4-FREZE ÇAKILARI

Frezelerde kullanılan kesici takımlara freze çakısı veya kısaca freze denir.

Freze tezgahlarında kullanılan başlıca freze çakıları şunlardır: Silindirik frezeler kanal frezeleri, alın frezeleri, açı frezeleri, parmak frezeler, t frezeler, modül frezeler profil frezeler, testere frezeler.

Şekil 57 Freze çakıları

a-Silindirik helisel(vals) freze çakıları: Dişleri çevre dış yüzeyi üzerindedir. Bu çakılarla iş parçalarının düzlem yüzeyleri işlenir. Genelde seri çelik malzemelerden yapılır.

dişlerin eksenle yaptığı açı nedeniyle helisel olarak adlandırılır. Seri çelikten yapılmış diğer freze çakılarına göre daha fazla talaş kaldırabilir.

b-Silindirik düz freze çakısı: dişleri eksenine paralel olan freze çakılarıdır. Dişleri düz olduğu için dişler aynı anda malzemeye dalarak talaş kaldırmaya çalışır. Bu nedenle çok zorlanır ve titreşimli çalışır.

Dar kenarlı düzlem yüzeylerin işlenmesi ve kanal açma işlemlerinde kullanılır. Tan yüzeyleri dişlenmediği için sınırlı kullanım alanına sahiptir.

c-Kanal freze çakısı: Kanal açmak veya mevcut kanalı genişletmek için kullanılır.

Seri çelik malzemeden yapılmış freze çakılarıdır. Bir veya iki yan yüzeyi dişlenmiştir. Kesici dişler çakı eksenine paralel ya da açılı olabilir. Dişleri sert metalden yapılmış olanları da vardır.

d-Açı freze çakısı: Açılı kanalların veya açılı kenarların işlenmesinde kullanılır. Tek ve çift açılı türleri cardır. Bu frezeleri her birinin açısı ayrı olup üzerine yazılmıştır. Tek ya da çift tarafları dişlenmiştir. Seri çelik malzemeden yapılırlar. Saplı veya sapsız olanları mevcuttur.

Şekil 58 Freze çakıları

d-Alın freze çakısı: seri çelik ya da sert metal uçlu malzemeden yapılan, hem alın yüzeyler hem de yan yüzeylerden talaş kaldırabilen freze çakısıdır. Bu çakılarla aynı anda birbirine dik iki yüzeyi işlemek mümkündür. Seri çelikten imal edilmiş olanlar çok sert olmayan malzemelerde, sert metal uçlu olanlar sert malzemelerin frezelenmesine kullanılır.

e-Parmak freze çakısı: çapları diğer freze çakılarına göre düşük olduğu için parmak freze olarak adlandırılır. En sık kullanılan çakı türlerinden biridir. Genelde 2, 3, 4 kanallı olarak yapılır. yapığı iş alın freze çakısına benzese de malafalara bağlanması, pensler yardımıyla yapılır. takma uçlu ve kaplamalı türleri vardır. dar kenarlı düzlem yüzey frezeleme, kanal açma, delik büyütme vb. işlerde kullanılır.

f-Modül freze çakısı: Sapsız olan frezelerdendir. Standart olan dişli çark profillerinin açılmasında kullanılır. Diş büyüklüklerine göre normlaştırılmış olup her normda 8 freze

bulunur. Bunlar 1-8 kadar numaralanmış olup her numaranın hangi sayılardaki dişli çarkı açacağı üzerine yazılmıştır.

g-Profil freze çakısı: iç bükey ve dış bükey profillerin elde edilmesi için kullanılır.

Çeşitli türleri vardır. Talaş kaldırma esnasında sürtünen dış yüzeyi fazla olur. Bu nedenle çok zorlanırlar. Profil frezelerin kaldıracağı talaş miktarını azaltmak için, işlenecek yüzey önceden kanal frezeleri ile boşaltılabilir. Seri çelik malzemelerden saplı veya sapsız olarak yapılabilir.

h-T freze çakısı: Tezgah tablaları, döner tabla v.b. yerlerde bulunan T kanallarının açılmasında kullanılırlar. Kesici dişler, yalnız çevrede veya hem çevre hem de iki alın yüzde bulunur.Her iki alındaki dişlerin karşılıklı olmadığı görülür.Dişlerin böyle oluşu talaşın atılmasını ve dişlerin bilenmesini kolaylaştırır.Kama kanallarının açılması için de yapılmış T frezeler vardır.

ı-Testere freze çakısı: kanal freze çakılarına benzeyen, kanal açma ve kesme işlemlerinde kullanılan freze çakılarıdır. Seri çelikten yapılır. Diş sayıları çok olsa da ilerlemeleri diğer freze çakılarına göre düşüktür. Testere freze çakıları, çeşitli çap ve kalınlıklarda piyasadan temin edilebilir. Üzerlerinde iç çapları dış çapları ve kalınlıkları belirtilir.

i-Oluk freze çakısı: seri çelik malzemelerden yapılan, saplı freze çakılarıdır. Çevresi ve alnı dişlenmiş olan türleri t kanal oluklarının açılmasında kullanılır. Sadece çevresi dişlenmiş olan türleri ay kama (woodruf) oluklarının açılmasında kullanılır.

j-Azdırma freze çakısı: modül freze çakılarıonın helisel olarak yan yana sıralanmış haline benzer dişli çark yapımında kullanılan özel tezgahlarda kesici olarak kullanılır. Dişli çarkın modülüne göre farklı ölçülerde olur. Yapımı diğer freze çakılarına göre zor olduğundan fiyatları pahalıdır.

k-Frezede talaĢın oluĢumu: şekle bakılacak olursa dişin ön yüzeyiyle çarkı merkezinde kalan açıya talaş açısı () ile gösterilir. Çakının talaş kaldırması için gerekli en önemli açıdır. Diş, kesme işlemini yaptıktan sonra arka yüzeyinin parçaya sürtünmemesi gerekir. Bunu sağlayan boşluk açısına () ile gösterilir. Sürtünmenin engellenmesi için boşluk açısı normalde ( ) kadar olmalıdır. Ancak bu dişim dayanımını azaltır ve kolayca kırılabilir hale getirir. Bunu engellemek için boşluk açısı önce ( ) kadar, daha sonra ( ) kadar verilir. Boşlu açısı ve talaş açısı kama açısını () belirler.

5-FREZELEME ĠġLEMLERĠ

Takımların kesme yönüne göre frezeleme iki bölümde incelenir:

a-Yukarı talaĢ kaldırarak frezeleme: takımın dönme yönü tablanın ilerlemesine zıt yöndedir. Genellikle frezeleme işlemleri bu yöntemle yapılmaktadır. Bunun nedeni tabla

ilerlemesinin bıçağın dönme yönüne zıt olmasının motor gücünü iş parçasına ileten dişlilerde oluşabilecek boşlukları önlemesidir.

Şekil 59 Yukarı talaş kaldırarak frezeleme

b-AĢağı talaĢ kaldırarak frezeleme: kesici takımın kesme yönü tablanın ilerlemesi ile aynı yöndedir. Bu işlem yapılırken motor gücünü ileten dişlilerin boşluk oluşturmadan frezelemeyi gerçekleştirmesi için makinenin geri besleme ve çıkan talaşı temizleme açısından donanımlı olmalıdır. Bu makineler genellikle bilgisayar destekli makinelerdir.

Bu yöntemle yapılan frezeleme işlemlerinde daha iyi yüzey kalitesi elde edilir.

Şekil 60 Aşağı talaş kaldırarak frezeleme

c-Temel frezeleme iĢlemleri:

Çevresel frezeleme: kesici eksenine paralel yüzeyden bir kat, freze ile talaş kaldırma işlemidir. Düşey veya yatay freze ile gerçekleştirilebilir.

Şekil 61 Çevresel frezeleme

Alın frezeleme: kesici eksenine dik olan yüzeyden bir kat talaş kaldırma işlemidir.

Şekil 62 Alın frezeleme

Grup frezeleme: grup frezeleme bir yatay frezeleme operasyonudur. Bir çok freze çakısı birleştirilerek birlikte çalışması sağlanır. Üretilecek parçaya göre farklı tip ve büyüklüklerde çakılar seçilerek birleştirilir ve parçanın bir defada üretilmesi sağlanır.

Şekil 63 Grup frezeleme

Ġki taraflı frezeleme: iki paralel yüzey ve kenarın işlenmesi için kullanılır. İki freze çakısı da kenar yüzeylerini işleyecek şekilde konumlandırılır ve bir ara eleman yardımı ile mile bağlanırlar.

Şekil 64 İki taraflı frezeleme