Eğitimciler ve Kamu Personel Sisteminin Dönüşümü Esnasında Ortaya

Bu nedenle bana göre şu anda performans değerlendirmesinin doğruluğu ya da objektifliği yoruma açık bir konu değildir.

(İMKB, Erkek, 33, Tarih)

Örnek olarak seçilen açıklamalardan da görüldüğü üzere eğitimcilerin görüşleri üç temel nokta üzerinde yoğunlaşmıştır. Yoğunluk olarak bakıldığında en çok desteklenen görüş şu anda genel ve resmi uygulama olmadığı için herhangi bir yorum yapılamayacağı yönündedir. Ancak söz konusu sistem uygulanmaya başlandığı takdirde de objektif ve doğru bir değerlendirme gerçekleştirilemeyeceğine dair yorumlar da oldukça sık dile getirilmiştir. Bu noktada performans değerlendirme sistemine dair inançların bu aşamada çok güçlü olmadığı görülmekte ve uygulanmaya başlandığında da doğruluğu konusunda mülakat yapılanların aklında genel itibarıyla soru işareti bulunmaktadır.

Performans değerlendirmesi sonuçlarına göre düzenlenecek bir ücret sistemi hakkında eğitimcilerin düşünceleri sorulduğunda ise çoğunlukla verilen yanıt performans değerlendirmesinin sicil sistemi yerine kullanılmasının bir aşamaya kadar kabullenilebilir olduğu ancak maaş yerine performansa dayalı ücret uygulamasının adil olmadığı şeklindedir (Tablo 12).

Tablo 12: Eğitimcilerin Performansa Dayalı Ücret Uygulamasına Bakış Açısı (%) AAAL İMKB

EVET 20 30

HAYIR 80

n=20

70 n=20

Soru:Performans Değerlendirmesine Dayalı Bir Ücretlendirme Hakkında Ne Düşünüyorsunuz? Daha Adil Mi Sizce?

Kaynak:Mülakatlar

3. Eğitimciler ve Kamu Personel Sisteminin Dönüşümü Esnasında Ortaya

yaratılması düşüncesi kamu personelinin sürekli olarak bir performans ölçümüne ve denetimine tabi olması sonucunu da doğurmaktadır. Bir hizmetin olabilecek en kısa zamanda ve kaliteli bir şekilde sunulması anlayışı, hizmeti sağlayan personelin söz konusu amaca uygun çalışıp çalışmadığını denetleme ihtiyacını beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda kamu çalışanları hem üstten bir denetime hem de oto kontrole tabi tutulmaktadır. Ayrıca performans ölçütünün getirilmesi kamu personelini kendi arasında da bir yarışa ve bireyciliğe sürükleyeceği için aynı konumda olanların da birbiri üzerindeki denetiminin artması söz konusu olacaktır.

Bu bağlamda sağlanmaya çalışılan sisteme tam bir uyum ve ideolojik denetimdir.

Yukarıda çizilen çerçeve içinde görüşme yanıtları değerlendirildiğinde etkili bir performans ölçümü ve bunun sonucunda geliştirilen etkin bir performans denetimi mekanizmasının şu an için Milli Eğitim kurumları içinde yaygınlaşmadığı açıkça ortaya çıkmıştır. Seçilen her iki okul da merkezde ve her türlü imkana sahip okullar olmasına rağmen bir önceki başlık altında açıklandığı üzere sistematik bir performans değerlendirmesine tabi değillerdir. Bu nedenle performans değerlendirmesine bağlı olarak yürütülen denetim mekanizmaları hakkında eğitimcilerin bir görüşleri yoktur.

Eğitim sisteminde yeni yönetim anlayışlarının ve özellikle de TKY’nin etkisiyle öğretmen öğrenci ilişkileri, dersin işleniş şekli ya da okutulan kitaplar açısından değişiklikler olduğunu kabul eden eğitimciler, üzerlerindeki denetimin de artıp artmadığı sorusuna büyük ölçüde “hayır” cevabını vermişlerdir (Tablo 13).

Tablo 13: Denetim Mekanizmalarındaki Değişim ve Eğitimciler (%) AAAL İMKB

ARTTI/AZALDI 10 15

DEĞİŞİKLİK YOK 90

n=20

85 n=20

Soru: Eğitim sisteminizdeki değişiklikleri göz önünde bulundurarak üzerinizdeki denetimin arttığını düşünüyor musunuz?

Kaynak: Mülakatlar

Öğretmenlerin üzerindeki denetim mekanizmalarında bir değişiklik olmadığı yönündeki açıklamalarının temelinde performans değerlendirme sistemine tabi yeni personel kanunu tasarı taslağının henüz hayata geçmemiş olması yatmaktadır. Söz konusu tasarı taslağı bu şekliyle uygulanmaya konduğu takdirde eğitimciler üzerlerindeki denetimin değiştiğini farkına varacaklardır.

Bugün için öğretmenlerin denetim dendiğinde ilk akıllarına gelen müfettişlerin yapmış oldukları teftişlerdir. Bunun haricinde okul yönetimi ve öğrenci de önemli birer denetim mekanizması olarak görülmektedir. Bu konuda öğretmenlerin mülakat esnasında söylediklerinden örnekler vermek gerekirse:

Bizim üzerimizdeki en büyük denetim mekanizması öğrencilerdir.

Derste 40 dakika boyunca onlar sizi görüyorlar ve her hareketinizi ders anlatışınızı takip ediyorlar. Bence bundan daha büyük bir denetim olamaz. Bunun haricinde müfettişlerin yapmış olduğu denetim de bir ölçüde etkili oluyor ancak onların her öğretmenin dersine sürekli teftiş etme imkanı olmadığı için onlarınki daha çok okul yönetimini ilgilendiren bir denetleme mekanizması gibi geliyor bana.

(AAAL, Erkek, 38, İngilizce)

Öğrenci-öğretmen, öğretmen-veli, öğretmen-idareci ilişkilerinin hepsi aslında bir denetim mekanizmasının parçalarıdır. Bugün için tabi olduğumuz denetimler genellikle bunlardan oluşmaktadır. Tabii ki en sürekli ve önemli olan öğrencilerin farkında olmadan bizler üzerinde oluşturduğu denetimdir. Bence işini seven ve sorumluluk sahibi bir eğitimci için bundan daha güzel bir denetim mekanizması olamaz.

(İMKB, Kadın, 37, Fizik)

Öğretmenlerin denetim mekanizması olarak gördüğü ilişkiler genel olarak yukarıda verilen mülakat örneklerinde yer aldığı şekildedir. Söz konusu denetim mekanizmalarını etkili ve yaptıkları işin doğasına uygun bulup bulmadıkları şeklindeki soruya ise eğitimciler genel olarak bir denetim mekanizmasının gerekli olduğunu ancak uygulanmakta olan sistemin tam anlamıyla objektif ve etkili bir denetim sağlayamadığını, oluşturulan sicil sisteminin yalnızca amire bağlı olduğunu ve bu şekliyle de istismara açık yanlarının fazla olduğunu belirtmişlerdir (Tablo 14).

Ancak sorunun çözümü olarak performans denetimi uygulanacaksa da bunun kriterlerinin çok doğru bir şekilde belirlenmesi ve değerlendirmenin de objektif olarak yapılması gerektiğinin altını çizmişlerdir. Denetimin öğretmenin içinde olması gerektiğini belirten, öğretmenlik mesleğinin diğer meslek alanlarından çok farklı

olduğunu ve mesleğini sevmeyen, isteyerek yapmayan bir eğitimciyi kimsenin tam olarak denetleyemeyeceğini savunan sayıca daha az bir grup da olmuştur.

Tablo 14: Eğitimcilerin Denetim Uygulamalarına Bakış Açısı (%) AAAL İMKB

EVET 80 85

HAYIR 20

n=20

15 n=20

Soru: Eğitimcilerin Üzerinde Herhangi Bir Denetim Uygulanması Gerekli Midir?

Kaynak:Mülakatlar

Öğretmen olarak sınıf içinde denetimlerinin ne yönde değiştiğine ilişkin soruya iki okulun eğitimcileri birbirinden farklı cevaplar vermişlerdir. AAAL’deki öğretmenler sınıf içindeki denetimlerinin azalmadığını, ancak şimdiki çevre koşullarının ve teknolojinin etkisiyle öğrencilerin eskiye nazaran daha rahat davranışlar sergilediğini, bunu da bir ölçüye kadar anlayışla karşılayabildiklerini belirtmişlerdir. Öte yandan İMKB’deki öğretmenler öğrenciler üzerindeki denetimlerinin oldukça azaldığını, özellikle son dönemde öğrencilerin derslerdeki tavırlarının saygısızlık boyutuna ulaştığını ama buna karşı ellerinde bir koz olmadığını, not ile cezalandırmanın ise meslek lisesi öğrencisi açısından pek fazla yaptırımı olmadığını, onların yapmış oldukları stajlara ve staj notlarına daha çok önem verdiklerini belirtmişlerdir.

Her iki okul öğretmenlerinin de ortak olarak söylediği nokta son dönemde öğretmenlerin öğrenci üzerindeki otoritesinin eskiye nazaran oldukça düştüğü ve bu durumun çocukların yetiştirilme şeklinden ve teknolojiden kaynaklandığıdır.

Öğretmenlerin mülakatlar esnasında söylediklerine birkaç örnek vermek gerekirse:

Yeni sistem daha çok öğrenci merkezli olduğu için öğretmenin denetimi değil ama sınıf içindeki etkinliği azalıyor. Öğretmen daha çok rehberlik ve yönlendirme görevlerini kullanmaya başlıyor. Zaten son sınıflarda görülen ÖSS çalışma isteği nedeniyle normal müfredata göre ders işlemek sınıfta etkin bir eğitim ortamı yaratmak mümkün olmamaktadır.

Tabii ki bu durum yalnızca çocukların değil aynı zamanda velilerin yetiştirmesinin ve sistemin bir sonucudur.

(AAAL, Kadın, 29, Coğrafya)

Sınıf içindeki denetimin yıllarla birlikte azaldığını düşünüyorum ama bana sorarsanız bu durum ne öğretmenin ne de öğrencinin suçu, sorun çevreden ve sistemden kaynaklanıyor. Yeni neslin öğretmene bakış açısı değiştiği için öğretmen öğrenci ilişkileri de, öğretmenin sınıf içindeki denetimi de değişiyor. Üstelik bizim okulumuzun önceliği meslek edindirmek olduğu için özellikle kültür derslerinde öğrencilerin dikkatini toplamak ve sınıf içinde denetimi sağlamak oldukça zor oluyor.

(İMKB, Kadın,42, Matematik)

Tablo 15: Eğitimcilerin Sınıf İçi Denetimlerinde Yaşanan Dönüşüm (%) AAAL İMKB

ARTTI 10 ---

AZALDI 25 80

DEĞİŞİM YOK 65 n=20

20 n=20

Soru: Eğitim Anlayışındaki Değişim Öğretmenlerin Sınıf İçindeki Denetimini Nasıl Etkilemiştir?

Kaynak: Mülakatlar

Tablo 15’ten de anlaşıldığı üzere denetimin azalıp azalmadığına ilişkin yorumlar iki okul arasında oldukça farklılık göstermiştir. Bu durumun nedeni iki okulun öğrenci profilleri arasındaki farklılıktır. Öğrencilerin motivasyonları ve okula verdikleri önem farklı olduğu için sınıf içinde öğretmene davranışları ve otoriteye duyulan saygı da değişiklik göstermektedir.