Eğitim yöneticiliği denildiğinde yönetim faaliyetlerinin vazgeçilmez öğesi olan stratejik planlama önemli bir yer tutmaktadır. İşletmenin bugünü kadar geleceği de
düşünülmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır. Bu önlemler aslında değişimin karşısında işletmenin alacağı tedbirleri planlaması demektir. Bütün bu süreçte elbette ki takım çalışmasının başarıya katacağı katkı yadsınamaz. Bu planlama sürecinde teknolojik yeniliklerden de faydalanılmalıdır. Eğitim yöneticiliğinin bu ana başlıkları aşağıda açıklanmaya çalışılmıştır.
2.3.1. Eğitim Yönetiminde Stratejik Planlama
Stratejik planlama en üst düzeyde yönetsel bir işlevdir. Yapılan ve uygulanan tüm plan, proje, bütçe ve programlar stratejik planın ışığı altında geliştirilir. Bu nedenler stratejik plana “ana plan”, “yönlendirici plan”, “rehber plan” da denir. İşletme biliminde strateji uzun vadeli hedeflere ulaşılacak yol demektir. Dolayısıyla bir strateji için, önce uzun vadeli hedeflerin olması gerekir.71
İşletmenin gelecekten ne beklediği çok önemlidir. Uzağı bir teleskoptan bakar gibi görmek ve planlamak gerekiyor. İşte stratejik planlama ile yapılmak istenenler gerçekte bundan ibaret. Geleceğe yönelik olan vizyon aslında, teleskopun bize gösterdiği ya da bizim teleskopla görmeyi düşlediğimiz manzaralardan başka bir şey değildir72. TKY yaklaşımı içinde yer alan sistemlerden bir olan stratejik planlama bir kuruluşun geleceğine yön veren ve var olmasını sağlayacak unsur olarak nitelenebilir. 73
Eğitimde çocuğa iyi bakmak, eğitim içi daha fazla para harcamak ya da standartları yükseltmek yeterli değildir. Esasında, bunların her biri yanlış nedenlerden dolayı başarısız olan eğitime uygulanan hızlı iyileştirme önlemleridir. Bu tür yaklaşımlarda, varılmak istenen sonuçlar üzerinde, hedefler üzerinde uzlaşma sağlanmadan çözüm yolları kararlaştırılmaktadır. Oysa, stratejik olmak; neyi başarmayı gerektiğini bilmek, başarı için atılacak olan adımların doğruluğundan emin olmak ve sonra ona ulaşmak için tespit edilen bu yolları uygulamaktır. Kaliteyi başarmak, geleceğe yönelmeyi, geleceği öngörmeyi de gerektirir.
Kaliteyi başarmak, kaliteye adanmışlığı içerir. Bu adanmışlığın kilit yönü, iyileştirmelerin uzun vadeli planlara göre düzenli olarak gözden geçirilerek değerlendirilmesidir. Okuldaki karar vericiler; yönetim kurulu, müdür ya da diğerleri;
71 Hoşcan Ensari, a.g.e., 146. 72 Mualla Aksu, a.g.e., 65. 73 Hoşcan Ensari, a.g.e., 149.
formal bir planlama gerekliliğini kararlaştırdıklarında bu planlama için gerekli çalışma ekibi ile çalışma yöntemlerini belirlemek durumundadırlar.
Örgütler, özgörev veya amaçlarını gerçekleştirmek için kurulurlar. Özgörevi olmayan bir küme, genellikle örgüt olarak tanımlanamaz. Örgütün özgörev, amaç ve hedefleri stratejik yönetim sürecinin merkezidir. Ulaşılmaya çalışılan son nokta olarak, izlenen stratejinin uygulanması, değerlendirilmesi ve denetimi ile bütünleşmiştir. Bu nedenle stratejik yönetim sürecinde ilk adım, örgütün özgörev yada amacını tanımlamaktır.gereksinimlerin doğru belirlenmesi gereklidir.çünkü örgütün, işlemleri için seçtiği yöntem ve stratejiler, kendi gücüyle tutarlı olmalıdır. Gereksinim belirleme, örgütün güçlü ve zayıf yanlarının çözümlenmesini içerir.74 Stratejik planlama, sistemli bir biçimde geleceğe ilişkin en geniş bilgiyle risk alıcı kararlar verme, bu kararları uygulamak için gereksinim duyulan çabaları sistemli olarak örgütleme ve örgütlü, sistemli bir dönüt yoluyla, bu kararların beklentiler karşısındaki sonuçlarını ölçmeye75 yönelik sürekli bir süreçtir.
2.3.2. Eğitim Yönetiminde Planlama ve Değerlendirme
Eğitim, “Öğrencilerde beklenen öğrenmeyi meydana getirebilmek için planlanmış faaliyetlerin tamamı” olarak tanımlanmaktadır. Müfredat programı ise eğitim programından daha dar kapsamlıdır. Bir eğitim programı öğrencilerde beklenen öğrenmeyi meydana getirebilmek için planlanmış tüm faaliyetleri içerirken, bir müfredat programı daha çok dersleri ve ders içeriklerini bize gösterir. Müfredat programı eğitim programı gibi dinamik yaşayan bir süreç değildir.76
2.3.3. Eğitim Yönetiminde Değişim
Bir örgütün üyelerinin katılımı ve desteği ile gerçekleşen değişme ile tüm örgütlerin kaçınılmaz bir şekilde başına gelen değişmeyi birbirinden ayırmak gerekmektedir. Şüphesiz her iki durumda da örgütsel değişmenin doğasının ve oluşum sürecinin incelenmesi önemli ipuçları verecektir. Ancak yeniliğin kabulü, kuramsallaşması ve insan ilişkileri açısından aralarında önemli faklılıklar olacaktır. Planlı örgütsel değişme, tüm örgütsel değişkenlerin amaçlar yönünde daha etkili hale getirilmesini amaçlamaktadır. Planlı örgütsel değişme süreci, örgüt tarafından
74 Mualla Aksu, a.g.e., 12-13. 75 Mualla Aksu,a.g.e., 28.
sürdürülen geleneksel etkinliklerin, bireylerin, grupların, örgütsel yapı ve süreçlerin değişme için hazırlanmasıdır. Bir örgütün çevresinde kontrol edemeyeceği değişkenler vardır. Ancak örgüt, yeni taleplerle daha etkili bir şekilde başa çıkmak için iç örgütsel değişmeleri, kurumun dışındaki kaynaklardan gelen beklentileri, personel taleplerini, artan yazışmaları, teknolojideki gelişmeleri, yeni yasal düzenlemeleri ve mecburi sosyal talepleri77 karşılayacak bir yapıya sahip olmalıdır. Burada önemli olan örgütsel değişmenin nasıl gerçekleştirileceğidir.
Yenileşme sürecinde gözden uzak tutulmaması gereken bir husus da teori ve uygulama dengesini tutturmaktır. Eğitimde yenileşme merkez ve taşra eğitim örgütlerinin desteğini almalıdır. Eğitimde önemli değişimler olmaktadır. Bilgisayarlar, okul-sanayii işbirliği, işbirliğine dayalı öğrenme, tam öğrenme, özel eğitim, okulun yeniden yapılandırılması, öğretmen eğitimi gibi alanlarda78 sürekli gelişmeler olmaktadır.
2.3.4. Eğitimde Takım Çalışması
Takım, belirlenen amaçlara ulaşmak için oluşturulmuş kişiler arası etkileşim düzenidir. Takım iki ya da daha fazla kişilerden oluşur. Takım üyelerinin ortak amaçları vardır ve bu amaçlara ulaşma çabaları takımı daha da güçlendirir. Takım üyeleri amaçlarla beraber bir birleri ile de etkileşim içerisindedir. Bu etkileşim onların bir birlerini tanımalarına da imkan sağlar. Bir işletmenin bu şekilde örgütlenmiş takımlardan oluştuğu söylenebilir. Takımların ekinlik düzeyinin arttırılması bir takım özellikleri bünyesinde bulundurmasına bağlıdır. Bu özellikler dışa dönüklük, amaca odaklık, yüksek katılım, etkileşimli üyeler79 olarak sayılabilir.
Eğitim kuruluşları kendi içlerinde takım ruhunu oluşturarak bunu aktif olarak çalışan bir düzeye getirmelidir. Verilen hizmetin kalitesinin artmasında tüm çalışanların çalışmalara ve karar vermeye katılımları, birbirlerini desteklemeleri ve ortak amaçlar için ortak çalışmaları önemlidir. Çalışanlara yetkinin devredilmesi ile bireylerin daha etkin çalışmaları sağlanmaktadır. Kendisine yetki verilen birey sorumluluk psikolojisi ile verimini arttırmaktadır.
77 Servet Özdemir, Eğitimde Örgütsel Yenileşme, 5.b., Ankara: Pegem A Yayıncılık, Temmuz 2000,
s.55.
78 Servet Özdemir, Eğitimde Örgütsel Yenileşme, a.g.e., s.81. 79 Mualla Aksu, a.g.e., s.180.
2.3.5. Eğitim Teknolojisi
Teknolojinin ve eğitimin birleştiği uygulamalarda “Eğitim teknolojisi” bilim dalının ortaya çıktığı görülmektedir. Eğitim teknolojisi; öğrenme için gerekli olan düzenlemelerin, gelişimlerin, kullanımların, yönetimin ve kaynakların işlevlerinin değerlendirilmelerinin pratiği ve teorisidir. Eğitim teknolojileri sayesinde, bilginin akışı ve yayılma alanı her geçen gün artmaktadır. Öğretmenlerin ve öğrencilerin bu gelişmelere ayak uydurabilmesi için teknoloji okur yazarı olması eğitim faaliyetlerine katılmada önkoşul özelliğini taşımaktadır.80