Eğitim, bir toplumun sahip olduğu insanı yeniden yaratarak geleceğini kontrol etme girişimi olarak tanımlanabilir. Toplumsal bir kurum olan eğitimin formal örgütü okuldur. Okul dediğimiz örgütün en önemli ve açık özelliği, üzerinde çalıştığı hammaddenin toplumdan gelen ve topluma giden insan oluşudur. Okul birey boyutu kurum boyutundan daha duyarlı, informal yanı formal yanından daha ağır, etki alanı yetki alanından daha geniş açık sosyal bir sistemdir. Okul, çeşitli değerlerin bulunduğu ve bazen çatıştığı bir örgüttür. Ürününün değerlendirilme güçlüğü okul denilen örgütün başka bir özelliğidir. Çünkü okulun amaçları diğer örgütlere oranla daha karmaşık ve çatışıktır.Eğitim genellikle dolaylı bir girişim olduğundan, bu amaçla okul denilen özel bir çevre yaratılmıştır. Okul çevredeki bütün formal ve informal örgütlerin ya yön verdiği, ya da etkilediği bir kurumdur. Okul bütün diğer örgütlere insan kaynağı sağlar. Okul kültür değişimini sağlayan örgütlerin başında yer alır. Her örgüt gibi, kendine özgü bir kişiliği olan okul bürokratik örgüt özelliği gösterir. Sayılan bu özelliklerden dolayı, eğitim örgütlerinin diğer örgütlerden ayrıldığı görülmektedir.
2.1.1. TKY’de Eğitim
Eğitim sürecinden geçen kişinin davranışlarında bir değişme olması beklenir. Eğitim yoluyla insanın amaçları, bilgileri, davranışları, tutumları ve ahlak ölçülerinin değiştiği bilinmektedir. Eğitimin bir çok tanımı yapılmıştır. Eğitimin genel ve kapsamlı tanımlarından başlıcalarının şunlar olduğu düşünülebilir:
1. Genel anlamda bireyde davranış değiştirme sürecidir.
2. Geniş anlamda bireyin toplum standartlarını, inançlarını ve yaşam yollarını
kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir.
3. Seçilmiş ve kontrollü bir çevrenin, özellikle de okulun etkisi altında sosyal
yeterlilik ve en iyi şekilde bireysel gelişmeyi sağlayan sosyal bir süreçtir.
4. Önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler
sağlamaya yarayan planlı etkinlikler dizgesidir.
Eğitim süreci gerçekçi bir yaklaşım sunmalıdır. Nerede olunduğu ve kalitenin iyileştirilmesi için neler yapılması gerektiğini göstermelidir.Eğitim sürecinin amaçları
doğru belirlenmeli ve bu amaçlardan uzaklaşılmamalıdır. Amaç, kalitenin iyileştirilmesi için eğitim olmalıdır. Eğitimin kaliteye olan katkısı işletmede ortaya konmalıdır. Böylece eğitimin işletme faaliyetlerine dönük olması sağlanmalıdır. Bu konuda üst yönetim sürekli olarak eğitimlerde nelerin nasıl verildiği konularını takip etmeli, eğitimin üretime olan katkısını araştırmalı, bu konudaki görevlerini astlarına devretmemelidir. Aksi takdirde eğitim faaliyetleri kaliteye ulaşmada araç olmaktan çıkar, yapılması gereken rutin bir faaliyet gibi algılanır, işletmeye faydası kalmaz, zaman ve kaynak israfına neden olur. Kaliteli hizmet için verilen eğitimin de kalitesinin iyi olması düşünülmektedir.
TKY teknikleri işletmelerde artan çevresel baskılar, rekabet şartları vb. değişime zorlayıcı koşullara karşı direnç kazanabilmek amacıyla değişme aracı olarak kabul edilir ve işletmenin her alanında ve seviyesinde kalitenin hedeflenmesi ve herkesin yeniden ve sürekli eğitilebileceği düşüncesine dayanır. Ayrıca birimler arası iletişim ve dayanışmanın ön plana alınması gerektiği düşüncesiyle yönetim, öğrenci, öğretmen ve yönetici işbirliğini geliştirmeye yöneliktir. Sürekli kalitenin gelişiminde eğitim kurumuna önemli değişimi ön plana alıcı roller düşmektedir. Kalite ile ilgili değişik düşüncelerin ortaya çıkmasında ve bunların TKY’ne uygulanmasında, akademik etkinliklerin düzenlenmesinden yöneticiler sorumludur. Teknik sistemlerin, araçların kaliteye uygulanması63 için yönetimin buna izin vermesi gerekir.
2.1.2. Eğitimde Kalite
TKY eğitiminde kaliteyi getiren başlıca şart, eğitimin işletme faaliyetinde kaliteyi arttırmaya yönelik olmasıdır.eğitim alan personelin öğrendiklerini uygulamaya koyması da üst yönetim tarafından takip edilmeli, bu husus ihmal edilmemelidir. Eğitim, her kademedeki personel için olmalıdır. Üst yönetimden başlayarak işletmenin her kademesinde çalışanlar düzenli eğitimlerden geçirilmelidir. Ancak eğitimde zaman önceliği alt kademelere verilmelidir. Çünkü alt kademeler üretime daha yakıdırlar. Her kademe için ayrı eğitim konuları ve tipi belirlenmelidir. Üst kademe için yönetim konularında, teknik detayları en az olan, seminer niteliğinde, alt kademelere ise işle ilgili teknik detayları kapsayan eğitimler şeklinde planlanmalıdır.
Eğitimde kalite denildiği zaman, eğitim sisteminin beğenilmesi, kusursuzluğu, şartlara göre yenilenebilme özelliğine sahip olması, güncel olması, öğrencilerin bilgiye nasıl ulaşacağını bilen, değişlime açık, objektif kriterleri olan, karar verme yeteneğine sahip insanların yetiştirilmesi akla gelmektedir.
Eğitimde kalite; doğru eğitimin, doğru zamanda, doğru kişilere, doğru mekanda, doğru yöntemlerle verilmesiyle gerçekleşir. Eğimde toplam kaliteyi, Dahlgaard ve diğerleri kısaca şöyle tanımlıyor: “ Bütün işgören ve öğrencilerin aktif bir şekilde katıldığı sürekli iyileştirmeler ile artan müşteri tatmininin karakterize ettiği bir eğitim kültürü. “ Eğitimde toplam kalitenin varlığından söz edebilmek için bu tanımda da belirtildiği gibi eğitimin verilemesinde ve sistemin belirlenmesinde herkesin katılımı, değişimlere ve yeniliklere açıklık, sürekli iyileştirme ve müşteri memnuniyetini esas alan müşteri odaklılık esastır. Eğitimde TKY uygulaması sonucunda esnek ve yenilikçi düşünce biçimi gelişmekte, sürekli gelişim öncelikli amaç olmakta ve sonuçta organizasyon kültürü değişime açık olmaktadır. TKY’nin eğitim kurumlarında uygulanabilmesinde, öncelikle üst yöneticilerin TKY’ yi benimsemeleri ve uygulamaya destek vermeleri gerekmektedir. Eğitim yöneticileri, astlarına güven duymalı, yetki ve sorumluluk devri yapabilmeli, kalite konusunda bazı yetkilerini devretmeleri gerekmektedir. Yetki devri ve kaynak kullanımında esneklik sağlanması, performansa önem veren işletme yönetimi kültürünü kabul eden TKY anlayışının64 temel taşlarıdır. Eğitimde TKY’nin uygulamaya konulması ile birlikte öğrencilerde yüksek başarıya duyulan istek, sevgi ve saygı artmakta, eğitim konuları sevilmekte, konular hakkında ayrıntılı bilgiler öğrenmeye karşı oluşan talep artmaktadır.
Eğitim örgütlerinde, daha çok çıktıda (sonuçların değerlendirilmesi) ve tasarımda kaliteye (müfredat tasarımı) dikkat edilmiştir. Süreçteki kaliteyle pek fazla ilgilenilmemiştir. Çıktıda kalitenin vurgulanması, bir çok sürecin atlanmasına ve kalitenin oluşmasına olumsuz etki edebilir ve her zaman yeterli değildir. Ürün veya hizmetteki kaliteyi son aşamada kontrol etmek, klasik yönetim anlayışından kalma ve pahalı bir yoldur. Bu yol uygulandığında ürün olarak görülen öğrencide ya da ona verilen bilgi ve becerilerde yetersizlikler çoğu zaman sınavlarda anlaşılmasına rağmen
64 Öğretmenin Bilgi Kaynağı, “Eğitimde Toplam Kalite Yönetimi”,
düzeltilmeye müsait olmamaktadır. Hatta süreçteki hatalar bile sonuçlar memnun edici ise göz ardı edilebilmektedir. Bir ürün üretildiğinde veya bir hizmet sunulduğunda, onu geliştirmenin tek yolu, onu daha üstün yapmaktır. Üründe kalitenin sağlanması ancak süreçte kalitenin gözetilmesi ile mümkün olabilecektir.
Eğitimde kalite için girdiler son derece önemli bir göstergedir. Girdiler gerçekten çok önemlidir fakat, kaliteyi ortaya koyamazlar veya kaliteyi ölçemezler. Tasarım, süreçler ve çıktı uygun girdileri tanımlamaktadır. Uygun olmayan, yetersiz girdiler sistemi sınırlandırırken; uygun girdiler, sistemi maksimum düzeye çıkarır. Kalite, geliştirme görüşünden hareketle bir örgüte, çeşitli süreçlerin bir araya gelmesidir diyebiliriz. Bir sürecin niçin varolduğunu bilmek, onu geliştirmenin ilk adımıdır. Genellikle bir örgütte sürecin amacının ne olduğu unutulur, süreç kendi haline terk edilir. Bir varoluş nedeninin ötesinde bütün süreçler, hizmet sunacağı kişilerin ihtiyaçlarını karşılamak için de vardır. Bir örgüt, her bir sürecin varoluş nedenini, her bir sürecin kime hizmet sunacağını ve müşterilerin istek ve ihtiyaçlarının ne olduğunu belirlemek zorundadır.
Bir organizasyonda birimler arası bilgi akışı ve haberleşme sisteminin varlığı ve kalitesi verilen eğitim hizmetinin de kalitesini etkileyecektir. Organizasyon dışı bilgilere de erişim hizmetin kalitesini etkileyen etkenlerdendir. Günümüz bilgiye ulaşım araçlarından olan internete olan ilgi ve internetin yaygın kullanımı da kalite iyileştirme çalışmaları açısından son derece önem arz etmektedir. Ayrıca kütüphane, yatakhane, yemekhane, laboratuarlar, servisler, öğrenci kayıt sistemi ve öğrenci işleri faaliyetlerinin de düzenlenmesi de başarılı bir toplam kalite yönetimi sisteminin65 inşa edilebilmesi için önemli olmaktadır. Aslında yapılması gerekenler herhangi bir imalat firması ile üniversite arasında pek fark göstermemektedir.
PMYO ile tipik bir imalat firması arasındaki benzerlikler aşağıdaki Tablo 1’de gösterilmektedir.
Tablo 2:Toplam Kalite Yönetimi Süreci Açısından Üniversite ile İmalat Firması Arasındaki Benzerlikler