Hititçe Çivi Yazılı Metinlerde TÚG ile Birlikte Kullanılan Diğer Kelimeler Kelimeler

TÚGadupli kelimesine Goetze “bayram kıyafeti” anlamı vermiştir.¹⁶⁷ Tischler ise, bu giysiyi “bayram kıyafetinin bir parçası” olarak tanımlamıştır.¹⁶⁸ KUB 17 21 numaralı metin Arnuwanda ve Ašmunikal çiftinin Arinna’nın Güneş Tanrıçasına duasıyla ilgili

166 Itamar SINGER, The Hittite KI.LAM Festival, Part 1, Wiesbaden 1983, s. 105.

167 Albrecht GOETZE, “The Inventory IBoT 1 31”, Journal of Cuneiform Studies, Vol. 10/1, (Ed.

Albrecht Goetze ve diğ.), New Haven 1956, s. 36.

168 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 32.

50

metindir. Bu metinde ^TÚGadupli kelimesinin kullanımını görmekteyiz.¹⁶⁹ Yine bunun dışında KBo 10 25 numaralı KI.LAM bayramında¹⁷⁰ ve Hitit envanter metinlerinde¹⁷¹ bu kelimenin kullanımı mevcuttur.

TÚGAGA ile ^TÚGBÁR kelimeleri birbirlerine benzerdir. Anlamı ise “kaba dokunmuş elbise”dir.¹⁷²

KBo 17 94 numaralı metin yeraltı tanrılarıyla ilgili ritüellerden bahsetmektedir.

Bu metinde ^TÚGašaniya sözcüğü geçmektedir.¹⁷³ Bu kelime bir dokuma türüdür.

TÚGBAR.DUL5 ve ^TÚGBAR.TE birbirlerine benzer anlamdadır ve “uzun elbise veya palto” anlamına gelmektedir.¹⁷⁴ BAR.DUL5’in Akadçası şubātu,¹⁷⁵ Sumercesi ise,

“kusītum” sözcüğüdür.^{176 TÚG}BAR.DUL5 kelimesini KUB 42 51 numaralı envanter metninde mor renk ile görmekteyiz. KUB 29 4 numaralı gece tanrıçası kültüyle ilgili metinde ^TÚGBAR.TE kelimesi karşımıza çoğul bir şekilde çıkmaktadır. KUB 9 27 numaralı Paškuwatti ritüelinde kullanılan malzemeler arasında ^TÚGBAR.TE kelimesini de görmekteyiz.¹⁷⁷

169 SCHULER, a.g.e., s. 156-157.

170 SINGER, a.g.e., Vol.2, s. 53.

171 KOŠAK, a.g.e., s. 118-122.

172 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 238; ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 101.

173 HAAS-WEGNER, a.g.e., s. 352.

174 GOETZE, “Hittite Dress”, a.g.m.,1955, s. 57.

175http://psd.museum.upenn.edu/nepsd-frame.html.

176Salih ÇEÇEN-Hakan EROL, “Kültepe’den Değişik Bir Ticari Mal Listesi (Kt n/k 1697)”, ArAn, c. 12, S. 2, 2018, s. 66.

177 Alice MOUTON, Reves Hittites Contribution à une Histoire et une Anthropologie dur eve en Anatolie Ancienne, CHANE 28, Leiden 2007, s. 130.

51

TÚGDUR “bant, kayış” anlamlarına gelmektedir.¹⁷⁸ Bu kelimeyi KUB 46 42 numaralı ritüel metninde kırmızı ve beyaz renklerde görmekteyiz. Bunun dışında KUB 54 93 numaralı ritüel metninde ise bu kelimeyi ^SÍGDUR şeklinde ve beyaz renkte görmekteyiz.

KBo 20 57 numaralı bir Hitit metninde anlamı tam olarak bilinmeyen bir kıyafet olan ^TÚGekul kelimesini kırmızı renkte görmekteyiz.

TÚGGAD “keten elbise”anlamına gelmektedir.¹⁷⁹ KBo 7 26 numaralı envanter metninde, KBo 18 194 numaralı bir büyü metninde ve KUB 44 2 numaralı bir bayram metninde bu kelimeye rastlamaktayız.

TÚGkapari-/gapari- kelimesi hakkında Tischler “bir kıyafet” anlamını belirtmiş ve bu kelimenin ^TÚGE.ÍB ile bağlantısına dikkat çekmiştir.¹⁸⁰ Ünal da bu kelimenin ^TÚGE.ÍB ve išhuzzi ile olan benzerliğine dikkat çekmiş ve “iç çamaşırı, tunik, kemer?” anlamlarına geldiğini belirtmiştir.¹⁸¹ Puhvel de bu kelimenin “tunik” anlamına geldiğini belirtmiştir.¹⁸² KUB 22 70 numaralı Arušna tanrı kültü ile ilgili metinde bu kelimeyi beyaz renkte, KUB 39 15 numaralı Hitit ölü ritüelleri ile ilgili metinde ise bu kelimeyi mavi renkte görmekteyiz.¹⁸³

TÚGGÚ kelimesi metinlerde başka sözcüklerle ve renklerle birlikte geçmektedir.

Bu kelimeyi özellikle Hurri sözcüğü ile görmekteyiz. Košak KBo 18 177 numaralı

178 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 245; ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 108.

179 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 125.

180 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 79.

181 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 257.

182 PUHVEL, a.g.e., Vol 4, s. 58.

183 OTTEN, a.g.e., s. 82-83.

52

envanter metninde Hurri ile birlikte geçen bu kelimeyi “Hurri gömleği” olarak çevirmiştir.¹⁸⁴ Biz bu kelimeyi genellikle envanter metinlerinde görmekteyiz. Bu metinlerde gördüğümüz kadarıyla Hurri kelimesi dışında GAD, adupli, šepahi, tapri ve KUŠŠATI sözcükleri birlikte görmekteyiz. Ayrıca bu kelimeyi yine metinlerde incelediğimiz kadarıyla beyaz, kırmızı, yeşil, siyah gibi renklerde birlikte görmekteyiz.

TÚGGUZ.ZA “bir çeşit kumaş, örtü” anlamlarına gelmektedir.¹⁸⁵ Ünal

TÚGGUZ.ZA ile ^TÚGLUM.ZA arasındaki benzerliğe dikkat çekmiştir.¹⁸⁶ KBo 15 2 numaralı ritüel metninde bu kelimeyi görmekteyiz.¹⁸⁷ KUB 32 129 numaralı Kuwanni ritüelinde ve KUB 40 2 numaralı İšhara kültünde ^TÚGLUM.ZA şeklinde bu kelime karşımıza çıkmaktadır.

Halzašši kelimesi genel olarak ^URUDUhalzašši şeklinde kullanılmıştır. Bu kelime dericilerin kullandığı bir alet olarak tanımlanmaktadır.¹⁸⁸ KBo 22 142 Rs. 10’da

TÚGhalzašši olarak¹⁸⁹ belirtilse de, burada metnin bu kısmının okunuşu açık değildir. Bu yüzden kesin bir yargıya varamayız.

184 KOŠAK, a.g.e., s. 10-13.

185 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 134; TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 259.

186 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 327.

187 KÜMMEL, a.g.e., s. 56-57.

188 ÜNAL, a.g.e., c.1, 2007, s. 155.

189 Johannes FRIEDRICH-Annalies KAMMENHUBER-Inge HOFFMANN, Hethitisches Wörterbuch, Band III/1: Ḫ/ḫa bis ḫaz, Heidelberg 2007, s. 111.

53

TÚGhamankan kelimesi hakkında Ünal, “band?, şerit?” anlamlarını belirtmiştir.¹⁹⁰ Košak ^TÚGhamank- kelimesini “kemer, kuşak” olarak adlandırmıştır.¹⁹¹

TÚGhapušam “bir giysi türü” anlamına gelmektedir.¹⁹²

TÚGhapušant- “bir giysi” anlamına gelmektedir.¹⁹³ KUB 42 16 numaralı envanter metninde bu kelimeye rastlamaktayız.¹⁹⁴ Bunun yanında KBo 6 26 numaralı Hitit yasalarıyla ilgili metinde de bu kelimeyi görmekteyiz.¹⁹⁵

TÚG/GADHI.HI-natar kelimesi “bir kıyafet veya kumaş türü” anlamına gelmektedir.¹⁹⁶ HI.HI-natar, genellikle tekstil ile bağlantılı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Sümer kumaş üretiminde, HI.HI eğrilmeyi kolaylaştırmak için taranmış yünün kalın teller halinde hazırlandığı süreci ifade etmektedir. Ancak Hitit envanter metinlerine baktığımızda ise, HI.HI genellikle renkler arasında görünür ve HE.HE: balalu- ile bağlantılı olabilir. Bu da ona “karıştırmak”, “çok renkli”, “çizgili” ve “desenli” gibi anlamlar katmaktadır.¹⁹⁷ KUB 42 14 numaralı envanter metninde bu kelimeyi “mor”

renkte görmekteyiz.¹⁹⁸ Yine benzer şekilde KUB 42 58 numaralı envanter metninde bu

190 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 147.

191 KOŠAK, a.g.e., s. 130-131.

192 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 47.

193 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 159.

194 KOŠAK, a.g.e., s. 40-41.

195 FRIEDRICH, a.g.e., 1959, s. 80-81; IMPARATI, a.g.e., s. 168-169.

196 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 259.

197 KOŠAK, a.g.e., s. 16.

198 KOŠAK, a.g.e., s. 20-21.

54

kelimeyi kırmızı ve KUB 42 106 numaralı envanter metninde ise mavi renkte görmekteyiz.

TÚGhulta/hulti? “bir kumaş veya giysi türü” anlamında gelmektedir.¹⁹⁹ KBo 17 105 numaralı metin, avcıların koruyucu tanrısı için ritüellerle ilgili metindir. Metnin ilgili kısmında (Rs.III 22) beyaz bir yünün ^TÚGhulta’ya konulduğunu görmekteyiz.²⁰⁰

TÚGhunipa bir tekstil ürünüdür²⁰¹ ve KBo 9 91 numaralı envanter metninde karşımıza çıkmaktadır.

TÚGhunipalanza kelimesi “örtü” anlamına gelmektedir.²⁰²

TÚGhurliša “bir kumaş veya giysi” anlamına gelmektedir.²⁰³ KUB 42 106 numaralı metinde bu sözcüğü kırmızı renkte görmekteyiz.

TÚGhuwalta dokumayla alakalı bir isimdir. Bu kelimeyi KUB 54 5 numaralı Huwaššanna için yapılan bayram metinlerinde görmekteyiz.

TÚGÍB.LÁL “kemer, hafif bir elbise” anlamına gelmektedir.²⁰⁴ Bu kelimeyi genellikle envanter metinlerinde görmekteyiz. Örneğin KUB 38 36 numaralı envanter metninde “mavi” renkte kullanılmıştır. KBo 18 175 numaralı envanter metninde ise TÚG determinatifi olmadan kullanılmıştır.²⁰⁵

199 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 59.

200 Daliah BAWANYPECK, Die Rituale der Auguren, THeth 25, Heidelberg 2005, s. 92-93.

201 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 60.

202 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 201.

203 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 206.

204 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 216.

205 KOŠAK, a.g.e., s. 11-13.

55

TÚGhuwammaliya kelimesi “battaniye” anlamına gelmektedir. Bu kelimeyi KUB 30 29 numaralı bir doğum ritüelinde görmekteyiz.

TÚGikkuwaniya kelimesi “İkkuwaniya kenti usulü bir bez veya giysi” anlamına gelmektedir.²⁰⁶ Bu kelimeyi genellikle envanter metinlerinde görmekteyiz. Örneğin KBo 9 87 numaralı envanter metninde bir hierodule²⁰⁷’ye ait sandığın içeriği listelenmektedir.²⁰⁸ Bu metinde bu kelimeye rastlamaktayız.

TÚGIM.KI kelimesi Hitit yasalarında geçmektedir ve bu dokuma ürünü “bir kıyafet” anlamına gelmektedir.²⁰⁹

TÚGirhi “bir kıyafet, şal?” anlamlarına gelmektedir.²¹⁰ Bu kelime envanter metinlerinde geçmektedir. Örneğin KBo 18 197 numaralı envanter metninde diğer kıyafet ve dokuma ile ilgili sözcüklerle bu kelimeyi görmekteyiz.²¹¹

TÚGišhiial kelimesine “band, kemer” gibi anlamlar yüklenmiştir.²¹² Bu kelimeyi KBo 12 10 numaralı saray kroniğinde²¹³, KUB 36 53 numaralı bir mitolojik metinde ve KUB 7 53 numaralı Tunnawi ritüelinde “siyah” renkte geçmektedir.²¹⁴

206 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. ; ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 67.

207 Tapınak kölesi veya fahişesi anlamına gelmektedir.

208 KOŠAK, a.g.e., s. 24.

209 FRIEDRICH, a.g.e., 1959, s.80-81; IMPARATI, a.g.e., s. 168-169.

210 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 69.

211 KOŠAK, a.g.e., s. 114.

212 RIEKEN, a.g.e., s. 445.

213 Emil FORRER, Geschichtliche Texte aus Boghazköi, Osnabrück 1969, s. 20.

214 GOETZE, a.g.e., s. 4-5.

56

TÚGiškalleššar KUB 57 71 numaralı bayram metninde “arkası yırtmaçlı bir giysi”

olarak telaffuz edilmektedir.²¹⁵ Bu kelimeyi Hitit yasalarında da görmekteyiz.²¹⁶

TÚGkaparta ve ^TÚGkaparzu kelimeleri “bir giysi” anlamına gelmektedir.²¹⁷

TÚGkaluppa “kadın iç giysisi, kombinezon” anlamlarına gelmektedir.²¹⁸ Goetze de bu kıyafetin “bir kadın iç giysisi” anlamına geldiğini belirtir.²¹⁹ Miller, KUB 29 4 numaralı gece tanrıçası kültü ile ilgili metinde, bu kelimeyi kadın giysileri arasında saymakta ve bu kelimenin anlamını da “kombinezon, iç etek, eteklik” şeklinde vermektedir.²²⁰ Bu kelimeyi IBoT 1 31 numaralı envanter metninde kırmızı ve mavi renklerde görmekteyiz. KUB 17 18 numaralı metin, yerin güneş tanrıçası için ritüellerle alakalıdır.²²¹ Bu metinde de bu kelimenin kullanımına rastlamaktayız.

TÚG/KUŠkapitašamna “kumaş veya deriden yapılmış bir giysi” anlamına gelmektedir.²²² Košak bu kelimenin TÚG determinatifi ile kullanılmasının yanında KUŠ determinatifi ile de kullanıldığını belirtmiş, KBo 18 170 numaralı envanter metninde, bu kelimenin Hurri gömleklerinin bir türü olarak karşımıza çıktığını ifade etmiştir. Yine Košak aynı envanter metninde önce renge göre ardından ise kaliteye göre sıralanan ve

215 Macıej POPKO, Zippalanda Ein Kultzentrum im Hethitischen Kleinasien, THeth 21, Heidelberg 1994, s. 136-137.

216 FRIEDRICH, a.g.e., 1959, s. 80-81; IMPARATI, a.g.e., s. 168-169.

217 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 79.

218 PUHVEL, a.g.e., Vol 4, 1997, s. 32; TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 77.

219 GOETZE, a.g.m., 1955, s. 61.

220 MILLER, a.g.e., s. 276-278.

221 Matteo VIGO, “On the Terminology of Some (Job) Titles in Hittite Texts”, AOAT, (Ed. A.

GARCIA-VENTURA), Band 440, Münster 2018, s. 295.

222 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 79.

57

aralarında bu kelimenin de bulunduğu 11 adet elbise olduğunu ve bu şekilde verileri uzlaştırmanın zor olduğunu belirtmiştir. Ayrıca bir Hurri gömleği şeklinde tasarlandığından ne bir model ne de bir renk olamayacağını, son olarak da KUŠ determinatifi ile düşünüldüğünde ise yumuşak deri veya süet şeklinde bir yapıya sahip olabileceğini belirtmiştir.²²³

TÚGkariulli için Puhvel “kapüşonlu elbise” anlamını ifade etmiştir.²²⁴ Tischler

“kukuleta?” şeklinde belirtmiş²²⁵, Ünal ise “kukuleta, başlık, kep” şeklinde ifade etmiştir.²²⁶ Hoffner “tam boy vücut örtüsü” şeklinde bir anlam ortaya koymuştur.²²⁷ Goetze kariulli ile ilgili olarak, bu kelimenin kadın eşyaları listelerinde yer aldığını ve

TÚGkaluppa ile birlikte kadınların ana giysisini teşkil ettiğini belirtmiştir. Yine kariulli kelimesi hakkında, bu kelimenin kariia- yani “örtmek” fiili ile bir bağlantısının olduğunu, šai-, šiia- fiili ile birlikte kullanıldığını ve kadının başından ayağına kadar tüm vücudunu örten bir giysi olduğunu söylemiştir. Son olarak yazar, bu kıyafeti Kargamış kabartmalarında kadınların giydiği pelerin ile özdeşleştirmiştir.²²⁸

TÚGkarupa kelimesi “bir kıyafet türü”dür. KUB 57 75 numaralı envanter metninde geçmektedir.

TÚGkattiluri dokumayla ilgili bir isimdir. Bu kelimeyi KUB 58 33 numaralı Nerik kültü ile ilgili bayramda görmekteyiz.

223 KOŠAK, a.g.e., s. 22.

224 PUHVEL, a.g.e., Vol 4, 1997, s. 82.

225 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 82.

226 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 261.

227 HOFFNER, a.g.m., s. 30.

228 GOETZE, a.g.m., 1955, s. 61.

58

TÚGKI.ŠU.DA “bir elbise” anlamına gelmektedir.²²⁹ Dokumayla alakalı bu sözcüğü KBo 20 29 numaralı Hurri metninde görmekteyiz.²³⁰

TÚGkišami “taranmış yün ipliğinden bir bez veya elbise” anlamına gelmektedir.²³¹ Biz bu kelimeyi envanter metinlerinde görmekteyiz. Örneğin KUB 42 47 numaralı envanter metninde “beyaz” renkte geçmektedir.

KBo 33 167 numaralı metin Kizzuwatna’dan bayram ve ritüellerle alakalıdır.

Metnin ilgili kısmında bir kıyafet olan ^TÚGkuidunni kelimesine rastlamaktayız.²³²

TÚGkukkullaimmi “bir kıyafet türü”dür.²³³ Bu kelimeyi KUB 40 2 numaralı İšhara kültünde ve KUB 42 47 numaralı envanter metninde görmekteyiz.

TÚGKUŠŠADI bir giysi veya dokuma türüdür ve bu kelime envanter metinlerinde karşımıza çıkmaktadır.²³⁴

TÚGkuwarwašu sözcüğü konusunda Tischler, bu kelimenin KUB 12 52 III 6’da

TÚGku-wa-a[r şeklinde geçtiğini, bunun dışında bilinmeyen bir isim olarak KUB 22 37 Vs. 6’da yer aldığını belirtmiştir.²³⁵ Daha sonra Tischler, bu kelimeyi ^TÚG/KUŠkuwarwašu şeklinde belirtmiş ve bu kelimenin “kumaştan veya deriden yapılmış bir giysi” anlamına geldiğini belirtmiştir. Ünal da bu kelimeyi aynı şekilde değerlendirmiştir.²³⁶

229 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 277.

230 WEGNER, a.g.e., s. 100.

231 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 283; TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 89.

232 WEGNER, a.g.e., s. 185.

233 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 91.

234 KOŠAK, a.g.e., s. 10-13.

235 TISCHLER, a.g.e., Teil 1 a-k, 1983, s. 695.

236 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 89; ÜNAL, a.g.e., Vol.I A-M, 2007, s. 383.

59

KUB 42 84 numaralı metinde bir kıyafet türü olan ^TÚGkuzaganni kelimesi geçmektedir.²³⁷

TÚGLIMUTTI “bir kıyafet çeşiti”dir. KBo 21 20 numaralı tıbbi bir metinde karşımıza çıkmaktadır.²³⁸

TÚGlupari “bir kıyafet çeşiti”dir.²³⁹ KUB 18 29 numaralı fal metninde bu kelimeye

“kırmızı” renkte rastlamaktayız.^240TÚGlupari ile Akadça ^TÚGlubāru arasındaki bağlantıya değinilmiştir. Bu terim, bir kumaş veya bez anlamına gelmekle birlikte, sıklıkla eski ve yeni Babil tabletlerinde karşımza çıkmaktadır. Ayrıca biz Alalah ve Nuzi arşivleri ile birlikte, Mari ve Mısır (el-Amarna) belgelerinde de bu kelimeye rastlamaktayız.²⁴¹

TÚGMAYALU “yatak çarşafı, yatak, yatak odası, dinlenme yeri” anlamlarına gelmektedir.²⁴² Bu kelimeyi KBo 15 2 numaralı ritüel metninde²⁴³, bunun yanında KBo 18 181 numaralı envanter metninde görmekteyiz.²⁴⁴

237 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 99.

238 BURDE, a.g.e., s. 44-45.

239 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 106.

240 Kaspar Klaus RIEMSCHNEIDER, Babylonische Geburtsomina in Hethitischer Übersetzung, StBoT 9, Wiesbaden 1970, s. 80.

241 VIGO, a.g.m., 2013, s. 311.

242 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 346-347.

243 KÜMMEL, a.g.e., s. 56-57.

244 KOŠAK, a.g.e., s. 119-124.

60

TÚG/KUŠMARŠU/MARŠUM “ip, yular, kayış, püskül” gibi anlamlara gelmektedir.²⁴⁵ Bu kelimeye envanter metinlerinde rastlamaktayız.²⁴⁶

TÚGmaššiya “bir giysi, kemer?, şal?” anlamlarına gelmektedir.²⁴⁷ Bu kelime

TÚGŠÀ.GA.DÙ ile aynı anlama gelmektedir.²⁴⁸ KBo 18 175 numaralı envanter metninde beyaz, KUB 42 16 numaralı envanter metninde ise mor renkte kullanılmıştır.

TÚGmazakanni envanter metinlerinde çok sık bir şekilde görülmekte olup, bu kıyafetin son derece lüks bir giysi olduğu düşünülmektedir.²⁴⁹ KUB 42 14 numaralı envanter metninde kırmızı, KUB 42 84 numaralı envanter metninde ise mor renkte karşımıza çıkmaktadır.

KUB 42 61 numaralı envanter metninde beyaz renkte karşımıza çıkan

TÚGmezziluri “bir kıyafet türü” anlamına gelmektedir.

TÚGMIR sözcüğü “bir kıyafet türü” anlamına gelmektedir ve Hitit yasalarında geçmektedir.²⁵⁰

245 ÜNAL, a.g.e.,2016, s. 342.

246 KOŠAK, a.g.e., s. 118-122.

247 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 114.

248 KOŠAK, a.g.e., s. 13.

249 Silvin KOŠAK, “The İnventory OF Manninni (CTH 504)”, Linguistica, Vol.18, No:1, Ljubjana 1978, s. 108.

250 FRIEDRICH, a.g.e., 1959, s.80-81; IMPARATI, a.g.e., s. 168-169.

61

MUD kelimesi tek başına “kan” anlamına gelmektedir.²⁵¹ TÚG.MUD kelimesi ise

“kanlı, kana bulanmış elbise, çamaşır” anlamlarına gelmektedir.²⁵² Bu kelimeye KBo 38 174 numaralı bir ritüel metninde rastlanmaktadır.

TÚGNÁ kelimesi “yatak örtüsü, yatak çarşafı” gibi anlamlara gelmektedir.²⁵³

KBo 29 86 numaralı metin Huwaššanna için yapılan bayramlarla alakalıdır. Bu metinde ^TÚGNA.KA.BAR sözcüğü geçmektedir. Bu sözcük, dokumayla ilgili bir kelimedir.

TÚGPAD kelimesi için Tischler “bir kıyafet türü”²⁵⁴, Ünal ise “bir elbise, iç çamaşır” anlamlarını belirtmiştir.²⁵⁵ Bu kelimeyi envanter metinlerinde görmekteyiz.

KBo 22 145 numaralı ritüel metninde ^TÚGpanzaki kelimesine rastlamaktayız. Bu kelime dokumayla alakalıdır. Buna benzer bir kelime olarak “ağırşak” anlamına gelen

“panzakitti” sözcüğü bulunmaktadır.²⁵⁶

TÚG/GADparna kelimesi için Puhvel, bu kelimenin genellikle TÚG, nadiren ise GAD determinatifi ile kullanıldığını, “mobilya veya duvar kaplaması için süslü bir kumaş parçası” veya “tuval, duvar halısı, perde” gibi anlamlara geldiğini belirtmiştir.²⁵⁷ Tischler bu kelimenin “bir tekstil çeşiti” ve “Türk usulü kilim” anlamına geldiğini belirtmiştir.²⁵⁸

251 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 273.

252 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 544.

253 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 363.

254 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 280.

255 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 383.

256 Jaan PUHVEL, Hittite Etymological Dictionary, Vol 8, Berlin 2011, s. 95.

257 PUHVEL, a.g.e., Vol 8, 2011, s. 148.

258 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 139.

62

KUB 12 1 numaralı Manninni envanterinde, bu dokuma ürününü “altın ve değerli taşlı”

bir şekilde görmekteyiz.²⁵⁹

KBo 2 32 numaralı Allahiturahhi ritüelinde bir dokuma ürünü olan ^TÚGparšiya kelimesine rastlamaktayız.²⁶⁰

KBo 7 25 numaralı envanter metninde “ayak bandı, tozluk?” anlamına gelen

TÚGpatalla kelimesine rastlamaktayız.²⁶¹

KUB 42 16 numaralı envanter metninde “bir giysi, tozluk?” anlamına gelen

TÚGpuššaimi kelimesi geçmektedir.²⁶²

TÚGpuwaliya kelimesi “kumaş şerit veya farklı renklerdeki tozluk”

anlamındadır.²⁶³ Öyleki bu kelimeyi KUB 42 56 numaralı envanter metninde “mor, mavi ve beyaz” renklerde görmekteyiz.

TÚGŠADURRATU “bir giysi” anlamına gelmektedir. Goetze bu kelimenin TAHAPŠU ile olan yakınlığına değinmiştir. Yine bu kelimenin Akadlaştırılmış bir Sümerce kelime olduğunu belirtmiştir.²⁶⁴ Biz bu kelimeye KUB 29 4 numaralı gece tanrıçası kültünde rastlamaktayız.²⁶⁵ Ayrıca KUB 58 104 numaralı yerin güneş tanrıçası ile ilgili ritüellerde de bu kelimeye rastlamaktayız.

259 SIEGELOVA, a.g.e., s. 444-445.

260 HAAS-WEGNER, a.g.e., s. 166.

261 PUHVEL, a.g.e., Vol 8, 2011, s. 200.

262 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 152.

263 Jaan PUHVEL, Hittite Etymological Dictionary, Vol 9, Berlin 2013, s. 147.

264 GOETZE, a.g.m., 1955, s. 58.

265 MILLER, a.g.e., s. 276-278.

63

KBo 40 114 numaralı ritüel metninde “bir kıyafet türü” olan ^TÚGSAR.GADA.TAR kelimesine rastlamaktayız.²⁶⁶

TÚGŠÀ.NÁ sözcüğü “gece kıyafeti, yatak örtüsü” gibi anlamlara gelen bir dokuma türüdür.²⁶⁷

TÚGšepahi kelimesi ile ilgili olarak Tischler, bu giysinin “bir prens veya kral giysisi” ve “gömlek veya pelerin” anlamlarına geldiğini belirtirken,²⁶⁸ CHD’de bu kelime için “çobanlar tarafından giyilen veya çobanlarla ilişkilendirilen bir kıyafet” anlamı verilmiştir.²⁶⁹ KI.LAM bayramında kralın giydiği kıyafetler arasında bu giysi de bulunmaktadır. Ayrıca bu kelimeye envanter metinlerinde de rastlamaktayız.²⁷⁰

TÚGSISIKTU kelimesi “bezin kenarı, kıvrım” anlamlarına gelmektedir.²⁷¹ Bu kelimeye Allaiturahhi ritüelinde rastlamaktayız.²⁷²

(TÚG)šašt(a) kelimesi ile ilgili olarak CHD’de “uzanmak, uyku, yatak, uzanmak için yer” gibi anlamlar verilmiştir.²⁷³ Rieken, Hititçe šašt(a) kelimesinin geniş bir anlam yelpazesi olduğunu, bu kelimenin uyumanın soyut temel anlamından başlayarak, yatak ve yatak takımı gibi anlamlara gelip, somut bir anlam kazandığını belirtmiştir.²⁷⁴ Tischler

266 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 283.

267 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 439; TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 282.

268 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 168.

269 The Hittite Dictionary, (Ed. H. G. GUTERBOCK ve diğ.), Vol. Š/3, Chicago 2002, s. 382-383.

270 KOŠAK, a.g.e., s. 118-122.

271 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 437.

272 HAAS-WEGNER, a.g.e., s. 166.

273 The Hittite Dictionary, (Eds. H. G. GUTERBOCK ve diğ.), Vol. Š/2, Chicago 2005, s. 306.

274 RIEKEN, a.g.e., s. 129-130.

64

ve Ünal, bu kelimenin ^GIŠNÁ ile olan benzerliğine dikkat çekmektedir.²⁷⁵ KUB 32 129 numaralı Kuwanni ritüeli ve KBo 39 169 numaralı Ištar-Pirinkir ile ilgili ritüel bu kelimenin geçtiği yerler arasında bulunmaktadır.

KUB 35 135 numaralı İštanuwa ritüelinde ^TÚGtakarri kelimesine rastlamaktadır.

Bu kelime “bir kıyafet türü” anlamına gelmektedir.²⁷⁶

TÚGtapašpa kelimesi, Tapašpa kenti usulü veya bu kentten getirilen bir dokuma veya elbisedir.²⁷⁷

TÚGtarriyanalla kelimesi envanter metinlerinde karşımıza çıkmaktadır. Bu kelime

“bir dokuma türü” anlamına gelmektedir.

KBo 43 193 numaralı Arinna kenti ile ilgili metinlerde “bez, tekstil veya elbise anlamına gelen^278TÚGulippali kelimesine rastlamaktayız.

KUB 7 3 numaralı metinde ^TÚGuuil kelimesi karşımıza çıkmaktadır. Bu kelime bir dokuma ürünüdür.

KBo 17 93 numaralı ritüel metninde bir dokuma ürünü olan ^TÚGwašpa kelimesini görmekteyiz.

275 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 165; ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 470.

276 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 181.

277 Ayrıntılı Bilgi İçin Bkz. Giuseppe F. Del MONTE-Johann TISCHLER, Répertoire Géographique des Textes Cunéiformes, Die Orts- und Gewässernamen der Hethisitschen Texte, Band 6, Wiesbaden 1978, s. 400.

278 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 562.

65

KUB 40 2 numaralı İšhara kültü ile ilgili metinde ^TÚGwattarwiza kelimesi karşımıza çıkmaktadır. Yine bunun dışında ^TÚGwaššutra kelimesi “bir giysi” anlamına gelmektedir.²⁷⁹

TÚG.GAR.NE^MEŠ kelimesi “gösterişli elbiseler” anlamına gelmektedir.²⁸⁰ TÚG.SIG “ince elbise, kaliteli/değerli elbise” anlamlarına gelmektedir. TÚG.SÍG ise “yün elbise” anlamına gelmektedir.²⁸¹

KBo 31.109, 7’de ^TÚGZA.HUM geçmektedir. Ancak bu sözcükte bir işaret inversiyonu vardır. Bu sebeple HZL, s.277’ye göre bu işaret ^TÚGGUZ.ZA şeklinde okunmalıdır.²⁸² Bu durum muhtemelen yazmanın hatasından kaynaklanmıştır.

1.1.2. SÍG ve SÍG ile Birlikte Kullanılan Kelimeler 1.1.2.1. SÍG

Bu kelime, “yün” anlamına gelir ve yün türleri ile yünden mamul eşyalardan önce kullanılan determinatiftir.²⁸³ Yün kelimesinin Hititçe karşılığı huliya- kelimesidir.²⁸⁴ Hititçe çivi yazılı birçok farklı belgede, SÍG kelimesini görmekteyiz. Yine bu kelime birçok farklı renkte karşımıza çıkmaktadır.

279 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 589.

280 Johannes FRIEDRICH, “Die Hethitischen Bruchstückr Des Gılgames-Epos”, ZA, (Ed. Walther SALLABERGER), Vol. 39, 1929.

281 ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 544.

282 RÜSTER-NEU, a.g.e., s. 277.

283 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 285; ÜNAL, a.g.e., 2016, s. 434.

284 HOFFNER, a.g.m., s. 99.

66

KUB 30 26 numaralı metin, Zellija’nın tıbbi ritüelleri ile ilgilidir. Metinde İšhara-hastalığından dolayı ölen bir kişi için, Kurkanza kentinden olan adam Zellija bazı uygulamalar yapmıştır. Zellija’nın ritüel için kullandığı malzemeler arasında SÍG de bulunmaktadır.²⁸⁵

KUB 42 63 numaralı metin, envanter metnidir. Bu metinde, SÍG kelimesinin mavi, kırmızı ve yeşil renklerle birlikte kullanıldığını görmekteyiz.²⁸⁶

KUB 9 34 numaralı metin, Tunnawi ritüeli ile ilgilidir. Bu metinde, çeşitli renklerde yünlerden ve bu yünlerin getirildiği şehirlerden bahsedilmiştir. Metne göre, Hurma şehrinden beyaz yün, başka bir şehirden? kırmızı yün ve Ura şehrinden de mavi yün getirilmektedir. Bu yünler, siyaha boyanmış, ardından kırmızıya ve tekrardan siyaha boyanmıştır.²⁸⁷ Yine Tunnawi ritüelinde, bu kez yünlerin miktarı verilerek açıklama yapılmıştır ve “küçük bir miktar” tabiri kullanılmıştır.²⁸⁸

IBoT 1 31 numaralı metin, bir envanter metnidir. Metnin ilgili kısmının (Vs.I) transkripsiyonu ve çevirisi şu şekildedir:²⁸⁹

1 1 ^GIPISAN SA5 GAL SÍG ZA.GÌN SÍG SA5 SÍG HAŠ-MA-NU [ma]-li 1 1 kırmızı sepet, büyük: mavi, kırmızı ve mor yün ile doldurulmuş

285 BURDE, a.g.e., s. 15; OTTEN, a.g.e., s. 100-103.

286 KOŠAK, a.g.e., s. 117-118.

287 Manfred HUTTER, Behexung, Entsühnung und Heilung Das Ritual der Tunnawiya für ein Königspaar aus Mittelhethitischer Zeit (KBo XXI 1-KUB 9 34-KBo XXI 6), 1988, s.24-25.

288 GOETZE, a.g.e., s. 8-9.

289 KOŠAK, a.g.e., s. 4-7.

67

Metinde kırmızı bir sepetin mavi, kırmızı ve mor renkli yünlerle doldurulmuş olduğunu görmekteyiz.

Yukarıdaki metnin devamında yine SÍG kullanılmıştır. Metnin ilgili kısmının transkripsiyonu ve çevirisi şu şekildedir:²⁹⁰

25 1 ^KUŠA.GÁ.LÁ BABBAR wa-al-li-iš LÚGUD.DA SÍG Hur-ri-kán an-da 25 1 beyaz deri çanta, kısa: Hurri yünü içerir.

Yukarıdaki metni incelediğimizde SÍG kelimesinin Hurri yünü şeklinde kullanıldığını görmekteyiz. Bu durum, Hititçe belgelerde, Hurrilere özgü bir yünün varlığını ortaya koymaktadır.

1.1.2.2. ^SÍGali

Puhvel, bu kelimenin “bir yün çeşiti” veya “Hurri ritüellerinde geçen bir yün ürünü” olduğunu belirtmiştir.²⁹¹ Friedrich, “yünden yapılmış bir nesne” olduğunu ifade etmiştir.²⁹² Tischler, “bir yün çeşidi” fikrini belirtmiş²⁹³, Ünal da benzeri bir fikre sahip olup, bu kelimenin “bir yün çeşidi” veya “yünden yapılmış nesne” olduğunu belirtmiştir.²⁹⁴ Strauß, metinlerde birçok farklı renkte karşımıza çıkan ali-yünün,

290 KOŠAK, a.ge., s. 4-7.

291 Jaan PUHVEL, Hittite Etymological Dictionary, Vol 1, Berlin 1984, s. 34.

292 FRIEDRICH, a.g.e., 1952, s. 19.

293 TISCHLER, a.g.e., 2001, s. 14.

294 ÜNAL, a.g.e., Vol. 1- A-M, 2007, s. 17.

68

“kesilebilen”, “dokunabilen” gibi özelliklere sahip olduğunu ve bu durumlardan dolayı

“kesilebilen”, “dokunabilen” gibi özelliklere sahip olduğunu ve bu durumlardan dolayı

Belgede TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH (ESKİÇAĞ TARİHİ) ANABİLİM DALI HİTİTÇE ÇİVİ YAZILI METİNLERDE DOKUMA (sayfa 63-85)