133
134
endüstriyel ve evsel atıkların deşarjının yapıldığı Güzelhisar Deresi’nden bir katkı olabileceğini göstermektedir.
Ni, ortalama 29 ppm konsantrasyon değeri almaktadır. Körfez boyunca Ni, en yüksek değerlerini körfezin batı kısımlarında rafinerinin bulunduğu bölgede geniş bir alan boyunca almaktadır.
Cu, ortalama 16 ppm konsantrasyon değeri almaktadır. Cu, yüksek değerlerini çoğunlukla körfezin batı kısmında gemi söküm tesislerine ve rafineriye yakın alanlarda göstermektedir.
Zn, ortalama 55 ppm konsantrasyon değeri almaktadır. En yüksek değerlerini gemi söküm tesisi ve rafineri yakınlarında göstermektedir.
Mo, ortalama 7 ppm konsantrasyon değeri almaktadır. Körfezin batı ve doğu kısımlarında en yüksek değerlerini alan Mo, körfez çıkışında daha düşük konsantrasyonlar göstermektedir. Yüksek Mo değerlerinin kaynağının rafineri olduğu düşünülmektedir.
Mn, ortalama 217 ppm konsantrasyon değeri almaktadır. Körfezin çıkış kısımlarındaölçülen yüksek Mn konsantrasyonlarının kaynağının Güzelhisar Deresi sedimanları olabileceği düşünülmektedir.
V, ortalama 82 ppm konsantrasyon değeri almaktadır. Vanadyum konsantrasyonları özelliklekörfezin batı kısımlarında rafinerinin bulunduğu alanlarda en yüksek değerlerine ulaşmaktadır.
Fe, ortalama %2,2 konsantrasyon değeri almaktadır.Demir konsantrasyonları özelliklekörfezin çıkış bölgelerinde, orta ve doğu kısımlarında göreceli olarak yüksek değerlere ulaşmaktadır. Körfez çıkışındaki yüksek değerleri gemi söküm tesisleri ile ilişkilendirmek münkün olabilir.
2. Aliağa Körfezi’nden alınan yüzey örnekleri ağır metal zenginleşmesi bakımından incelenmiş ve Jeobirikim İndeksi (Igeo) sınır değerlerine göre sınıflandırılmıştır.
Bu değerlere göre yüzey sedimanları Mn, Cr, Co, Ni, Cu, Zn, V, Fe metalleri bakımından “kirlenmemiş” özelliğe sahiptir. Zenginleşme Faktörü sınıflandırmasına göre sedimanlarda minimum düzey ile orta derecede zenginleşme gösteren As ve Pb elementleri, Igeo İndeksine göre örneklerin kirlenmemiş ve kirlenmeye başlamış sınıfında yer almasına neden olmaktadırlar.
Mo metali, Zenginleşme Faktörü sınıflandırmasına göre sedimanların minimumdan önemli derecede zenginleşme sınıfına kadar değişen değerler
135
göstermesine neden olmaktadır. Igeo Kirlilik İndeksine göre ise sedimanlar kirlenmemiş sınıfından orta derecede kirlenmiş sınıfına varan Mo içeriğine sahiptirler. Yüzey örnekleri Kirlilik Faktörü (Cf) bakımından değerlendirildiğinde ise Pb için tüm örnekler orta derecede kirlenme, As için AGRB14 hariç diğer örnekler orta derecede kirlenme, Cr için AGRB03, AGRB04, AGRB05 ve AGRB13 için orta derecede, diğerleri için az kirlenme, Mo için orta derecede kirlenmeden önemli derecede kirlenmeye varan özellikler göstermektedir. Yüzey örnekleri, Kirlilik Yükü İndeksi (PLI)’ne göre değerlendirildiğinde ise tüm örnekler 1 değerinin altında kalmaktadır.
3. AKRT 01 karotunda Ef değerleri Pb, As ve Mo için orta derecede zenginleşmeye varan değerlere ulaşmaktadır. Diğer metaller için Ef değerleri minimum zenginleşme sınıfını göstermektedir. Igeo İndeksine göre sedimanlar, As için kirlenmemiş-kirlenmeye başlamış, Pb ve Mo için kirlenmemiş-kirlenmeye başlamış-orta derecede kirlenmiş sınıflamalarında yeralmaktadır. Diğer tüm metaller için sedimanlar kirlenmemiş sınıfındadır. As değerlerinde jeolojik katkının önemli olduğunu, Pb değerlerinin kaynağının daha çok antropojenik (gemi söküm tesisleri) olduğunu söylemek mümkündür. Mo değerlerinin Pb değerlerinin aksine derinlikle beraber artması, Pb ile kaynaklarının aynı olmadığına işarettir.
4. AKRT 02 karotunda Ef sınıflamasına göre As sadece 3 cm derinlikten alınan örnekte orta derecede zenginleşmeyi göstermektedir. Diğer bütün metaller için tüm derinliklerde zenginleşme minumum sınıfındadır. Igeo değerlerine bakıldığında As, Pb ve Mo değerleri kirlenmemiş ve kirlenmeye başlamış sınıflamasını göstermektedir. Diğer tüm metaller için sedimanlar, kirlenmemiş sınıflamasında yeralmaktadır. AKRT 02 karotunda Pb değerlerinin, AKRT 01 karotuna nazaran daha düşük olmasının sebebi gemi söküm tesisleriyle olan mesafenin artması olabilir.
5. AKRT 03 karotunda Ef değerlerine bakıldığında Pb ve Mo değerleri minimum ve orta düzeyde zenginleşmeyi göstermektedir. Diğer tüm metaller için sedimanlar, minumum düzey zenginleşme göstermektedir. Igeo değerlerine göre ise sedimanlar, As, Pb ve Mo için kirlenmemiş ve kirlenmeye başlamış sınıfında yeralmaktadır. Diğer metaller için kirlenmemiş sınıfındadır. AKRT 03 karotu Güzelhisar Deresi’nin denize ulaştığı alana en yakın olan karottur. Elde edilen yüksek değerleri, bu derenin taşıdığı malzeme ile ilişkilendirmek mümkündür.
136
6. Ağır metallerin, TOK, silt ve kil içeriği ile genellikle pozitif bir korelasyon gösterirken kum ve çakıl içeriği ile genellikle negatif bir korelasyon gösterdikleri görülmüştür. Bu durum ağır metallerin ince taneli sedimanlar ve organik maddelerce tutulduğunu işaret etmektedir.
7. Bu çalışmada karotlarda ölçülen manyetik duyarlılık ile ağır metal konsantrasyonları arasında önemli bir korelasyon görülememiştir. En yüksek korelasyonu AKRT 01 karotu Mn için vermiştir.
Sonuç olarak Aliağa Körfezi sedimanlarındafarklı kirlilik sınıflamalarına göre Mo için önemli derecede kirlenmeye, As ve Pb için orta derecede kirlenmeye varan değerler elde edilmiştir. Körfezin batı kesiminde görülen yüksek metal değerlerini gemi söküm tesisleri ve rafineri ile ilişkilendirmek mümkün iken körfezin çıkışında doğu tarafında ölçülen değerleri endüstriyel ve evsel atıkların deşarj edildiği Güzelhisar Deresi’nin taşıdığı malzemelerle ilişkilendirmek mümkündür. Aliağa bölgesindeki volkanik kayaçların As ve Pb içeriklerinin ortalama kabuk değerleri ile karşılaştırıldıklarında görece yüksek olması ve özellikle bölgedeki termal suların yüksek As içermesi bölgede jeolojik etkinin de önemli olduğunu göstermektedir. Körfezdeki ağır metal birikiminin takibi için düzenli periyotlarda hem deniz suyu hem de sediman örneklemesinin yapılması ve analiz sonuçlarının değerlendirilmesinde fayda vardır.
137
KAYNAKÇA
[1] Kahvecioğlu, Ö., Kartal, G., Güven, A., Timur, S., Metallerin Çevresel Etkileri-I (Environmental Effect of metals-I). Metalurji, 136. Sayı:47–53, 2003
[2] Meriç, E., Nazik, A., Yokeş, M., Barut, İ., Kumral, M., Eryılmaz, M., Yücesoy E.F., Gündoğan, İ., Sonuvar, B., Dinçer, F., Aliağa (İzmir) Kıyılarında Termal Su Kaynaklarının Meiobentik Topluluğa (Bentik Foraminifer, Ostrakod ve Mollusk) Etkisi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 61 (3), 269-290. 2018
[3] Eroğlu, İ., Bozyiğit R., Aliağa Limanı, Marmara Coğrafya Dergisi,28, 81-16, İstanbul, 2013.
[4] Türkiye Mimar Mühendisler Odası Birliği, Aliağa Bölgesi Değerlendirme Raporu, İzmir, 2012.
[5] Emre, Ö., Özalp, S., Doğan, A., Özaksoy, V., Yıldırım, C., Göktaş, F., İzmir Yakın Çevresinin Diri Fayları ve Deprem Potansiyelleri, MTA Genel Müdürlüğü Raporu, No.10754, Ankara, 2005.
[6] Şengör, A.M.C., Yılmaz, Y., Sungurlu, O., Tectonics of the Mediterranean Cimmerides: Nature and Evolution of the Western Termination of Paleo-Tethys, Geological Society Special Publications, 17, 77-112, London, 1983.
[7] Kaya, O., Ortadoğu Ege Çöküntüsünün (Neojen) Stratigrafisi ve Tektoniği, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni,22, 1-35, Ankara, 1979.
[8] Genç, C., Yılmaz, Y., Aliağa Dolaylarının Jeolojisi ve Genç Tektoniği, Batı Anadolu’nun Depremselliği Sempozyumu (BADSEM 2000)Bildiriler Kitabı, 152-159, İzmir, 2000.
[9] Öğdüm, F., Menemen Dumanlıdağ Volkan Konisi ve Kalderasının Jeomorfolojisi Evrimi, Jeomorfoloji Dergisi, 11, 42-52, Ankara, 1983.
[10] Borsi S., Ferrara G., Innocenti F. and Mazzuoli R., Geochronology and Petrology of Recent Volcanics of Eastern Aegean Sea, Bull. Volcan., 36, 473−496, 1972.
[11] Krushensky R.D., Neogene Calc-Alcaline Extrusive Rocks of the Karalar-Yeşiller Area, Northwest Anotalia, News. Stratigr., 10, 164-191, 1976.
[12] Ercan, T., Satır, M., Sevin, D., ve Türkecan, A.,BatıAnadolu’daki Tersiyer Kuvaterner Yaşlı Volkanik Kayaçlarda Yeni Yapılan Radyometrik Yaş Ölçümlerinin YorumuMTA Dergisi,119, 103-112, Ankara, 1996.
[13] Yılmaz, Y., Genç, Ş.C., Gürer, Ö.F., Bozcu, M., Yılmaz, K., Karacık, Z., Altunkaynak, Ş., Güleç, N., Ayvalık-Dikili-Çandarlı-Bergama Arasında (Edremit- Bergama Grabenleri Çevresinde) Genç Mağmatizmanın Jeolojik ve Petrolojik Araştırılması, TÜBİTAK Projesi, Proje No: YDABÇAG 228/G ve 420/G, Yayımlanmamış, 1997.
138
[14] Ercan, T., Türkecan, A., Günay, E., Çevikbaş, A., Ateş, M., Can, B., ve Erkan, M., Dikili-Çandarlı-Bergama ve Ayvalık-EdremitKorucu Yörelerinin Jeolojisi ve Magmatik Kayaçlarının Petrolojisi, ,50. Ercan, T., Satır, M., Steinitz, G., Dora, A., Sarıfakıoğlu, E., Adls, C., Walter, H., Yıldırım, T., Features of the Tertiary Volcanizm Observed at Biga Peninsula and Gökçeada, Tavşan Islands". Bulletin of the Mineral Research and Exploration, 117, 40-41, Ankara, 1995.
[15] Kaya,O., Miocene Reference Section for the Coastal Parts of West Anatolia, News. Stratig., 10, 164-191, 1981.
[16] Yılmaz, Y., An Approach to the Origin of Young Volcanic Rocks of Western Turkey A.M.C. Şengör (ed.), Tectonic Evolution of the Tethyan Region, NATO ASI Series, Kluwer Academic Publ., 259, 159-189. 1989.
[17] Sun, A., Metli, F., Işın, R., Baykul, A., Avşar, M., Tan, T., Keçer, M., İzmir Aliağa İlçesinin Arazi Kullanım Potansiyeli, MTA Genel Müdürlüğü Raporu, No.10090, Ankara, 1998.
[18] Henden, E., Kivilcim, S., Izmir Aliaga Demir-Çelik Fabrikalari Çevresinde Ağır Metal Kirliliginin Araştırılması, IX.Kimya ve Kimya Müh.Semp.20-24 Eylül, Karadeniz Teknik Üniv., Trabzon,1993.
[19] Ergin, M., Yemenicioğlu S., Geologic assessment of environmental impact in bottom sediments of the eastern Aegean Sea,International Journal of Environmental Studies 51(4), 323-334, 1997.
[20] Ergin, M., Kazan, B., Eryılmaz F.Y., Eryılmaz M., Metal contamination in the bottom sediments of the Gulf of Iskenderun, International Journal of Environmental Studies 55(4), 101-119, 1998.
[21] Algan, O., Altıok, H., & Yüce, H., Seasonal variation of suspended particulate matter in two-layered İzmit Bay, Turkey, Estuarine Coastal andShelf Science, 49, 235-250, 1999.
[22] Balkıs, N., Çağatay, M.N., Factors controlling metal distributions in thesurface sediments of the Erdek Bay, Sea of Marmara, Turkey, ElsevierScience, Environment International, 27, 1-13, 2001.
[23] Yılmaz, F., Yılmaz, Y.Z., Ergin, M., Erkol, Y., Müftüoğlu, A.E., Kocaeli ve Sakarya’da Toprak Kirliliğinin Ağir Metal Yönünden İncelenmesi, XIII Ulusal Kimya Kongresi, Samsun, 1999.
[24] Tolun, L., Okay, O.S., Gaines, A.F., Tolay, M., Tüfekçi, H., Kıratlı, N., The pollution status and toxicity of surface sediments in Izmit Gulf (MarmaraSea), Turkey, Inviron. Intern., 26, 163 – 168, 2001.
[25] Nameroff,T.J., Balistrieri, L.S., Murray J.W., Suboxic trace metal geochemistry in the eastern tropical North Pacific, Geochimica et Cosmochimica Acta, 66, (7), 1139–1158, 2002.
139
[26] Morillo, J., Usero J., Gracia I., Heavy metal distribution in marine sediments from the southwest coast of Spain, Chemosphere, 55,431-442, 2004.
[27] Nasr, S.M., Okbah, M.A., Kasem, S.M., Environmental assessment of heavy metal pollution in bottom sediments of Aden Port, Yemen,İnternational Journal of Oceans and Oceanography Research India Publications, Delhi, 1, 99-109, 2006.
[28] Buccolieri, A., Buccolieri, G., Cardellicchio, N., Dell’Atti A, Leo, A.D., et al.
Heavy metals in marine sediments of Taranto Gulf (Ionian Sea, Southern Italy), Marine Chemistry,99, 227–235, 2006
[29] Parlak, H , Çakır, A , Boyacıoğlu, M , Arslan, Ö ., Heavy Metal Deposition in Sediments from the Delta of the Gediz River (Western Turkey): A Preliminary Study.. Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 23, (3), 445-448, 2006.
[30] Abanuz, G.Y., Doğu Karadeniz Bölgesinde Çay Tarımı Yapılan Toprakların ve Çay Bitkilerinin Ağır Metal Kapsamlarının Araştırılması,Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Trabzon, 2007.
[31] Pehlivan, H., Marmara Denizi Güneyi (Kocasu Deltası) Sedimentlerinde Ağır Metal Kirliliğinin Araştırılması, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara , 2017.
[32] Abrahim, G.M.S., Parker, R.J., Assessment of Heavy Metal Enrichment Factors and the Degree of Contamination in Marine Sediments from Tamaki Estuary, Auckland, New Zealand. Environmental Monitoring and Assessment, 136, 227-238, 2008.
[33] Özkul, C., İzmit (Kocaeli) Civarında Endüstrileşmenin Toprak Ağır Metal Derişimine Etkisi, Uygulamalı Yer Bilimleri Dergisi, 2, 1-9, 2008.
[34] Çevik Ö., Mersin Körfezi (Doğu Akdeniz) Sahil Sedimanlarının Dane Boyu, Ağır Metal Dağılımı ve Ağır Metallerin Kökenlerinin Belirlenmesinde Çok Değişkenli İstatistik Yöntemleri, Mersin Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Mersin, 2009.
[35] Türkmen, A., Aras, S., İskenderun Körfezi’nde deniz suyu ve sedimentte oluşan ağır metal birikiminin incelenmesi, Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 1, 3, 1-23, 2011.
[36] Kır, İ., Ozan, S.T., Tuncay Y., Kovada Gölü’nün Su ve Sedimentindeki Bazı Ağır Metallerin Mevsimsel Değişimi, E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 24, (1-2),155–158, 2007.
[37] Atalar, M., İzmir Körfezi’nin Sedimantolojik, Mineralojik ve Jeofizik Etüdü, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Anabilim Dalı, İzmir, 2013.
140
[38] Albut, G., Gemlik Körfezi Çökellerinde Ağır Metal ve Organik Kirliliğin Zaman İçindeki Evrimi, Yüksek Lisans Tezi, İ.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, İstanbul, 2014.
[39] Kale, D., Aliağa (İzmir) Endüstri Bölgesinde Topraktaki Ağır Metal Kirliliğinin Manyetik Duyarlılık Ölçümleri İle Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir,2014.
[40] Sarı, E., Ünlü V.S., Çelik, B.N., Apak, M.R., Kurt M.A., Koldemir B., Ambarlı Limanı Kirlilik Tarihçesinin Karot Çökellerinde Jeokimyasal Yollarla İncelenmesi, İstanbul'un Jeolojisi Sempozyumu Kitapçığı, 160-167, 2014.
[41] Kara, M., Dumanoğlu, Y., Altıok H., Elbir T., Odabaşı, M., Bayram, A., Spatial variation of trace elements in seawater and sedimentsamples in a heavily industrialized region,Environ. Earth Sci., 73, 405–421, 2015.
[42] Şimşek, B., Ergin M., Evren M., Türkmen, Ö., Palas, S., Pehlivan H., Aydemir S.B., Öcal F.,Datça ve Hisarönü Körfezleri’nin Güncel Sedimentlerinde Tane Boyu, Toplam Ağır Mineral ve Element Dağılımları İle Bunları Kontrol Eden Faktörlerin Araştırılması, Bull. Min. Res. Exp., 154,59-82, Ankara, 2016.
[43] Fethi, Y.F., Palas, S., Pehlivan, H., İleri Ö., Eğirdir Gölü ve Beyşehir Gölü Holosen Dönemi Gelişiminin Jeolojik ve Jeofiziksel Yöntemlerle Araştırılması, MTA Genel Müdürlüğü Raporu, No.13576, Ankara, 2017.
[44] Mastersizer 300 User Manual http://www.montana.edu/eallres/documents/Mastersizer-3000-user-manual-English-MAN0474-2-1.pdf, (Erişim tarihi: Mart, 2019).
[45] Bengston, L., Enell, M., Chemical Analysis in Berglund, Hnadbook of Holocene Paleoecology and Paleohydrology, JohnWiley & Sons Ltd., Chichester, 423-451, 1986.
[46] Barillé-Boyer, A. L., Barillé, L., Massé, H., Razet, D., Héral, M., Correction For Particulate Organic Matter As Estimated By Loss On Ignition In Estuarine Ecosystems, Estuar. Coast. Shelf, 58,147–153, 2003.
[47] MTA Genel Müdürlüğü Analiz/Test ve Kalibrasyon Hizmet Kataloğu,http://www.mta.gov.tr/ucretli-isler/liste-/test-ve
analizler/test/icerikler.php?cat_id=3&id=14, (Erişim tarihi: Mart, 2019).
[48] MTA Genel Müdürlüğü Analiz/Test ve Kalibrasyon Hizmet Kataloğu,
http://www.mta.gov.tr/ucretli-isler/liste-/test-ve-analizler/test/icerikler.php?cat_id=3&id=9, (Erişim tarihi: Mart, 2019).
[49] Brown, G., The X-ray Identification and Crystal Structures of Clay Minerals:
Mineralogical Society, 544 syf, London, 1961.
[50] Biscaye, P.E.,Mineralogy And Sedimentation Of Recent Deep Sea Clays In The Atlantic Ocean And Adjacent Seas And Oceans, Geol. Soc. Amer. Bull., 76, 803-832,1965.
141
[51] Rex, R. W., Murray,B., X-Ray Mineralogy Studies, McManus et aI., eds. Initial Reports of the Deep Sea Drilling Project Leg 5, U. S. Government Printing Office Vol. 5, 441-484, Washington, D. C., 1970.
[52] A.S.T.M., Inorganic index to the powder diffraction file, Joint Committee on Powder Diffraction Standarts, 1432 s, Pennsylvania, 1972.
[53] Brindley, G.W., Brown, G., X-Ray Diffraction Procedures for Clay Mineral Identification. In: Brindley, G.W. and Brown, G., Eds., Crystal Structures of Clay Minerals and Their X-Ray Identification, Mineralogical Society, 305-356, 1980.
[54] Gündoğdu, N., Neojen Yaşli Sedimanter Basenin Jeolojik-Mineralojik ve Jeokimyasal İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi Ankara, 386 s., 1982.
[55] Grim, R.E., Clay Mineralogy, McGraw-Hill, New York, 1968.
[56] Wilson M.J., A Handbook of determinative Methods in Clay Minerology, Blackie, 308 s., London, 1987.
[57] Uysal G., Çevre Jeofiziğinde Manyetik Duyarlilik Ölçümleri Ile Kirlilik Belirlenmesi: Bir Uygulama Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeofizik Mühendisliği Anabilim Dalı, Isparta, 2016.
[58] Herut, B., Sandler, A., Normalization methods for pollutants in marine sediments:
review and recommendations for the Mediterranean. New York: UNEP/MAP, 23, 2006.
[59] Balls, P.W., Hull, S., Miller, B.S., Pirie, J.M, ProctorTrace metal in Scottish estuarine and coastal sediments. Marine Pollution Bull. 34, 42-50. 1997.
[60] Sutherland, R.A., Tolosa, C.A., Tack, F.M.G., Verloo, M.G., Characterization of selected element concentrations and enrichment ratios in background and anthropogenically impacted roadside areas. Arch. Environ. Contam. Toxicol 38, 428-438. 2000.
[61] Müller, G., Methods in Sedimentary Petrology. Schweizerbart Press, 283 p., Stuttgart, 1967.
[62] Müller, G., Die Schwermetallbelastung der sedimente des Neckars und seiner Nebenflusse: eine Bestandsaufnahme. Chem Ztg 105, 157-164,1981.
[63] Mico, C., Recatala, C., Peris, M., Sanchez, J., Baseline values for heavy metal in agricultural soils in Europan Region. Sci Total Environ. 378, 13-17, 2007.
[64] Turekian, K.K.,Wedepohl, K.H., Distribution of the elements in some major units of the eart’s crust. Geology Society America Bulletin, 72, 175-192, 1961.
[65] Brooks, R. R., Geobotany and biogeochemistry in mineral exploration: New York, Harper and Row, 290 s, 1972.
[66] Hakanson, L., An ecological risk index for aquatic pollution control a sedimentological approach. Water Research, 14, 975, 1980.
142
[67] Tomlinson, D.L., Wilson, J.G., Harris, C.R., Jeffrey, D.W., 1980. Problems in the assessment of heavy- metal levels in estuaries and the formation of a pollution index. Helgolander Meeresunters 33, 566, 1980.
[68] Özkul C., Acar, R.U., Köprübaşi, N.,Er, A.E., Kizilkaya, H.İ., Metin, M,.Şenel, M.N., Altintaş (Kütahya-Türkiye) Ovasi Tarim Topraklarinda Ağir Metal Kirliliğinin Araştirilmasi, Öncel Çalişma, Uygulamalı Yerbilimleri Dergisi, 17, (1), 13-26, 2018.
[69] Chakravarty, I. M, Patgiri, A. D., Metal Pollution Assessment in Sediments of the Dikrong River, N.E. India Journal of Human Ecology, 27, 63-67,2009.
[70] Eryılmaz M., Ege Denizi Güncel Çökel Dağılımına Etkileyen Oşinografik Faktörler. Yayımlanmamış Rapor, 51 s., Dz.K.K., SHOD, İstanbul, 1997.
[71] Eryılmaz M., Ege Denizi Akıntı Sistemleri, Yayımlanmamış Rapor, Dz.K.K., SHOD,29 s., İstanbul,1999.
[72] Yiğit, F., Tekirdağ Çukuru’nun (Batı Marmara denizi) Geç Kuvaterner Sedimantolojisi ve İnorganik Jeokimyası, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı, Ankara, 2006.
[73] Wedepohl, K.H., Handbook of Geochemistry. Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York. 578, 1969.
[74] Wedepohl, K.H., The composition of the continental crust, Geochimica et Cosmochimica Acta, 59, 1,217-1,239, 1995.
[75] Duffus, J. H., Howard G.J.W., Fundamental Toxicology For Chemists, Cambridge, UK : Royal Society of Chemistry Information Services,1996.
[76] Yıldız, N.,Toprak ve Bitki Ekosistemindeki Ağır Metaller. ZT-531, Yüksek Lisans Ders Notları, Erzurum,2004.
[77] Güven, A., Kahvecioğlu, Ö., Kartal, G., Timur, S., Metallerin Çevresel Etkileri-III http://www.metalurji.org.tr/dergi/dergi138/d138_6471.pdf, (Erişim tarihi:Mart 2019).
[78] Mason, B., Moore, C., Principles of Geochemistry, Wiley&Sons, New York, 1982.
[79] Vural, H., Ağır Metal İyonlarının Gıdalarda Oluşturduğu Kirlilikler. Çevre Dergisi, 8, 3-8, 1993.
[80] Şener, Ş., Eğirdir Göl Suyu ve Dip Sedimanlarının Hidrojeokimyasal Özellikleri, Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 348 s., Isparta, 2010.
[81] Eroğlu A., Aksoy N., Jeotermal Suların Kimyasal Analizi, VI. Ulusal Tesisat Kongresi, Jeotermal Enerji Semineri Kitapçığı, 149–183, 2003.
143
[82] Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çed, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Denizlerde Bütünleşik Kirlilik İzleme Programı 2014-2016 Yılı Ege Denizi Özet Raporu, Ankara, 2017.
[83] Özkan, R., Şener, M., Helvacı, C., Şener, M.F, Aliağa (İzmir) Jeotermal Alanındaki Hidrotermal Alterasyonlar ve Termal Sularla İlişkisi, Yerbilimleri, 32 (1), 1-20, 2011.
[84] Şahinci, A., Doğal Suların Jeokimyası, Reform Matbaası, 151-246, İzmir, 1991.
[85] Walter, M., Trace Elements in Human And Animal Nutition, Academic Press-5th Edition, Volume , 1987.
[86] Kaya, A., Sıvı Membran Teknolojisi Kullanilarak Bazi Metal Katyonlarinin Transport Özelliklerinin Incelenmesi, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Denizli, 67s., 2008.
[87] Zhi, Y.M., Yong, L., Ji-kui, Z., Mudan L., Zhen Z.L., Recovery of vanadium and molybdenum from spent petrochemical catalyst by microwave-assisted leaching, International Journal of Minerals, Metallurgy, and Materials, 26(1), 33–40, 2019.
[88] Bradl H.B., Sources and Origins of Heavy Metals, Elsevier- Ltd, Birkenfeld, Germany, 2005.
[89] Eisler, R. Copper Hazards to Fish, Wildlife, and Invertebrates: A Synoptic Review. Geological Survey, Washington DC, 1998.
[90] Machender G, Dhakate R, Prasanna L, Govil P.K., Assessment Of Heavy Metal Contamination In SoilsAroundBalanagarIndustrialArea, Hyderabad, India.
Environ Earth,2010.
[91] Brayn, G.W., ''The Effect of Heavy Metals on Marine and Easturoine Organisms, Proc. R. Soc. Cond., 120-140, 1971.
[92] MTA Genel Müdürlüğü, Bilgi Merkezi, Manganez, http://www.mta.gov.tr/v3.0/bilgi-merkezi/manganez (Erişim tarihi: Mart, 2019).
[93] DPT VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı, ÖİK Raporu, 1995.
[94] Makaroğlu, Ö.,Avcilar-Küçükçekmece Bölgesinin Çevre Manyetizmasi: Manyetik Süseptibilite Ölçümleri Ile Toprak Kirliliğinin Belirlenmesi,İstanbul Yerbilimleri Dergisi, 28(1-2), 57-70, 2018.
[95] Akın,Ç.,Yığınsal (Agglomeratıve) Kümeleme, http://cagriemreakin.com/veri-bilimi/agglomerative-clustering-4.html, (Erişim tarihi: Eylül 2019).
144