Eskişehir’in Katı Atıkları

Katı atıklar Eskişehir’in önemli çözülememiş çevre sorunlarından birini oluşturmaktadır. Eskişehir’in katı atıkları Tebebaşı Belediyesi ve Odunpazarı Belediyesince belirlenen özel firmalar tarafından toplanmakta katı atıklar toplanarak Seyitgazi yolu üzerindeki Büyükşehir Belediyesine ait çöp depolama sahasında gelişi

88

güzel depolanmaktadır. Büyükşehir belediyesine ait çöp depolama sahasında zaman zaman metan gazı çıkışı nedeniyle yangınlar çıkmaktadır. Hatta bazen çöp depolama sahasının 2-3 km yakınındaki askeri tesislerin depoları için tehlike oluşturmaması için belediyeye uyarılar yapılmıştır.

1580 ve 3030 Sayılı yasalar gereği katı nitelikli atıkların toplanması, taşınması, geri kazanılması ve bertarafı için gerekli tesisleri kurmak, işletmek yada işlettirmek görevi belediyelere verilmiştir. Bu husus ile çöp depolama alanlarının katı atıkların kontrolü yönetmeliği doğrultusunda rehabilite edilmesi, yeni çöp alanları yapılana kadar çöp dökümü yapılan alanda düzenli döküm yapılması için gerekenin belediyeler tarafından yapılması gerekmektedir.

Çöp depolama sahasının ömrünü uzatmak ve geri dönüşümü sağlamak amacıyla Eskişehir Valiliği ,Çevre Koruma Vakfı, ÇEVKO, Tebebaşı Belediye Başkanlığı ve Odun pazarı, Belediye Başkanlığı arasında 04.10.1996 tarih ve 01.09.1998 tarihlerinde imzalanan protokolle geri dönüşümlü atıkların kaynağında ayrı toplanmasına başlanmış ve bu uygulama halen devam etmektedir (E.İ.Ç.M.

Çevre Raporu).

Günümüzde nüfusu 500.000’i aşan Eskişehir Kent Merkezinde evsel katı atıkların toplanması ve depolama alanına nakli yukarıda da bahsettiğimiz gibi 3030 Sayılı Büyük şehir belediyeleri yasası uyarınca, Odunpazarı ve Tebebaşı belediyelerince belirlenen özel firmalar tarafından yapılmaktadır.

Kış aylarında Odun pazarı Belediyesince toplanan aylık çöp miktarı 8.000 ton, Tebebaşı belediyesince toplanan çöp miktarı ise 7.500 tondur.

Eskişehir şehir merkezinde 8 adet hastane, 1 adet revir, 1 adet özel hastane mevcuttur. 1999 yılı sonuna kadar tıbbi atıklar, tıbbi atık üreticisi olan bu sağlık

89

kuruluşlarından katı atıklarla beraber belediyelerce alınıp, çöp depolama sahasına gelişi güzel bırakılmaktaydı.

Tıbbi atıkların Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine uygun bertarafına ilişkin bakanlık tarafından bir adet araç hibe edilmiş ve bu araca Eskişehir İl Çevre Müdürlüğü tarafından Tıbbi atık taşıma kasası (Karoser) hazırlatılmış ve Büyükşehir Belediye Başkanlığına teslim edilmiştir. Tıbbi atık taşıma aracı ile birlikte Büyükşehir Belediyesi Başkanlığınca tıbbi atıklar 8 hastane, 1 özel hastane, 1 organ nakli vakfı, Kızılay kan merkezi ve dispanserinde usulüne uygun olarak toplanmakta, taşınmakta ve bertaraf edilmektedir. Tıbbi atıklar 2000 Ekim ayından itibaren usulüne uygun olarak toplanmaya başlamıştır.

8.5.1.1. Atıkların Yönetimi

Uzun zamandır şehir merkezinde oluşan evsel, endüstriyel atıklar, hafriyat ve inşaat molozları herhangi bir ayrıma tabii tutulmadan Seyitgazi Karayolu üzerinde bir vadi tabanı ve kuru dere yatağına dökülerek dozerle yayılmakta ve zaman zaman toprakla örtülmektedir.Yaz aylarında günde yaklaşık 400 ton, kış aylarında ise kül ve cüruf nedeniyle 500 tonu aşan katı atıkların bertaraf edildiği mücavir alan dışındaki depolama sahasında yaklaşık 1 m. kalınlığında oldukça geçirimli, çatlaklı bir yapıda kalker ve marn tabakaları bulunmaktadır. Yaklaşık 950-1000 m yükseltiye sahip olan çöp depolama alanında oluşan sızıntı suyu günümüzde kontrolsüz bir şekilde kuzey istikametinde Mamuca köyü ve Organize Sanayi Bölgesi yönüne doğru dere yatağına akarak yeraltına sızmaktadır. Çöp yığınının diğer tarafında ise katı atığın önünü kapattığı, dere yatağında yaklaşık 1m derinliğinde 800m² dolayında bir gölet oluşmuştur.(Kaptan,1996:120) Çöp tabanının sıvılaşmasına yol açarak bir heyelanın önlenmesi, metan gazının kontrol altına alınabilmesi ve ayrıca yeni ve düzenli bir

90

katı atık bertaraf sahasının oluşumu için çalışmalar sürdürülmektedir. Atıkların değerlendirilmesi konusunda ise geri kazanım projesi geliştirilmiştir. Bu projenin amacı çöplüğe giden katı atık miktarlarını azaltmak, çevresel kirliliği önlemek ve onları yeniden ekonomiye kazandırmaktır.

Katı atık geri dönüşüm projesi ile ilgili Eskişehir’de Çevko, İl Çevre Koruma Vakfı, Odunpazarı ve Tebebaşı Belediyeleri, Osman Gazi ve Anadolu Üniversiteleri ile birlikte Valilik öncülüğünde toplantılar yapılmış protokol imzalanmıştır.

Protokolün imzalanmasından sonra Tebebaşı Belediyesi, halkın bilinçlendirmek ve eğitmek amacıyla ilk ve orta dereceli okullarda eğitim programları başlatmıştır. Bir çok okulda atık kağıt ve ambalaj atıklarının geri kazanımı konusunda seminerler verilmiştir. Odun pazarı Belediyesi ise halkın geri kazanma konusundaki eğitimi, bilinçlendirilmesi amacıyla toplantılar düzenlemiş, toplantılara katılan yönetici, mahalle sakinlerine projenin tanıtımı yapılmış, katı atıkların çıkarılacağı gün ve saatler belirtilmiş ve daire sakinlerine poşet, afiş, broşür dağıtımı yapılmıştır.

8.5.1.2. Eskişehir’de Katı Atık Probleminin Çözümünde Bazı Öneriler

Katı atıkların yakma yöntemi ile bertaraf edilmesi, gerekli alt yapının olmayışı, yüksek yatırım ve işletme maliyetleri nedeniyle şimdilik Eskişehir için söz konusu olmasa da düzenli depolama yöntemi daha ayrıntılı ve ciddi bir şekilde uygulanabilir. Bununla birlikte düzenli depolama sahası seçilirken, bu konuyla ilgili kriterler göz önünde bulundurmalı ve mümkün olduğunca yeraltı sularına zarar vermeyecek bölgeler bu yöntem için seçilmelidir.

Çöplerin tasnif edilerek toplanması konusunda ciddi çalışmalar yapılmıştır.

Bu bağlamda zararlı atık sınıfına giren hastane atıkları evsel çöplerden ayrı olarak

91

toplanmaya başlamış ve bu şekilde bertaraf edilmiştir. Bunun yanında geri dönüşüm projeleri geliştirilerek halk bilinçlendirmeye çalışılmıştır. Bu tip çalışmaların süreklilik göstermesi ve tasniflemenin daha ayrıntılı olarak yapılması gerekir.

Evlerde çöpler geri kazanmaya yönelik olarak tasniflenmiş bir şekilde toplanması sağlanabilir.Örneğin cam, teneke ve kağıt çöpler gıda atıklarından ayrı toplanabilir.

Dolayısıyla çöp toplama işleminin de ayrı ayrı yapılması gerekir.

Mevcut çöp depolama sahalarında meydana gelebilecek zararları önlemek amacıyla daha ciddi çalışmalar yapılabilir. Gaz patlamalarına engel olabilmek için gaz tahliye bacaları açılabilir. Ayrıca çöp döküm alanının civarında bulunan tarım arazilerine ve yeraltı sularına mümkün olduğunca az zarar vermek için gerekli önlemler alınmalıdır. Bunun için depo tabanının sızmayı önleyici bir yapıda olması gerekmektedir. Böylece sızan sular tarım alanlarına ve yeraltı sularına ulaşmadan drenajla toplanabilir. Bütün bunların yanında uzun vadeli planlar yapılarak kalıcı çözümler bulunmalıdır.