî‟nin tasvirlerinde (Resim 199, 200) II. Osman, aynı kalıbın tekrarlandığı, yanları dilimli kavukla görülmektedir. Yukarı doğru geniĢleyen kavuğun tepesi düzdür ve önde aĢağı sarkan, tüylü, murassa bir sorguç bulunmaktadır. Sorgucun hemen üstünde, kavuğun tepesi ve gövdesi arasında baklava biçimli bir parça bulunmaktadır.

Resim 201: II. Osman Kaynak: Ġrepoğlu, 1999: 171

Resim 202: II. Osman Kaynak: Mahir, 2000: 319

Resim 203: II. Osman Kaynak: Mahir, 2000: 322

Yukarıda yer alan her üç minyatürde de II. Osman “civan sultan” imajına uygun Ģekilde tasvir edilmiĢtir. II. Osman, Levnî‟nin minyatüründe (Resim 201), dilimli, tepesi düz, yukarı doğru geniĢleyen Yusûfi kavukla resimlenmiĢtir. Kavuğun üzerinde ikisi tepe yanlarında yukarı bakan, biri önde aĢağı dönük duran yelpâze biçiminde tüylü, murassa üç sorguç bulunmaktadır.

Ahmed NakĢî‟ye atfedilen minyatürde (Resim 202) II. Osman, geniĢ, büyük bir kavukla tasvir edilmiĢtir. Kavuğun ön tarafı arka tarafına göre daha düz ve arka taraf daha bombeli görünmektedir. Kavuğun alt yanından baĢlayıp tepeden dolanarak diğer yanına ulaĢan pamuk (?) dolgulu bir destar kuĢağı bulunmakta, bu kuĢağa altın zincirlerle raptedilmiĢ siyah tüylü iki sorguç, ön yanlardan aĢağı doğru sarkmaktadır.

Yine Ahmed NakĢî‟ye atfedilen bir baĢka minyatürde (Resim 203) II. Osman, yanlardan yukarı doğru bir dilim hâlinde dolgulu bir destar dolamasının çevrelediği, tepede bir baĢka dilimin daha dikkat çektiği bir kavukla tasvir edilmiĢtir. Kavuğun üst yanında yelpâze biçimli, siyah tüylü bir sorguç ve ön tarafta aĢağı dönük duran siyah tüylü baĢka bir sorguç yer almaktadır. Sorguçların altın sorguç yuvaları görünmektedir.

132

Resim 204: II. Osman Hotin Seferinden Dönüyor (ġehnâme-i Nâdirî- Ahmed NakĢî)

Kaynak: Mahir, 2000:320

Resim 205: Minyatür Detay321

II. Osman‟ın Hotin Seferi‟nden dönüĢünü tasvir eden minyatürde (Resim 204, 205), II. Osman, yanlardan yukarı dönen dolgulu bir destar diliminin çevrelediği bir kavukla resimlenmiĢtir. Kavuğun ön kısmında tepede, oval, dolgulu bir destar kıvrımı daha bulunmakta ve bu kısımla kavuğun ön tarafı arasında baklava biçimli bir kısım yer almaktadır. Kavuğun yanlarında yer alan gösteriĢli altın sorguç yuvalarından yelpâze biçimli siyah ve beyaz tüyler uzanmaktadır. Sorguç yuvalarının hemen altından altın bir zincir kavuğun tepesini çevrelemektedir.

Resim 206: II. Osman Thesaurus exoticorum, 1688.

Resim 207: II. Osman Karalatos D. 1851.

Resim 208: II. Osman Thomas Artus, 1662. Kaynak: Sevim, 1997: 218-221

133 Resim 206‟da yer alan II. Osman tasvirinde padiĢah köĢeli görünümlü bir baĢlıkla tasvir edilmiĢtir. BaĢlığın ön yan tarafında, yönü aĢağı dönük duran bir sorguç yer almaktadır. Tepesi düz görünen baĢlığın gerçekçi olmadığı söylenebilir.

Resim 207‟de görülen tasvirde II. Osman, Selîmî kavukları andıran uzun boru Ģeklinde bir kavukla tasvir edilmiĢtir. Kavuğun yan tarafında ince iki dilim ya da Ģerit yer almakta, ön tarafında tüylü murassa bir sorguç aĢağı dönük durmaktadır.

Thomas Artus‟un tasvirinde (Resim 208) II. Osman, mücevveze kavukları andıran bir kavukla resimlenmiĢtir. Kavuğun tepesinden mücevveze benzeri çıkıntı görünmektedir ve bu kısmın etrafı geleneksel örneklere benzemeyen Ģekilde çukurlaĢtırılmıĢtır. Dört köĢe madalyona benzeyen bir süsleme, kordonlarla, tepedeki çukurluktan kavuğun önüne sarkıtılmıĢtır. Ġki yanda aynı madalyonun daha küçük ebatlı olanları yer almakta, bunların üzerinde tüylü sorguçlar yer almaktadır. Kavuğun geleneksel örneklerle uyuĢmadığı görülmektedir.

Resim 209: II. Osman, Sanduka Üzerindeki Sarık

Fotoğraf: ġenel, Ġstanbul, 2011. Resim 210: Sarık detay

II. Osman‟ın sandukasının üzerinde mücevveze kavuklara benzetilen bir kavuk yer almaktadır (Resim 209, 210). Kavuğun tepesinden koyu renkli mücevveze kısım görünmekte, mücevvezenin etrafından dolanarak aĢağı inen pamuk dolgulu dolama destar, boyuna Ģeritler hâlinde kavuğu çevrelemektedir.

II. Osman Döneminde Hassa BaĢlıkçıları

II. (Genç) Osman (1618-1622)

1618 Ar alık 1619 M ar t 1619 Ha zir an

Cemaat-i Külâhdüzan-ı Hassa Toplam 28 28 28

ġâkirdan-ı Mezkûrin Toplam 10 14 14

134

II. (Genç) Osman (1618-1622)

1618 Aralık 1619 Mar t 1619 Ha zir an

Mehmed Fâik Seroda (Serbölük) 13 13 13

Mehmed Hüseyin Serbölük 31 31 31

Hayri (Haydar?) Abdullah 12,5 12,5 12,5

Hüseyin Bekir (?) (Hüsni?) 6 6 6

Mehmed Hüseyin Seroda 25,5 25,5 27

Yusuf Abdullah 10 10 10 Mehmed Ömer 10 10 11 Hüsni Abdullah 7,5 7,5 7,5 Mustafa Halil 7 7 7 Mustafa Hüseyin 9 9 9 Hakkı Hasan 7,5 7,5 7,5 Sefer Süleyman 11 11 11 Hüsni Abdullah 7 7 7 Ahmed Mirza 12,5 12,5 12,5 Mehmed Nûri 7 7 7 Hüseyin Mehmed 4 4 4 Mustafa Mustafa 12,5 12 12 Ali Hüseyin 8,5 9 9,5 Mehmed Mahmud 5 5 5 Hüseyin Yusuf? 5,5 5,5 5,5

Hüseyin Cafer Kethüdâ 21 21 21

Abdülkadir DerviĢ 4 4,5 4,5 DerviĢ Külâhduz 7,5 7,5 7,5 Hasan Müslimnev 6,5 6,5 6,5 Halil Mustafa 4,5 4,5 4,5 Abdi Mehmed 4 4 4 Mirza Turhan 6 6,5 7 Hüseyin Abdullah 6 6 6

Şâkirdan-ı Mezkûrin Yevmiyeler

Hüseyin Abdullah 5,5 5,5 5,5

Abdi Mehmed 4

Mehmed Ahmed 7 8 8

Halil Mustafa 4,5

Mahmud? Abdullah 5,5 5,5 5,5

Ahmed? Mehmed? Halil 5,5 5,5 5,5

Mehmed …..? 2,5 2,5 2,5 Mehmed Abdullah 5 5 5 Ġbrahim Mehmed 3,5 3,5 3,5 Mehmed (?) Abdullah 2,5 2,5 2,5 Ahmed Mirza 2,5 2,5 Mustafa Mehmed 4 4 Ali ….? 2,5 2,5 Mehmed Ali 2,5 2,5 Ahmed Hâlid(?) 2,5 2,5 Hüseyin Ali 2,5 2,5

Tablo 10: II. Osman Dönemi Hassa BaĢlıkçıları

II. Osman döneminde hassa baĢlıkçılarının 28 usta ve baĢlangıçta 10, sonra 14 çıraktan oluĢtuğu görülmektedir. Usta ücretleri, 4 akçe ile 31 akçe arasında değiĢmekte; çırak ücretleri ise 2,5 akçe ile 8 akçe arasında değiĢmektedir. 14 çırağın yedisi en düĢük

135 ücret olan 2,5 akçe ücret alırken sadece bir çırak 8 akçe yevmiye almaktadır. 28 ustadan sadece ikisi en düĢük ücret olan 4 akçe yevmiye alırken, serbölük olan bir usta da en yüksek ücret olan 31 akçe yevmiye almaktadır. BaĢka bir serbölüğün ise 13 akçe yevmiye aldığı görülmektedir. Önceki dönem defter kayıtlarında olduğu gibi bu dönemde de ücretler eĢit değildir. Ücret farklılığının sebebinin üretimde kalite veya üretim fazlalığı ya da sarayın hizmetten memnuniyeti olması muhtemeldir.

2.10. IV. Murad (1623-1640), Kullandığı BaĢlıklar ve Hassa BaĢlıkçıları