İnternet Medyası

Gun Gun Heryanto‟nun (2011) değindiği gibi, internetin üç gelişim biçimi vardır. Şöyle ki 1990 yılında İsviçre‟de World Wide Web uzmanlar tarafından

92

geliştirilmiştir. İlk önce internete aynı iletişim programı ile bağlanan bilgisayarlar dizisi yaratılmıştır. İkinci gelişim aşamasında, 1993 yılında kullanıcıların web‟de aradığı şeyi bulabilmek için kolaylaştıran browser yaratılmıştır. Beş sene sonra Microsoft, Internet Explorer adıyla kendi browser‟ını tanıtmıştır.

Üçüncü gelişim aşamasında ise, kullanıcıların en iyi tanıdığı search engine olan Google ve Yahoo! ortaya çıkmıştır. Web dünyasındaki yenilikler, sürekli ciddi gelişmeler göstermektedir. Bu gelişmeler, kullanıcıları sadece bir internet içeriği tüketici olarak yerleştiren 1.0 teknolojisinin web 2.0 hatta web 3.0 teknolojisi olarak geliştirilmesiyle gösterilmektedir. İkinci ve üçüncü internet nesli, diğer kullanıcılar ile ektileşim, iletişim, paylaşım, hatta bazen de sembolik bir yakınsama ve etken bir sanal topluluğun kurulmasını sağlayabilmektedir.

İnternetin dinamik bir fikir alış verişi ortamı olarak gelişirken gerçek dünyada fiziksel olarak aynı önemi taşıyan sanal bir kamu alanı otomatik olarak kurulmuş olur. Hatta internetin çoklu ortam ve etkileşimlilik, üstelik coğrafi sınırları, bölgesel sınırları ve diğer engelleri aşabilme sıfatlarıyla daha dehşet bir modern hayat fenomenleri doğabilir. Bu sanal kamu alanı, ne devlet ne de dünyanın deva şirketi tarafından engellenebilecek bir modernleşme ürünüdür.

Yahoo! ve TNS tarafından yapılan araştırma sonucuna göre Endonezya‟daki internet kullanımı, geleneksel medyalarınkini aşmıştır ve televizyondan sonra ikinci pozisyonunda yer almıştır. 27 Temmuz 2011 tarihinde ilan edilmiş bu araştırma sonuçları, Endonezya‟daki büyük ve daha küçük şehirlerde yapılmıştır. Telefon operatörlerinin sağladığı ucuz fiyatlı internet paketlerinin sayısının gittikçe artması ve internete bağlanabilen akıllı telefonların fiyatı da ucuzlaması, son zamanlardaki

93

internetin olumlu yönde gelişimini desteklemektedir. Bu gelişim de aynı zamanda sosyal medya kullanımı ve elektronik satım alım penetrasyonunun artmasına katkıda bulunmaktadır.

Sosyal ağ veya sosyal medya, en popüler çevrimiçi etkinliklerden %89 rakamı ile zirve pozisyonunda yer almıştır. Ardından %72 rakamıyla portal web,

%70 arama motoru kullanımı, ve %61 rakamyla haber okuma etkinlikler sıraya girmiştir. Bu sonuç belki biraz şaşırtıcı bir sonuçtur çünkü Endonezya‟daki internet kullanıcıların sosyal ağ kullanımının ve penetrasyonunun oldukça geniş ve yaygın olması durumuna baktığımızda daha yüksek orana çıkacağı beklenmiştir.

Bu araştırma sonuçları, ilk yapılan araştırmadan itibaren hızlıca değişmektedir. 2009 yılında katılımcılardan ancak %47‟si tarafından temsil edilen haber okuma etkinliği haricinde yukarıdaki değinilen etkinlikler için katılımcılardan

%57‟si tarafından temsil edilmiştir. Bu değişme, eğlence, müzik, oyun ve çevrimiçi tartışma ortamı arayan 15-24 yaş arası Endonezya halkının internet kullanımının artışı ile karşılaştırılabilir.

Fakat bu araştırma da Endonezya halkının internet kullanması konusunda şöyle bir gerçek bulmuştur: genç kullanıcıların sayısı oldukça büyük rakama ulaşırken yetişkin kullanıcıların internete erişim sıklığı daha yüksektir. Yine 2009 yılındaki araştırmaya göre internet kafe, Endonezya halkının internete erişmek için en baskın yer olarak çıkmıştır. Fakat daha ucuz internet paketlerinin olması ve mobil cihazların sayısının büyümesi ile internet kafe gibi yerlere ziyareti %89‟dan %60‟a kadar azalmıştır.

94

Cep telefondan internete erişimi %22‟den %58‟e kadar, evden erişim ise

%16‟dan %32‟ye iki katına kadar çıkmıştır. Bu araştırmanın çıkardığı sonucun, Nielsen anketinin bu ayın çıkardığı sonucuna göre biraz farklı olmasına rağmen her iki sonuç da internet kullanma modasını aynı şekilde göstermiştir. Her iki sonuç da, mobil cihazların Endonezya halkı için internet kullanınımın artısına büyük etki eden araçlar olduğunu göstermektedir. Bu TNS-Yahoo! anketine, bu yılın Ocak ayından Mart ayına kadar bütün sosyal ekonomik kademelerin 15-50 yaş arası toplam üç bine yakın internet kullanıcısı katılmıştır.

Endonezya‟daki çevrimiçi medyanın sayısı gittikçe artmaktadır.

Endonezya‟daki hemen her kitle iletişim aracının çevrimiçi versiyonu bulunmaktadır.

Ayrıca detik.com, inilah.com, okezone.com, vb. gibi yalnızca sanal dünyada yürütülen kitle iletişim medyaları da mevcuttur. Çevrimiçi medyası olan gazeteler de zamana ayak uydurmaktan vazgeçmemektedirler.

Endonezya Cumhuriyeti Ulusal Kütüphanenin 9 Ağustos 2012 tarihinde çıkardığı verilerine göre Endonezya‟daki çevrimiçi kitle iletişim medyasının sayısı toplam 199‟dur. Bu kitle iletişim araçlarının bazıları tek çevrimiçi medyada yürütülmekte, bazıları ise hem çevrimiçi hem de gazete, dergi, radyo, ve televizyon ile aynı anda yürütülmektedir.

Gazete ile beraber yürütülen çevrimiçi kitle iletişim araçlarından biri Republika‟dır. Çevrimiçi Republika Yönetim Editörü Irwan Ariefyanto‟a göre Çevrimiçi Republika (ROL) veya republika.co.id, Republika gazetesinin kurulmasından iki sene sonra 17 Ağustos 1995 tarihinde kurulmuştur. Fakat ciddi bir yönetimin olmaması sebebiyle ROL pek hızlı gelişmemiştir. 2010 yılın

95

başlangıcından bu yana ROL en uygun bir sosyal medya ile kombine edilerek ciddi bir şekilde yönetilmektedir.

Yine Irwan‟a göre, Endonezya‟daki sosyal medyanın çok iyi bilinmiş olması, ROL‟un gelişmesi için en önemli dayanağıdır. Çünkü herkesin Facebook ve Twitter hesapları vardır. Republika, sosyal medya dünyasına girmeye çalışmakta ve halk buna karşı olumlu tepki vermektedir. Örneğin 2010 yılında, Twitter‟daki

@republikaonline hesabıyla ROL‟un takipçisi 30 binin altında kalmıştır. Ciddi bir şekilde yönetildikten sonra ROL‟un takipçisi 109 bin civarına kadar çıkmıştır.

Facebook‟daki fanpage hesabını beğenen kişi sayısı 98 bine ulaşmıştır.

Gerek Twitter‟da gerek Facebook‟daki takipçinin sayısının artması, ROL yöneticilerinin ciddiyetinin ve sürekliliğin olmasından kaynaklanmaktadır. ROL‟daki tüm haberler, sosyal medyaya yüklenir. Haber yüklendikten sonra okuyucular habere ilişkin eleştiriler veya yorumlar yazar. Bir haber için yüzlerce yorumda bulunulmakta, en fazla yorum Twitter‟da yazılmaktadır. Facebook‟da ise 80-100 arası yorum bulunmaktadır. „Beğen‟ tıklayanların sayısı ise 100‟den daha fazladır.

Irwan‟a göre bu gerçek, yeni bir medya olarak gelişebilecek iyi bir potansiyele sahiptir. Sosyal medya, bir haber portalı için oldukça avantajlıdır. Sosyal medya aracılığıyla tüm haberler daha geniş bir kitleye yayılabilir. İnsanlar artık sosyal medyadaki çevrimiçi medya hesabının sayfasına girip okumak istediği haberlerin link‟ini bir kere tıklayarak okuyabilmektedirler.

Irwan, Republika‟daki ve ROL‟daki haberlerin arasındaki farkını şöyle açıklamıştır: ROL, günde 24 saat boyunca çalışmaktadır. ROL, live tweet veya olayın meydana geldiği yerden doğrudan haberler sunmaktadır. Örneğin; ROL, gecelerde

96

yayınlanan futbol maçı hakkında Twitter‟da live tweet vermektedir. Bir zamanlar ROL, eskiden hem bir oyuncu hem de Temsilciler Meclisi üyelerinden biri Angelina Sondakh‟ın başına gelen rüşvet davası hakkında da live tweet vermiştir.

Bunun yanı sıra Jakarta‟daki trafik tıkanıklığı hakkında live tweetler de bulunmaktadır. Jakarta‟nın birkaç noktasındaki sel afetlerine veya Cumhurbaşkan Susilo Bambang Yudhoyono‟nun iktidarı altındaki II. Birleşik Endonezya Kabinesinin değişikliğine ilişkin live tweetler yer almıştır. Live tweet haberleri her saniyede güncellenir. Takipçiler, bu live tweet‟leri retweet ederler. Ve en çok retweet edilen haber, sel hakkında haberlerdir. ROL‟un bir diğer farkı, ROL‟daki haberler, gazetedeki haberlere göre daha kısadır. Ayrıca ROL‟un daha fazla içerik çeşidi bulunmaktadır.

ROL, 1995 yılında kurulmak üzere Endonezya‟da ilk haber tabanlı portal olmuştur. O zamanda Republika ROL‟a göre gazeteye daha çok önem vermiştir.

2008-2009 yıllarında Republika, ROL‟u düzeltme gereğinin farkına varmıştır. Bunun nedeni, gazete okuyucuların sayısının azalması, kağıdın daha pahalı olması ve dolaşımın zor olmasıdır. İşte bunlar, Republika‟ya, medya şirketini bir bütün olarak bir kez daha düşündürmüştür.

Çevrimiçi haber sitelerinin çok fazla olmasına rağmen, ROL‟un Endonezya‟daki diğer portallerinkinden ROL‟un farklı bir içeriği bulunmaktadır. Bir kere ROL daha İslami bir çizgidedir. ROL‟un yayınları pornografi, seks, ve şiddet içermemektedir. Çünkü uyulması gereken bir takım kurallar vardır. İkincisi, ROL‟un kullandığı dil daha naziktir. Gazetenin kullandığı bu dil, çevrimiçi medyaya girince

97

daha rahat ve daha sık karşılaşılabilen bir dile çevrilmektedir. Üçüncüsü, ROL, hoax veya sahte haberleri yayınlamamaktadır.

Irwan, Republika‟nın Kompas ve detik.com gibi olmasını istemesini söylemiştir. Kompas.com adlı bir haber portaline de sahip olan Kompas, Endonezya‟daki tanınan en büyük gazetedir. Detik.com ise Endonezya‟daki tanınan en büyük çevrimiçi kitle iletişim aracıdır. Republika, Endonezya halknın çoğunun Müslüman olması nedeniyke İslami bir içeriğe sahiptir.

Endonezya‟daki Ramazan orucunun ve Ramazan bayramının başlangıç tarihlerinin Endonezya Cumhuriyeti Din Bakanlığı tarafından saptanması gibi, halk, bu tür konularda kesin bir enformasyona ihtiyaç duymaktadır ve Republika bunu sağlamaktadır. Nasıl olsa halk, Republika‟nın Endonezya‟daki Müslüman medyalarından biri olduğunu öğrenmiştir.

Irwan şöyle bir tahminde bulunmuştur: Eğer gelecek 5-10 yıl içinde sosyal medya ve kitle iletişim medyasının durumu hala böyle ise ilgili medya yöneticilerinin gelebilecek değişiklikleri tahmin edebilmeleri ve ayak uydurabilmeleri gerekmektedir. Çünkü medya yöneticileri, enformasyon istilasını durduramaz.

Yapılabilecek şey, o enformasyonları, kontrol edip tekrar kontrol ettikten sonra topluma hizmet etmek amacıyla yönetmek ve işleme geçirmektir.

Günümüzde her birey, sosyal medyada enformasyon paylaşma imkanı varsa da yine bu enformasyonların doğru olup olmadığını merak etmektedir. Bu durumda kitle iletişim medyalarının işin içine girmeleri gerekmektedir yani o enformasyonun doğru veya yanlış olduğunu bildirmelidirler. Hemen her gazetecinin sosyal medyada hesapları vardır. Bu gazeteciler genellikle ilk enformasyonu sosyal medyadan alır, bu

98

enformasyonun sosyal medyadaki gelişmelerini takip ederler. Onlar, en son haberler hakkında günceli takip etmeli ve güncellenmiş haberlerin hangi noktaya gideceğini iyi bilmelidirler.