Faktör değerlerinin saptanması:

Minimum ağırlıklama: İlk dereceye göre ağırlıklamadır.

Bu yöntemde her faktör için yüzde olarak bulunan ağırlıklar en düşük derecelerin puanları olarak kabul edilir ve diğer derecelere verilecek puanlar aritmetik, geometrik veya düzensiz bir seri şeklinde hesaplanarak tespit edilir. Aritmetik diziye göre dağıtımda ( a+k, a+2k, a+3k ) derecelerin puanları arasındaki farklar eşittir. Bu sistem basitliği nedeniyle birçok planda uygulanır.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi

7. Faktör değerlerinin saptanması:

Minimum ağırlıklama:

Faktör Ağırlıklar 1 2 3 4 5

Ustalık 50 50 75 100 125 150

Sorumluluk 30 30 40 50 60 70

Çaba 12 12 24 36 48 60

İş koşulları 8 8 10 12 14 16

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi

7. Faktör değerlerinin saptanması:

Maksimum ağırlıklama: Bu yöntemde her faktör için yüzde olarak bulunan ağırlıklar en yüksek derecelerin puanları olarak kabul edilir. Diğer derecelerin puanları ise yine aritmetik dizi, geometrik dizi ve düzensiz dizi esasına göre yapılmaktadır.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi

7. Faktör değerlerinin saptanması:

Maksimum ağırlıklama:

Faktör Ağırlıklar 1 2 3 4 5

Ustalık 50 10 20 30 40 50

Sorumluluk 30 10 15 20 25 30

Çaba 12 4 6 8 10 12

İş koşulları 8 4 5 6 7 8

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi

7. Faktör değerlerinin saptanması:

Dengeli ağırlıklama: En düşük ve en yüksek dereceler arasında bir denge sağlamak amacı ile geliştirilen bu yöntemde önce yüzde faktör ağırlıkları en düşük derecenin puanı olarak kabul edilir, sonra bu minimum planların her biri 3, 5, 10 gibi tesadüfi seçilen bir sayı ile çarpılır. Çarpım sonuçları faktörlerin en yüksek derecelerinin puanları olur. Ara değerlerin puanları kullanılan dizi cinsine göre ayrı bir formülle hesaplanır.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi

7. Faktör değerlerinin saptanması:

5 çarpanıyla dengeli ağırlıklama aritmetik diziye göre artış

Derece farkı= (max puan-min puan) / derece sayısı-1

Faktör Ağırlıklar 1 2 3 4 5

Ustalık 50 50 100 150 200 250

Sorumluluk 30 30 60 90 120 150

Çaba 12 12 24 36 48 60

İş koşulları 8 8 16 24 32 40

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi

7. Faktör değerlerinin saptanması:

5 çarpanıyla dengeli ağırlıklama geometrik diziye göre artış

Dizi çarpanı r = ^n1

( P max/ P min)

Faktör Ağırlıklar 1 2 3 4 5

Ustalık 50 50 75 113 169 250

Sorumluluk 30 30 45 68 101 150

Çaba 12 12 18 27 41 60

İş koşulları 8 8 12 18 27 40

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi 8. İşlerin puanlanması:

Puanlama yöntemiyle iş değerlemesinde son aşama, işlerin puanlanmasıdır. İşlerin puanlanması aşağıda verilen adımlar ile gerçekleştirilir.

◦ Değerlendirilecek işlere ait iş tanım ve iş gereklerinin incelenmesi,

◦ İşlerin faktör, alt faktör ve alt faktör derece tanımlarıyla karşılaştırılması,

◦ İşe uygun gelen alt faktör derecelerinin seçilmesi ve faktör derece puanlarının toplanması,

◦ İşlerin toplam puanlarına göre sıralanması.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi

İşleri puanlandırarak belirli bir öncelik değeri veren puanlama tekniğinin bazı yarar ve sakıncaları vardır.

Yararları:

 İstatistiksel tekniklerin kullanılması nedeniyle güvenilir bir tekniktir,

 İş tanımlarının iş gereklerine uygun olması güvenilirliğini artırır,

 İşler arasındaki puan farklılığı, toplam puan derecelerinin kolayca belirlenmesini sağlar,

 Ücretler kolay ve sağlıklı bir şekilde belirlenebilir,

 Sübjektif hatalar en aza indirilebilir,

 Tekniğin işçi ve işçi sendikaları tarafından anlaşılması kolaydır,

 Değişiklik ve yeniliklerin sisteme adaptasyonu kolaydır.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Puanlama Yöntemi

Sakıncaları:

 Puan planının hazırlanmasında zaman kaybı çok olur,

 Faktör, alt faktör ve derece tanımları ile sayılarının tespitinde zorluklar vardır,

 Yüksek düzeyde uzmanlık ve yetişmiş eleman gerektirir,

 Kaliteli ve sürekli eğitime ihtiyaç gösterir.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

Faktör karşılaştırma yöntemi, puanlama yönteminden türetilmiştir. Bu yöntemde de, puanlama yönteminde olduğu gibi işler bütün olarak ele alınmamakta, belirli faktörlere göre değerlendirilmektedir. Değerlendirmede kilit işleri kullanması, işleri karşılaştırma biçimi ve faktörlere parasal değerler vermesi açısından puanlama yönteminden ayrılmaktadır.

Bu yöntemde işler parasal karşılıkları belirlenmiş olan çeşitli faktörlere göre değerlendirilmektedir. Bu nedenle değerlendirilen işlerin doğrudan ana (kök) ücreti belirlenmektedir.

Aşamaları:

1. Faktörlerin seçilmesi ve tanımlanması 2. Kilit işlerin seçilmesi

3. Faktörlere göre anahtar işlerin sıralanması 4. Kilit işlerin ücretlerinin faktörlere dağıtılması 5. Diğer İşlerin Sıralanması

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

1. Faktörlerin seçilmesi ve tanımlanması:

Faktör karşılaştırma yöntemiyle iş değerlendirmede ilk aşama, değerlendirmede kullanılacak faktörlerin belirlenmesi ve tanımlanmasıdır. Faktörlerin seçim ve tanımlanması işlemi, puanlama yöntemiyle aynıdır.

Ancak faktör karşılaştırma yönteminde daha az sayıda faktör kullanılmaktadır.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

1. Faktörlerin seçilmesi ve tanımlanması:

Faktör karşılaştırma yönteminde kullanılması önerilen faktörler

Fabrika İşleri Büro İşleri

Düşünsel gerekler Düşünsel gerekler Beceri gerekleri Beceri gerekleri Fiziksel gerekler Fiziksel faktörler

Sorumluluk Gözetim sorumluluğu Çalışma koşulları

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi 2. Kilit işlerin seçilmesi:

Kilit işlerin seçilmesi işlemi, tüm iş değerlendirme yöntemleri için büyük önem taşımakla birlikte, sonuçlarının güvenilirliği büyük ölçüde bu işleme bağlı olduğu için faktör karşılaştırma yönteminde daha fazla önem taşımaktadır.

Kilit işlerin şu özellikleri taşıması gereklidir:

 Kilit işler, seçilen faktörlere göre analiz edilebilir ve tanımlanabilir olmalıdır,

 Kilit işler, iş ve yönetim hiyerarşisini temsil edebilmelidir,

 Kilit işler, hem organizasyon içi hem de organizasyon dışında ödenen ücretler yönünden adil bir nitelik göstermeli ve adil olduğu personel tarafından benimsenmelidir,

 Kilit işler, organizasyonun yer aldığı endüstri dalında yaygın işler olmalıdır,

 Kilit işler, organizasyondaki ücret zincirini veya basamaklarını gösterecek biçimde en düşükten en yükseğe kadar değişebilmelidir.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

3. Faktörlere göre anahtar işlerin sıralanması:

İş değerlendirmede kullanılacak faktörler belirlendikten ve kilit işler seçildikten sonra, kilit işler her faktöre göre sıralanır. İşlerin seçilen faktörlere göre sıralanması bir kurul tarafından yerine getiriliyorsa, şu üç durum ile çözüme gidilebilir:

 Her kurul üyesinin bireysel yargılarına göre yaptıkları iş sıralamalarının ortalaması alınarak sonuca ulaşılabilir,

 Karar tüm üyelerin katılması ile toplu olarak alınır. Farklı görüşler tartışılarak sonuca ulaşılır,

 Önce bir kurul üyesi tarafından ön çalışma yapılır, sonra bu çalışma kurul üyelerinin tümünün katılımı ile yapılan bir toplantıda gözden geçirilerek karara bağlanır.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

3. Faktörlere göre anahtar işlerin sıralanması:

İşler Faktörler

Beceri Zihinsel Çaba

Bedensel

Çaba Sorumluluk Çalışma Koşulları

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

4. Kilit işlerin ücretlerinin faktörlere dağıtılması:

Kilit işler, seçilen faktörlere göre sıralandıktan sonra, işlerin özellikleri ve seçilen faktörlerin bu işlerdeki katkısı ve önemi dikkate alınarak, her işe ödenen ücretin ne kadarının hangi faktöre ödenmesi (dağıtılması) gerektiği saptanır.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

4. Kilit işlerin ücretlerinin faktörlere dağıtılması:

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi 5. Diğer İşlerin Sıralanması:

Kilit işlerin sıralanması tamamlandıktan sonra, son aşama olarak kilit işlerin dışında kalan işlerin sıralanmasına geçilir. Faktör karşılaştırma tablosu seçilen kilit işlere göre düzenlenmiştir.

Değerlendirilecek diğer işlerle ilgili iş tanımları ve iş gerekleri hazırlandıktan sonra, her iş ayrı ayrı ele alınarak tabloda bulunan işlerle karşılaştırılır. Ancak bu karşılaştırma, her faktör açısından ayrı ayrı yapılır.

Değerlendirilen işin ücreti, her faktörde işin ismi karşısındaki para değerlerinin toplanması ile bulunur.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi 5. Diğer İşlerin Sıralanması:

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

Faktör karşılaştırma yöntemi de bazı yarar ve sakıncalara sahiptir.

Yararları:

 İşlerin daha sistematik biçimde değerlendirilmesine olanak sağlar,

 Organizasyonun kendi yapısına ve özelliklerine uygun bir değerlendirme sistemini geliştirmesini sağlar,

 Esnektir, işler değiştikçe veya yeni işler ortaya çıktıkça teknik kolayca uygulanabilir,

 Faktör karşılaştırma tekniği puanlama tekniğine göre daha yalındır,

 Faktör karşılaştırma tablosu, parasal birimlerle düzenlendiğinden, ücret belirlemek için ek bir çalışma gerektirmez,

 Teknik kolay anlaşılır olduğundan, personel ve sendikaları ikna etmek daha kolaydır.

İş Değerlendirme Yöntemleri

Faktör karşılaştırma yöntemi

Faktör karşılaştırma yöntemi de bazı yarar ve sakıncalara sahiptir.

Sakıncaları:

 Değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesinde kullanılan kilit işlerin ücretlerinin adaletli belirlenmemesi durumunda, iş değerlendirme sonuçları da adaletsiz olur,

 Kilit işlerin ücretlerindeki ve içeriğindeki değişmeler tüm değerlendirme sonuçlarını etkiler,

 Yöntemin uygulanması zaman alıcı ve pahalıdır,

 İş değerlendirme sonuçlarının güvenilirliği büyük ölçüde değerlendiricilerin bilgi ve uzmanlıklarına dayanmaktadır.

Belgede İş Değerlendirme Yöntemleri (sayfa 21-42)