1980‟lerden itibaren hızlanan küreselleşme ve teknolojik gelişmeler, dünya genelinde işgücü piyasaları üzerinde büyük etkiye sahip olmuştur. Özellikle işsizlik, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde en önemli sorunlardan birisi haline gelmiştir. İşsizliğin en çok etkilediği kesimse, iş piyasasına girme ve kendine yer edinme bakımından dezavantajlı olan gençlerdir. Türkiye gibi genç nüfusa sahip birçok ülkede genç işsizlik oranları ciddi boyutlara ulaşmıştır.
Genç işsizlik kavramı, “genç” ve “işşiz” kavramlarının ülkeden ülkeye ulusal mevzuatlar çerçevesinde değişebilmesinden dolayı farklılık göstermektedir (Erdayı, 2009: 136). Ülkemizde, Birleşmiş Milletler (BM) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından uluslararası düzeyde genç olarak tanımlanan 15-24 arası yaş grubu kabul edilmektedir. Sonuç olarak; “çalışma irade ve iktidarına sahip olup da cari ve
geçer ücret üzerinden ve ayrıca kanun yahut örf ve adetle tayin edilmiş saatler zarfında bir iş aradığı halde bulamamış ve maruz kaldığı aylaklık durumu kendi arzı ve isteği dışında meydana gelmiş olan” 15-24 yaş arasında bulunan kişiye “genç
işsiz” denmektedir (Murat ve Şahin, 2011: 12). Genç işsizliğin nedenleri arasında eğitime katılma oranının artması, yeni işler yaratılamaması, tecrübesizlik, gençlerin sahip olduğu niteliklerin işgücü piyasası beklentilerini karşılayamaması yer almaktadır. Bu nedenlerden gençlerin eğitime katılması hariç diğer hepsinin belirli politikalar izlenerek çözülmesi mümkündür (Erdayı, 2009: 134).
Özellikle 2008 küresel krizi, genç işşizliği üzerinde olumsuz etki yaratmış olup bu etkiler hala devam etmektedir (ILO, 2016: 1) Günümüzde dünyada genç erkek işsizlik oranı %12.7, genç kadın işsizlik oranı %13.7, toplam genç işsiz oranıysa %13.1‟dir. Bölgelere göre en yüksek genç işsizlik oranları %30 ile Arap
Devletleri, %28.8 ile Kuzey Afrika, %19.6 ile Latin Amerika ve Karayip‟tir. En düşük genç işsizlik oranıysa %10.4 ile Kuzey Amerika ve Doğu Asya, %10.9 ile Güney Asya‟dır. Ayrıca dünyada hiçbir bölgede genç işsizlik oranı %10‟un altında değildir. Bu durum, genç işsizliğin küresel bir sorun olduğunun kanıtıdır. Cinsiyete göre genç işsizliğin dağılımına bakıldığında genç erkek işsizlik oranının en yüksek olduğu bölgeler %25.4 ile Arap Devletleri, %25.1 ile Kuzey Afrika, Kuzey-Güney- Batı Avrupa iken; en düşük oranlı bölgeler %9.8 ile Sahra Altı Afrika, %10.5 ile Güney Asya, %11.4 ile Kuzey Amerika‟dır. Genç kadınların işsizlik oranının en yüksek olduğu bölgeler %47.3 ile Arap Devletleri, %39.9 ile Kuzey Afrika, %23.9 ile Latin Amerika ve Karayip‟tir. En düşük genç kadın işsizlik oranına sahip bölgelerse %8.6 ile Doğu Asya, %9.2 ile Kuzey Amerika ve %11.8 ile Güney Asya‟dır (Bkz. Tablo 14).
Tablo 14: Bölgelere Göre Dünyada Genç İşsizlik Oranları, (%), 2017
Toplam Erkek Kadın
Dünya 13.1 12.7 13.7
Kuzey Afrika 28.8 25.1 39.9
Sahra Altı Afrika 11.1 9.8 12.7
Latin Amerika ve Karayip 19.6 16.7 23.9
Kuzey Amerika 10.4 11.4 9.2
Arap Devletleri 30.0 25.4 47.3
Doğu Asya 10.4 12.0 8.6
Güneydoğu Asya ve Pasifik 12.0 12.0 12.0
Güney Asya 10.9 10.5 11.8
Orta ve Batı Asya 17.5 16.6 19.0
Doğu Avrupa 15.2 14.9 15.7
Kuzey, Güney ve Batı Avrupa 18.2 18.9 17.2
Kaynak: ILO, Global Employment Trends For Youth 2017, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---
publ/documents/publication/wcms_598669.pdf, s.101. Erişim Tarihi: 05.10.2017.
Genç ve yetişkin işsizlik oranları karşılaştırıldığında genç işsizlik oranının yetişkin işşizlik oranından 3 kat yüksek olduğu görülmektedir. Aynı karşılaştırma cinsiyet ayrımıyla gerçekleştirildiğindeyse katsal farkın genç erkekler için 3.1, genç kadınlar içinse 2.8 kat olduğu sonucuyla karşılaşılmaktadır (Bkz Tablo 15).
Tablo 15: Bölgelere Göre Dünyada Genç İşsizliğinin Yetişkin İşsizliğine Oranları, (%), 2017
Toplam Erkek Kadın
Dünya 3.0 3.1 2.8
Kuzey Afrika 3.3 3.7 2.5
Sahra Altı Afrika 1.9 1.9 1.8
Latin Amerika ve Karayip 3.0 3.0 3.0
Kuzey Amerika 2.5 2.7 2.2
Arap Devletleri 4.5 5.3 3.1
Doğu Asya 2.8 2.9 2.8
Güneydoğu Asya ve Pasifik 5.5 5.7 5.3
Güney Asya 3.9 4.3 3.1
Orta ve Batı Asya 2.4 2.6 2.1
Doğu Avrupa 3.1 2.9 3.3
Kuzey, Güney ve Batı Avrupa 2.4 2.6 2.1
Kaynak: ILO, Global Employment Trends For Youth 2017, http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---
publ/documents/publication/wcms_598669.pdf, s.103. Erişim Tarihi: 05.10.2017.
Türkiye‟deki genç işsizliğin 2017 itibarıyla OECD ülkeleriyle mukayesesine bakıldığında Türkiye‟de %20.8‟lik oranın üzerinde altı ülke olduğu görülmektedir. OECD ortalamasının %11.9 olduğu düşünüldüğünde, Türkiye‟deki genç işsizliğin neredeyse OECD ortalamasının iki katına ulaştığı sonucuyla karşılaşılmaktadır (Bkz. Şekil 2).
ġekil 2: Seçilmiş OECD Ülkelerinde Genç İşsizlik Oranı, (%, 2017)
Kaynak: OECD, Youth Unemployment Rate, https://data.oecd.org/unemp/youth- unemployment-rate.htm, Erişim Tarihi: 05.10.2017.
Türkiye genç nüfus potansiyeli ile çok az ülkenin sahip olduğu bir avantajı elinde bulundurmaktadır. Bu avantaj demografik fırsat penceresi olarak
4,7 6,8 8,8 9,2 10,3 11,6 11,9 12,1 13,416,9 19,3 20,8 22,3 23,9 34,838,7 43,6 53,4 0 10 20 30 40 50 60
adlandırılmaktadır. 2023‟e kadar Türkiye‟nin çalışma çağındaki nüfusunun %70‟e ulaşıp 2040‟a kadar azalarak artacağı, 2040‟tan sonraysa nüfusun yaşlanma eğiliminde olacağı öngörülmektedir. Söz konusu dönemde gençlerin iyi eğitim alıp iş piyasalarına katılımı sağlanırsa yüksek büyüme de gerçekleşeceğinden sahip olunan genç nüfus, işsizlik oranlarının düşürülmesi için bir fırsattır. Şayet 2023‟e kadar çalışma çağındaki nüfustaki artıştan fazla bir genç işsizlik artışı yaşanırsa da 2040‟tan sonra yaşlanan nüfusun sosyal güvenlik gibi sorunları daha da ağırlaşacaktır (Erdayı, 2009: 138-139).
Genel olarak genç işsizlik oranlarının yüksekliği genel işsizlik oranlarının yüksekliğinden daha ciddi sosyo-ekonomik sorunlar yaratmaktadır. Genç nüfusun üretim potansiyelinin yüksek oluşu, yaratıcı fikirlere açık, yeniliklere kolay uyum sağlayan özellikleri sebebiyle ekonomik kalkınmada etkileri de yüksek düzeyde olmaktadır. Bu bakımdan genç işşizliğinin yüksek oranda gerçekleşmesi mevcut avantajlardan yararlanamama anlamını taşımaktadır (Bayraktar ve İncekara, 2003: 22-23). Diğer yandan genç işşizliğinin ortaya çıkardığı önemli toplumsal sorunlar da bulunmaktadır. Ogbuanya ve Michael (2015) Nijerya‟daki genç işşizliğinin insan kaçırma, silahlı soygun, çocuk kaçakçılığı ve uyuşturucu satıcılığı gibi bir dizi probleme neden olduğunu ifade etmektedirler. Özer ve Topal (2017) da Türkiye‟de genç işşizliğinin suç, göç, intihar ve boşanmalar üzerine etkisini araştırdıkları çalışmalarında genç işsizlikle söz konusu sosyal sapma göstergeleri arasında pozitif yönlü bir ilişkinin varlığını tespit etmişlerdir.