• Sonuç bulunamadı

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

4.1. Hedef Türler

4.1.5. Hedef türlerde boy-frekans dağılımı

Hedef tür olarak yakalanan karideslerin, türlere göre boy-frekans dağılımları incelenmiştir. Buna göre; Örneklemesi yapılan kuruma karides türünün toplam boyları 10,6 cm ile 22,0 cm arasında değişmektedir. Örneklenen benekli karideslerde 17-18 cm (% 25,89) arasındaki bireylerin en çok yakalandığı, en az yakalananların ise 11-12 cm (

% 0,84) boya sahip bireylerden oluştuğu gözlenmektedir (Şekil 4.4).

Oluklu karideslerin boyları incelendiğinde, boylarının 11,3 cm ile 18,4 cm arasında olduğu görülmüştür. 18 ile 19 cm arasındaki uzunluğa sahip bireyler % 21,74 ile en fazla yakalanan boy sınıfı iken, 11 ile 12 cm uzunluğa sahip karideslerin ise en az yakalananlar ( % 2,17) olduğu saptanmıştır (Şekil 4.5).

Yeşil kaplan karides türünün boy uzunlukları incelendiğinde, boylarının 10,1 cm ile 20,8 cm arasında değiştiği görülmektedir. 13 ile 14 cm arasındaki bireyler en fazla (%

28,60) yakalanırken, 12-13 cm arasındaki bireyler de bunları izlemiştir (% 24,01). 20-21 cm boylarındaki bireyler ise en az (% 0,42) yakalanmıştır. (Şekil 4.6).

Kuruma Karides

0 5 10 15 20 25 30

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

Boy Uzunluğu (cm)

%

Oluklu Karides

0 5 10 15 20 25

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Boy Uzunluğu (cm)

%

Şekil 4.5. Oluklu karidesin boy uzunluğu-yüzde dağılımı

Yeşil Kaplan Karides

0 5 10 15 20 25 30 35

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Boy Uzunluğu (cm)

%

Şekil 4.6. Yeşil kaplan karidesin boy uzunluğu-yüzde dağılımı

4.2. Yan Ürün

Araştırma periyodu boyunca fanyalı ağlar ile yapılan karides avcılığında, hedef türün dışında ekonomik olarak gelir getirebilecek diğer canlı türlerinin de hedeflenmeden yakalandığı gözlenmiştir. Araştırma dönemi olan Nisan-Eylül 2004 ayları arasında yan ürün olarak yakalanan su ürünleri, Dil balığı (Solea solea), Kırlangıç balığı (Trigla lucerna), Sübye (Sepia officinalis), Gümüş balığı (Atherina boyeri), Çipura (Sparus auratus), İzmarit balığı (Maena smaris), Lahos (Epinephelus aeneus), Barbunya (Mullus barbatus), Ahtapot (Octopus vulgaris), Sargoz (Diplodus sargos), Mercan balığı (Pagellus erythrinus) ve Mırmır balığı (Pagellus mormyrus) dır.

4.2.1. Yan ürün olarak yakalanan türlerin aylara göre av miktarları (g)

Araştırma dönemi olan Nisan-Eylül 2004 ayları arasında, yan ürün olarak yakalanan balık türlerinin aylara göre av miktarları (g) Çizelge 4.6’da verilmiştir.

Çizelge 4.6 incelendiğinde, yan ürün olarak yakalanan balık türlerinin en fazla Nisan ayında yakalandığı (22248,06 g), en az yakalanan dönemin ise Eylül ayı olduğu (6846,32 g) görülmektedir.

Yan ürün olarak yakalanan su ürünlerinin türlere göre 53,76 g ile 28055,92 g arasında değişim gösterdiği ve araştırma periyodu boyunca en fazla yakalanan balık türünün 28055,92 g ile kırlangıç balığı olduğu, en az yakalanan balık türünün ise 53,76 g ile mırmır balığı olduğu görülmektedir

Yine Çizelge 4.6 incelendiğinde, Nisan-Eylül ayları arasında yan ürün olarak yakalanan balık türlerinin toplam ağırlığı 71747 g olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.6. Adana Yumurtalık yöresinde 2004 yılı Nisan-Eylül aylarında karides avcılığında, yan ürün olarak yakalanan su ürünlerinin türlere ve aylara göre av miktarlarının (g) dağılımı

AYLAR DİL KIRLANGIÇ SÜBYE GÜMÜŞ ÇİPURA İZMARİT LAHOS BARBUNYA AHTAPOT SARGOZ MERCAN MIRMIR

TOPLAM AV MİKTAR (G)

NİSAN 7114,46 9315,84 3946,5 266,04 292,7 78,64 1168 65,88 0 0 0 0 22248,06

MAYIS 3522,56 5988,72 527 327,58 223,54 124 0 168,04 0 0 0 0 10881,44

HAZİRAN 4011,26 6765,44 0 125,66 43,24 23,74 0 171,2 0 0 0 0 11140,54

TEMMUZ 5903,04 5985,92 586,46 105,5 172,86 271,6 0 57,86 600 0 0 0 13683,24

AĞUSTOS 953,16 0 1402,74 0 0 329 0 548,24 0 3714,26 0 0 6947,4

EYLÜL 1459,92 0 1036,9 570,86 0 0 0 467,28 0 2930,18 327,42 53,76 6846,32

TOPLAM 22964,4 28055,92 7499,6 1395,64 732,34 826,98 1168 1478,5 600 6644,44 327,42 53,76 71747

4.2.2. Yan ürün olarak yakalanan türlerin aylara göre birim güç başına düşen av miktarları (g)

Araştırma dönemi olan Nisan-Eylül 2004 ayları arasında, yan ürün olarak yakalanan balık türlerinin aylara göre birim güç başına düsen av miktarları (g) Çizelge 4.7’de verilmiştir.

Çizelge 4.7’de yan ürün olarak yakalanan balık türlerinin, birim güç başına düşen av miktarları incelendiğinde, birim güç başına en fazla Nisan ayında av yakalandığı (317,83 g), en az yakalanan dönemin ise Eylül ayı olduğu (142,63 g) görülmektedir.

Türlerin birim güç başına düşen ortalama av miktarları 1,12 g ile 120,48 g arasında değişim gösterdiği ve araştırma periyodu boyunca birim güç başına en fazla yakalanan balık türünün kırlangıç balığı (120,48 g) olduğu, en az yakalanan balık türünün ise 1,12 g ile mırmır balığı olduğu görülmektedir

Yine Çizelge 4.7 incelendiğinde, Nisan-Eylül ayları arasında yan ürün olarak yakalanan balık türlerinin birim güç başına düşen av miktarı ortalama 207,26±76,34 g olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.7. Adana Yumurtalık yöresinde 2004 yılı Nisan-Eylül aylarında karides avcılığında, yan ürün olarak yakalanan su ürünlerinin türlere ve aylara göre birim güç başına düşen av miktarları (g)

AYLAR DİL KIRLANGIÇ SÜBYE GÜMÜŞ ÇİPURA İZMARİT LAHOS BARBUNYA AHTAPOT SARGOZ MERCAN MIRMIR

TOPLAM AV MİKTAR

(g)

NİSAN 101,64 133,08 56,38 3,80 4,18 1,12 16,69 0,94 0,00 0,00 0,00 0,00 317,83

MAYIS 70,45 119,77 10,54 6,55 4,47 2,48 0,00 3,36 0,00 0,00 0,00 0,00 217,63

HAZİRAN 95,51 161,08 0,00 2,99 1,03 0,57 0,00 4,08 0,00 0,00 0,00 0,00 265,25

TEMMUZ 67,08 68,02 6,66 1,20 1,96 3,09 0,00 0,66 6,82 0,00 0,00 0,00 155,49

AĞUSTOS 19,86 0,00 29,22 0,00 0,00 6,85 0,00 11,42 0,00 77,38 0,00 0,00 144,74

EYLÜL 30,42 0,00 21,60 11,89 0,00 0,00 0,00 9,74 0,00 61,05 6,82 1,12 142,63

ORTALAMA 64,12±34,92 120,48±62,02 24,88±24,51 5,28±5,17 2,91±2,67 2,82±3,06 16,69 5,03±4,75 26,82 69,21±103,75 6,82 1,12 207,26±76,34

4.2.3. Yan ürün av oranı

Araştırma dönemi boyunca, yan ürün olarak avlanılan balık türlerinin toplam miktarları ile toplam ağırlıkları ve toplam av içindeki sayı ve ağırlık yüzdeleri Çizelge 4.8.’de verilmiştir.

Çizelge 4.8. Yan ürün olarak yakalanan su ürünlerinin miktar (adet) ve ağırlıkları (g)

Tür Miktar

(adet)

Toplam ava

Oranı (% ) Ağırlık (g) Toplam ava oranı (% )

KEMİKLİ BALIKLAR

Dil 401 11,41 22964,4 12,86

Kırlangıç 557 15,86 28055,92 15,71

Gümüş 28 0,80 1395,64 0,78

Sarı çipura 12 0,34 732,34 0,41

İzmarit 32 0,91 826,98 0,46

Lahos 2 0,06 1168 0,65

Barbunya 36 1,02 1478,5 0,83

Sargoz 106 3,02 6644,44 3,72

Mercan 5 0,14 327,42 0,18

Mırmır 1 0,03 53,76 0,03

KAFADAN BACAKLILAR

Sübye 126 3,59 7499,6 4,20

Ahtapot 1 0,03 600 0,34

TOPLAM 1307 37,21 71747 40,17

Çizelge 4.8. incelendiğinde, araştırma periyodu boyunca, hem miktar hem de ağırlık olarak en fazla yakalanan balık türünün kırlangıç balığı olduğu görülmektedir. Ahtapot, lahos gibi türlerde nadir olarak fanyalı ağlara takıldıkları görülmektedir.

4.3. Iskarta Av

Adana ili Yumurtalık ilçesinde, fanyalı ağlar ile yapılan karides avcılığında hedef tür ile ekonomik olarak değerlendirilebilen ve hedeflenmeden avlanılan türler (yan ürün) yanında, yöredeki balıkçılar ve balıkçılık faaliyetleri açısından ekonomik değeri olmayan ve balıkçılar tarafından denize dökülmesi söz konusu olan canlı türlerinin de (ıskarta av) yakalandığı gözlenmiştir. Araştırma periyodu süresince bütün dönemlerde ıskarta av olarak ayrılan balık ve diğer canlı türleri, Gümüş balığı (Atherina boyeri), İzmarit balığı (Maena smaris), Sardalya (Sardina pilchardus), Köpek balığı (Mustelus mustelus), İstavrit balığı (Trachurus trachurus), Vatoz (Dasyatis pastinaca), Elektrik balığı (Torpedo marmorata), Mercan balığı (Pagellus erythrinus) ve Pisi balığı (Pleuronectes platessa) dır.

4.3.1. Iskarta av olarak yakalanan balık ve diğer canlı türlerinin, türlere ve aylara göre av miktarları (g)

Araştırma dönemi olan Nisan-Eylül 2004 ayları arasında, ıskarta av olarak yakalanan balık türlerinin aylara göre av miktarları (g) Çizelge 4.9’da verilmiştir.

Çizelge 4.9 incelendiğinde, ıskarta av olarak yakalanan su ürünlerinin en fazla Eylül ayında yakalandığı (24470,24 g), en az yakalanan dönemin ise Haziran ayı olduğu (4064,46 g) görülmektedir.

Iskarta av olarak yakalanan su ürünleri türlere göre 21,20 g ile 34016,82 g arasında değişim göstermektedir. mavi yengeç 34016,82 g ile en fazla yakalanan canlı türü iken, en az yakalanan canlı türünün ise 21,20 g ile istavrit balığı olduğu görülmektedir

Yine Çizelge 4.9 incelendiğinde, Nisan-Eylül ayları arasında ıskarta av olarak yakalanan su ürünlerinin toplam ağırlığı 71242,64 g olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.9. Adana Yumurtalık yöresinde 2004 yılı Nisan-Eylül aylarında karides avcılığında, ıskarta avın, türlere ve aylara göre av miktarlarının (g) dağılımı

AYLAR GÜMÜŞ İZMARİT SARDALYA KÖPEK

BALIĞI İSTAVRİT VATOZ ELEKTRİK MERCAN PİSİ KUPES ÇAT-ÇAT

KUM YENGECİ

MAVİ YENGEÇ

TOPLAM AV MİKTAR

(g)

NİSAN 0 178,16 201,24 875,32 21,2 3750 900 105,52 0 0 2518,84 1200,7 0 9750,98

MAYIS 0 101,2 0 1024,36 0 997,26 0 43,16 0 0 1891,44 1079,18 0 5136,6

HAZİRAN 0 129,34 0 0 0 700 0 0 49,62 0 2071,52 1113,98 0 4064,46

TEMMUZ 219,3 117,32 0 1769,46 0 4734,5 432 218,86 0 0 2523,58 1483,44 0 11498,46

AĞUSTOS 0 84,94 0 0 0 1281 529,24 0 0 0 1187,54 0 13239,18 16321,9

EYLÜL 0 52 0 900 0 707,32 384,92 0 0 162,64 1485,72 0 20777,64 24470,24

TOPLAM 219,30 662,96 201,24 4569,14 21,20 12170,08 2246,16 367,54 49,62 162,64 11678,64 4877,30 34016,82 71242,64

4.3.2. Iskarta av olarak yakalanan balık ve diğer canlı türlerinin aylara göre birim güç başına düşen av miktarları (g)

Araştırma dönemi olan Nisan-Eylül 2004 ayları arasında, ıskarta av olarak yakalanan su ürünlerinin aylara göre birim güç başına düsen av miktarları (g) Çizelge 4.10’da verilmiştir.

Çizelge 4.10 incelendiğinde, ıskarta av olarak yakalanan su ürünlerinin, birim güç başına düşen av miktarları incelendiğinde, birim güç başına en fazla av miktarının Eylül ayında yakalandığı (509,80 g), en az yakalanan dönemin ise Haziran ayı olduğu (96,77 g) görülmektedir.

Iskarta olarak ayrılan su ürünlerinin, birim güç başına düşen ortalama av miktarları 0,3 g ile 354,34 g arasında değişim gösterdiği ve araştırma periyodu boyunca birim güç başına en fazla yakalanan canlı türünün mavi yengeç (354,34 g) olduğu, en az yakalanan canlı türünün ise 0,3 g ile istavrit balığı olduğu görülmektedir.

Yine Çizelge 4.10 incelendiğinde, Nisan-Eylül ayları arasında ıskarta av olarak yakalanan su ürünlerinin birim güç başına düşen av miktarı ortalama 219,88±176,74 g olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.10. Adana Yumurtalık yöresinde 2004 yılı Nisan-Eylül aylarında karides avcılığında, ıskarta avın türlere ve aylara göre birim güç başına düşen av miktarları (g)

AYLAR GÜMÜŞ İZMARİT SARDALYA KÖPEK

BALIĞI İSTAVRİT VATOZ ELEKTRİK MERCAN PİSİ KUPES ÇAT-ÇAT SARI KUM YENGECİ

MAVİ YENGEÇ

TOPLAM AV MİKTAR (g)

NİSAN 0 2,55 2,87 12,50 0,30 53,57 12,86 1,51 0 0 35,98 17,15 0 139,30

MAYIS 0 2,02 0 20,49 0 19,95 0 0,86 0 0 37,83 21,58 0 102,73

HAZİRAN 0 3,08 0 0 0 16,67 0 0 0 1,18 49,32 26,52 0 96,77

TEMMUZ 2,49 1,33 0 20,11 0 53,80 4,91 2,49 0 0 28,68 16,86 0 130,66

AĞUSTOS 0 1,77 0 0 0 26,69 11,03 0 0 0 24,74 0 275,82 340,04

EYLÜL 0 1,08 0 18,75 0 14,74 8,02 0 3,39 0 30,95 0 432,87 509,80

Ortalama 2,49 1,97±0,78 2,87 17,96±5,9 0,3 30,9±19 9,2±5,55 1,62±2,03 3,39 1,18 34,58±9,08 20,52±7,23 354,34±997,75 219,88±176,74

4.3.3. Iskarta av oranı

Araştırma dönemi boyunca, ıskarta olarak ayrılan su ürünlerinin toplam miktarları ve toplam ağırlıkları ile toplam av içindeki sayı ve ağırlık yüzdeleri Çizelge 4.11.’de verilmiştir.

Çizelge 4.11. Iskarta olarak ayrılan su ürünlerinin miktar (adet) ve ağırlıkları (g)

Tür Miktar

(adet)

Toplam ava

oranı (% ) Ağırlık (g) Toplam ava oranı (% )

KEMİKLİ BALIKLAR

Gümüş 4 0,11 219,3 0,12

İzmarit 41 1,17 662,96 0,37

Sardalya 2 0,06 201,24 0,11

İstavrit 1 0,03 21,2 0,01

Mercan 7 0,20 367,54 0,21

Pisi 2 0,06 49,62 0,03

Kupes 1 0,03 162,64 0,09

KIKIRDAKLI BALIKLAR

Köpek balığı 11 0,31 4569,14 2,56

Vatoz 27 0,77 12170,08 6,81

Elektrik 6 0,17 2246,16 1,26

KABUKLU SU ÜRÜNLERİ

Çat-çat 619 17,62 11678,64 6,54

Kum yengeci 309 8,80 4877,3 2,73

Mavi yengeç 159 4,53 34016,82 19,05

TOPLAM 1189 33,86 71242,64 39,89

Çizelge 4.11 incelendiğinde, ıskarta av olarak yakalanan su ürünleri arasında, yakalanan birey sayısı açısından en fazla yakalanan canlı türü çat-çat olmasına rağmen (619 birey), ağırlık olarak en fazla yakalanan canlı türü ise mavi yengeç olduğu (34016,82 g) görülmektedir.

4.4. Hedef Tür-Yan Ürün-Iskarta Av İlişkileri

Yumurtalık ilçesinde yapılan araştırmada hedef tür, yan ürün ve ıskarta olarak ayrılan su ürünleri, ağırlıklarına ve sayılarına göre birbirleri ile olan ilişkileri analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir.

4.4.1. Hedef Tür-Yan Ürün ve Iskarta avın ağırlık olarak karşılaştırılması

Hedef tür olan karidesin avlanma miktarı ile yan ürün karşılaştırıldığında, bu iki grup arasındaki farklılık istatistiki açıdan önemli (P< 0,05) bulunmuştur.

Hedef tür ile ıskarta olarak ayrılan av arasındaki farklılık değerlendirildiğinde, bu iki grup arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu ve aradaki farkın istatistiki açıdan önemli (P < 0,05) olduğu bulunmuştur.

Yine yan ürün ile ıskarta olarak ayrılan avların arasındaki ilişkinin istatistiki açıdan önemli (P < 0,05) olduğu saptanmıştır.

Hedef tür, yan ürün ve ıskarta avın, araştırma dönemini oluşturan aylar içinde, ağırlık miktarları Çizelge 4.12’de, aylara göre toplam avdaki yüzde dağılımları ise Şekil 4.7’de verilmiştir.

Çizelge 4.12.’de hedef tür, yan ürün ve ıskarta avın, aylara göre av miktarları incelendiğinde, hedef türün en fazla yakalandığı dönemin Nisan dönemi olduğu, yan ürün olarak değerlendirilen su ürünlerinin en fazla yakalandığı dönemin yine Nisan dönemi olduğu, ıskarta av olarak ayrılan su ürünlerinin ise en fazla Eylül ayaında yakalandığı görülmektedir.

Şekil 4.7’de verilen ağırlık yüzdelerinde, hedef türün en fazla yüzdeye sahip olduğu döneminin Haziran dönemi, yan ürün olarak değerlendirilen su ürünlerinin Nisan dönemi, ıskarta av oranlarının en fazla yüzdeye sahip olduğu dönemin ise Eylül dönemi olduğu görülmektedir.

Çizelge 4.12. Yumurtalık yöresinde Nisan-Eylül 2004 aylarında yapılan karides avcılığında, hedef tür-yan ürün ve ıskarta av miktarları

Aylar Hedef Tür Yan Ürün Iskarta Av

Nisan 7565,60 22248,06 9750,98

Mayıs 5549,70 10881,44 5136,60

Haziran 5459,00 11140,54 4064,46

Temmuz 7402,56 13683,24 11498,46

Ağustos 4554,02 6947,40 16321,90

Eylül 5068,06 6846,32 24470,24

TOPLAM 35598,94 71747 71242,64

0 10 20 30 40 50 60 70

%

nisan mayıs haziran temmuz ağustos eylül

Aylar

Hedef Tür-Yan Ürün-Iskarta av

Hedef Tür Yan Ürün Iskarta Av

ağırlık yüzde grafiği

Şekil 4.7. Nisan-Eylül 2004 aylarında hedef tür-yan ürün ve ıskarta avın

4.4.2. Hedef Tür-Yan Ürün ve Iskarta avın miktarlarının karşılaştırılması

Araştırma periyodunun her döneminde avlanılan türlerin ağırlıkları ile beraber adet olarak miktarları ile ilgili kayıtlar tutulmuş ve hedef tür olan karides, Yan ürün olarak avlanılan ve ekonomik olarak değerlendirilebilen türler ile ıskarta olarak ayrılan türlerin birim güç başına düşen ortalama adet miktarları Çizelge 4.13’de sunulmuştur.

Çizelge 4.13. Yumurtalık yöresinde Nisan-Eylül 2004 aylarında yapılan karides avcılığında, hedef tür-yan ürün ve ıskarta avın, birim güç başına düşen av miktarı (adet)

DÖNEMLER HEDEF TÜR YAN ÜRÜN ISKARTA AV

NİSAN 3,14 5,59 3,49

MAYIS 3,28 3,84 3,78

HAZİRAN 3,29 4,98 4,60

TEMMUZ 2,48 2,78 2,74

AĞUSTOS 2,71 2,67 2,73

EYLÜL 3,06 2,96 3,98

ORTALAMA 2,99±0,34 3,8±1,29 3,55±0,77

Çizelge 4.13. incelendiğinde, hedef av olarak avlanan karidesin araştırma dönemi boyunca birim güç başına düşen ortalama adet miktarı 2,99±0,34 adet, yan ürün olarak değerlendirilen avların 3,8±1,29 adet ve ıskarta avların 3,8±1,29 adet olduğu hesaplanmıştır.

Hedef tür olan karidesin avlanma miktarı (adet) ile yan ürün karşılaştırıldığında bu iki grup arasındaki farklılık istatistiki açıdan önemli (P < 0,05) bulunmuştur.

Hedef tür ile ıskarta olarak ayrılan avların adet olarak yakalanma miktarları arasındaki farklılık değerlendirildiğinde ise bu iki grup arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu ve istatistiki açıdan önemli (P < 0,05) olduğu bulunmuştur.

Yine yan ürün olarak değerlendirilen avlar ile ıskarta olarak ayrılan avların yakalanan bireylerin sayı olarak değerlendirildiklerinde, arasındaki ilişkinin istatistiki açıdan önemli (P < 0,05) olduğu saptanmıştır.

Hedef tür, yan ürün ve ıskarta avın, araştırma dönemini oluşturan aylar içinde, yakalanan birey sayıları Çizelge 4.14’de, aylara göre toplam avdaki yüzde dağılımları ise Şekil 4.8’de verilmiştir.

Çizelge 4.14. Yumurtalık İlçesi’nde yapılan karides avcılığında, hedef tür-yan ürün ve ıskarta av miktarları (adet)

Aylar Hedef Tür Yan Ürün Iskarta Av

Nisan 220 391 244

Mayıs 164 192 189

Haziran 138 209 193

Temmuz 218 245 241

Ağustos 130 128 131

Eylül 147 142 191

TOPLAM 1017 1307 1189

Çizelge 4.14.’de hedef tür, yan ürün ve ıskarta avın, aylara göre yakalanan birey sayıları incelendiğinde, hedef tür, yan ürün ve ıskarta avın en fazla yakalandıkları dönemin Nisan dönemi olduğu görülmektedir.

Şekil 4.8.incelendiğinde, birey sayılarına ait yüzdeler açısından hedef türün en fazla yüzdeye sahip olduğu dönemin Ağustos dönemi, yan ürün olarak değerlendirilen su ürünlerinin Nisan dönemi, ıskarta av olarak ayrılan su ürünlerinin en fazla orana sahip olduğu dönemin ise Eylül dönemi olduğu görülmektedir.

0 10 20 30 40 50

%

nisan mayıs haziran temmuz ağustos eylül

Aylar

Hedef Tür-Yan Ürün-Iskarta Av

Hedef Tür Yan Ürün Iskarta Av

sayı yüzde grafiği

Şekil 4.8. Nisan-Eylül 2004 aylarında hedef tür-yan ürün ve ıskarta avın

5.TARTIŞMA ve SONUÇ

Çok türlü Akdeniz balıkçılığında ıskartanın ilişkisi yeni tanımlanmasına rağmen henüz çok fazla bilgi yoktur. Iskartalar, ticari değeri olmayan veya pazarlanabilir türleri kapsamaktadır. Pazarlanabilir türler, küçük olanlar ki minimum karaya çıkarılma boyundan dolayı pazarlanamaz denilmekte ve pazarlanabilir boyuna rağmen düşük fiyatı nedeni ile ıskarta yapılan türlerden oluşmaktadır.

Araştırmanın yürütüldüğü 6 aylık dönem boyunca, hedef tür olarak karides yakalamak amacıyla ticari olarak atılan fanyalı ağlar ile on beş günde bir olmak üzere toplam 1017 adet karides örneklenmiştir. Karideslerin 479 adedi kuruma karides (Penaeus japonicus), 487 adedi yeşil kaplan karides (Penaeus semisulcatus), 51 adedi oluklu karides (Penaeus kerathurus), ten oluşmuştur. Ekonomik önemi en yüksek olan Yeşil kaplan karidesler, toplam karideslerin % 47,89’unu oluşturmaktadır.

Fanyalı ağların birim gücü başına (100 m) düşen karides miktarları ise kuruma karides 89,59 g, yeşil kaplan karides 39,77 g, oluklu karides 18,31 g olarak belirlenmiştir.

Toplam olarak birim güç başına ortalama hedef av 105,61 g olarak hesaplanmıştır.

Araştırma süresince fanyalı ağlar ile hedef dışı veya yan ürün olarak yakalanan su ürünleri ise, 10 adet kemikli balık türü (dil, kırlangıç, gümüş, çipura, izmarit, lahos, barbunya, sargoz, mercan ve mırmır) ile 2 adet kafadan bacaklı (ahtapot, sübye) canlı türü yakalanmıştır. Sayı olarak en fazla yan ürün kırlangıç balıklarından oluşmuştur (557 adet). Bunu 401 adet ile dil balığı, 126 adet ile sübye ve 106 adet ile sargoz izlemiştir. Ağırlık olarak da yine kırlangıç, dil, sübye ve sargoz şeklinde sıralanmıştır.

Fanyalı ağlarının birim gücü başına (100 m) düşen yan ürün miktarları, kırlangıç balığında 120,48 g, dil balığında 64,12 g, sargoz balığında 69,21 g ve sübyede 24,88 g olarak belirlenmiştir. Toplam da ise ortalama birim güç başına yan ürün 207,26 g olarak hesaplanmıştır.

Araştırma süresince ıskarta av olarak ayrılan su ürünleri, 7 kemikli balık türü (gümüş, izmarit, sardalya, istavrit, mercan, pisi, kupes), 3 kıkırdaklı balık türü (köpek balığı, vatoz, elektrik) 3 kabuklu su ürünlerinden (çat-çat, kum yengeci ve mavi yengeç) oluşmaktadır. Sayı olarak en fazla ıskarta edilen türler, çat-çat (619 adet), kum yengeci (309 adet) ve mavi yengeç (159 adet) olarak sıralanmaktadır. Ağırlık olarak ise mavi yengeç (34,016 gr), vatoz balıkları (12,170 gr) ve çat-çat (11,678 gr) yakalanıp ıskarta olarak atılmıştır.

Fanyalı ağların birim gücü başına (100 m) düşen ıskarta av miktarları, mavi yengeçte 354,34 g, çat-çat da 34,58 g ve vatozda 30,9 g olarak belirlenmiştir. Toplamda ise ortalama birim güç başına ıskarta av 219,88 g olarak hesaplanmıştır.

Yapılan istatistiki analizler sonucunda hedef av, yan ürün ve ıskarta av miktarları arasındaki ilişkilere göre, hedef av ile yan ürün ve ıskarta av arasındaki farklılıkların istatistiki açıdan oldukça önemli olduğu bulunmuştur. Yani balıkçılar hedef av olan karidesleri ( % 19,94) yakalamak yerine, yan ürünü (% 40,17) ve ıskarta avı (% 39,89) yakalamada çaba harcamışlardır. Yaklaşık olarak % 80’lik bir kayıp söz konusudur.

Ayrıca aylar itibari ile yapılan değerlendirmelerde, birim güç başına hedef tür miktarı arttıkça, yan ürün ve ıskarta avında arttığı ve dolayısıyla aralarında pozitif bir ilişki olduğu bulunmuştur. Bu durum ise, dönemsel olarak bütün balıkların avlanma bölgesine aynı anda gelip aynı anda gittikleri, birbirleriyle etkileştikleri ve dolayısıyla, meteorolojik, besinsel ve çevresel gibi başka faktörlerin etkileri olabileceği sonuçlarını ortaya çıkarmıştır.

Balıkçılık açısından önem taşıyan ve ekonomik bir kayıp olan ıskarta avın kompozisyonunu incelediğimizde, en fazla ıskarta edilen su ürünlerinin kabuklu su ürünleri olduğu görülmektedir. Bu kabuklu su ürünlerinden mavi yengecin hem protein kaynağı olarak kullanma hem de ülkemiz için taze veya işlenmiş olarak ihraç edilme olanakları bulunmaktadır ( Atar vd 2001).

Ayrıca normalde ıskarta olmayan türlerin ise, gerek boylarının avlanılabilir veya pazarlanabilir boydan küçük olması nedeniyle ve gerekse yaz aylarında kısa sürede bozulma nedeni ile ıskarta olarak atıldıkları gözlenmiştir. Cyclades adalarında (Yunanistan) fiyatlarının düşük olması nedeniyle ıskartaya çıkarılan balıkların (istavrit, mezgit, gelincik gibi) bulunduğunu bildirilmiştir (Smirniotis 1998).

Çalışmada yakalanan balık türlerinden gümüş balığı, mercan ve izmarit balıkları hem yan ürün hem de ıskarta av olarak değerlendirilmiştir. Bunun nedenleri :

 Kişisel olarak balıkçı tarafından değerlendirilmemesi,

 Yakalanan balık türlerinin pazarlanabilir boyda olmaması,

 Avlanma veya pazara taşıma sırasında balıkta oluşan deformasyon sonucunda balığın pazarlanabilir olma özelliğini kaybetmesi,

 Yaz mevsimi olması nedeni ile kısa sürede bozulma olarak gözlemlenmiştir.

Machias vd (2001), Doğu Akdeniz’de yakalanan toplam 300 türün, yaklaşık sadece % 10’u sürekli pazarlanabilmekte, yaklaşık % 30’u ticari önemde, yakalandığı boy ve pazar fiyat dalgalanmasına bağlı olarak % 60’dan fazlasının her zaman ıskartaya çıkarıldığını bildirmişlerdir. Araştırmamızda ise toplam av içinde hedef türün ağırlık olarak payı % 19,94, yan ürün olarak yakalanan su ürünlerinin payı % 40,17 ve ıskarta av olarak ayrılanların payı ise % 39,89 bulunmuştur. Bu değerler, Machias vd (2001)’nın Doğu Akdeniz için bildirdiği pazarlanabilir av değerine göre daha yüksektir;

ıskarta av oranı da daha düşüktür. Bu durum fanyalı ağlarla karides avcılığı için ekonomik olarak iyi görülmektedir. Ancak Machias vd (2001) genel bir değer verdiklerinden fanyalı ağları seçici özelliklerinin de yüksek olması nedeniyle ıskarta oranını düşürmüşlerdir. Öte yandan Balguerias (1997), Orta Atlantik’te Saharan kıyılarındaki av operasyonunda toplam avın % 66’sının ıskartaya çıkarıldığını ve bunların yaklaşık 60 türden oluştuğunu bildirmiştir. Ayrıca araştırmamızda Toplam av içerisinde hedef türün sayı payı yüzdesi ise % 28,94, yan ürünün payı % 37,20 iken ıskarta avın payı ise % 33,86 olarak hesaplanmıştır.

Solungaç ağları ile köpek balıklarının yakalandığı ve ıskarta olarak atıldığına ilişkin birçok çalışma bulunmaktadır ( Vooren 1997, Perez vd 2001, Stobutzki vd 2002). Bizim çalışmamız sırasında da kıkırdaklı balıklar (köpek balığı ve vatoz ), ülkemizde tüketilmediğinden doğrudan ıskarta olarak atılmıştır.

Tregenza vd (1997) yan ürün çalışmalarını karşılaştırmak amacıyla, av çabası ve yan ürün olan balık yoğunluğunun oranına dayanan ve av aracının yan ürün olarak yakalanan avı öldürme oranını ortaya koyan bir indeks ileri sürmüşlerdir. Bizim araştırmamızda ve bölgede kullanılan fanyalı ağlarda yan ürün veya ıskarta olarak yakalanan su ürünlerinin canlı olarak çıkarılmaları gözlenmediğinden böyle bir indeksi kullanmak uygun değildir. Ayrıca araştırma dönemimiz, deniz suyunun normalde nispeten sıcak olduğu döneme denk geldiğinden de ıskarta olmayacak yan ürünlerde bozulmadan dolayı ıskarta edilmiştir. Ancak, ıskartaya çıkarılan kabuklu su ürünleri (yengeç vd) kıyıya canlı olarak gelseler dahi balıkçılar tarafından, ağlara ve kendilerine zarar vermemesi için ya ezerek ya da ölüp ölmediklerine bakılmaksızın rasgele olarak kıyıya veya denize atıldıkları gözlenmiştir. Iskarta edilen türlerin yaşayanlarının veya ölülerinin, bölgedeki bütün avcılar dikkate alındığında, ekolojik olarak önem arz edecekleri şüphesizdir ve bunların çevreye olan etkilerinin incelenmesi, av araçlarına olan etkileri, işgücü ve av randımanına olan etkileri ile ekonomik boyutları kapsamlı ileri araştırma konuları olarak öngörülmektedir

Bunun yanı sıra, ıskarta avla oluşan ekonomik kayıplar esas alınarak 13 Nisan-30 Nisan 2004 tarihlerinde düzenlenen Sürdürülebilir Kaynaklar ve Biyolojik Çeşitlilik Konferans’ında, biyolojik çeşitlilik eylem planı su ürünleri komitesi, hedef dışı türlerin azaltılmasına yönelik 4 metod ileri sürmüşlerdir.

Bu metodlar;

 Hedef dışı ve yan ürün olan türleri azaltmak veya yok etmek için solungaç ağı gibi seçici av araçlarının kullanımı teşvik edilmeli,

 Denizel çevreye, fiziksel etkileri azaltacak avcılık metodlarının teşvik edilmeli,

 Habitat veya türlerin korunmasını artıracak tedbirler alınmalı,

 Çevresel yasalarda sıralanan türler için, yan ürün veya yan ürünların uygun limitleri ortaya konmalıdır (örneğin Biyolojik çeşitlilik eylem planında bildirilen bir tür için) ( Kaiser vd 2004).

Bu metotların ülkemiz balıkçılığının düzenlenmesinde dikkate alınması ve bu amaçla ıskarta avı azaltacak av araçları ve tedbirlerin yürürlüğe konulmasında fayda bulunmaktadır.

KAYNAKLAR

Anonymous 1980. FAO Species Catalogue. Vol. 1. Shrimps and Prawns of the world.

an amotated catalogue of species of interest to fisheries. Propered by L.B.

holthuis. No: 125 271 p.

Alverson, D.L., Freeberg,M.H., Murawskı, S.A. and Pope,J.G. 1994. A Global Assesment of Fisheries By-Catch and Discard. FAO Fisheries Technical Paper, 339, 233 p. Rome.

Atar, H. H., Ölmez, M., Bekcan, S.ve Seçer, S. 2001. Mavi Yengecin (Callinectes sapidus Rathbun 1896) Et Verimi ve Besin Madde İçeriği Üzerine Bir Araştırma, Gıda Dergisi (Gıda Teknolojisi Derneği Yayın Organı), 26 (3);

195-201.

Avşar, D., Çiçek, ve Akamca, E. 1999.Yumurtalık Koyu (Adana) Kıyısal Zonunun Yaz Dönemi Yavru Kemikli Balık Faunası, X. Su Ürünleri Sempozyumu, 420- 429. Adana

Balguerias, E. G. 1997. Discards in fisheries from the eastern central atlantic(CECAF Region). Fao Fisheries Report 547; 183-214.

Bakken. V. and FaIk, K., 1998. Incidental Take of Seabirds in Commercial Fisheries in the Arctic Countries. CAFF Technical Report No.1.

Carlström, J., Berggren P., Dinnétz, F. and Börjesson, P. 2002. A field experiment using acoustic alarms (pingers) to reduce harbour porpoise by-catch in bottom-set gillnets. Journal of Marine Science, 59(4); 816-824.

Croxall, J.P., Evans, P.G.H. and Schreiber, R.W. 1984. Status and Conservation of the World's Seabirds. International Council for Bird Preservation. Technical Publication No. 2, England.

Çıra, E. 2001. Hedeflenmeden avlanan türlerin balıkçılık yönetimi açısından incelenmesi. Balıkçılıkta Teknolojik Gelişmeler Çalıştayı, 2001. 125-132.

D’agrosa, C., Lennert-cody, C. E. and Vidal, O. 2000. Vaquita Bycatch in Mexico’s Artisanal Gilllnet Fisheries: Driving a Small population to Extinction Conservation Biology, 14 (4); 1110-1119.

Doğanyılmaz, Y. 2002. Scup ( stenotomus chrysops) balığı hedef dışı av miktarının azaltılmasına yönelik morfolojik incelemeler. Erciyes Üniversitesi fen bilimleri enstitüsü.

Düzgüneş, O., Kesici, T. ve Gürbüz, F. 1983. Istatistik Metodları I. A.Ü.Ziraat Fakültesi Yayın no: 861, 218 s.Ankara

Fisher, R.B. 1992. Introduction to Bycatch. In: Proceedings of the National lndustry Bycatch Workshop, February 4-6, 1992, Newport, Oregon. Schoning, R.W., R.W. Jacobson, D.L. Alverson, T.G. Gentle and Jan Auyong, eds. Natural Resources Consultants, Inc., Seattle, Washington. pp. 5-10.

Furness, R.W. and Aintey, D.G. 1984. Threats to seabird populations presented by

commercial fisheries. In: Croxall, J.P., Evans, P.G.H., Schreiber, R.W. (Eds.), Status and Conservation of the World's Seabirds. International Council for Bird

Preservation. Technical Publication No. 2, England, pp. 701-708.

Gray, C. A. 2002. Management İmplications of discarding in an esmarine multi- species gill net fishery. Fisheries Research, 56 177-192.

Goday, H., Furevik, D. and Lokkeborg, S. 2003. Reduced bycatch of red king crab (Paralithodes camtschaticus) in the gillnet fishery for cod (Gadus morhua) in Northern Norway. Fisheries Research. 62, 377-384.

Hanna, S. 1990. Mesh Size Regulations and By-Catch in the West Coast Groundfish Fishery, Effects of Different Management Schemes on By-Catch, Joint Catch and Discards. Summary of National Workshop, California.

Jensen, F. and Vestergaad, N. 2002. Moral hazard problems in fisheries regulation: the case of illegal landing and discard. Resource and Energy Ekonomics. Vol.24:

(4); 281-299.

Kaiser, M. J., Austen, M. C. V. and Ojaveer, H. 2004. European biodiversity action plan for fisheries: issues for non-target species. Fisheries research, 69; 1-6.

Kınacıgil, H.T., Çıra E. ve İlkyaz A.T, 1999. Balıkçılıkta hedeflenmeden avlanan türler sorunu. Su Ürünleri Dergisi, 16 (3-4); 437-444.

King, M. 1995. Fisheries Biology, Assessment and Management. Fishing News Books, 44 (22);181–191.

Lopez A., Pierce, G. J., Santos, M.B., Gracia, J. and Guerra, A. 2003. Fishery by-catches of marine mammals in Galician waters: results from on-board observations and an interview survey of fishermen. Biological Conservation, 111 (1); 25-40.

Machias, A., Vassilopoubu, V., Vatsos, D., Bekas, P., Kallianiotis, A., Papaconstantinou, C. and Tsimenides, N. 2001. Bottom trawl discards in the N.E. Mediterranean Sea. Fisheries Research. 53; 181-195.

Machias, A., Maiorano, P., Vassilopoubu, V., Papaconstantinou, C., Tursi, A. and Tsimenides, N. 2004. Sizes of discarded commercial species in the eastern.

Central Mediterranean Sea. Fisheries Research. 66; 213-222.

Martin, J.T. 1992. Conservation and Bycatch: Can They Co-Exist In: Proceedings of the Nationallndustry Bycatch Workshop, February 4-6, 1992, Newport, Oregon.

Schoning, R.W., RW. Jacobson, D.L. Alverson, T.G. Gentle and Jan Auyong, eds. Natural Resources Consultants, Inc., Seattle, Washington. pp.163-168.

Matsuoka, T. 1999. Sampling estimation of discards in mu1ti-species fisheries. The international conference on integrated fisheries monitoring. 1-5 February 1999.

Australia,197-209.

Murawski, S.A. 1992. The challnges of finding solutions in multispecies fisheries. in proceedings of NationaI Industry Bycatch Workshop, Washington, pp.35.45.

Perez, J. A. A., Pezzuto, P. R., Rodngues, Z. F., Valentini, H. and Vooren, C. M. 2001.

Reunioes de ordenamento da pesca demersal no sudeste e sul do Brazil, Notas tecnicas da FACIMAR. Vol. 5, pp 1-34

Perez , J. A. A. and Warlich R. 2004. Bycatch assessment of the gillnet monkfish lophius gastrophysus fishery off southern, Brazil. Fisheries research

Pikitch, E.K.1991. Technological interactions in the U.S West Coast Groundfish trawl fishery and their implications for management. In: Proceedings of a Symposium held in the Hague, October 2-4, 1989.ICES Copenhagen, Denmark, ICES Vol.193: 253-263.

Pope, J.G. 1991. The ICES Multispecies Assessment Working Group: Evolution, Insights and Future Problems. In: Proceedings of a Symposium Held in the Hague, October 2-4, 1989. ICES, Copenhagen, Denmark. ICES Vol. 193; 22-33.

Rewill, A. S. and Holst, R. 2004. Reducing discards of North Sea brown shrimp (C.

crangon) by trawl modification. Fisheries Research. 68; 113-122

Benzer Belgeler