KULLANIMINA GÖRE DOKUMA ÜRÜNLERİ
1.1. Hititçe Çivi Yazılı Metinlerde Dokuma İle İlgili Kelimeler ve Kullanımları
1.1.2.6. SÍG handala-/hantala-
Tischler bu kelimeyi “keten bir bant” olarak tanımlamıştır.312 Ünal ise, bu kelimenin “yün?, keten veya bir giysi” olduğunu ifade etmiştir.313 Bu kelimeye metinlerde sık ancak belirsiz bir şekilde rastlamayız. Bu durum, kelimenin anlamı ve kullanım şekli hakkında yorum yapmamızı da zorlaştırmaktadır. Ancak KUB 8 38 numaralı metnin Rs.III. 12. satırında, gözlerinde hastalık olan bir kişinin gözünde bir bandaj olduğu belirtilmiştir.314 Bu metin, göz hastalıklarının iyileştirilmesi için çeşitli ilaçların önerildiği tıbbi bir metindir. SÍGhandala-/hantala- kelimesi yalnızca bu metinde
308 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 44.
309 PUHVEL, a.g.e., Vol. 3, s. 112.
310 ÜNAL, a.g.e., Vol. 1- A-M, 2007, s. 166.
311 CHRISTIANSEN, a.g.e., s. 186-187.
312 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 43.
313 ÜNAL, a.g.e., Vol. 1- A-M, 2007, s. 161.
314 BURDE, a.g.e. 1974, s. 30-31.
72
açık bir şekilde karşımıza çıkmıştır. Bunun dışında, bu kelime hakkında daha fazla bir şey söylememiz mümkün görünmemektedir. Ayrıca bu kelimenin eş anlamlısı bir bitki anlamına gelen handalašSAR sözcüğüdür.
1.1.2.7. SÍG/TÚGipulli-
Bu kelimenin anlamı ile ilgili olarak Puhvel, “örtü, sarmak, kaplamak, cübbe” gibi anlamları öne sürmüştür.315 Kronasser, “tutmak, tutuş, kavramak” gibi anlamlara geldiğini ifade etmiştir.316Tischler, “örtü veya kılıf (kumaş veya yün iplikten yapılmış) ve “bir çeşit kült giysisi?”317 olduğunu, Ünal ise, “örtü, bürüm, kılıf, tutamak, sicim, ip, yün yumağı” anlamlarını belirtmiştir.318 Gördüğümüz gibi, bu kelimenin anlamı ile farklı fikirler mevcuttur. Hititçe metinlerde de SÍG/TÚGipulli-‘nin farklı şekillerde kullanıldığını görmekteyiz. Bu yüzden, bu kelimenin tam olarak hangi anlamı ifade ettiğini belirtmemiz zor bir hal almaktadır.
KBo 9 28 numaralı bir ritüel metninde ipulli- kullanımını görmekteyiz. Metnin ilgili kısmının (Vs.I) transkripsiyonu ve tercümesi şu şekildedir:319
15 TÚG-an ú-e-eš-ta iš-pa-a-ta KÙ.BABBAR TUR!? iš-pár-ra-an har-zi 16 SÍG ZA.GÌN iš-hu-uz-zi-ia-an-za SÍG SA5
17 i-pu-ul-li-še-it I-NA UZUGAB-ŠU SÍG SA5 ki-it-ta
315 Jaan PUHVEL, Hittite Etymological Dictionary, Vol. 2, 1984, s. 379.
316 KRONASSER, a.g.e., s. 213.
317 TISCHLER, a.g.e., 2008, s. 62.
318 ÜNAL, a.g.e., Vol. 1- A-M, 2007, s. 261.
319 Gary M. BECKMAN, Hittite Birth Rituals, StBoT 29, Wiesbaden 1983, s. 105.
73
18 I-NA GÚ-ŠU NA4ku-un-na-aš ku-ut-ta-na-al-li 19 ne-e-ia!-an na-aš DIŠTAR-iš i-ia-an-za
15 O bir kıyafet giyer (ve) o uzatılmış küçük bir gümüş mızrağı tutar.
16 Mavi yün bir kemer olarak bağlanır. Kırmızı yün
17 onun ipullisi(dir)- onun göğsünün üstüne kırmızı yün yerleştirilmiştir.
18 Boynuna boncuk bir kolye
19 takılır (asılır) ve (böylece) o İštar olmak için yapılır.
KUB 16 83 numaralı metin, Niniveli İštar’ın kehanetiyle alakalıdır. Niniveli İštar’ın çeşitli eşyalarının kaybolması veya onlara zarar gelmesiyle birlikte, İštar tapınakta kızgın bir haldedir. Belirli bir kısmı ipulli- kaplanmış altın silahla ilgili de olumsuz bir durum yaşanmıştır.320 Bu metinde ipulli-, tanrının altın silahının bir parçası rolündedir. Belki de burada, değerli taşlarla süslenmiş bir kayış veya bağcık olarak kullanılmıştır.321
320 Ada TAGGAR-COHEN, Hittite Priesthood, THeth 26, Heilderberg 2006, s. 284-285; C. G.
VON BRANDENSTEIN, Hethitische Götter nach Bildbeschreibungen in Keilschrifttexten, MVAG, Band 46/2, Leipzig 1943, s. 313.
321 BECKMAN, a.g.e., s. 104-105.
74 1.1.2.8. (SÍG)tarpala
Yünden bir giysi veya kumaş anlamına gelmektedir.322 Ayrıca Tischler bu kelimenin kuşak anlamına gelebileceğini de belirtmiştir.323
(SÍG)tarpala kelimesinin KBo 17 84 numaralı metindeki gibi324 SÍG determinatifi ile kullanımını görmekteyiz. Ancak birçok yerde tarpala kelimesinin SÍG determinatifi olmadan kullanımına da rastlamaktayız. SÍG yani “yün” kelimesi çoğu yerde
“tarpala”dan sonra ve çoğu zaman da bir renk ile kullanılmıştır.
Gece tanrıçası kültü ile ilgili KBo 15 29 numaralı metinde, bu kelimenin kullanımını görmekteyiz. Belgenin ilgili kısmının (Rs.III) transkripsiyonu ve tercümesi şu şekilde karşımıza çıkmaktadır:325
34 A-NA EN SISKUR-ma-kán ma-a-an a-aš-šu nu ka-ru-ú-i-li A-NA É DINGIRLIM 35 tu-hal-zi-in ku-e-da-ni UD-ti ši-pa-an-da-an-zi
36 DINGIRLAM GIBIL-ia a-pé-e-da-ni UD-ti A-NA ÉHI.A GIBIL-kán 37 an-da-an hu-it-ti-ia-an-zi ma-a-an-ši Ú-UL-ma a-aš-šu
38 na-an I-NA UD 2KAM hu-it-ti-an-zi hu-it-ti-ia-u-wa-an-zi-ma 39 ki-i da-an-zi 1 tar-pa-la-aš SÍG SA5 1 TÚGku-re-eš-šar SA5
322 Johann TISCHLER, Hethitisches Etymologisches Glossar, Teil III, Innsbruck 1993, s. 206;
ÜNAL, a.g.e., Vol.II N-Z, Hamburg 2007, s. 698; Erich NEU, Etymologie der Hethitischen Sprace, Band 2, Wiesbaden 1987, s. 185.
323 TISCHLER, a.g.e., Teil III, 1993, s. 206.
324 KBo XVII 84, 11 “I tar-pa-a-la-aš SÍG ZA.GÌN I SÍGtar-pa-a-la-aš SÍG SA5”
325 MILLER, a.g.e., s. 291.
75
40 Ì.DÙG.GA te-pu GIŠtal-la-i 20 NINDA.SIGMEŠ 2 NINDAmu-u-la-a-ti-iš ŠA ½ UP-NI
41 1 ˹GA.KIN.AG˺ TUR 1 ˹DUGKU-KU-UB˺ GEŠTIN na-at-ša-an ÍD-i
42 pa-ra-a pa-an-zi
34 Eğer ritüel sahibi için uygunsa, eski tapınak için 35 tuhalzi-ritüelini gerçekleştirdikleri gün,
36 onlar aynı zamanda, yeni tapınağa da yeni tanrıyı 37 çağırırlar. Ama eğer onun için uygun değilse, 38 onu ikinci günde çağırırlar. Onu çağırmak için
39 şu şeyleri alırlar: 1 adet kırmızı tarpala-yün, 1 adet kırmızı başörtüsü,
40 biraz ince/kaliteli yağ, tallai-kabı, 20 adet düz somun ekmek, 2 adet adet ½ upnu-ölçüsünde somun ekmek,
41 küçük peynir ve 1 sürahi şarap ve onlar nehre
42 giderler.
Kizzuwatna ritüelinde KBo 24 45 numaralı metinde, tarpala kelimesini kırmızı ve mavi renklerde görmekteyiz. Yine burada ritüel için gerekli olan diğer malzemeler ile birlikte sayılmaktadır.326 KBo 29 31 Vs. 4 numaralı metinde tarpala yeşil/sarı renkte
326 Volkert HAAS, Die Hurritischen Ritualtermini in Hethitischem Kontext, CHS, Band 9, Roma 1998, s. 92-93.
76
karşımıza çıkmaktadır. Ašdu ritüelinde327 –ki bu ritüel bir büyü ve Hurri ritüelidir- tarpala kelimesini beyaz, mavi ve sarı/yeşil yünden elde edilmiş olarak görmekteyiz.328
(SÍG)tarpala’nın birçok farklı renkte kullanılmasının yanında, bu giysi/kumaş’tan purušiyala-/purušiyalla- nesnesi yapılmıştır. (H)išuwa bayramında bunu açık bir şekilde görebilmekteyiz. Purušiyala-/purušiyalla- kelimesi renkli kumaşlardan yapılmış bir nesnedir. Bu nesnenin renkli tarpala- ve kišri- gibi yünden kumaşlarla yapıldığı, bu renkli ürünlerin iç içe dokunmasıyla ortaya çıkarılan dairesel bir nesne olduğu düşünülmektedir.329
Yukarıda bahsettiğimiz kelimeler dışında, SÍG determinatifi ile kullanılan birçok kelime daha metinlerde karşımıza çıkmıştır. Aşağıda bu kelimelerin isimleri belirtilecek ve anlamlarına değinilecektir.
1.1.2.9. Hititçe Çivi Yazılı Metinlerde SÍG ile Birlikte Kullanılan Diğer