Geçerlik ve Güvenirlik

Yıldırım ve Şimşek (2005), nitel araştırmanın niteliğini arttırabilecek birtakım stratejiler önermektedirler. Buna göre “geçerlik” ve “güvenirlik” kavramlarını nitel araştırmanın doğasına uygun başlıklar altında açıklamaktadır. Nitel araştırmalarda geçerlik ve güvenirlik kavramları yerine inandırıcılık, aktarılabilirlik, tutarlık, teyit edilebilirlik ve onaylanabilirlik gibi kavramlar öne çıkmaktadır. Bu açıklamalara istinaden araştırmanın geçerliği ve güvenirliğini arttırmaya yönelik yapılan çalışmalar aşağıda alt başlıklarda sunulmuştur

3.8.1. Araştırmanın Geçerliliği

Araştırmanın bilimsel olarak kabul edilebilmesi için araştırma sürecinin ve sonuçlarının açık, tutarlı ve başka araştırmacılar tarafından teyit edilebilir olması

gerekir (Yıldırım ve Şimşek, 2005:265). Eylem araştırmaları yeni araştırmalarla desteklendikçe sonuçların geçerliliği arttıracağı düşünülmektedir. Bu nedenle araştırma öncesi yapılan ön uygulama ile geçerliliğin artması amaçlanmıştır.

Araştırmada farklı veri toplama araçları ile elde edilen bulgular birbirleri ile tutarlıdır. Veriler genel bir şekilde toplanmış ve yine nesnel bir şekilde analiz edilerek bulgular elde edilmiştir.

Uzun Süreli Etkileşim: Uygulama iki dönem olmak üzere bir eğitim öğretim yılı sürmüştür. Yapılan gözlem ve görüşmeler kısa vadeli bir süreçte değil uzun vadede elde edilmiştir. Gözlemler sürekli olarak araştırmacının günlüğüne not edilmiştir. Görüşmeler ise dönem içinde farklı zaman aralıklarında yapılmıştır. Yarı yapılandırılmış açık uçlu sorular ile yapılan görüşmeler dışında sohbet niteliğinde karşılıklı olan görüşmelerin ise ses kaydı alınmıştır.

Derinlik Odaklı Veri Toplama: Araştırmacı rolü gereği katılımcı olduğundan süreç boyunca elde ettiği veriler arasında sürekli karşılaştırma, yorumlama yaparak verilerin gerçekliğini teyit etmiştir.

Çeşitleme (triangulation): Veri toplama araçları olarak gözlem, görüşme ve doküman incelemesi tekniklerini bir arada kullanarak veri çeşitlemesi ile araştırmanın gerçekliklere ulaşması bakımından önemlidir. Mertler (2014) veri çeşitlemesini, araştırmanın geçerliliği için çok yönlü veri toplanması olarak tanımlamaktadır (Gürgür, 2017:76). Araştırmacı öğrencilerin yaptığı çalışmalar ve uygulamalar sırasındaki gözlemlerine ilişkin günlük tutmuştur. Aynı zamanda katılımcı öğrenciler de sınıf içi uygulama sonrasında ve diğer zamanlarda günlük tutmuşlardır. Bunun yanı sıra katılımcılar ile açık uçlu sorulardan oluşan yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca bireysel olarak sohbet niteliğinde görüşmeler de yapılmıştır. Bu görüşmeler kayıt altına alınarak yazıya aktarılmış ve analiz edilmiştir.

Uzman İncelemesi: Haftada iki ders saati ve toplamda 29 hafta gerçekleştirilen çalışma süreci içinde hafta sonunda yapılan etkinlikler bir sınıf öğretmeni ve bir fen bilimleri öğretmeninden oluşan Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi ile paylaşılmış ve

bu öğretmenlerden bazen yönlendirmeler bazen de değerlendirmeler alınmıştır. Böylece araştırmaya canlılık kazandırılmış, süreç daha verimli hale getirilmiştir. Ayrıca uygulama başında, araştırma sürecinde zaman zaman araştırmacı danışmanı tarafından görüş alınarak araştırmaya yön verilmeye çalışılmıştır.

Katılımcı teyidi: Araştırmacı belli aralıklarla yapılan gözlem ve görüşmeler sonrasında katılımcı öğrenciler ile öğrendiklerini özet olarak aktarmış ve katılımcı öğrencilerin tam olarak neyi kastettiği net olarak ortaya konmuştur. Katılımcı günlükleri ise ayda bir toplanarak araştırmanın amacına uygunluğu incelenmiştir. Günlükler ile ilgili bireysel olarak öğrencilerle anlaşılması güç durumlarda görüşmeler yapılmıştır.

Aktarılabilirlik: Araştırma öncesinde çalışmanın yapılabilirliğini, çalışmada kullanılacak öğretim yönteminin etkililiğini denemek için araştırmacı tarafından bir ön uygulama yapılmıştır. Araştırma bulgularında doğrudan alıntılara yer verilerek ayrıntılı bir betimleme yapılmaya çalışılmış ve okuyucuya aktarılan bulgular bu şekilde daha anlamlı ifade edilmiştir.

3.8.2. Araştırmanın Güvenirliği

Nitel araştırmalar nicel araştırmada kullanıldığı biçimiyle güvenirlik peşinde değildir. Bunun yerine güvenirliğin de odaklandığı alanlardan biri olan tutarlığa önem verir. Burada olay ve olguların değişkenliğini kabul eden ve bu değişkenliği araştırmaya tutarlı bir biçimde yansıtabilen bir yaklaşım söz konusudur (Yıldırım ve Şimşek, 2005:271). Bununla birlikte her eylem araştırmasının kendine özgü farklılıkları olduğundan nicel araştırmalarda aranan genellenebilirlik ve tekrar edilebilirlik durumları nitel araştırmaların doğasına uygun değildir.

Nitel araştırmalarda güvenirliği arttırmada en kullanışlı yöntem üye kontrolüdür (Büyüköztürk vd., 2012:245). Öğrencilerle yapılan görüşmeler sonrası araştırmacı tarafından düzenlenen veriler katılımcılara daha sonra okutularak teyit ettirilmiştir. Ayrıca katılımcılarla yapılan görüşmeler tek bir zamanda değil belirli aralıklarla yapıldığından araştırmanın güvenilirliğini arttırmak amaçlanmıştır.

Araştırmacı yaptığı görüşmeleri farklı zaman aralıkları ile tekrarlamıştır. Bu sayede öğrencilerin görüşleri arasındaki bağlantıları daha iyi görerek uygulamanın etkisi incelenmiştir. Öğrencilerin üretip geliştirdiği projelere yapılış sırasına göre numaralar verilmiştir. Projelerden bazıları verilen numaralar gösterilmeksizin farklı iki öğretmene inceleterek tekrar bir sıra verilmesi istenmiştir. Böylelikle hem projelerde nitelik artışı olup olmadığı belirlenmiş hem de çalışmanın güvenirliği arttırılmaya çalışılmıştır. Uygulama sürecinde tartışma, görüş alma ve değerlendirme açısından bir alan uzmanıyla ve Geçerlik ve Güvenirlik Komitesinde yer alan iki öğretmen ile irtibat halinde olunmuştur.

Nesnellik, geçerlilik ve güvenirlirlik eylem araştırmalarının kalitesini belirleyen önemli ölçütlerdir (Büyüköztürk vd., 2012:259). Araştırma sürecinde geçerlik ve güvenirlik komitesinde yer alan farklı iki öğretmenin görüşü alınarak nesnellik sağlanmaya çalışılmıştır. Yine alanyazın taraması yapılarak elde edilen incelemeler sonucunda araştırmanın farklı boyutlarının da ele alınabileceği konusunda farklı bakış açısı oluşturmuştur. Araştırma sonuçlarının sorunun çözümü olup olmadığını sınamak amacıyla uygulanan eylemin yansımaları değerlendirerek eylem döngüsü kullanılmıştır. Etik olarak araştırma öncesinde velilerden izin alınarak ve öğrencilerde gönüllülük esasına dayalı kendi istekleri dahilinde çalışma yapılmıştır. Ayrıca analiz edilen veriler okuyucuya katılımcıların özel bilgileri açıklanmadan sunulmuştur. Araştırma süreci katılımcı araştırmacının ilgili sorumluluklarını ve işini gerektirdiği gibi yapmasına engel teşkil etmemiştir.

Şekil-9: Araştırma Süreci Şeması

Literatür Taraması Araştırma Konusunun _Belirlenmesi Araştırma Problemi _Belirlenmesi

Uygulamanın

Yapılması

HazırlanmasıEylem Planı

Veri Toplama

Sürecinin

Planlanması

Katılımcıları

Belirleme

Proje Kavramı Anket Formunun Uygulanması Belirlenen Çalışma Grubunda Gözlem ve Görüşme Yapma Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmalarının Yapılması Verileri Düzenleme ve Analiz Etme