Genel olarak şart, bir hukuki işlemin sonuçlarının gelecekte ortaya çıkacak ve gerçekleşmesi şüpheli bulunan bir olaya bağlanmasıdır91.
90
DİDDGK, E. 2003/332, K. 2003/401, KT. 06.06.2003, Arslan-Sınmaz-Dündar, s. 669; DİDDGK, E. 2003/697, K. 2004/640, KT. 17.06.2004, Arslan-Sınmaz-Dündar, s. 671; DİDDGK, E. 2002/74, K. 2002/867, KT. 22.11.2002, Arslan-Sınmaz-Dündar, s. 675.
Davadan şartlı feragat mümkün değildir. Bu konuda görüş birliği mevcuttur92. Davadan feragat ile uyuşmazlık esastan sona erdiğinden şarta bağlı feragat mümkün değildir. Bu durumda şartlı feragat ile uyuşmazlık son bulmaz. Aksini iddia eden yazarlar ise azınlıktadır93.
Nitekim Danıştay feragatin şartlı olarak yapılmasının feragat sonucunu doğurmayacağını içtihat edinmiştir. Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu, davacının dava konusu genelge uyarınca cezalı olarak kesilen lojman kirasının geri verilmesi durumunda yargıya başvurmayacağını, başvurmuş ise davasından vazgeçeceğine ilişkin dilekçesini şarta bağlı olarak yaptığı için feragat olarak kabul etmemiştir94.
Yine Danıştay, davacının davalı idareden dava konusu talebin karşılanacağı (sanayi ürünü ihraç istisnasından) yolunda yazılı veya sözlü beyan alınması ve bu talebe istinaden davadan feragat etmesi talebini şartlı feragat olarak değerlendirmiştir95. Davacının ‘şimdilik davamdan feragat ediyorum’ beyanını şartlı yapılmış davadan feragat beyanı olarak görülmüş ve davaya kaldığı yerden devam edilmiştir96.
92 Kuru, c. IV, s. 3583; Aslan, s. 37; Karavelioğulları, s. 1364; Gözübüyük-Tan, s. 1109; Gözübüyük, Yönetsel Yargı, s. 543; Gözübüyük-Dinçer, s. 762; Candan, s. 764; Karagözoğlu, s. 25; Yasin, s. 167; Yaman, s. 354; Turhanoğlu, s. 196; Alongoya, s. 453; Bilge-Önen, s. 351; Bilge, s. 310; Kuru-
Aslan-Yılmaz, s. 613; Üstündağ, s. 573; Pekcanıtez-Atalay-Özekes, s. 141; Karafakih, Usul, s. 233; Yavuz, Nihat, Hukuk Davalarında Feragat ve Yargıtay 8. Hukuk Dairesenin En Son Kararı Üzerine
Bazı Düşünceler, ABD, Yıl 34, Ankara 1977, sy. 5, s. 1019; Yener, Orhan, Hukuk Usulü Muhakemeleri Şerhi, Ankara 1996, s. 71; Alikaşifoğlu-Günel, s. 77; Çatalkaya-Tarıkoğulları-Özcan, s. 142;
Erdoğan, Açıklamalı, s. 127.
93 ‘Feragat ve kabulün şarta talikine mani yoktur, mesela bir taraf hasmının bazı iddialardan vazgeçmesi şartıyla kendi iddiasından feragat edebilir’. Belgesay, Şerh, s. 194.
94
DİDDGK, E. 1995/232, K. 1997/7, KT. 17.01.1997, Arslan-Sınmaz-Dündar, s. 673. 95
‘... Davacı, sanayi ürünü ihraç istisnasının Kurumlar Vergisi Kanunuyla tanınan bir hak olduğu, vergi kanunlarında istisna ve muafiyetin geçerlilik şartı olarak yeminli mali müşavir raporlarına ve tasdiklerinin gerekliliğine dair bir hüküm bulunmadığından hukuka aykırı olarak çıkarılmış genel tebliğe dayanılarak yeminli mali müşavir raporunun eklenmediği gerekçesiyle istisna uygulamasından yararlandırılmamasının yasaya aykırı olduğunu ileri sürerek bozulmasını istemektedir. Davacı, 26.10.1993 günlü dilekçesinde sanayi ürünü ihraç istisnasından yararlanabilmesi için yeminli mali müşavir raporu ibraz ettiğini, ancak idare istisnasından yararlanabilmesi için bu davadan vazgeçmesini istediğinden istisnadan yararlandırılması şartıyla davadan vazgeçtiğini bildirmiştir. Bir istisna hükmünden yararlanıp, yararlanılmaması vergi kanunlarında belirtilen şartlara uyulup, uyulmadığı hususunun tespitine bağlıdır. Kanuni şartlar tamamsa istisnadan yararlanmanın bir davadan feragat şartına bağlanması düşünülemiyeceğinden sırf bu hususun yerine getirilebilmesi için ve idarece istisnadan yararlandırılması şartıyla davadan feragat edildiğini bildiren dilekçe ile davaya son verildiğinin kabulü mümkün görülmemiştir. Bu nedenle sözkonusu beya nın davanın görülmesini engellemediği sonucuna varıldığından davanınesası incelendi …’. D4D, E. 1993/2676, K. 1993/5759, KT. 14.12.1993, DD, 1995, sy. 89, s. 206.
96
‘... Davacı ... dilekçesiyle T.C. Emekli Sandığı aleyhine açmış olduğu davadan şimdilik feragat ettiğini beyan etmesine 521 sayılı Kanunun 88. maddesinin atıfta bulunduğu HUMK’nun 95. maddesinin feragatin kat’i bir hükmün hukuki neticelerini hasıl edeceğini amir olmasına binaen şarta bağlı feragat yapılamayacağından ...’. D10D, E. 1966/237, K. 1967/592, KT. 06.03.1967, Müderrisoğlu, s. 566.
Feragatin şarta bağlı olarak yapılamamasının sebebi, Danıştay kararlarında da belirtildiği gibi feragatin kesin hükmün sonuçlarını doğurmasıdır97. Feragatle taraflar arasındaki uyuşmazlık sona erer. Feragatin şarta bağlı olarak yapılabileceği kabul edilirse hüküm özelliği kalmayacaktır98. Zira tarafların aralarındaki uyuşmazlığı mahkemeye getirmelerinin sebebi uyuşmazlığın belirlilik kazanarak kesinleşmesidir. Oysa şartlı feragat bütün bu hukuki sonuçları alt üst eder99. Bu durumda kesinlik veya belirlilikten başka belirsizlik durumu oluşur.
Feragat, kesin bir hükmün neticelerini oluşturduğu için, şarta bağlı olan feragatin kabulü mümkün görülmemiştir. Bu durumda davanın kaldığı yerden devam etmesi ve davacının davadan feragat beyanının reddedilmesi gerekmektedir100.
Diğer taraftan davacının şarta bağlı olarak davasından feragat ettiğini bildirmesinin bir sulh teklifi olduğu kabul edilmiştir101. Davalı bu teklifi aynen kabul ederse, taraflar arasında bir sulh anlaşması meydana gelir ve bununla dava da son bulur102. Davalı şarta bağlı feragati kabul etmesine rağmen taraflar arasında bir sulh anlaşması meydana gelmemişse mahkeme şarta bağlı olarak yapılmış feragati hiç nazara almadan davaya devam eder, davayı inceleyip karara bağlar103. Sulh durumu İdari Yargılama Usulü Kanunu’nda yer almayıp, medeni yargılama usulünde geçerli olan bir durumdur. Bu nedenle davalı ile idarenin sulh yapmış olmaları yargılamayı sona erdirmez. Yargılamanın
97 ‘… 521 sayılı Kanunun 88. maddesinin atıfta bulunduğu HUMK’nun 95. maddesinin feragatin kati bir hükmün hukuki neticelerini hasıl edeceğini amir olmasına binaen şarta bağlı feragat yapılamayacağından ...”. D10D, E. 1966/237, K. 1967/592, KT. 06.03.1967, Müderrisoğlu, s. 566. 98 Aslan, s. 38.
99 Aslan, s. 38. 100
D10D, E. 1966/237, K. 1967/592, KT. 06.03.1967, Müderrisoğlu, s. 566; ‘… Terk sebebiyle açılan boşanma davasının yargılaması sırısında kocanın, eşinin eve dönmesi halinde onu eve kabul edeceği yolundaki beyanı boşanma davasından vazgeçme niteliğinden sayılmaz. Zira şarta bağlı vazgeçme geçerli değildir …’. Y14HD, E. 1974/3708, K. 1975/183, KT. 14.01.1975, Sınmaz-Karataş, s. 240. 101
Kuru, c. IV, s. 3584; Önen, Sulh, s. 33; Yasin, s. 167; Aslan, s. 39; Yener, s. 71; Belgesay, Şerh, s. 194.
102 Örneğin; davacının yargılama giderlerinin davalıya yükletilmesi halinde davadan feragat edeceğini bildirmesi bir sulh teklifidir. Zira bu durumda davalı da belli bir fedakarlıkta bulunmuş olacaktır ki, bu husus sulhun en önemli şartlarından birisidir. Önen, Sulh, s. 27. Aynı yönde bkz. ‘… Davacı mahkeme ve avukatlık masrafları ile mülzem olmamak kayıt ve şartıyla davasından feragat ettiğini bildirmiştir. Bu dilekçenin davacı tarafından verildiği de davacı vekili tarafından kabul edilmiştir. Mahkemece, davacının davasından şartlı feragatine karşı davalıdan diyeceği sorularak davalının şartlı feragati kabul etmesi halinde sonucuna (sulh’e) göre karar verilmesi gerekirken, davacının davadan şartlı feragati dilekçesi üzerine durulmadan davacının isteğinin hüküm altına alınmasına karar verilmesi usul ve kanuna aykırıdır...’. Y15HD, 1566/1723, KT. 12.09.1979, YHD, 1979/11, s. 1724-1725.
103 ‘... son oturumda, davacı davasından şartlı olarak vazgeçmiş ve davalı şartları kabul etmemiştir. Bunun üzerine davacı, “davalı vekili şartları kabul ettiği takdirde feragat talebimiz geçerlidir” demiştir. Böylece feragat şartları kabul edilmediğinden ortada geçerli bir vazgeçmeden söz edilemez. Bu yönler düşünülmeden vazgeçmeden bahisle davanın reddine karar verilmesi doğru değildir ...’. Y5HD, 11263/12333, KT. 19.06.1973, Kuru, c. IV, s. 3585.
sona ermesi için ya davacı davadan feragat edecektir ya da idare davayı kabul edecektir. Koşullu yapılan feragat beyanı idari yargıda mutlak olarak geçersizdir.
Nihayet feragat vade şartına da bağlanamaz104. İleride dava açma hakkı saklı kalmak kaydıyla davanın takibinden vazgeçildiğinin belirtilmesinin, davadan feragat olamayacağı hüküm altına alınmıştır105.