B. Cumhuriyet Sonrası Dönem
II. Hizmete Erişim Hakkı
Elektrik enerjisi teminin bir kamu hizmeti ve evrensel hizmet olduğu göz önünde bulundurulduğunda her bireyin söz konusu enerjiye erişim hakkı olduğu tartışmasızdır.
Bu sebeple elektrik piyasası mevzuatında sözleşme yapma zorunluluğunun240 yanı sıra abonenin hizmete erişim hakkı ile ilgili pek çok düzenlemeye yer verilmiştir. Ayrıca ilgili mevzuatın TKHK ve alt mevzuatı ile de uyumlu olduğu görülmektedir.
Abonenin elektrik enerjisi temini sağlayabilmesi için öncelikle talepte bulunulan kullanım yerine ait bağlantı anlaşmasının mevcut olması gerekmektedir. Bağlantı anlaşması abonenin “dağıtım sistemine bağlantı yapması için yapılan genel ve özel hükümleri içeren anlaşma” olarak tanımlanmıştır (EPK m.3).
239 KIL, İlker Fatih, “Elektrik Piyasasının Regülasyona Tabi Olmasının Tüketici Hakları Bakımından Hukuki Neticeleri”, Enerji Uzmanları Dergisi, Ankara, Ocak Şubat 2015, s. 63.
240Bkz. §6, II.
104 Dağıtım şirketi bağlantı taleplerini eşit ve taraflar arasında ayrım gözetilmeksizin karşılamak zorundadır. 241 Bağlantı talepleri dağıtım şirketi tarafından dağıtım sisteminin mevcut durumu göz önünde bulundurularak değerlendirilir ve uygun bulunması halinde 242 bağlantı anlaşması imzalanır (EPBSKY m. 10/A).Dağıtım sistemine bağlanan kullanıcı Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliği uyarınca belirlenen tarife kapsamında alınan bağlantı bedeli öder. Bağlantı anlaşması her abonelik için yalnızca bir kere yapıldığından söz konusu bedel anlaşma yapılması ile bir defaya mahsus ödenir ve iade alınamaz. (EPBSKY m. 22).
Bağlantı anlaşması, anlaşmada belirtilen kullanım adresindeki dağıtım sistemine bağlı tesis ve teçhizat mevcut oldukça varlığını sürdürür. Abone değişikliği sebebi ile yeni bir bağlantı anlaşması yapılmasına gerek bulunmamaktadır.243
241 28.01.2014 tarih ve 28896 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Piyasası Bağlantı ve Sistem Kullanım Yönetmeliği, m. 4, 02.01.2014 tarih ve 28870 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Piyasası Dağıtım Yönetmeliği, m. 6.
242 Bağlantı taleplerine hangi hallerde olumsuz görüş verilebileceği EPBSKY 4. Maddesi ile düzenlenmiştir. Buna göre “Gerçek veya tüzel kişilerin, TEİAŞ veya dağıtım şirketi tarafından işletilmekte olan iletim veya dağıtım sistemlerine bağlantısı ve sistem kullanımı hakkında; a) Bağlantı yapılması öngörülen tarihte, bağlantı yapılmak istenen noktada şebekenin teknik özelliklerinin yetersiz olması, b) Bağlantı yapılması öngörülen tesisin projesinde, sisteme bağlantıyla ilgili olarak Elektrik Piyasası Şebeke Yönetmeliği, Elektrik Piyasası Dağıtım Yönetmeliği ve ilgili diğer mevzuatta yer alan standartların sağlanamaması, c) Yapılması istenilen bağlantı ve elektrik enerjisi nakil işleminin kamu hizmeti yükümlülüklerini engellediğinin, TEİAŞ veya dağıtım şirketi tarafından gerekçeleriyle belgelenmesi, ç) Bağlantı yapılması öngörülen tesisin projesi için gerekli olması durumunda, gerilim düşümü, harmonik, elektromanyetik girişim, fliker seviyesi gibi değerlerin, şebekeye giriş veya çıkış noktasında ve iletim ve dağıtım kademelerinde, ilgili mevzuatta belirlenen sınırları karşılamaması durumu) Bağlantı yapılması öngörülen tesisin, sistem elektrik enerjisinin kalitesini, ilgili mevzuatta yer alan standartların dışına çıkarması durumu, e) Rüzgar veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisi bağlantı taleplerinde, talep edilen bağlantı noktasına oranla ekonomik açıdan daha uygun ve daha düşük sistem kaybı sağlayan bağlantı noktasının varlığı durumu hariç olumsuz görüş verilemez. (4) TEİAŞ ve dağıtım şirketinin sisteme bağlantı ve sistem kullanımı hakkındaki olumsuz görüşlerinin gerekçelendirilmesi zorunludur. Sisteme bağlantı ve sistem kullanımı hakkındaki olumsuz görüş gerekçelerinin Kurum tarafından yapılan veya yaptırılan inceleme sonucunda Kurul tarafından uygun bulunmaması halinde, TEİAŞ veya dağıtım şirketi, başvuru sahibi ile bağlantı ve sistem kullanım anlaşmalarını imzalamakla yükümlüdür. (5) Sisteme bağlantının, bağlantı yapılması talep edilen nokta itibarıyla bu maddede yer alan koşullardan herhangi biri nedeniyle mümkün olmaması durumunda, TEİAŞ veya dağıtım şirketi tarafından bir başka bağlantı noktası teklif edilebilir.”
243 EPBSKY, md. 16, Kullanıcının dağıtım sistemine bağlı tesis ve teçhizatını sistemden ayırma ve dağıtım sistemini kullanımını sona erdirme hakkı saklıdır. Ayrıca Kullanım amacıyla sınırlı bir süre için, dağıtım sistemine geçici bağlantı hallerinde de süre sonunda bağlantı anlaşması sona erer.
105 Bağlantı anlaşması tek başına elektrik temini için yeterli olmamaktadır. Bunun yanı sıra abonenin, enerji sağlanması ile hizmet alımına ilişkin olarak “görevli perakende satış şirketi ”ile bir de “perakende satış sözleşmesi” imzalaması gerekmektedir.
Perakende satış tarifesi veya son kaynak tedarik tarifesinden elektrik enerjisi temin etmek isteyen kişiler, bölgesinde görevli olan tedarik şirketine şahsen, internet yolu ile yahut telefon ile başvurabilir (EPTHY m.21).Başvuruda aboneden; kimlik bilgilerini, kullanım sağlanacak yerin bilgilerini, kullanım amacını beyan etmesi istenir.
Perakende satış sözleşmesi başvurusunda bulunan abonenin “kimlik fotokopisi, ikametgâh belgesi, tapu fotokopisi, kira sözleşmesi, daha önce kullanımda bulunduğu yerde elektrik borcunun olmadığını gösterir belge” istenmeyeceği mevzuatta açıkça belirtilmiştir.244 Bu düzenleme ile amaç tüketicinin hizmete erişimini kolaylaştırmaktır.
Ancak uygulamada perakende satış şirketlerince özellikle tapu fotokopisi ve kira sözleşmesinin aboneden istendiği görülmektedir.
Perakende satış sözleşmesinin imzalanması aşamasında abone beyanı esas kabul edilmiş ise de sözleşmenin imzalanmasından sonra verilen bilgilerin gerçeğe uygun olamadığına ilişki Şirket’e herhangi bir şikayet ulaşması halinde, aboneye bilgilerin gerçeğe uygunluğunu kanıtlaması için bildirim yapılır. Söz konusu bildirimde 10 iş günü içerisinde talebi yerine getirmemesi halinde sözleşmenin iptal edileceği ve enerjinin kesileceği ihtar edilir. Abonenin verilen süre içerisinde beyanının gerçeğe uygunluğunu ispatlamak için herhangi bir belge sunmaması halinde ise gerçeğe aykırı beyanda bulunduğu kabul edilerek sözleşmesi sonlandırılır (EPTHY m. 21).
244 EPTHY, md. 21. Her ne kadar beyanın esas olduğu kabul edilmiş ise de beyan edilen kimlik bilgileri, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün kurumsal internet sitesi üzerinden T.C. kimlik numarası doğrulaması yoluyla veya başvuru sahibinin nüfus cüzdanı istenip doğrudan kontrol edilerek teyit edilebilir .
106 Mevzuatta belirlenen şartları taşıyan başvuruların görevli tedarik şirketi tarafından aynı gün içerisinde sonuçlandırılması ve dağıtım şirketine bildirimde bulunulması gerekir.245Son kaynak tedarikinde ise perakende satış sözleşmesi elektrik enerjisinin temininin başladığı tarihte kurulur ve yürürlüğe girer. Bu durumda sözleşmenin imzalanmamış olması usulsüz kullanım olarak değerlendirildiğinden görevli tedarik şirketinin tüketiciye son kaynak tedariki kapsamında enerji teminine başladığını ve perakende satış sözleşmesinin tarafı olduğunu 2 işgünü içinde bildirmesi, tüketicinin de 10 işgünü içerisinde güvence bedelini ödemek ve bilgilerini güncellemek üzere şirkete başvurması gerekmektedir(EPTHY m. 21/7). Ancak uygulamada görevli tedarik şirketleri tarafından tüketicilere gerekli bildirimlerin yapılmadığı görülmektedir.
Sözleşmenin aslı görevli tedarik şirketi tarafından saklanır, “aslının aynıdır”
ifadesi ile onaylanmış bir nüshası ise aboneye sunulur. Ancak sözleşmenin “son kaynak tedariki” kapsamında taraflardan birinin isteği ile imzalanması halinde sözleşmenin onaylanmış bir nüshası “sözleşme yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 15 iş günü içerisinde” tüketiciye iletilir (EPPSS m.27).
Perakende satış sözleşmeleri genel olarak belirsiz süreli olarak yapılır ancak bu durumun istisnası geçici kullanım amaçlı bağlantılardır. TKHK ve Abonelik Sözleşmeleri Yönetmeliği hükümleri ile uyumlu olarak aboneye, sebep belirtmesine yahut tazminat ödemesine gerek olmaksızın dilediği zamanda sözleşmeyi sonlandırma imkanı tanınmıştır. Sonlandırma başvurusunun işlemi kolaylaştırmak için internet üzerinden yahut yazılı olarak yapılması mümkün kılınmıştır(EPTHY m.
245 EPTHY md. 22. İnternet ya da telefon ile yapılan başvurularda ise sözleşme ve ilgili belgeler tüketicinin talebine uygun iletişim veya ulaşım aracıyla aynı gün tüketiciye gönderilmesi ve tüketicinin imzaladığı işbu sözleşmenin görevli tedarik şirketine ulaştığı gün içerisinde başvuru sonuçlandırılması gerekmektedir. İnternet ya da telefon ile başvurulması halinde; sözleşmenin imzalanması çerçevesinde başvuru sahibine, talebi üzerine sağlanan kurye, kargo ve benzeri sağlanacak kolaylıklar karşılığında oluşan maliyetler, ilgili başvuru sahibi tarafından karşılanır. Ancak bu kapsamda sağlanacak ek hizmetlerin bedellerinin, önceden görevli tedarik şirketinin internet sitesinde ilan edilmesi zorunludur.
107 24/2).Başvuruda sözleşmenin sona ermesinin istendiği güne yer verilmesi halinde başvuru tarihi ile istenilen gün arasında en az 5 günlük zaman bulunmalıdır. Belirtilen günden en az 2 gün önce enerjinin sonlandırılmasını sağlamak amacıyla Şirket’in dağıtım şirketine bildirim yapması gerekmektedir. Abone tarafından başvuruda özel bir gün belirtilmemiş ise halinde ise Şirket’in başvurudan sonraki gün sonuna kadar bildirim yapması gerekmektedir. İlgili mevzuatta sözleşmenin, enerji vermenin sonlandırıldığı gün sona ereceği ve bu tarihten sonra gerçekleşecek tüketimlerin bedelinin aboneye yansıtılamayacağı belirtilmiştir (EPTHY m. 24, EPPSS m. 18).
Kullanım yerine ait bir önceki abonelik sonlandırılmamış iken aynı yer için yeni abonelik tesisi talep edilmesi halinde, görevli tedarik şirketi tarafından başvurandan kullanım hakkını ispatlamasını talep edilir. Yeni abonelik tesis etmek isteyen abone kullanım hakkını belgeleyebilir ise görevli tedarik şirketi perakende satış sözleşmesi yapmaktan kaçınamaz(EPTHY m 24/5, 6).