Gürültü Kaynakları

Toplumdaki gürültü kaynaklarının en önemlilerinden biri de trafik gürültüsüdür. Çeşitli tipteki gürültü kaynaklarının sebep olduğu çevre problemlerinin izafi olarak sıralanması için yapılan araştırmalar trafik gürültüsünün hava alanlarının sebep olduğu gürültülerden çok daha büyük olduğunu göstermiştir.

Ülkemizde her türlü taşıtın izin verilebilir üst gürültü sınırları Gürültü Kontrol Yönetmeliği’nde belirlenmiştir.

98

Eskişehir’de ve üç ilçesinde trafiğe kayıtlı taşıtların sayısı ve türleri Tablo 10 da verilmiştir.

Tablo 16: Eskişehir şehir merkezi ve ilçelerinde trafiğe çıkan araç sayısı

ARAÇ CİNSİ ESKİŞEHİR ÇİFTELER SİVRİHİSAR SEYİTGAZİ TOPLAM

Motosiklet 13530 835 384 46 14795

Otomobil 63739 1416 1632 742 67529

Minibüs 1582 40 58 28 1708

Otobüs 1207 63 83 34 1387

Kamyonet 10753 256 356 116 11481

Kamyon 7062 387 446 185 8080

Traktör 10284 1748 3027 882 15941

Toplam 109481 4797 6031 2057 122366

Kaynak: Eskişehir İl Çevre Müdürlüğü, 2002.

8.6.3.1.2. Endüstri Gürültüsü

Endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan gürültü daha çok işyerinde çalışanları rahatsız etmektedir. İşyerlerinde gürültü düzeylerine göre izin verilebilir maruz kalma süreleri yönetmelikle belirlenmiştir.

Eskişehir’de endüstriyel iş yerlerinde gürültü seviyesi 70-75 dBA arasındadır.

Gürültü seviyelerine bağlı olarak işçi çalışma süreleriyle ilgili düzenlemeler yapılmaktadır.

99 8.6.3.1.3. İnşaat Gürültüsü

İnşaat gürültüsü diğer gürültü kaynaklarına göre süreklilik göstermez, fakat olduğu zamanda önemli derecede rahatsız edicidir.

Gürültüye duyarlı alanlar ve gelecekte planlamalar için temel kriter 35 dBA alınır.

Tablo 17: Eskişehir’in Değişik Semtlerinde Yapılan Gürültü Ölçümleri

Semt Adı Gürültü Seviyesi

Huzur 40-50

Fevzi Çakmak 40-50

Şirintepe 40-50

Vişnelik 65-70

Osmangazi 50-60

Esentepe 50-60

Uluönder 50-60

Hoşnudiye 70-80

Yenikent 40-80

Muttalip 60-70

Kaynak: E.İ.Ç.M. Çevre Müdürlüğü.

Eskişehir’in değişik semtlerinde yapılan gürültü ölçümlerine göre kirlilik düzeyi insanların acı duyduğu sınıra (120-130 dB) hiç ulaşmamıştır (Tablo 17).

8.6.3.1.4. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü

Eskişehir’de hava alanı yakınında yapılan ölçümlerde gürültü seviyesinin 70-75 dBA, havaalanı civarındaki yerleşim yerlerinde gürültü seviyesinin ise 60-65 dBA olarak belirlenmiştir.

100

SONUÇ VE ÖNERİLER

Çevre, canlıların yaşama ortamı olan ve canlıları sürekli etkisi altında bulunduran faktörler bütünüdür. Hava, su, toprak, bitki, hayvan bu doğal faktörlerin yalnızca birkaç tanesidir.

Çevre insanların biyolojik, sosyal ve ekonomik faaliyetlerini sürdürdüğü bir ortam olduğu için, çevre sorunları da bu ortamın üretimin süreçleri, hızlı nüfus artışı, plansız kentleşme gibi nedenlerle bozulmasından dolayı ortaya çıkmıştır.

Gelişmiş ülkelerde çevre kirlenmesi aşırı üretim ve tüketim sonucu meydana gelmiş, doğal kaynaklardaki aşırı kullanım dengesinin bozulmasını veya yer yer yok edilmesini beraberinde getirmiştir. Geri kalmış ülkelerde ise durum biraz daha farklıdır. Bu ülkelerde bir yandan geleneksel üretim biçimleri sürerken, diğer yandan gelişmiş ülkelerinkine benzer ancak sağlıksız sanayileşmenin geliştiği yörelerde çevre kirliliği görülmektedir. Sanayinin neden olduğu çevre kirliliği de gelişmiş ülkelerin aksine aşırı üretimden değil, plansızlık ve denetimsizlikten kaynaklanmaktadır.

Çevre sorunlarına Eskişehir ölçeğinde baktığımızda gerek çarpık yapılaşma gerekse altyapı sorunları ilk göze çarpanlardır. Özellikle yerleşim alanının yanlış seçilmesi önemli bir çevre sorunudur. Çünkü yerleşim ve ulaşım kolaylığı nedeniyle tercih edilen düzlükler tarıma çok elverişli alanlardır. Buraların yerleşime açılması tarımı olumsuz yönde etkilemektedir. Tarımsal faaliyetler engellendiği gibi aynı zamanda evsel ve endüstriyel atıklar toprak kirlenmesine neden olmaktadır.

Eskişehir’de her geçen gün artan nüfusu beslemede önemli rol oynayan tarım arazileri üzerinde etrafında hiç yeşil alan bırakılmayan bitişik nizam apartmanlar, işyerleri ve fabrikalar kurulmuştur. Bu açıdan şehir planlamaları yapılırken kentsel

101

faaliyetlerin düzenlenmesi ve yerleşmelerin çevreyi en az zarara uğratacak şekilde hazırlanması gerekmektedir. Ayrıca şehir planlaması yapılırken sadece bugün düşünülmemelidir. Yani yapılan planlamanın kentin gelişmesine göre sürekli gözden geçirilen dinamik bir yapıda olması gerekir. Ancak mevcut çarpık yapılaşmaları da kentte yeni gelişme mekanları oluşturularak çözümlemek mümkündür. Bunun için öncelikle yeni mekanların altyapısının oluşturulması gerekir. Bunun dışında mevcut altyapı eksiklikleri de bir an önce tamamlanmalıdır.

1994-1995 kış sezonu dahil hava kirliliğinde ilk sıralarda yer alan Eskişehir, bu sorunu alınan önlemlerle büyük oranda çözüme kavuşturmuştur. Doğalgaz kullanımının yaygınlaşması, kükürt miktarı yaklaşık % 1 ve ısıl değeri 6500 kcal/kg olan ithal kömürü kullanımının yaygınlaştırılması gibi çözümlerle hava kirliliği standart değerlerin altına çekilmiştir. Ancak bu durum aynı zamanda dışa bağımlılığı artırmakta olan bir durumdur. Dolayısıyla dışarıdan alınan kaynakların yanı sıra linyit açısından zengin olan ülkemizde bu kaynağın kullanılması gerekir. Bunun için linyitlerin flatasyon, santrifüzleme, pnömatik ayrım gibi bazı teknik işlemlere tabi tutulması gerekir. Linyit için bu ön işlemler yapıldıktan sonra doğalgaz, ithal yakıtlara alternatif olarak kullanılabilir.

Su kalitesinin iyileştirilmesi için ise içme suyu arıtma tesislerine önem verilmelidir. Mevcut arıtma tesislerinin işlevselliği gözden geçirilmeli, gerekirse ek yatırımlarla bu tesisler güçlendirilmelidir. Ayrıca tesislerin işletimi için yeterli finansal kaynaklar oluşturulmalıdır. Bunun yanında şehrin ortasında geçen Porsuk Çayı’na kirletici bırakan kuruluşlar sürekli ve sıkı bir denetime tabi tutulmalıdır. Bu kuruluşların arıtma tesislerinin yeterli düzeyde çalışıp çalışmadığı sürekli kontrol edilmelidir. Ayrıca çevre temizliğinin finansmanı açısından alınan çevre temizlik

102

vergisi büyük önem taşımaktadır. Alınan çevre temizlik vergileriyle çevre temizlik giderlerinin oranı gözden geçirilmelidir.

Eskişehir’deki diğer bir çevre sorunu da katı atıklardır. Katı atıkların bertaraf edilmesindeki hedef, halkın sağlığını korumak, doğal çevreyi korumak ve estetik bakımdan güzel bir çevre yaratmaktadır. Belediyeler sağlıklı kentler oluşturmada önemli rol oynarlar. Bu sebeple belediye hizmetlerinden birini de katı atıklar oluşturur. Katı atıkların çevreye etkileri ve çözüm önerileri onların nasıl ve nerede bertaraf edileceğinden ibaret değildir. Katı atıkların üretilme biçimleri, depolanmaları, taşınmaları değerlendirilip bertaraf edilmesi başlı başına bir çevre sorunudur. Problemlerin çözümünde özelliğinden dolayı bir bütün olan bu unsurlar hem ayrı ayrı hem de bir bütünlük içinde incelenmelidir.

Bu anlamda katı atıkların çözümü için yapılacak ilk iş halkın bilinçlendirilmesidir. Çöplerin daha evden çıkmadan tasnifi yapılarak geri dönüşümü olanlar ve olmayanlar olarak ayrı ayrı toplanabilir. Konutlarda işyerlerinde oluşan katı atıklar, mutfak atıkları, kağıt-plastik atıklar, ısınma atıklar ve kırılan eşyalardan meydana gelir. Bu çöplerin toplanmasından önce en azından geri dönüşümü olan kağıt türü atıklar ve cam atıklar ayrı bir şekilde biriktirilebilir.

Bunun dışında belediyelere düşen çöplerin sağlıklı bir şekilde toplanmasıdır.

Özellikle evsel nitelikli çöpler daha kolay ayrıştığından daha sık toplanmalıdır.

Özellikle sıcak mevsimlerde mikrobiyal aktivitenin çok çabuk başlaması nedeniyle bu işlemler daha sıklıkla yapılmalıdır.

Katı atık toplama araçlarına da önem vermek gerekmektedir. Araçların üstünün kapalı olması halk sağlığı açısından önem arz eder.

103

Çevre sorunlarının çözümü için yapılacak bütün bu çalışmalarda yerel yönetimlerin koordineli bir şekilde çalışması gerekir. Ayrıca yerel yönetimlerle birlikte çevreyi iyi tanıyan bilim adamlarının da görüş ve önerileri dikkate alınmalıdır. Kısacası çözüm için iyi bir organizasyon ve işbirliği gerekir.

104 ÖZET

Eskişehir il merkezi, 700-800 metre yükseklikteki Eskişehir Ovası üzerine kurulmuştur. Eskişehir, İç Anadolu Bölgesi’nin kuzeybatısında 29 derece 04 dakika ve 32 derece 04 dakika doğu boylamları ile 39 derece 06 dakika ve 40 derece 09 dakika kuzey enlemleri arasında yer alır. Eskişehir’e doğudan Ankara, batıdan Bilecik ve Kütahya, kuzeybatıdan Bolu, güneydoğudan Konya ve güneyden Afyonkarahisar illeri komşudur.

13.652 km²’lik yüzölçümü ile Türkiye topraklarının % 1,8’ne sahip olan ilin, sınırları içerisinde merkez ilçe haricinde 12 ilçe (Çifteler, Seyitgazi, Mahmudiye, Alpu, Mihalliççık, Sivrihisar, Beylikova, İnönü, Günyüzü, Sarıcakaya ve Mihalgazi) ile 23 belediye ve 403 köy mevcuttur. 3823 km² olan il merkezinin 104 köyü ve merkez belediye sınırları içerisinde 63 mahallesi bulunmaktadır. 2000 yılı nüfus sayımına göre Eskişehir il ve ilçe merkezi 557 028 toplam nüfus ise 706 009’dur. İl topraklarının %21,8’i dağlarla, % 25,8’i ovalarla, % 52,4’ü platolarla kaplıdır.

Türkiye’nin en önemli akarsularından olan Sakarya, ilin başlıca akarsuyudur. Çok sayıda kola sahip olan nehir başlıca kolları Porsuk, Seydisu, Sarısu, İhsaniye Suyu ve Bardakçı Suyu’dur. Porsuk Çayı şehrin ortasından geçmekte olup çevresindeki kuruluşlar tarafından kirletilmektedir. İlin 3 ovası, Porsuk Ovası, Sarısu Ovası ve Yukarı Sakarya Ovası’dır. Ayrıca Gökçekaya ve Porsuk olmak üzere iki barajı ile Musaözü ve Dodurga bulunmaktadır.

Eskişehir’de karasal iklim özellikleri görülür. Ocak ayı sıcak ortalaması –0,3 derecedir. Temmuz ayında ise ortalama sıcaklık 21,5 dereceye çıkar. İl merkezi ve çevresinin yıllık yağış miktarı 379 mm²’dir.

105

Eskişehir il toprakları bitki örtüsü yönünden zayıftır. İl alanı Batı Anadolu orman bölgesi ile İç Anadolu stepleri arasına sıkışmış durumdadır. İlin Batı Anadolu’da kalan bölümünde egemen olan bitki örtüsünü kuzeyde Sündiken Dağları üzerinde ve güneyde Türkmen Dağları’nın yükseklerinde bulunan ormanlar oluşturur. Aynı zengin bitki örtüsü, Kütahya, Afyonkarahisar, Eskişehir platoları üzerinde görülmez. Eskişehir’de yetişen ağaç türleri arasında karaçam ilk sırayı alır.

Bundan başka karaçamın tahribiyle laden olarak bilinen çalı toplulukları yer alır.

Eskişehir’deki mevcut çevre sorunlarının başında Porsuk Çayı kirliliği gelmektedir. Porsuk Çayı Kütahya ve Eskişehir’in evsel ve sanayi atıklarıyla kirletilmektedir. Porsuk Çayı kenarlarında cılız bitki örtüsünden erozyon meydana gelmektedir. Bu nedenle Porsuk Çayı çevresi ağaçlandırılmalıdır.

Eskişehir’de hava kirliliği sorunu kullanılan yakıtlar ve alınan önlemlerle önemli oranda azalmıştır. Kirlilik oranı uluslararası standart değerlerin altına çekilmiştir. Bunda 1995 sonrası kullanılan doğalgazın katkısı büyüktür.

Eskişehir sanayileşme ve endüstrileşmeyle birlikte tarım alanlarını önemli ölçüde yitirmiştir. Arazinin yanlış amaçlarla kullanılmasından dolayı ortaya çıkan problem, yapılaşma bu hızla devam ederse 2020’li yıllarda verimli tarım alanları tamamen binalarla dolmuş olacak, tarım için sadece ovayı kuşatan eğimli alanlar kalacaktır.

106 SUMMARY

Eskişehir city centre lies on the plain of Eskişehir which has the height 700-800 m. Eskişehir is found on the northwest of Central Anatolian Region between the eastern longitude of 29^o 04’ and 32^o 04’ and the northern latitude of 39^o06’ and 40^o09’. The neighbouring cities are Ankara on the east, on the west Bilecik and Kütahya, Bolu on the northwest, Konya on the southeast and Afyonkarahisar on the south. With the area of 13.652 km², Eskişehir owns the 18 % of the lands of Turkey and in its boundaris are except the central district 12 districts (Çifteler, Seyitgazi, Mahmudiye, Alpu, Mihalıççık, Sivrihisar, Beylikova, İnönü, Günyüzü, Sarıcakaya ve Mihalgazi), 23 municipalities and 403 villages. 3.823 km² city centre has 104 villages and inside the boundaries of central municipality are 63 wards. According to 2000 population census, the total population is 641.000. The city and the districts of centres population growth speed is 23,16 %.

21.8 % of city’s lands is covered with mountains, 25.8 % with plains and 52.4

% with plateaus. Sakarya, one of the most important rivers in Turkey, is the leading river in the city. It has several sub-rivers the leading ones are Porsuk, Seydisu, Sarısu, İhsaniye and Bardakçı Suyu. The river Porsuk runs through the middle of the city and is polluted by the surrounding factories. In Eskişehir, continental climate is dominant. The average heat is -0,3 degrees in January. It increases to 21,5 degrees in July. The annual amount of rain is 379 mm² of the city centre and its vicinity.

The lands of Eskişehir are poor in terms of plant cover. City area is stuck between Eastern Anatolian forestal region and Central Anatolian steppes. In its section which remains in Western Anatolia, the forests in the high parts of Sündiken Mountains and Türkmen Mountains constitute the dominant plant cover. But it

107

cannot be seen the same plant cover in the plateaus of Kütahya, Afyonkarahisar and Eskişehir.

Among the species of wood which are planted in Eskişehir, the black pine takes the first place. Beside it, heaps of bush known as gum cistus are found. The primary environmental problem in Eskişehir is the pollution of Porsuk River. It’s polluted by industrial and household wastes. Around Porsuk River, because of poor plant cover erosion occurs. That’s why the area around Porsuk River should be afforested.

Air pollution in Eskişehir has been declining as a result of fuels used and the measures taken by the municipality. The ratio of pollution has been pulled below the international standards. In this success, the use of natural gas after 1995 has an important role.

With industrialization and as a result of the use of land with wrong purposes, Eskişehir has lost most of its agricultural lands. If this unsound and flawed urbanization continues in this manner, and speed, in 2020’s fertile agricultural lands will be completely filled with buildings and the sloping areas which surround the plain will be left for agriculture.

108 KAYNAKÇA

AKKAYA, S (1999). Eskişehir’in Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyon Alanları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

ALTUĞ, F (1990). Çevre Sorunları. Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayını, No:41, Bursa.

ARDOS, M (1995). Türkiye Ovalarının Jeomorfolojisi. Çantay Kitabevi, Cilt:

1, 2. Baskı, İstanbul.

ARI, S. A (1994). Eskişehir Porsuk Çayı Çevre Düzenlemesi Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

BAKIŞ, R (1996). Eskişehir Katı Atıklarının Çevreye Olan Etkilerinin Araştırılması. Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Eskişehir.

BERBEROĞLU, N (1982). Ekonomik Açıdan Çevre Kirliliği Sorunu.

Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, No:243/163, Cilt: XVIII, S.

1, Eskişehir.

BOZALİ, B (1995). Hava Kirliliği İçin Çözüm Doğalgaz ve Eskişehir Kent İçi Doğalgaz Dönüşüm Projesi. Anadolu Üniversitesi Çevre Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi Hizmet İçi Eğitim Seminerleri Dizisi, Eskişehir.

ÇELİK, N (1994). Eskişehir Yakın Çevresinin Vejetasyonu ve Odunsu Bitkileri. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

EROL, O (1984). Genel Klimatoloji. Ertem Büro, Ankara.

Eskişehir İl Çevre Müdürlüğü Raporu. Eskişehir, (2000).

Eskişehir İl Çevre Müdürlüğü Çevre Raporu. Eskişehir, (2002).

109

GENCE, S (1993). Eskişehir Katı Atıklarının Toplanması, Depolanması ve Geri Kazanılması. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.

GÖKTAY, İ (1997). Çevrenin Geleceği – Yaklaşımlar ve Politikalar. Türkiye Çevre Vakfı Yayını, No: 115, Ankara.

GÜLER, E. D (1993). “Hava Kirliliğine Çeyrek Kala”. Alternatif Dergisi, Sayı:2, Eskişehir.

GÜLER, E. D (1993). “Kent, Kentleşme ve Eskişehir Örneği”. Alternatif Dergisi, Sayı:1, Eskişehir.

GÜLER, E. D (1994). “Motorlu Taşıtların Çevresel Etkileri”. Alternatif Dergisi, Sayı:4, Eskişehir.

GÜRPINAR, E (1990). Çevre Sorunları. Der Yayınları, İstanbul.

KAÇAROĞLU, F (1991). Eskişehir Ovası Yeraltısuyu Kirliliği İncelemesi.

Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.

KAPTAN, H (1996). Çevre Sorunlarının Ekonomik Etkileri ve Eskişehir Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.

KARA, S. – YILDIRIM, M. E. – KAYTAKOĞLU, S. – VAR, F (1991).

Eskişehir; Yapısı, Zenginlikleri ve Faaliyetleriyle Bütünleşen Çevre Kalitesi. A.Ü.

Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü, Eskişehir.

KELEŞ, R. – HAMAMCI, C (1998). Çevrebilim. İmge Kitabevi Yayınları, No:67, Ankara.

ORUÇ, N (1998). Eskişehir’de Hava Kirliliği ve Bu Kirliliğin Azaltılmasında Doğalgazın Yeri. TMMOB Makina Mühendisleri Odası, Doğalgaz Sempozyumu, Eskişehir.

110

OYGUR, H. L (1991). “Kalkınma, Sanayileşme ve Çevre”. Ankara Sanayi Odası Dergisi, Yıl: 15, Sayı: 112, Ankara.

ÖZÇELİK, Ş (1998). Eskişehir Ovası Yeraltısuyu Potansiyeli ve Kirliliği (1995 Sonrası). Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.

ÖZDEMİR, Ş (1997). Temel Ekoloji Bilgisi ve Çevre Sorunları. Hatipoğlu Yay., No: 105, Ankara.

ÖZER, A. – ALPASLAN, N (1985). Çevre Etki Değerlendirmesi ve Matematik Modeller. Çevre 1985 Sempozyumu, İzmir.

SARAÇOĞLU, H (2001). Eskişehir Kuzeydoğusunun Coğrafi Etüdü (Mihalıççık, Beylikova, Alpu ve Çevresi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.

TÜMERTEKİN, E. – ÖZGÜÇ, N (1998). Beşeri Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekan. Çantay Kitabevi, İstanbul.

Türkiye Çevre Sorunları Vakfı (1991). Ortak Geleceğimiz. Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu Raporu, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, Ankara.

ÜNVERDİ, T. F (1993). “Porsuk’ta Yaşam ve Ölüm”. Alternatif Dergisi, Sayı: 3, Eskişehir.

YAVUZ, F. – KELEŞ, R (1983). Çevre Sorunları. Ankara Üniversitesi S.B.F.

Yayınları, No: 534, Ankara.

YİĞİTBAŞIOĞLU, H (2000). “Türkiye’de Tarım Topraklarının Kullanımında Yapılan Yanlışlıklar ve Bunlara Bir Örnek; Eskişehir”. D.T.C.F.

Dergisi, Cilt: 40, Sayı: 3-4, s.3-12, Ankara.